Synopsis evangelica : ex quattuor evangeliis ordine chronologico concinnavit, brevi commentario illustravit, ad antiquos testes denuo recensuit

51쪽

Graeci, do malinis li. l. aerino est, in aetrio teinpii Russis ibimis Iesum dissorenterii, iit cupiebant, videntiare vidissct iut tuo arulisse. uuae res MIRIu Rpte pro loco Et teinpore nareatioui Lucae et Mίιici do inutilisculo viduae adiungatur in promtu BSt.

Tuin entiti uitianum in templo corant ni titudine loetitiis erat. Inde quiaIII exissos, in monte Olivariam euan discipulis consedit iid eos tuo de rebus sunt ni is

eisquo uitiu1is g. 138-141.3 divina cum vi dixit. Sequontum dieiit, i. e. ferium

quartam, extra uinem sivB in monte Olivariarii sive Bethaniae a raultitudiite remotus transegissct Putandus Ost; lariasse etiam magis sociam quam cum disci

pulis vixit. Eo die, ad liuem quae h. 142 et 143. dedimus reseronda fiant, eum sacerdotibus possimi consilii iam Plenis 1 acta est Iudae irraditoris pactio.

Ds g. 142 Et 143. ad diem hebdoinudis supplicii Christi iluaritim reserendisci. ad g. 137. Diuitigod Corale

52쪽

Quem primum diem agyntormin Synoptici dicunt, is feria qiuinta ost. Huius igitur diei ad vesperam uulina coona est sacta, eadem mast Synophici institutaui esse coenam sacrum testiuntur et Iohannes Iesum discipulormin pedes lavisse nareat. Quod ad probanduin istum ratio facit ea Naae inter lotionein podum apud Iohannem ot contentionem dis ipulorum apud Lucam videtur esse ses. ad . 145. , tuni proditoris significatio maeniadnioduin apud utros Dae inter coenum locuin habuit sos. g. 146.3, tum similitudo eoruin vitae apud utrosmie inter Christiun et Petri11n dicuntur acta esse scs. g. 148.). Illud vero inter utros tuo interest quod ulti in coena tostibus Synopiacis epulum pascitato sitit. Iohanno testo non fuit: is enim non modo nihil eiusmodi dicit unde coniicias Iesu inquum ultimulii cum discipulis coenaret agnum paschalem edisse, sed etiam plura habet quae contrarium proh Ant. Quae evangelistarum in re tam gravi diversitas dudum imagnopere exercuit interpretes. Alii lupae plerique, id eniopuluin apud Iohannein et Uud Synopticos referat tenentes, narreationuin diversitatoin tolli posse negarunt; alii vero ita gustulisso gibi visi sunt ut dicerent. Qiud a Iohanne idque feriae quarta liabituIn. stliud reseres a Synophicis, quod in mi intain seriani inciderii l. Quo remedio vel potius strinficio ut par ost spreto ulterius progressi sunt v qui pactim Iohannem ex Synopticis, pactim Synopticos

ex Iohanne eniendariant. Sed nolumus h. l. rΘpetere iuui Axarninari viae de hac quaestione a viras doctis in Varias ac diVersius partes disputata sunt: pluo. sertim quum tantopere iussentiendunt videatur Bleerio ut dulsitem an aliud iniicῬIRin rectius aut Oiusmodi Possit Proseriti quod rationes eius in sutiin1acerto rei trifitas reddat . Breviter igitur dicam 1) liuilius potissimum locis Ioli annes docoat Iesum ulti- muni cum discipulis coenantem non legitiInam coenam paeschalem habuisse. :2ὶ quibus naaxinio de caussis Iohannis auctoritas praevalere Synopticis iudicanda sit. Iohannes eui1n I) id ipsunt dicit, ante segium paschatis Iesuin cum discit es praeter ceteros nuperiina huius sententiae defensorem Urufium in libro identidem a notus citato: Chronologio und Hamnonio dor vier Evv. p. 125-128. Praeclara Bleeldii dissectatio inseria labro : Betim e gur Evangelien . Kritilc 1846.

revoearet.

