Historikōn logoi 9 epigraphomenoi mousai

291쪽

ΗΡΟΔΟ ΤΟΥ 'iΣT Is λόγοι. επεὶ δ' ἄν αυτοὶ φνεώητε, καὶ ἡδομ ἔνοισι ἡμὶν οἱ λο- γοι γεγονασι, και ετοῖμοί εἰμεν ποιεειν ταυτα. xi III. Ἐς δ' ξρεσκε ἀμφοτεροισι ταυτα, ξίς τε διεφαινε, και διαλλάσσοντο τὰς τάξις. γνόντες δε οἱ Βοιωτοὶ τὸ ποιεύμενον, εξαγορεύουσι Μαρῖονίου. ὁ δ' επεί τε ηκουσε, αὐτίκα μετιστάναι καὶ αυτος επειρὰτο, πασάγων τοῖς Περσας κατα τοῖς Λακεδαιμονίους. ώς δε εμαθε τούτο τοιοῖτο γινόμενον o Παυσα-5νίης, γνοῖς λι οὐ λανθάνει, ὀπίσω ἡγε τοῖς Σπαρτιήτας ἐει τοδεςιὸν κερας. ῶς δ' αὐτως καὶ ὁ Μαρδόνιος ini τοῖ εὐωνύμου. XLVIII. 'Eπεἰ δε κατεστησαν ες τὰς ἀρχαίας τάξις, πεμψας ὀ Μαρδόνιος κήρυκα ες τοῖς Σπαρτιήτας, ελεγε τάδε Ω Λακεδαιμόνιοι, υμεῖς δη λεγεσθε εἶναι ανδρος ἄριστοι bes των τηδε ἀνθρώπων, εκπαγλεομενων ὼς οἴτε φεύγετε εκ πολί- μου, οἴτε τάξιν εκλείπετε, μενοντες τε η ἀπόλλυτε τοὐς εναν- 5 τίους, η αυτοὶ ἀπόλλυσθε. των δ' ἄρ ην οὐδεν δεηθες. πρὶν ' γὰρ η συμμίξαι ημεας, ες χειρῶν τε νόμον ἀπικεσθαι, καὶ δη φεύγοντας καὶ στάσιν εκλείποντας ,εας εἴδομεν, εν 'Αθηναί- οισί τε την πρόπειραν ποιευμενους, αυτούς τε αντία δούλων των - ἡμετερων τασσομενους. ταυτα οὐδαμῶς ἀνδρῶν παθῶν εοα' IO ἀλλα πλεῖστον δη εν isa ἐψεύσθημεν. προσδεκόμενοι γὰρ κατἁ κλεος, ῶς δη πέμψετε ες ημεας κερυκα προκαλεύμενοι, καὶ βουλόμενοι μούνοισι Πέρσησι μάχεσθαr ἄρτιοι εὐτες ποιμ ειν ταύτα, οὐδεν τοιούτο λεγοντας ,εας εἴρομεν, αλλἀ πτώμ σοντας μαλλον. νυν ἄν επειδὴ οὐκ εῖς ερξατε τούτου τού Is

λόγου, ἀλλ' ημεῖς ἄρχομεν. τί δὴ οὐ πρὸ μεν των Ἐλληνων υμεῖς, επεί τε δεδόξωσθε εἶναι ἄριστοι, πρὸ δε των βαρζάρων - ημεῖς, ἴσοι πρὸς ἴσους ἀριθμον μαχεσόμεθα; καὶ ξν μεν δοκέη

- καὶ τοῖς ἄλλους μάχεσθαι, οἱ δ' ῶν μετεπειτα μαχεσθων - ἴστεροι. εἰ δε καὶ μη δοκ εοι, ἁλλ' ημεας μούνους ἀποχρφν, 20 ημεῖς δε διαμαχεσόμεθα' ὁκότεροι δ' αν ἡμέων νικήσωσι, τρύ- τους τp ἁπαντι στρατοπεῖν νικφ VXI. IX. ' Ο μεν, τα τα εἴπας τε καὶ επισχὼν χρόνον, ὼς οἱ οὐδεὶς οὐδὲν bπεκρίνετο, ἀπαλλάσσετο ὀπίσω ἀπελθών δε ε μαινε ΜαρδονίW - καταλαζόντα. ὀ δε, περιχαρὴς γενόμενος καὶ επαρθεiς ψυχρο νίκp, επῆκε την ἶππον επὶ τοὐς Ελληνας.ῶς δε ε λασαν οἱ ἱππόται, εωνέοντο πῶσαν την στρατιὴν την 5

Ἐλληνικὴν, ἐσακοντίζοντες τε καi τοξεύοντες, ῶστε ἱπποτοξόται

292쪽

τε ἐόντες, και προσφέρεσθαι ἄποπι' την τε κρηνην την Γαργαφλην, αἱ ες υδρεύετο παν τὸ στράτευμα τὸ 'Eλληνικον, συνετάραξαν και συνέχωσαν. ἡ σαν μὲν ῶν κατὰ την κρήνην Λακεδαι- ο μόνιοι τεταγμένοι μουνοι' τοῖσι δὲ ἄλλοισι 'Eλλησι ἡ μὲν κρειηπρόσω ἐγίνετο, ὼς ἔκαστοι ἔτυχον τεταγμένοι, ὁ δὲ ' Ασωπὸς ὼγχου. ἐρυκόμενοι δὲ απὸ του ' Ασωπου, ουτω δἡὶ ἐπὶ την κρήνην ἐφοίτεον' απὸ του ποταμου γάρ σφι ουκ εξην υδωρ φορἐεσθαι, υπότε των ἱππεων καὶ τοξευμάτων. L. Τούτου δὲ τοιούτου γινομενου, οἱ των ' Ελληνων στρατηγοὶ, ἁτε του τε υδατος στερηθείσης της στρατιῆς, και υπὸ της Iππου ταρασσομένης, συνελέχθησαν περὶ αυτων τε τούτων και ἄλλων,

