Schematismorum seu Tabularum institutoriam in quatuor libros Institutionum iuris ciuilis D. Iustiniani imperatoris pars prima secunda. Inuentore Georgio Viuiennio Antuerpiano ..

461쪽

TA 8. INsrT LIR. II. Ivs T IMP. os Partim ob sexus imbecillitatem &in constantiam .c. rus.I. Vlt. de verbor.si-- g nisi . l.7. dc seq.qui testa. fac. post. etiamsi recte condat testamentum,&accipiat . ex testamento, tamen neque emptrix

familiae est, neque libri pens secundum Vlp. partim quia in testamentis sunt multae subtilitates, quarum intellectus mulieris,qui est vagus & in stabilis,no est

capax. ut C. de s deico m. l. fin. Sicut nec iuuenes possunt iurare, nisi in xiiij.anno. vi cap. paruuli. X xij. quaest. v. ergo sic etiam non possunt esse testes, maxime ubi generale sit, testimonium impuberum non subsistere. Nisi putetur tempore factionis testament esse libera lic*t postea appareat e um fuisse seruum, valebit. l. qui testame-

Alias mulier in aliis bene potest esse te- asstis,etia in codicillis. ut in gl. in d. l. si te

Rameto. I. mulier. Imo potest mulier esse testis in criminalib. causis. vi l. de eo. ff. de testi. Sed no pol mulieresse testis in causis seudalib. utc.j.qui testes sunt neces adproband. inuestitur.collat. x. de sevd.

Sed hic impubes factus pubes bene po- 27 res testimonium ferre de his,quae vidit in pupillari aetate . Maxime de his quae

462쪽

vidit quando suit proximus pubertati, siue doli capax.vt ff. de verbor. signi sic. l. notionem. β. instrumentorum. &C. de . haeretic.&Manich q. l.quoniam.licet sint qui dicant quod non possit de his serre testimonium, quia inaiscrete concepit. vi l.minor.ff. de seru.exportand. Nec est simile desieruo, ut hic allegat in gi. quia seruus ita discrete cocipit sicut liber. Sed hoc debet intelligi de his,quae pupillus vidit quando fuit proximus infantiae.&ita seruanda est prima opinio. 28 Et quamuis seruus non posset tessamu- ιο adbiberi testis, & ei ad similetur Mon ebus, sic tamen bene potest esse testis itai iudicialibus.ut in authent. si dica.test.C detesti. Sed tunc requiritur licentia si1- perioris sui: alias testimonium suum est

inefficax.ut not. Speculat. in tit. restit.inint. . i. versic. item excipitur .&habetur, in c. per tuas. & in c. nuper. extr.de testi. Potest etiam Monachus esse testis in te stamento,si habeat licentiam superioris, quia potest esse executor testamenti.Vt c. si de testa. lib.vj. & in Clemen. Vnic eod.

tit.Ex quo patet quod si esset aliquod instrumentum facturi ubi monachus esset testis sine licentia sit perioris sui,tale in strumentum non vale ret,nisi essent sufficientes

463쪽

cientes alii testes inserti cum illo. & ex i- sto possent improbari valde multa testa

menta.

Item hic notandum,quod ille quidu- δ' mitus eu a lege vela iudice de erimine Lere maiestati vel legis Iuliae, vel etiam de haeresi,

non possit esse testis in testamento. Nec valet etiam suum testamentum.imo irri tatur prius factum. ut T ad leg. Iul. maiest. l. in.& C.ad leg.Iul. maiest. l. sn.&in au 2. credentes. C. de haeretic. & Manichar. Nec etiam ille, qui propter crime prohibetur testamentum facere: vel qui passus est muliebria, potest esse testis intestamento.vt l. iscui.ss. detesta. In a notamen de aliis criminibus bend sopossunt esse testes in testamento, vino IatBart. ascui.β.1.ssidetesta.& probatur per i .i.C.de secund.nupt.

