장음표시 사용
461쪽
Fur. nat. & integritatem omnium membrorum eorporis sui conservandam l. 37 a. pari. I. Iur. nat. . Enimvero liberi, ante luam ad usum rationis pervenerint, & actiones suas . juxta legem naturae determinare didicerint, obligationi huic per se satisfacere nequeunt l. a s 4. b. Quamobrem cum parentes ipsorum loco eidem satisfacere debeant I. ass. a 63. ; vita, sanitas & integritas membrorum omnium corporis liberorum parentibus curae esse debet.
Convenit hoc primis naturae. Uidemus enim animantia bruta prospicere proli suae de iis, quibus ad sui conservationem Opus habent, & prolem defendere adversus vim, qua damnum dari poterat corpori ejusdem, Immo homines quoque natu rati quodam instinctu hue seruntur, nisi aliae adsinr causae, quae animum in transversum agunt, vol cos negligentiores faciunt, qualia impedimenta a brutis procul absunt, ut in his facilius conspicere liceat, quinam sit instinctus naturae, quam ira hominibus.
g. 64O. De aliviem Quoniam vita, sanitas & intcgritas membrorum coriis V toti pons liberorum Parciatibus curae esse debent I. 639.), admeniis libea autem conservandam Opus sit cibo ac potu g. 38o. rarum es pari. . nat. , consequenter alimentis s. 38 r. 38 a. periculo as ρβην. - Dr. nat.), & ut lanitas conservetur, alimenta sal iis d pHDn- bria cilc dcbent *. 393. pari. I. Fur. mr 2, ac vestimenta requiruntur ad tuendum corpus adversus injurias acris g. 4 6. pari. 1. Pr. nat. , integritatis autem membrorum corporis conservandae causia depellendum omne periculum,. quod corpori imminere potest, quod per se patet; parenteπAbgantur bleris suis prospιcere de alimentis Illubrti us ρο vesti
memis ad tuendum corpus contra Injurias tempestatum apris ac
462쪽
Equidem haec protrita & vulgaria videntur, & unicuique
per se nota; non tamen propterea superfluum videri debet. quod demonstrentur. Neque enim solum necesse est, ut ea faciamus cum sensu ossicii nostri; verum etiam ut umnes ossicii hujus partes rite adimpleamus. Sane haud raro conti git, ut, qui eidem abundantius satisfacere sibi videntur, eidem tamen maxime desint, quatenus in alimentis non habetur ratio salubritatis, nee in vestimentis sani alis, nec in avertendis periculis, quibus corpus laedi potest, sussiciens adest circumspectio. Hinc sane haud raro videas vel in summa fortuna natos vitio corporis laborare, nec integra sanitate frui, immo ante decedere, quam adolescant.
aeuam liberi per se ossi iis erga se ipsium sti facere ne- principium
queunt; parentes facere teneutur, qua ibimet facere dum generale iabant, sed nondum possunt, Etenim parentes liberos educare cura parenis debent f. as 3. , consequenter aptos ex sese essicere ad vi- tum circa tam homnis vivendum 3. 23s.), ac ideo ossiciis erga 2- liberos. ipsium satisfaciendi s. aet6. aas. ρ.rr . I. & I. T. I 8. 8art. 2.Phi Aract. un m. 2. Quamdiu itaque per se ossiciis erga seipsum satisfacere nequeunt, parentes Utique facere tene tur, quae ipsi met facere debebant, sed nondum possunt.
Genus humanum propagari debet ab hominibus, quemadmodum animantia bruta speciem suam propagant. Non igitur susscit, ut proles generetur & in lucem edatur: neque enim generati & nativitas facit nisi potentia hominem, educatio vero demum facit actu hominem. Si infans natus sibi relinqueretur, aut misere ipsi esset pereundum, aut squidem a brutis eundem educari contingeret , vitam animalis viveret, non hominis. Quemadmodum itaque scelus in utero est pars matri , a qua vitam naturalem trahit; ita in lucem editus' moraliter censetur quasi pars parentum, la quibus vitam. moralem trahit, immo quoad vitam quoque naturalem adhuc spectari debet tanquam pars parentum, quatenus iidem Per
463쪽
inde insantem alant necesse est, quemadmodum seipsos, ut vivere atque adolescere possit. Sicuti fructus tamdiu adhaeis rei arbori ac inde nutrimentum capit. donec fuerit maturus; ita liberi tam diu adhaerent parentibus suis, donec ad maturam aetatem Pervenerunt, ut vitam hominis per se vivere possint, nec parentum auxilio atque cura amplius indigeant. Natura sibi in omnibus similis, ut istiusmodi comparationes artemtionem mereantur. Ceterum proposeio praesens principii heuristici vicem tuetur, cum inde intelligatur, quomodo imvenire liceat singula, quae ad curam parentum circa liberos pertinent.