ἐλθ6ντες παρὰ Παυσανίην ἐπὶ τὸ δεξιὸν κέρας. ἄλλα γὰρ, τοὐ-5 των τοιούτων ἐόντων, μῶλλον σφεας ἐπελύπεε. ου γὰρ σιτία. ἶχον ἔτι, οι τε σφεων ὀπέωνες, ἀποπεμφθέντες ἐς Πελοπόννησονὼς ἐπισιτιεύμενοι, ἀποκεκλέατο υπὸ της Iππου, ου δυνάμενοι ἁ- π έσθαι ἐς τὸ στρατόπεδον. LI. Βουλευομένοισι δὲ τοῖσι στρατηγοῖσι εδοξε, ην υπερζάλωνται κείνην τὴν ἡμέρην οἰ Πέρσαι συμcολὴν μη πωύμενοι, ἐς τηννησον ἰέναι. ἡ δὲ ἐστι απὸ του 'Aσωπου καὶ της κρήνης της Γαργαφίης, ἐπ' fi ἐστρατοπεδεύοντο τότε, δέκα σταδίους ἀπέχουσα,5 πρὸ νης Πλαταιέων πόλιος. νησος δε ουτω ἄν cis ἐν επείρφ σχιζόμενος ὁ ποταμὸς ἄνωθεν ἐκ του Κιθαιρῶνος ρέει κάτω ἐς τὸ πεδίον, διέχων απ' ἀλλήλων - ρέεθρα ἴσονπερ τρία στάδια καὶ επειτα συμμίσγει ἐς τῶυτόρ ιυνομα δέ οἱ 'Ωερόη. Θοανέρα δὲ ταύτην λέγουσι ἐῶναι ' Ασωπου οἱ ἐπιχώριοι. ἐς τουτον δη τὸν Io χῶρον ἐζουλεύσαντο μεταναστηναι, ἴνα καὶ υδατι ἔχωσι χgaσθαι ἀφθόνου, και οἱ ἱππέες σφέας μη σινοίατο, ῶσπερ καν ἰθυ ἐόντων. μετακινέεσθαί ra ἐδόκεε τότε ἐπεὰν της νυκτὸς η δευτἐρη φυλακὴ, ῶς ἄν μη lἰδοίατο οἱ Πέρσαι ἐξορμεωμένους, καί σφεας ἐπίμενοι ταράσσοιεν οἱ ἱππόται. ἀπικομένων δὲ ἐς τὸν χῖρον τουτον, τὸν δηI5 ἡ ' Ασωπις 'Ωερόη περισχίζεται, ρἐουσα ἐκ του Κιθαιρῶνος, υπὸ την νύκτα ταύτην ἐδόκεε τοὐς ἡμίσεας ἀποστέλλειν του στρατοπέδου πρὸς τον Κιθαιρῶνα, ῶς αναλάζοιεν τοὐς ὀπέωνας επὶ τὰ σιτία οἰχομένους ησαν γat ἐν Κιθαιρῶνι ἀπολελαμμένοι. LII. Ταῖτα βουλευσάμενοι, κείνην μὲν την ἡμέρην πλων,

προσκειμένης τῆς ἔθου, έἶχον πόνον ἄτρυτον. ώς δὲ ἡ τε ἡμέρη ἔληγε, καὶ οἱ ἱππέες ἐπἐπαυντο, νυκτὸς δὴ γενομενης, καὶ ἐούσης