. Contrariuin doctissinio probare studuit Istraeter Chronol. Synops. p. 339-386. Rursusque eandem sententi 1 defendit Bettingo p. 230 sqq.

53쪽

daeorum primores praetorium procuratori, Roma ni non intrasse ne polluerentur sed pascha. ederent, scilicet eodem esct quo Iesus moriem in cruce patiebatur,

sive postridie quam ille uitlinum cum discipulis epulatus est. 33 diem quo Iesunt alligebant cruci appellat riv παρασκευhv τού πάσχα 19, 14. 31. 42. Accedit 4ὶ quod vecta Christi tui Iudani proditorein inter coenam ilietae 13, 27. non in eam Iuodum quo fit 13, 28. ἀrὀρασυv izv υε αυ εχιμο ε s ethv iυρτῆvὶ a discipulis

explicari poterunt si ipsum conviviunt pius chale iam celebri ant. rulibus locis Iohannes recte docuit Iesiuia pridie vesperunt diei quarti decimini sensis Nisan, quo scilicet Piuschalein agnu ui Odehiiunt Itulaei, ultimi ni cum discipulis coenasso. Id tul enini incredit,ile est Ieatini ipso prinio paseluviis die festo i. e. 15. m. Nisan , lui ut gibliliivii eius iue sanctissimi loco luineretur lego prive scriptiun erat, non modo 1ι turbiu armata c:ιptum itenusae iudiciis continuo habitis clani natum sed etiam emaci affixum esse. Qua in re congentit cuni Iohannat titio tali nudica, quae vespera diei cluίιrti deci ni. Nisan Iesmn mortuuinesse facit. Videntur etiani Pauli apostoli veri,a 1 Cor. 5, T. καὶ Υἀρ τυ πάσχα iusi. ἐτύ θη Xρ στόs, tuna dentu in plenaan vim Iitinere si quo die agnus pascha,lisimiliolatiatur eo ipso Christus cruentani nioriem est passus. Longe minissimum vero hoc est quod apiui nopticos multa probiunt, Iohanneni earn rem ipsi, Recuratius narrare. Nuntisae et ipsi clieni cri1 Uxionis παρασκευὴ, et προσάνδαetovnuncupant Me 15, 42. Mi 27, 62. Lc 23, 54. Item Lucas et Miucus nivont, quunt Christus cmacem duceretur Simonem CFrenensem Rhi agro redisse I.c23, 26. Me 15, 21. Denique illi eodem dis et Iosephiam Arimatia longein sindonein emisso Me 15. 46. Mi 27, 59. et laminiis aromata Rinuo unguenta, ciuit, us Post

galbi,ntuni quod instaret Domi ni corpus ungerent procur se Lo 23, 56.ὶ ι--dunt. Quas oninia eiusmodi sunt ut dies quo comprehensio daninatio crincifixio Iesu locum habellat non possit ipse pro sabbato liat eri nequo niagis is qui antecessit pro die 14. m. Nisan, INO lex pius lia edi iussit. Aps et igitur emisse Synopticos ciuod coenani Iesu ultii iuvin non distinxerinta legitima coena paseluxit . uuod qui laetuui sit, nuperasime explicare studue . Nant, set passim non sine probabilitatis specie. V eliget et Elu aditus.

Ioluxnnis nari alio de lotione pedum egregie quadrat ad id m1od Iauesta docontentione inter discipulos orta habet. Haec enim contentio tutia orta esse videtur quum accubitu ni euntes gins ili locum recum ,endi sibi eligeluinti. Hoc ii ii leui non ex Ordino quo Lucas res sing 1las nariat effici potest. Sed recto Vioseleriis observavit Liveae vectis: ' lθrozτυ δε καί, non id dici, contentioneni

g. 146. Inter coenam sist nitimi prodit eam: MT XXVI, 21 - 25. Mo XIV, 18 21. Lic XXII, 21 - 23. Ios XIII, 21-35.