Item filius non potin esse testispra patre. Sr

quando patri aliquid acquiritur, vel in proprio facto patris.ut hic,& in l. parentes.C.de testib. Sed si nihil acquireretur patri,nec ageretur de facto proprio pa tris,filius bene posset esse testis pro patre 'sivo.ut notatur pei Bart.& per glos .l. qui testamento.β.quae. F. de testa.Et idem est

de silis emancipaton de filio existente in

464쪽

Kos dro RG Π v Irri. ANTetiam est desilios iurio. ut not . Bart. I. acytutela'. ff. de cap.diminut. Sed econtra pater non potest esse testis pro filio suo, Itacet etiam non agatur de facto propriosi-lij, vel nihil sibi acquiratur. ut in gloss. l. .

qui testamento. g. quae autem. T. de testa. Secus tamen in patre praelationis . nam

Epistopus potest esse testis in causis capituli sui,si sabeant bona distincta. ut notatur in c.cum nuncius.extr. de testibus.

Secus etiam est de patre Oirituali: nam ille potest esse testis pro filio suo,& E contra. quia istud edictum est prohibitori iam,& nullibi hoc prohibetur. Vt not. l.j. U. de testibus. Existentes hi potestate testatoris rei jcit in t

a testimoniis initestam et oiquia domesticutesta neutsi non valet, ut hic.& C. de test. l. ij.& c.in literis. ex tr. de testib. Vt verum quidem est pro domesticor quamuis tamen valeat contra domesticum de con sensu partis aduersae, ut in d. l. ij. Valet etiam ad probandum innocentiam patri L familias, vel ad probandu illa quae secrete fiunt in domo. vi l. consensu.*.seruus. C. de repudiis. valet etiam si unus domesticus litiget contra condomesticum sit um, quia tunc tertius domesticus potest esse testis. Et valet suum testimonium ra

465쪽

tione paritatis, Ut l. non solum.β. de uno. f. de rit . nupt. valet etiam in extra iudicialibus de consensu partium . vi l. sciendum . iunct. gloss. T. de usu. Satis tamen

est si paterfamilias velit producere fami- liarem suum ille potest serre testimoniu, si actutio sit familiaris. Et ideo si paterfamilias vellet talem producere debet illi dare licentiam. vi l. iij. β. duae causae. F. ad Carbon. Si tamen iste daret licentiam in fraudem,quod patet quando facto restimonio statim recipit eum , runc non Va- Ieret testimonium. vi I.j. β. item Numio. V. de quaestio.& per Bartol . Ratio autem quare non valeat testimonium domesti- cum est propter affectionem. Et etiam

quia maxima pars abhorret aliud dicere quam ex arbitrio patrisfamilius. vi l. si postulauerit., iubet. s. ad leg. Iul. de adult. Et dicuntur coloni σad criptiti, etia domestici. licet non morentur in domo. Vt Qtae his qui ad eccies consu g. l. sn. Simi- Iiter uxor dicitur domestica. ut supr. de usu & habit.=. item his. Et omnes seruientes dicuntur domestici. vll. respiciendii.

st. de poen.&dicit Bald.qubd etiam ob est domestica. I. i). C. de 3

466쪽

Triplices hο s In quo haeres,quem asi ο iamines qui florum modorum contingit,i eontingunt situtus emse per exim siesa agitur de rerum lueroiiam in pote 4 α damno. ut F. quando ap-

te: quomipelland . sit .l.j.β.in propria. Agitur etiam eorumpropriia negotium. Et nemo potest esse testis in facto suo pro prio. ut C. de testibus. l. - mnibus. nullus po-

mento.

33 Item frater emancipatus bene potest esset fis proseo fratre, non inuitus, Ut charitas

praesumpt. Et ideo Notarius in testimonio fratris debet scribere, qudd iste sit testis ad hoc rogatus,& Volens factus est testis. Attamen in eos eriminali nullus conivructus usque ad septimum gradum potest esse testis. vi l. in oppositum allegata es c.licet.extr.de testib.& c. postr

3 . Item legatarius potess esse tellis, quia legatarius non est succuser iuris. ut hic dicitur.sed rei sine aliquo onere. Vt ff. mandat. l. si haereditatem. Ex quo patet,Vit

467쪽

gari.vt l. si quis ita. ff. de reb.dub. Similiter dictantibus testamentum. ut leg.dietantibus. C.de testa. Sed scribentibus testamentum nihil potest legari. vi l.ij.C.de his qui sibi in testamento adscrib.quum possint sic acere fraudem. Singularis. qui hic non potest esse testis. Eid iram Vniuersalis non potest es- missarius m se testis:quia est loco haeres duplex: dis,&est successor iuris.ut se restituta inst. de fideicomthaered. Vniuersalia, id est, ad hae- reditatem speetantia, quib. totum patrimonium,Vel e- , ius partem haeres alij resti

tuere rogatur.