293쪽

25 ΠΡΟΔΟ ΤΟΥ Π ΣΤΟΡΙΩ Nτης ώρης ες την συνέκειτό σφι ἀπαλλάσσε αι, ἐνθαλα ἀερθέντες οἱ πολλοὶ ἀπαλλάσσονθε ἐς μεν τὸν χωρον ἐς τον συνέκειτο, 5 οὐκ ἐν νόου εχοντες' οἱ δὲ, ῶς ἐκινηθησαν, ἔφευγον ἄσμενοι την ἴππον πρὸς την Πλαταιέων πόλιν φεύγοντες δὲ, ἀπικνέονται ἐπὶ τὸ 'Hραιον. τὸ δε πρὸ νης πόMος ἐστι της Πλαταιέων, cἴκοσι σταδίους ἀπὸ της κρηνης της Γαργαφίης απέχον. ἀπικόμενοιδε, ἔθεντο πρὸ του ἱροῖ τα ὁπλα. LIII. Καὶ οἱ μὲν περὶ τὸ ' Hραῖον ἐσνρατοπεδεύοντω Παυσανίης δε, ὀρέων σφἐας ἀ- λασσομένους ἐκ του στρατοπέδου, παρήγγελλε καὶ τοῖσι Λακεδαιμονίοισι, ἀναλαζόντας τα ὁπλα, ἰέναι κατὰ τοῖς ἄλλους τοῖς προῖόντας νομάσας αυτούς ες τον χῶρον ιέναι, ἐς τὸν συνεθηκαντο. ἐνθαλα οἱ μεν ἄλλοι ἄρτιοι Sησαν των ταξιαρχέων πείθεσθαι Παυσανίη 'Αμομφάρετος δὲ ὀΠολιάδεω, λοχηγεων του Πιτανητέων λόχου, οὐκ, εφη, τοῖς ξείνους φεύξεσθαι, οὐδὲ εκῶν εἶναι αἰσχυνεειν την Σπάρτην' ἐθώυμαζέ τε ὀρέων τὸ ποιεύμενον, ἄτε ού παραγενόμενος τομ προτερ λόγου. ὁ δὲ Παυσανίης ri καὶ ὀ Εὐρυάναξ δεινὸν μεν ἐποιεῖνN IOH μὴ πείθεσθαι ἐκεῖνον σφίσι, δεινότερον δὲ ἔτι, κείνου ταλα νε - μενου, ἀπολιπεῖν τὸν λόχον τὸν Πιτανητην, μὴ, ην ἀπολίπωσι ποιεῖνρος - συνεθηκαντο τοῖσι ἁ λοισι 'Eλλησι, ἀπόληται λειφθεὶς αυτός τε 'Αμομφάρετος καὶ οἱ μεν αυτοῖ. ταυτα λωγιζόμενοι, ἀτρέμας εἶχ'ν τὸ στρατόπεδον τὸ Λακωνικὸν, καi Is ἐπειρωντο πείθοντές μιν ῶς ob χρεὸν cla ταυτα ποιέειν. LIV. Καὶ οἱ μεν παρηγόρεον ' μομφάρετον, μούνον Λακεoαιμονίων τε καὶ Τεγεητέων λελειμμένον. 'Αθηναῖοι δε ἐποίευν τοιάδε. εἶχον ἀτρέμας σφέας αυτοῖς ἔνα ἐτάχθησαν, ἐπιστάμενοι - Λακεδαιμονίων φρονήματα, ῶς ἄλλα φρονεόντων καὶ ἄλλα λεγόντων. ώς δὲ ἐκινηθη τὸ στρατόπεδον, ἔπεμπον σφέων ἱππέα, 5οψόμενόν τε εἰ πορεύεσθαι ἐπιχειρέοιεν οἱ Σπαρτιηται, .c τε καὶ τὸ παράπαν μη διανοεῖνται ἀπαμάσει - ἐπείρεσθαί τε Παυσανίην τὸ χρεὸν cis ποιέειν. LV. Ἐς δε ἀπίκετο ο κηρυξ ἐς τοὐς Λακεδαιμονίους, ἄρα ri σφεας κατα χώρην τεταγμένους, καὶ ἐς νῶικεα ἀπιγμένους αὐτῶν τοῖς πρώτους. ῶς γαρ δη παρηγορῆοντο τὸν ' Α μψτον ὁ νε Εὐρυάναξ καὶ ὀ Παυσανίης, μη κινδυνεύειν μενοντας μου νους Λακεδαιμονίων, οἴ κως ἔπειθον ἐς ο ἐς νείκεά τε συμπεσόντες 5 ἀπικέατο, καὶ ὁ κηρυξ των ' Αθηναίων παρίστατό σφι ἀπιγμένος.

294쪽

νεικέων δε ὀ 'Α μομφάρετος, λαμάνει πετρον ἀμφοτέρησι νησι χερσὶ, κοὐ τιθεὶς πρὸ ποδων των Π σανίεω, ταύτη τη ψηφω

ψηφὶζεσθαι, ἔφη, μη φεύγειν τοὐς ξείνους. ξείνους λέγων τοὐς

ο βαρcάρους. ο δε, μαινόμενον καὶ οὐ φρενη εα καλέων εκεῖνον, προς τε τὸν 'Αθηναίων κηρυκα ἐπειρωτωντα τα ἐντεταλμένα, λ -

γειν ὁ Παυσανίης ἐκέλευε τα παρεόντα σφι πρηγματα, εχρηdi τε των Ἀθηναίων προσχωρησαί τε πρὸς ἐωυτοῖς, καὶ ποιέειν περὶ της απόδου τά περ ἁν καj σφεῖς. I.VI. Καὶ ὁ μεν ἀπαλλάσσετο ες τοὐς ' Αθηναίους. τοῖς δεεπεὶ ἀνακρινομἐνους πρὸς ἐωυτοῖς ἡῶς κατελάμζανε, ἐν τούτωτp χρόνου κατημενος ὁ Παυσανίης, οὐ δοκεων τὸν 'μομφάρετον λεί-ψεσθαι των αλλων Λακεδαιμονίων μοσνειχόντων, ra δὴ 5 καὶ ἐγένετο, ) σημήνας ἀπηγε διὰ των κολωνων τούς λοιποῖς

πάντας εῖποντο δε καὶ Τεγεηται. ' Αθηναῖοι δε ναχθεντες ηῖσαν τὰ ἔμπαλιν η Λακεδαιμόνιοι. οἱ μεν γαρ των τε αρων ἀντείχοντο καὶ της bπωρείης του Κιθαιρωνος, cεόμενοι την is ν' 'Αθηναῖοι δε, κάτω τραφθέντες ες τὸ πεῖίον. LVM. 'Αμομφάρετος δε, ἀρχην τε ούδαμύα δοκεων Παυσανίην τολμησειν σφέας ἀπολιπειν, περιεαετο αυτοῖ μενοντας μηἐκλιπεῖν τὴν τά in προτερεόντων δε των σὐν Παυσανίη, καταδόξας αυτοῖς ἰθείη τέχνη ἀπολιπεῖν αὐτὸν, ἀναλαζόντα τὸν λ

5 χον τα ὁπλα ηγε βάδην πρὸς τὸ ἄλλο στῖφος. τὸ δε, ἀπελθον

ὁσον σε δέκα στάδια, ἀνεμενε τὸν ' Αμομφαρέτου λόχον, περὶ ποταμὸν Μολόεντα ἱδρυμενον Ἀργιόπιόν τε χωρον καλεόμενον, τηκαὶ Δημητρος 'Eλευσινίης ἱρὸν η στω. ἀνεμενε δε τυῖδε εἴνεκα,