Lucam hane proditoris significationem non recte POAt coenant ipsiusque eueharisti e institutionem posuisse, iure inde concluditur liuod verba Ghυ ἰδού In eadeui sententia est Wieseler l. l. P. 399.

54쪽

36-38. Iohannem ot Lucam duces secuti suinus tegiantes vecta de latini Petri lapsu ante luaui exissent ad monteni olivamini a Iesu dicta osso. Apud Matthaeumst Marcum cf. g. 153.3 inter viam dicta esse videntur.

g. 153-170.

Do abnegations Petri et do loco iudiciorum Iudaicorinti non eo leni modo ab evangelistis scriptu in est. Ea quae talariint rectissime explicuisso Ivieselemini existimo. Illa enirn triplex Demato, mea clusque sententia, ncto diversis locis. ut ex Io inno concludero volueriant, nec apud Cataphalii, ut Matthaeus tradit sed apud Annani est facta. Atque apud Iohannem quidem quae v. 15-18. rursusque v. 25-27. scripta sunt arctissini e cohaerere facile patet. Qua do rone quis erret, Iohannes v. 25. id quo Bul interus v. 18. ηυ δὲ μετ' αὐτ ου ὁ Πετροσ ἐπι δο και θερμαιυόμευοσ, diserta repetit in hunc nio Iulii: nv οε ΣίμωυΠαρυο εστ οσ καὶ θερμοκυόμavis. PosAtia ius mittere iurguntenta reli tua, minoidem probant. Sed quaeritur num quiue RPud Iohannem v. 15-23. leguntur, apud Annarii an apud Catapliam gesta sint. Mihi liuident Oinnino ad do inuiti Annas pontificis referenda videntur: pendent enim ub eo quod v. 13. dictuna est καt ἀπῆτατου - Ἀvvαυ πρό et : tiuod Vert is maxinae uni nil holitinis significandi caussa interiectis, ηυ γαρ 318 DIe ὐπερ τυῆ λαού, eam vim ainittere non

55쪽

potest. Verba vero versus N. ἀπ-ε λευ αυτόv etc. nitru In in modum pro suppleniento Eoriun quae iam ante seripta sunt Vibentur: debuisse enirn Iohannem

idem iam versu 15. notare; maod quum ibi non notasset, hoc loco eum addi sisse. Cui explicationi repugnat maiam illud πρῶτοv v. 13, tum is modus mio v. 15. nam alio procedit, tum loeus simo ea vecta posita, sunt. Neque vero cuiquam, opinor, ea gententita placui8get nisi Matthiveus su sinisset, apud mi eui ornato Ilulaeorum do Christo iudiciunt apud Caia phani institutum dicitur. At in hac quo pae perscribenda re Matthaeo Ioluinnes accuratior est, ad quem Lucas propius reluiuis accedit eo quod non statim postῬaam Iesua captus esset convenisso synedrium dicit. Sed superest difficianas citatio in ὰρχiερεωu appellationa

pontificatu fungebatur, plerique existimant. Contro praeeuntihuas aliis sed paucis nuper Iuleaeteriis conterulit vel maximo ea appellatione dictum esgo praesidem syne trai, Miem Iinlaei Nasi vocabant, euirupio illo teniporo Annam suisse. Quod PIum ad explicandum locum Lucae 3, 2. docte et pria denter ii thibuit p. 186scim , funi et ad Lucas 22, 54 scisi, et ad M arisi locvnn his versibus parrallelunivalere vult p. 405 si Grinviter coinmendatur ea sententia loco Iohannis 18.15 scire ubi qui pontifex appellatur, pro contextu, NIemdmodum vidimus, apte non potest nisi Annas intollogi. Quo loco observanduin est quam cliligenter Cataphas pontifex dicatur ipsius illius anni τού lvtαυτού εκεlvoυὶ: quR Indicatione non opus eriit nisi ad clistinguen li1n1 Cataphan pontificem, Annae pontifice. Postea. 18, 28. simpliciter a Catapha sἀπυ τού καὶἀραὶ Iesus in praetoriuna ductus