g. 6 qa. Quoniam homo obIigatur facere omnium facultatum suarum usum, qui ad perficiendum animum, corpus & statum nostrum, & ad arcendum omnem ab anima, corpore de statu nostro imperfectionem requiritur g. 3 73. hara. L. Fur nas.), quamdiu vero liberi per se officiis erga seipsum satisfacere nequeunt, parentes facere debent, quae iplim et facere debebant, sed nondum possunt g. ii 43. ; parentes
ramdiu cmnem facere renentur facultatum suarum usum, qar ad perficiendum animam, corpus e sarum liberorum requiratur. S ad arcendum omnem ab an ma, corpbre fi satu liserorum imperfectionem exigitur, quamdiu F et eundem facere nondum 'spans, ac omnem dare operam, ut tiberi ad eundem faciendum adducantur, consequenter tam corpus, quam animam liberorum, eorundemque starum peincere delent, quantum ρέsunt.
Multum hic peccatur in praxi. Sane curam corporis quidem gerunt parentes, non vero animae, aut quoad utrumque non ex asse adimplent omnes ossicii sui partes. Alii non satis tempestive de anima perficienda cogitant, ut deinceps persectio ejus reddatur admodum dissicilis, immo prorsus impossibilis. Sed in haee inquirere non est hujus loci: pertinent enim ad philosophiam moralem, in qua etiam docent dum, Disitigod by
464쪽
dam, quomodo parentes ossiciis suis satisfacere debeant. Sunt
enim quoque virtutes parentibus propriae, sunt etiam vitia iisdem opposta, utut peculiaribus utraque destituantur nominibus. In utero materno foetus primum vivit vitam vegetativam, qualis est plantarum, & successive sit transitus ad vitam animalem, qualis est brutorum: neque enim natura facit transitum ab uno extremo ad alterum per saltum. Dum in lucem editur, vitam animalem vivit, & natura eundem cuo rae parentum committit, ut a vita animali perducatur ad vitam hominis, quar secundum rationem est. Parentes igitur imitari debent naturam, quae per intonsibilia incrementa tendit ad maximum, &, dum foetus in utero vitam vegetativam vivir, eum successive ae insensibili modo ad vitam animalem praeparat aptumque est icit, & quemadmodum cetera omnia, ita etiam vitam animalem foetus in utero ex insensibilibus gignit. g. 643. Parenus pracavere debent, ne sensus liseroram, presertim De vitiis oculi, mira contrahant, fi operam dare, ut imagInatio S mem siensaumria perficiatur. Operam enim dare debent, ut Omnem im- ρν cavendas
persectionem a corpote liberorum arceant l. 64 a. ) .e; memoria Quamobrem cum constet, sensius in tenerrima inprimis aeta- ac imaginate vitia contrahere posse, organis sensoriis depravatis; tione persi ipsorum utique ost praecavere, ne iidem, praesertim oculi, cienda.
vitia contrahant. Eaod erat unum.
Enimvero memoria & imaginatio perfici possunt g.
196. & seqq. I rL empir.2. Quamobrem cum parentum sit, ut liberos suos quoad animam & corpus perficiant s. 64 a. J; operam omnino dare debent, ut imaginatio di memoria liberorum perficiatur. oderat secundum.
Ulus facultatum in seriorum, veluti sensuum, imaginatio nis ac memoriae, homini naturalis est, nec demum acquireri du F. a oo. part. ι. Pin. nai. . organa tamen corporis huc
465쪽
spectantia depravari possunt, ut eorum usus vel prorsus tollais tur , vel arctioribus limitibus circumscribatur. Quamobrem parentum cura eo potissimum redit, ut organorum istorum destructionem, vel depravationem impediant. E. gr. nimia lux oculi aciem debilitat. Impediendum igitur, ne infantibus . nimia lux assulgear. Quamvis vero haec protrita videantur, plura tamen Observanda sunt, quam vulgo putatur, s Officio huic ex asse satisfacere velint parentes. Ait quaenam hic n-sderanda sint, in Philosophia morali doceri debet. Imaginatio& memoria persiciuntur usu, quem cum per se facere non possnt
infantes, parentum est eundem excitare, seu iis occasonem praebere imaginatione ac memoria utendi. Equidem vulgo haee casui permittuntur & a moribus abhorret, ut ad talia animum advertamus; inde tamen inferri nequit, quod recte fiat, veritate adversus mores praevalente. Illud vero etiam notandum est, suo singula fieri debere tempore, neque enim eidem aetati conveniunt omnia, quin potius, quae suo tempore prosunt. ea nocent, si ante tempus fiant. Immo pro diversa aetate disserunt actiones ad eundem finem tendentes & ideo idem officium non codem prorsus modo exercendum a paren tibus. Acutiores facile vident, quam amplus aperiatur cam opus in Philosophia morali si eam vovis veritatibus indies augere velimus, quemadmodum Mathematici Geometriam augere solent & Mechanicam. Sparsimus semina, ex quibus illiusmodi fructus sperare licet, modo ea agro fertili committantur : quod ut facilius fieri possit, exemplo prati bimus in Philosophia morali, fidem ciculatam daturi.