ἔν- ην μη ἁπολίπη τὸν χωρον εν τφ ἐτετάχατο ο ' Αμομφάρετός Io τε καὶ ὀ λόχος, ἀλλ' αυτοῖ μένωσι, βοηθεοι ὀπίσω παo' εκείνους. καὶ οἴ τε ἀμφὶ τὸν 'Αμομφάρετον παρεγίνοντό σφι, καὶ ἡ πος ἡ των βαρζάρων προσέκειτο vim. οἱ γὰρ ἱππόται εποίευν οἷον

καὶ ἐωθεσαν ποιέειν αιεμ ιδόντες δὲ τὸν χωρον κεινὸν ἐν τ* ετετάχατο οι 'Eλληνες τησι προτέρησι ἡμέρησι, ηλαυνον τοῖς - 15 πους αἰεὶ τὸ πρόσω καὶ ἄμα καταλαζόντες, προσεκεατό σφι. LVIII. Μαρδόνιος δε, ως ἐπύθετο τοὐς Ελληνας ἀποιχομενους υπὸ νύκτα, εἶδε τε τὸν χωρον ἐρημον, καλεσας τὸν Ληρισσαλον Θώρηκα, καὶ τοὐς αδελφεοὐς αυτοῖ Εὐρύπυαν καὶ Θρασυ-δηῖον, ἔλεγε n παῖδες 'Aλεύεω, ἔτι τί λεξετε, τάδε ὀρἐοντες 5 ἐρημα; υμεῖς γἀρ οἱ πλησιόχωροι ελεγετε Λακεδαιμονίους ob

295쪽

φεύγειν ἐκ μάχης, ἀλλα ανδρος ειναι τὰ πολεμια πρώτους τοὐς πρόNρόν τε μετισταμενους ἐκ της τάξιος εἴδετε, νυν τε M bπὸ την παροιχομενην νύκτα καὶ οἱ πάντες ὀρέομεν διαδράντας. 1ἐ3εζάν τε, επεί σφεας εδεε πρὸς τοὐς ἀψευδεως ἀρίστους ἀν- θρώπων μάχη διακριθῆναι, ἔτι οὐδένες ἄρα ἐόντες, εν οὐδαμοῖ-IO σι εουσι 'Eλλησι ἐναπεδεικνύατο. καὶ bμῖν μεν, ἐοῖσι Περσέων - ἀπείροισι, πολλη εκ γε εμευ ἐγίνετο συγγνώμη, ἐπαινεόντων - τούτους, τοῖσί τι και συνηδέατε Ἀρταζάζου δε Θῶμα καὶ μαλλον ἐποιεύμην, τὸ καὶ καταχροωδῆσαι Λακεδαιμονίους, κα-

ταρ ωδήσαντά τε, ἀποδέξασθαι γνώμην δειλοτάτην, ὼς χρεὸν Is εἴη ἀναζεύξαντας τὸ στρατόπεδον, ἰεναι ες τὸ Θηζαίων ἄστυ

- πολιορκησομενους' την επι πρὸς εμεῖ βασιλεος πεύσεται. και τούτων μεν ετέρωθι ἔσται λουος νυν δε ἐκείνοισι ταύτα ποιεύσι

οὐκ ἐπιτρεπτέα ἐστὶ, ἁλλα διωκτέοι εἰσὶ, ες ο καταλαμφθεν τες δώσουσι ἡμῖν των δη εποίησαν Πέρσας πάντων δίκας.V 2OLIX. Ταῖτα ίλας, ἐγε τοὐς Πέρσας δρόμου, διαcάντας τον Ἀσωπὸν, κατὰ μέζον των 'Eλλήνων, ως δὴ ἀποδιδρησκόντων επεῖχέ τε επὶ Λακεδαιμονίους τε καὶ Τεγεῆτας μούνους ' Αθηναίους γὰρ τραπομένους ες τὸ πεδίον, υπὸ των Οχθων ob κατώρα. Πέρσας δε ὀρεοντες Αρμημένους διώκειν τοὐς 'Eλληνας οι λοιποὶ 5των βαρζαρικῶν τελεων χχοντες, αὐτίκα πάντες ῆραν τα --μεῖα, καὶ εδίωκον ως ποδῶν ἔκαστος ειχον, οἴτε κόσμω οὐδενὶ κοσμηθἐντες, ουτε τάξι. καὶ οἶτοι μεν β. τε καὶ ὀμίλφ επελσαν, ῶς ἀναρπασόμενοι τοῖς Ελληνας. LX. Παυσανίης δε, ὼς προσεκειτο ἡ ἴππος, πεμ-φας πρὸς τοὐς 'Αθηναίους ἱππέα, λέγει τάδε Aνδρες ' Αθηναῖοι, ἀγῶνος με- γίστου προκειμένου, ἐλευθέρην εἶναι ἡ δεδουλωμένην την ' λά- δα, προδεδόμεθα bπὸ των συμμάχων, ημεῖς τε οι Λακεδαιμό-- νιοι καὶ υμεῖς οἱ 'Αθηναῖοι, -ὸ την παροιχομένην νύκτα δια- 5 δράντων. νυν ὼν δέδοκται τὸ ενθελεν τὸ ποιητέον εμν ἀμυν μενους γὰρ τη δυνάμεθα ἄριστα περιστέλλειν ἀλλελους. ει

μεν νυν ἐς Ἀεας ἄρμησε ἀρχὴν ἡ πος, χρην δὴ ἡμέας τε, καὶ τοῖς μετ' ἡμέων την ' Ελλάδα ού προδιδοντας Τεγεήτας, βοηθέειν ων νυν δε, ες ἡμέας γαρ ἁπασα κεχώρηκε, δίκαιοί Ιο