esse dicitur. Praeterea vix diibito main hoc loco eadem sit mutua. Iohannis et Synopticomam ratio quae esse solet, ut Iohannes quae illis consignata late Das iam vulgata probo scires, ea tacitus suppleret aut emendaret, praeteriens et ipse quae Rupplendi aut einon standi locum non darent. Hine est igitur accurata rerum eorum Anniu gestarum notatio, itonimae quod nihil exponit eomam quaeo coram catapha

Quaeritur utram mite syned ii conventum, ut Lucag tradit, an post eius i lieiunii quemadmodum Matthaeus et Marcus nίarunt, Christum captimam illuserint. Videtur auteni quod Matthaeus eum Marco tradit ex rei natum gessiai: maxime enim consentaneum est iu servis ludibrio eum habitum esse postqviani synodrium morio dignum iudicaesast. Sed hoc ipsum in caussa est cur Rccuratius nare se Lugas videatura queni si sequimur, nescio an Viril Annam potiusquam apud Cataphan illusio locum habuerit nec non cum Iohannis narretitione I 8, 22. cohaereat. Potuerit vero etiam m1des servomun animos insolentia tum in ossero Uiurn matutinum synedrii conventum exspectabant.

l. 157. Iesus traditur Pilator Iou XXVIII, 28. Mi XXVII, 1 - 2. Mo XV, 1. Lo XXIII, 1. l. 158. Iudas desperat ac perite UT XXVII, 3 - 10.

56쪽

g. 159. Iesus coram Pilato acci sature Iou XVIII, 29-38. Met XX v II, 11 - 14.

Uc XV, 2-5. IM XXIII, 2-5. g. 160. Dos coram Herode: Lo XXIII, 6-12. g. 161. Pilatus Destim si et disintere: AT XXVII, 15-23. IIc XV, 6-14. Lic XXIII, 13-23. Iou XVIII, 39 s. g. 162. L niisso Barabba Iesus flagellatus traduur ad ora insistendunt: Mi XXVII, 24-30. IIT XV, 15 19. M XXIII, 24 si IoΗ XIX, 1 - 16.

Inter Matutaeimi cum Marco et Iohannem interest quod illi Ioauni post clamnationem flagellaturn esse tradunt, Iohannes vero a Pilato flagellatum lacu ea mente ut ista poena Iudaeis satisiaceret ip8mauime Iesum mortis poena liboriaret. ROInanomni mos quum fuerit, Vecteribus aflectos crruci affigere ses. V laten. a.d h. l.), flagellatio ea quam Iohannes testatur possit ad eum morem traditionsa commodiuta caedi: certe ontui prorsus est incredibile, ex re tam solita Ioh-nem tam singulare Pilati facinus fecisse. Sed cum Iohannis fide in hac cortere stare reliquorerm potest: flagellatio enim quani lante procurrator iusserint incaeptivi gratiam fieri, post damnationeui ex more Romanormni repeti poterat.

Grave vero est Iohannem Luca confirmari, queri iadmodum Lueam Iohannes

supplet: quod enini Iohannes lactum esse testatur, id ipsin laicas Pilatum inaninio habuisse dicit 23, 16.

Sopianus est Ch latus feria sexta brevi ante horain vespertinam sextam i. B. ante sabbati initium. Postquam enim medio sero vespere seriae quintae inhorio captus erat , pranatun ad Annain, tum ad Cataphan ditistus est, uncto

primo mane Pilato tradebatur. hoc capitis damnatus Ioh 19, 14. ωρα ηυ

nona suc 15, 25.3 cmaei a lixita est; hora vero pomeridiana terita in criaco

spiritum redes sit Me 15, 33 scire Lo 33, 44 sqq. Mi 27, 45 ε μι). g. 170. Custodis septiam: UT XXVII, 62-66.

e: A RESURRECTIONE AD REDITUM IN CAELUM.