Alia rerum singotiriam que

vocanturinam discrimen O- ,

legat. Attamen non omnino putandum hic, 33Cς s ut vul

468쪽

ut vulvo, fideiecim missa esse legatis ex- . aequata. Vnde Zasius colligebat, quod &ab Alciato post legimus esse probatum, minime sequi negario, ut utraque eodem iure petantur. Fiunt autem fideicommi verbis p ecariis erga grauatum . qualia sint,rogo, peto, Vos O,quaero, mando,de- Precor, cupio, a ppetodi, iungotae sidero, impero, obsecro, & similia. unde& no- .men illud sumpserut 0, in fide pudoreq; haeredisco sisterent.=.fin. Inst. de singui. reb. per fidei c. reli. accedit Vl p.inquies, etia noc modo,cupio ut des,credo te daturum, fidei commissum est. de lega.j. l.etia.

6 Item dum aliquispotest esse testis in test

mento,tunc ille, tui est in potestate sua, etiam potest esse testis in eodem testamen to. Et ideo quia Notarius habetur pro te- filias Notari, bene potest esse testis. ut

C. de testam. l. Domicius.

Item seocius potest esse i socio suo: nisi

contingeret eum esse socium in omnibus bonis:quod esset contra l. quoniam. C.de testib. uti non potest esse in criminalibus si alicuius rerum socius sit. Vt c. venien .ext. de testib.&c.s n.extr.de accus .

t 8 Non licet Notaris in immunda charta atq; deletitia tesamenta conscriberet licet ali sperinde sit in quanam materia restamentum

469쪽

rum describat:vti & unum testamentum possit pluries scribi, ut uno amisso ex alio voluntas conseruetur: ut quaelibet scriptura sit principalis. Et vide notestameto possunt fieri plures scri plurae aeque prin- ' cipalas: ita possunt fieri de uno contraetii plura hastiumenta aeque principalia. ut in gl. l. v num. ff.detesta. Et hoc est quod habet quotidiana practica cum quis petis institimentum vel instrumeni a. Et ut de uno testamento possunt feri plures scri- pturae, sic in una scriptura possunt contineri diuersa testamenta. ut in l. plures. sil

& uxor faciunt testamen tu simul non estvnti testamen tu sed sunt duo testamenta. Et ergo altero mortuo potest superstes testamen tu quoad parte sua adhuc reuocare.Vt L3. s. de adi med.& transser. lega.

Testamentu nuncupatiuum potes fieri stine

scriptura exprimedo Noluntate cora septem te-Πd. vi. g. sed haec quide . hic. licet non omnino exve eri forma. quod quideViglius admoti et Ursius ciuile esse, nec quicquam de iure plorio participare.Et hinc euenit ut iures amento inter si nullus sit testris. v x similes in expeditione tempore mortis faciat testamen tu suum. C.de testa. milit. L. milites. Dicunt in aliqui ibi requiri duos, testes ad On'.vt LLucius. ff. de milutest.

470쪽

Interdum autem sitfficere unum, ut intestamento Im peratoris. Vt l. om niu. C. de testa.Interdum sufficere duos testes, ut quandψ sit testamentum inter liberos. ut C.de testa. l. hac consultissima. na te-namentum legitime factum fui sie abunde ὀstendetur duobus testamentari, testibus.ut Alexand.consit. 8q. lib. 2. Ioan . Dilect.de art.testand. tit. ij.caut.ij. .s. Interdu tres vel quatuor.vt l. si non speetali.C.de testa. Interdum quinque,Vt intestamento rustici. ut C.de testa. l. sin.β. sin aut. Interdum septem.Vt supr. eod. β. i. Interdum etiam requiri octo. ut supr. g.i.dictum est.& in testa meto coeci.ut C. eod.d.l.hac consultissima.

o Notarius debet scribere an testes fuerint

regati: si enim hoc non esset scriptum,prPsu meretur quod non essent rogati:& hoc esset in deminutionem solennitatis testa menti.Vt not.Bart.l. hapredes palam.β. intestamentis. ff. de testa. Sed non opus est vi Notarius sit rogatus: & ideo hoc non est scribendum necessario: nam praesumitur rogatus fuisse etiam si non adiiciatur. vi not.Bart.l.sciendum.sside Verborum o

ligationib. i Testamentum scriptum etiam licet sit,i men bene potest este naucupativum:sii scili