εστε υμεῖς πρὸς την πιε μενην μάλιστα των μοιρέων ἀμυνεομ τες δεεναι. εἰ δ' ἄρα αυτοῖς bμεας καταλελάζηκε ἀδύνατόν τιρο βοηθέειν, bμεῖς δ' ἡμῖν τοῖς τοξότας ἀποπέμψαντες χάριν bi-

296쪽

LXI. Ταῖτα οἱ 'Αθηναῖοι ὼς επύθοντο, ώρμέατο βοηθεειν, καὶ τὰ μάλιστα επαμύνειν. καί σφι εδη στείχουσι επιτίθενται οἱ ἀντιταχθέντες Ἐλληνων των με- βασιλεος γενομενων, ἄστε μηκέτι δύνασθαι βοηθησαιε τὸ γὰρ προσκείμενόν σφεας ελύπεε. οἴ-5 τω δη μουνωθεντες Λακεδαιμόνιοι καὶ Τεγεηται, ἐόντες συν ψιλοῖσι ἀριθμὸν οἱ μεν πεντακισμύριοι, Τεγεηται δε τρισχίλιον ουτοι γἁρ οὐδαμῶ ἀπεσχίζοντο ἀπὸ ΛακεδαιμονίωWὶ ἐσφαγιάζοντο, ῶς συμcαλεοντες Μαρδον, καὶ τῆ στρατιῆ τῆ παρεούση. και ου γάρ σφι εγίνετο - σφάγια χρηστα, ἔπιπτόν τε αυτῶν 10 εν τούτW τμ χρόνου πολλοὶ, καὶ Ἀφ πλεῖνες ετρωματίζοντα φράξαντες γη τα γἐρ α οι Πέρσαι, ἀπίεσαν των τοξευμάτων

πολλὰ ἀφειδέως ουτω, ῶσε πιεζομένων των Σπαρτιητέων, καὶ των σφαγίων ου γινομένων, ἀποζλέψαντα τὸν Παυσανίην πρὸς es' 'LAν τὸ Πλαταιέων, ἐπικαλέσασθαι την χροηοντα μη- 15 δαμῶς Ιας ψευσθηναι της ελπίδος. LXII. Ταυτα δ' ενι τούτου επικαλευμενου, 'οεξαναστάντες πρότεροι οἱ Τεγεηται εχώρεον ες τοῖς βαρζάρους. καὶ ροχι Λακεδαιμονίοισι α τίκα μετὰ τὴν ευχην την Παυσανίεω, εγίνετο Θυ--ενοισι τὰ σφάγια χρηστά. ῶς δε χρόνου κοτὲ εγένετο, εχώρεον 5 καὶ ουτοι επὶ τοῖς IΠέρσας, καὶ οἱ Πέρσαι ἀντίοι, τα τόξα μετεντες. πίνετο δὲ πρῶτον περὶ τὰ γέρρα μάχη. ῶς δὲ ταυτα ἐπεπτώκεε, ηδη πίνετο μάχη ἰσχυρὴ παρ' αυτὸ τὸ Δημητριον, καὶ χρόνον επὶ πολλὸν, ες ὁ ἀπίκοντο ες ἄθισμόW τὰ γὰρ δόρατα

ἐπιλαμcανόμενοι κατέκλων οἱ βάρωροι. ληματι μεν νυν καὶ IO ρύμη οὐκ ἔσσονες ησαν οἱ Πέρσαι' ανοπλοι δὲ ἐόντες, καὶ πρὸς ἀνεπιστημονες ησαν, καὶ οὐκ ὀμοῖοι τῶ ι ἐναντίωσι σοφίην. προεξαωσοντες δὲ κατ ἔνα, καὶ δέκα, καὶ πλεύνες τε καὶ ελάσσονες συστρεφόμενοι, ἐσεπιπτον ες τοῖς Σπαρτιητας, καὶ διεφθείροντο. Lxiii. V δὲ ἐτύγχανε αὐτὸς ἐών Μαρδόνιος, απ' ἶππου τε μαχόμενος λευκοῖ, ἔχων τε περὶ ἐωυτὸν λογάδας Περσεων τοὐς ἀρίστους χιλίους, ταύτη δὲ καὶ μάλιστα τοῖς εναντίους επίεσαν.δσον μεν νυν χρόνον Μαρδόνιος περιην, οἱ δὲ ἀντεῖχον, καὶ ἀμυνό-5 μενοι κατέcαλλον πολλοῖς των ΛακεδαιμονίωW ῶς δὲ Μαρδόνιος απέθανε, καὶ τὸ περὶ εκεῖνον τεταγμένον, ἐὸν ισχυρότατον, ἔπεσε, οἴνω δη καὶ οἱ αλλοι ετράποντο, καὶ εἶξαν τίδι Λακεδαιμονίοισι.