57쪽

g. 172. An si in sepulero coni parentes alloquuntur mulieres: Lo XXIV, 4-8. Mc XVI, 5-7. MT XXVIII, 5-7. g. 173. Redemιnt mulieres et piae vide' nu Nnderini disinuis nuntiant: IouXX, 2. Lo XXIV, 9-11. IIc XVI, 8. IIT XXVIII, 8. g. 174. Primis et Iohannes istilomon visunt: Ion XX, 3 - 10. LLc XXIV, 12.Jg. 175. Iesus redivivus Mariae Magdalemure apparer: IOR XII, 11 - 18. IIT

XXVIII. 9. 10. Duc XVI, 9-11.

Ad gl. 171 175. Quantopere in liis Sunoptici et Ioli in nos inter se congruant, ex ordine quo singula edidimus satis per icuuna lare iurUtror. Praeterea conferemtus est do visu Iesu Christi redivivi insignis Pauli locus 1 Cor. 15, 4sqq. - - ἔτι ἐτνγερταt 4 εμερα τη τρίτη κατὰ τάI γραράτ, β καὶ ὁτι εἴ θη Κηρα

iiicquid de visu Christi re livivi inde a g. 171. usquo g. 177. refertur in soriainpranaana sive diem Solis inci sit. Eodem dio nitido vespero par illini cliscipuloriam Eannaaunte Hierosolyriiana redit ad limieci In conm egiitos cum anticis, lirevique post in ipsis Inodiis marsus adest Christiis. Inter hunc vero diem et albi turn eius do his terris citi nium temporis intercedat, tu dicandiun erit ad id quod Lueaea Act 1, 3. diciu δἰ ἐμερ 5v τεσσεράκουτα ὀπταυόμεvo I αὐτ6LI

58쪽

Adhitatis eonipulationi is 'Vumiit 'vioseleri Iohannis do Gunipsieli 3 anni illi fros, in quos vita Iesu D lica incidit 28. 29. 30. p. Chr. si vo 781. 782. 783. al, ii. c.), ita ordinandi sunt ut anno p. Chr. 28 sumis 78I) 1 Nistria in diom 16 1 notis. Maiiii inciderit, anno p. Chr. 29 urbis 782) in diem 4 niens. Apr. , anno P. Clar. 30 tulus 783ὶ in diem 24 m. Martii. Ηinc I 4 et 15 Nisan respondebant. 6 et 7 m. Apr. Ds novilunio alitem inde a primo Nisan Anni p. Chr. 29 uinis 782) usquo ad otindoin dioni anni 30 uctis 783) ita statuendum est ut 1 har responderit o Maii, i Sivan vi 2 Iunii. 1 Tanius m 2 Iulii, 1 Ab m 31 Iulii, 1 Elul M 30 Augusti

1816. II, 1 et 2.

Chronolog. Synopso dor vier Evv. 1843. CL inprimis p. 482 scire. Cum libro quem a. 1848. edidit . Ueber den aluudisclien Kaelendor coniunximus ciuem 1853 edidit , , Hullabuch der reclinenden Chronologie , es. inprimis pagg. 90-94.

59쪽

DE RATIONI BIUS TEXTUS CRITICIS.

Ex quo indo tonaporo ad si aetanduin emendanduinthio Novi Test Mnonti textum qiadin dicunt accessimus, o inni editionis Elgovirianae auctoritate sublata ab ipsis antiquis testibus eisque solis proficiscendum iudicavimus. In cimibus anti Daissimos paucos codices Graecos Inlignae reliquorrum Inustuli lini anteponentes ipsu in textum ad festimn fidem non consorinavimus nisi adlatinis simul coriis clo cuiusvis scripturae prissi ilitate legit ius. Qua via quid praesti ire contigerit, inpra inis ex VII. nostris Novi tostainenti editione critica. maiore, qitiis ineunte R. 1859 prodiit, disci polost. Postquam vero Deo providenti placuit litteriis Cthristianas tanto thesauro augere,