297쪽

πλεῖστον γάρ σφεας ἐδηλεετο ἡ ἐσθὴς, ἐρῆμος εοῖσα ἔπλων πρὸς

γὰρ ὀπλίτας εόντες γυμνῆτες αγωνα ἐποιεύντα LXIV. 'Ενθαῖτα ἡ τε δίκη τοῖ φόνου του Λεωνίδεω, κατα τὸ χρηστήριον, τοῖσι Σπαρτιξ σι εκ Μαρδονίου επιτελέεω καὶ νίκην ἀναιρεεται καλλίστην ἁπασεων των ἡμεῖς ἴδμεν, Παυσανίης οκλε- όσου Hῖ ' Αναξανδρίδεω. των δε κατύπερθε οἱ προγόνων - οὐνόματα εἴρηται ἐς ΛεωνίδηW ῶὐτοὶ γάρ σφι τυγχάνουσι ἐόν- 5τες.) ἀποθνήσκει δε Μαρδόνιος υπὸ 'Αειμνηστου, ἀνδρὸς εν Σπάρτη λογίμου ῖς χρόνW ύστερον μετα - Μηδικὰ, εχων ἄνδρας τριηκοσίους, συνεζαλε εν Στενυκλερου, πολεμου ἐόντος, Μεσσηνίοισι-σι καὶ αυτός σε απέθανε καὶ οἱ τριηκόσιοι. LXV. 'Εν δε Πλαταιησι οἱ Πέρσαι ως ετράποντο υπὸ των Λακεδαιμονίων, εφευγον ούδενα κόσμον ες τὸ στρατόπεδον τὸ εω

των, καὶ ἐς τὸ τεῖχος τὸ ξύλινον, τὸ εποιήσαντο εν μοίρη τη Θη- χι. Θωμα δε μοι, ὁκως παρὰ της Δημητρος τὸ ἄλσος μαχομενων, οὐδε εὰ ἐφάνη των Περσεων ουτε ἐσελθων ες τὸ τεμενος, soυτε εναποθανων, περί τε τὸ ἱρὸν οι πλεῖστοι εν τω βεcήλου ετε- σον. δοκεω δε, εἴ τι περὶ των Θείων πρηγμάτων δοκεειν δεῖ, ἡ Λεὸς αυτε σφεας ουκ ἐδεκετο, εμπρῆσαντας ὸ ἱρὸν J τὸ εν 'Eλευοι ἀνακτόριον. αἴτη μεν νυν ἡ μάχη επὶ τοσοῖτο ἐγενετα LxvI. 'Αρτάωζος δε ὁ Φαρνάκεος αύτίκα τε Ουκ ἀρεσκετο κατ' ἀρχὰς λειπομενου Μαρδονίου απὸ βασιλεος, καὶ τότε πολλὰ ἀπαγορεύων, οὐδεν ηνυε, συμζάλλειν ουκ ἐων. εποίησε τε α τις τοιάδε, ως ουκ ἀρεσκόμενος τοῖσι 'εγμασι τοῖM εκ Μαρδονίου ποιευμενοισι. των εστρατήγεε ὁ 'Αρ-cαζος, εἶχε δε δύνα- sμιν ουκ ὀλίγην, ἁλλὰ καὶ ες τεσσερας μυριάδας ἀνθρώπων, περ.εωυτόWὶ τούτους, ὁκως ἡ συμ λὴ ἐγίνετο, ευ ἐξεπιστάμενος ταεμελλε ἀποζεσε αι απὸ της μάχης, εῖε κατηρτισμενος, -- ραγγείλας κατα τωυτὸ Αεναι πάντας ἄν αυτὸς ἐξηγεηται, ὁκως ἄν αυτὸν ὀρεωσι σπουδῆς εχοντα. ταλα παραγγείλας, ως IOες μάχην ἡγε δῆθεν τὸν στρατόν' προτερεων δε της οδου, ωρα καὶ φεύγοντας τοῖς Περσας' οἴτω δὴ οὐκετι τὲν αυτὸν κόσμον κατηγεετο, ἁ ἁ την ταχίστην ἐτρόχαζε φεύγων, οἴτε ες τὸ ξύλινον οἴτε ἐς τὸ Θηζαίων τειχος, ἀλλ' ἐς Φωκεας, εὐελων ως

298쪽

γην, μαχεόμενοί τε καὶ οὐκ εθελοκακεοντες, οἴ- ωστε τριηκόσιοι 5 αυτων οἱ πρωτοι καὶ ἄριστοι ενθαυτα επεσον bri 'Αθηναίων. ως

δε ετράποντο καὶ οἶτοι, εφευγον ἐς τὰς Θηcας, οὐκ Lπερ οι Περσα, καὶ των αλλων συμμάχων ὁ πῶς ὁμιλος, ἀτε διαμαχεσάμενος οὐδενὶ, οἴτε τι ἀποδεξάμενος, ἔφευγον. LXvIII. Δηλοι' τε εμοὶ ἔτι πάντα τὰ πρηγματα των βαρ- ζάρων ηρτηντο εκ Περσέων, ει καὶ τότε ο τοι, πρὶν η καὶ συμμίξαιτῶσ1 πολεμίοισι, ἔφευγον, ὁτι καὶ τοὐς Πέρσας ἄρων. οἴτω τε πάντες ἔφευγον, πλην της ἴππου της τε αλλης καὶ της Βοιωτίης.5 αἴση δὲ τοσαύτα προσωφέλεε τοῖς φεύγοντας, αἰεί τε πνὸς των πολεμίων ἄγχιστα ἐοῖσα, ἀπείργουσά τε τοῖς φιλίους φευγοντας απὸ νων ' Ελληνων. LXIX. Οι μεν δη νικωπες εἴποντο, τοῖς πέρξεω διώκοντες τε καὶ φονεύοντες. ἐν δε τούτω τμ γινομεν φόζω αγγελλεται τοῖσι ἄλλοισι 'Eλλησι τοῖσι τεταγμένοισι περὶ τὸ Ἐραχν, καὶ ἁ γενομὲνοισι της μάχης, ἔτι μάχη τε γεγονε, καὶ νικWεν οι μετὰ 5 Παυσανίεω. οἱ δε, ἀκούσαντες ταῖτα, οὐδενα κόσμον ταχθέντες,