quo maiorem nultu in habent, fieri non potuit quin, quid potissi inun1 in re exercenda eritica prodesset, denuo deliberiundum conserenitas. Qita sex doliberationo illa ni rationem ita mutandam censuimus ut textum oderoinus qui totus ah, antiquissimis

auctoritatibus pendoret, Dosui sto opinionis de lectionunt proluibilitato acti trioissae enim in probabilitate pensanda quam proclive in errare, innumeris docer. potest exemplis; paene enim nil ait tam cortiun inde prodit ut excitullit quod contra diei queat. Illud corio fieri nemait, ut ab ipsis peritissi,nis ad prolis ilitatis normani talis editio conficiatur quae plerisque satisfaciat et Maovis versu ipsi scripturae apostolicae proxima videatur. Propterea litteris Christianis Iniixin1e eonsulitur tali

textu edendo qui ubi quo antiquissimas probatissimasque auctoritates semiatira. Is enim omnino idoneus erit qui in recepti quem voeant locum g stituatur, neque dubium est, quin pleriani te, ne nimiunt dicam, insigni scripturasi probabilitate sit valiturus. Tamen sunt masto earn rena, quiue simplicissima vides , perquain dissicilem reddant. Ipsi enim festos nostri antiquissimi satis a que ita saepe discordant, ut varisto lectiones pari vel simili antiquitatis laude pratostent: licentia enim vero in consorvandis vectis sacris nullo tempor8 Inagis se DXgerebat Uaana ipsis primis duobiu post Christum saeculis. Deinde certum est, DonaMΙInoduni luculenter hostatur dieronurnus praecipulum Priscoriarn hominina curum ad locos geminos inter se exaequandos pertinuisse. Hinc est quod testibus qui consensum praebent facile praeserendi sunt qui dissensionem testantur, nisi gravis caussa alimi suadesti. Cetenim, ut iam in praefatione dictum est, hane novam Synopsis editionem totam con-lamavimus ad editionem Novi Testamenti nostriun VIII. maiorem oriticam, cuius partem evangelicium anno I 869. absolvi inus.

Ita enim in celebra opistula ad Daniasiun scripsis: Munus siquidem hic in nostris codicibus e i ror inolevit quod dum cdd. dum quod) Di eadem re alitis evanyelista plus diis, in alio orna minus piutaverint addiderunt; vel dum eumdem sensum ali siliter expressit, tute qui initim e qiuattuor primum legerat eius ad exemplum ceterosptosiιe arati naves it emendandos. Unde accidit ut apud nos mixta sint omnia, et tu Marco plura Lucae alpte Matthaei, r rarim in Matutaeo Iohannis et Marci, et in Am. om. relictuorum sitae aliis propria strait inveniantur. CL NOV. Test. Amiat. meum 1850. 1854. pag. 2.

60쪽

Horum quicquHl edidimus ex auctoritatilius nostris principalibus exscriptuIn est; accuratiora vero de singulis quaesituros ad et litionem Novi Test. nostrain VIII. maiorem criticam delem Inus. Editiones duas, Elgevirianain cum Stephanica coniunctam et Grio achianai n ad comimontarium adlattiuimus, quarunt illa sx longo homnum doctamina usu, haec ex ratione silutioque auctoris auctoritatem contraxit. Passim otiana nostram Novi Testamenti editionem a. 1859 VII. criticam maiorsin) et Synopsin anni 1864 adscripsimus. i Consulto praeter niorem e Edinnis etοis βασΤατασt ut 20, 2, προσμevouot Rot Mo 8, 2,εvδυμα Mi 7, 15, riv oσκουσt με Iol 1 10, 14, ελαχε Lc i, 9 oto: nis enim locis orn-nibus v eφελκ. codicurn Nn similiumquo auctoritate destitiatiun ost.