es μεν ἀμφὶ Κορινθίους, ετράποντο διὰ της Θωρέης καὶ των κολωνῶν φέρουσαν ἄνω, ἰjo τοῖ ἱροῖ της Δῆμητρος' οἱ δε ἀμφὶ Μεγαρεας τε καὶ Φλιασίους, δι ἁ τοῖ πεδίου την λειοτάτηντων οδων. επεί τε δε ἀγχοῖ των πολεμίων εγίνοντο οἱ Μεγαρέες I o καὶ Φλιάσιοι, ἀπιδόντες σφεας οἱ των Θηζαίων ἱππόται επειγο- μενους οὐδενα κόσμον, ηλαυνον επ' αυτούς τοῖς ἴππους, των ἱππάρχεε 'Ασωπόδωρος ο Τιμάνδρου. εσπεσόντες δε κατεστόρεσαναυτων ἐξακοσίους, τοῖς δε λοιποῖς κατηραξαν διωκοντες ἐς τὸν Κιθαιρῶνα. ουτοι μεν δὴ ἐν οὐδενὶ λόγω ἀπώλοντο. Lxx. οἱ δε Πέρσαι καὶ ὀ ἄλλος ὁμιλος, ως κατεφυγον ἐς τὸ ξύλινον τεῖχος, ἔφθησαν επὶ τοῖς πύργους ἀναcάντες, πρὶν ητούς Λακεδαιμονίους ἀπικέσθαr ἀναζάντες δε, ἐφράξαντο ως ἡδυνέατο ἄριστα τὸ νεαος. προσελθόντων δε των Λακεδαιμονίων,5 κατεστηκεέ σφι τειχομαχίη ἐρ ωμενεστέρη. ἔως μεν γὰρ ἀπησαν οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ δ' εμύνοντο, καὶ πολλp -έον εἶχον των Λακεδαιμονίων, ωστε οὐκ ἐπισταμένων τειχομαχεεν ως δε σφι οἰ' Αθηναῖοι προσηλθον, οἴτω δὴ ἰσχυρὴ ἐγίνετο τειχομαχίη, καὶ χρόνον επὶ πολλόν. τέλος δε, ἀρετῆ τε καὶ λιπαρ' ἐπἐcησαν

299쪽

'A νδει του τείχεος, καὶ ηριπορο νη δαὶ ἐσεχέοντο οἱ 'Ελληνες. IO πρωτοι δε ἐσηλθον Τεγεηται ἐς τὸ νεαος' καὶ την σκηνην την Μαρδονίου Ουτοι ησαν οἱ διαρπάσαντες, τά τε αλλα ἐξ αὐτης καὶ την φάτνην των ,πων, ἐοῖσαν χαλκέην πῶσαν καὶ Βέης ἀξίην.την μέν νυν φάτνην ταύτην την Μαρδονίου ἀνέθεσαν ἐς τον νηὸν της Αλέης 'Αθηναίης Τεγεηταιε - δὲ αλλα ἐς τῶυτὸ, ὁσα περ ελα- Iseον, ἐσηνεικαν τοῖσι 'Ελλησι. οἱ δὲ βάρωροι οὐδὲν ἔτι in κῆποιήσαντο πεσόντος του τείχεος, ωτε τις αυτων ἀλκης ἐμέμνητο

ἀλύκταζόν τε οἷα ἐν ὀλίγW χώρου πεφοζημένοι τε καὶ πολλαὶ

μυριάδες κατειλημέναι ἀνθρώπων. παρην τε τοῖσι Ελλησι φονεύειν ούτω, ωστε τριηκοντα μυοιάδων στρατο καταδεουσέων τεσσέ- mρων, τὰς ἔχων 'Αρτάζαζος ἔφευγε, των λοιπων μηδὲ τρεις χιλιάδας περιγενέσθαι Λακεδαιμονίων δὲ των ἐκ Σπάρτης ἀπἐθανον οἱ πάντες ἐν τη συμ λη εἷς καὶ ἐννενηκονταρ Τεγεητέων δὲ, ἐκκαίδεκα 'Aθηναίων δὲ, δύο καὶ πεντηκοντα. Lxx I. 'HFmυσε δὲ των βαρζάρων, πεζὸς μὲν ὁ Περσἐων, πος δὲ ἡ Σακεων ἀνηο δε λέγεται Μαρδόνιος. 'Eλληνων δὲ, αγαθων γενομενων καὶ Τεγεητέων καὶ ' Αθηναίων, μερεζάλοντο ἀρετη Λακεδωμόνιοι. ἄλλου μὲν ουδενὶ ἔχω ἁποσημήνασθαι, ἁπαντες γ ο τοι τοῖς κατ έωυτοῖς ἐνίκωνὶ μι δὲ καra τὸ sἰσχυρότερον προσενείχθησαν, καὶ τούτων ἐκράτησαν. πιαὶ ἄριστος

ἐγένετο μακρφ 'Αριστόδημος κατα γνώμας ἀς ἡμετέρας ἐκ

Θερμοπυλέων μοῖνος των τριηκοσίων σωθεὶς, εἶχε ἔνειδος καὶ ἀτιμίην. μετὰ δε τουτον ηθσρουσαν Ποσειδώνιός τε καὶ Φιλοκύων καὶ 'Αμομφάρετος ο Σπαρτιητης. καίτοι, γενομενης λέσχης ἶς Io γένοιτο αὐτων αριστος, ἔγνωσαν οι παραγενόμενοι Σπαρτιητέων, 'Αριστόδημον μὲν βουλόμενον φανερως ἀποῖανει, ἐκ της παρεούσης οἱ αἰτίης, λυσσωντά τε καὶ ἐκλιπόντα την τάξιν, ἔργα ἀπ δἐξασθαι μεγάλα Ποσειδώνιον δὲ, οὐ βουλόμενον ἀποθήσκειν, ἄνδρα γενεσθαι αγαθίν' τοσού τουτον εἶναι ἀμείνω. αλλὰ IS ταλα μὲν καὶ φθόνου αν εἴποιεν. οἶτοι δὲ τοῖς κατέλεξα πάντας, πλὴν 'Αριποδημου, των ἀποθανόντων ἐν ταύτη τη μάχη τίμιοι ἐγένοντο 'Αριστόδημος δὲ, βουλόμενος ἀποθανεῖν δια την hπροειρημένην αἰτίην, οὐκ ἐτιμηθη. '/ ' LXXII. O τοι μὲν των ἐν Πλαταφω ὀνομαστότατοι ἐγενοντο.

Καλλικράτης γὰρ ἔξω της μάχης ἀπέθανε, ἐλθών ἀνὴρ κάλ-

λώστος ἐς τὸ ποατόπεδον των τότε 'Eλληνων, οὐ μόνον αλων

300쪽

Λακεδαιμονίων, αλλὰ καὶ των ἄλλων 'Eλληνωρο ης, επειδὴ ἐ-5 σφαγιάζετο Παυσανίης, κατήμενος ἐν τη ται, ετρωματίσθη τοξεύματι τὰ πλευρά. καὶ δὴ οἱ μεν εμάχοντο, ὁ δ' εξενηνεγμέως ἐδυσθανάτεε τε καὶ ελεγε πρὸς 'Αρίμνηστον, ἄνδρα Πλα- ναίω, ου μελειν οἱ λι πρὸ της ' Ελλάδος ἀποθήσκει, ἀλλ' ἔνι οὐκ εχρήσατο τη χερὶ, καὶ ἔτι οὐδέν εστί οἱ ἀποδεδεγμενον ἔργον IO εωυτού ἄξιον, προθυμευμένου ἀποδεξασθαι. LXXIII. 'Αθηναίων δε λεγεται εὐδοκιμῆσαι Σωφάνης ὁ Ε - νυχίδεω, εκ δήμου Δεκελεῆθερο Δεκελεων δε των ποτε ἐργασα- μενων ἔργον χρήσιμον ες τὸν πάντα χρόνον, ως αυτοὶ ' Αθηναχιλέγουσι. ως γἁρ δὴ τὸ πάλαι κατὰ ' Ελένης κομιδὴν Τυνδαρί-5 δαι ἐσεωλον ες γην την 'Ατοκὴν συν στρατοῖ πλήθεῖ, καὶ ἀνίστασαν τους δήμους, ουκ εἰδότες ἔνα μεξέκειτο ἡ 'Eλένη, σμελάγουσι τοὐς Δεκελεας, οι δε αυτὸν Δεκελον, ἀχθόμενόν τε τηΘησεος ὐ ι, καὶ δειμαίνοντα περὶ πάση 'Αθηναίων χώρη, εξηγησάμενόν σφι τὸ παν πρῆγμα, κατηγήσα αι επὶ τὰς 'Α-wφίδνας τὰς δη Τιτακὸς, εῶν αὐτόχθων, καταπροδιδοῖ Τυνδαρί-las. τοῖσι δε Δεκελεῖσι εν Σπάρτη ἀπὸ τούτου του ἔργου ἀτελείη τε καὶ προεδρίη διατελέει ἐς τόδε αἰεὶ ετι εοῖσα, Οὐ- ίστε

καὶ ες τὸν πόλεμον τὸν ἴστερον πολλοῖσι ἔτεσι τούτων γενόμενον 'Αθηναίοισί τε καὶ Πελοποννησίοισι, σινεομενων την αλλην 'Αττι- 15 κὴν Λακεδαιμονίων, Δεκελεης ἀποσχέσθαι.

LXXIV. Τούτου του δεμου εῶν ὀ Σωφάνης, καὶ ἀριmύσας νόσε ' Αθηναίων, διξοὐς λόγους λεγομενους εχει. τὸν μεν, ὼς εκνοῖ ζωστῆρος τοῖ Θώρηκος ἐφόρεε χαλκε' ἁλύσι δεδεμενην ἄγκυραν σιδηρέην' την, ἔκως πελάσειε ἀπικνεόμενος τοῖσι πολεμίοισ6s βα ἐσκετο, ἔνα δή μιν οἱ πολεμιοι ἐκπίπτοντες, εκ τῆς τάξιος μετακινῆσαι μὴ δυναίατο' γινομενης δε φυγῆς των εναντίων, ὁμδοκτο, την αγκυραν ἀναλαζόντα, οἴσω διώκειν. ουτος μεν οὐ λεγεται. ὁ δ' ετερος των λόγων, τμ πρότερον λεχθέντι ἀμφικα-τεων, λεγεται, ώς επ' ἀσπίδος αἰεὶ περιθεούσης καὶ οὐδαμα Io ἀτρεμιζούσης ἐφόρεε επίσημον ἄγκυραν, καὶ οὐκ εκ του Θώρηκος δεδεμενην σιδηρέην. LXXV. Εστι δε καὶ arερον Σωφάνεῖ λαμπρὸν ἔργον ερεπασμενον, ἔτι περικατημένων 'Αθηναίων Αἴγιναν, Εὐρυα ν τὸν ' Arγύιον, ἄνδρα πεντάεθλον, εκ προκλεσιος εφόνευσε. αὐτὸν δὲ Σωφάνεα πεν ὐπεζον τούτων κατέλαcs, ἄν α γενόμενον αγαθὸν,