- β. 64Φ. D. Hie A sitas liberorum distinguitur in infantiam, pueritiam,
tu trorum adolescentiam, juventutem & aetatem l virilem. Sed de aetate. terminis cujusvis aetatis non satis convenit. Numero annorum definiri solet, ita ut Infantia terminetur anno septimo, Puer Ita anno decimo quarto, Adolescent viscssimo primo,
466쪽
'ventus vigesimo octavo; a quo termino πιυ virilis incipit: quae distinctio artarum per annorum septenarium convenit hypothesibus Medicorum veterum de annis climaereis ricis, & corpus magis respicit, quam animam. Germani vulgo per numerum denarium aetates distinguunt & ideo non nisi tres faciunt, quarum una terminatur anno decimo, altera vigesimo, tertia trigesimo, a quo incipit artas virilis,
juxta istud pervulgatum: Sebia Iahr eiii 3 in b,
vero istae artatum distinctiones cxiguum, aut nullum usum habent in determinandis iis, quae cura parentum in educatione liberorum exigit: neque enim tam ad numerum annorum, quam ad usum facultatum animae respiciendum, prout i sese exeut. Infantiam igitur definire licet per eam aetatem, qua liberi adhuc destituuntur usu sermonis, cons quenter ad eundem perducendi: meritiam per aetatem, qua usu sermonis pollentes usu tamen facultatum superiorum d stituuntur, & ad eum perducendi: Adblescentiam per aetatem,
qua usus facultatum superiorum equidem sese exerit, sed judicium tamen adhuc imbecille est & magis firmandum ;Pventutem per aetatem, qua judicium magis maturuit, & Utatem virilem per eam, qua judicium persectum videtur ad vivendum vitam hominis per se.
Haee mihi distinctio commoda videtur ad determinandam varietatem curae, quam parentes in educanda prole' adhibere debent, ne quod necessarium quovis tempore negligatur, nec praepostero studio vel nihil agatur, vel magis noceatui liberis, quam Consu Iatur. Ceterum nemini in discernendis istis aetatibus litem movebimus, nec cuiquam ea in re legem praescribimus. Abundet unusquisque suo sensu. Nobis sufficit, ut parentes in educatione prolis suae ad ea animum atten. dant, Per quae aetates istas discrevimus, ut quovis tempore
467쪽
agant quod officii sui est, nec quicquam praepostere fiat. Etsi qui fuerint, qui latum illum campum, quem modo di
ximus not. f. 643.), ingredi voluerint, ad . eadem omnino animum attendere debent. ut constet, quaenam su menda sint, ut ex iis deducantur alia, cum per se pateat, ex annorum numero nihil deduci posse, quae parentibus in educatione libetorum sint observanda, nisi haec vel illa aetati huic convenire supponas, consequenter ea sumat, per quae nos aetates, aut, si mavis, diversos status liberorum educandorum distinximus. Ut vero appareat, illam aetatum distinctionem in praxi esse attendendam, exemplum aliquod facile addere lubet illustrationis gratia. Diximus, ad curam parentum pertinere, ut praecaveant, ne oculi vitium contrahant. Quando liberi usu sermonis nondum pollent, nec fieri potest, ut legere discant. Quamobrem in infantia praecavetur , ne oculorum actos obis tundatur, si lumen intensus, quale est solare, immo dum ex tenebris uteri haud ita pridem egressi sunt, ipsa lux diurna, ab iis avertatur, &, si non permittatur, ut oculorum aciem iis candelam ardentem, vel ignem intendant. Ast in pueritia praecavere debent, ne legentes libro nimis prope admoveant oculos, aut luce crepeta laganti Rationes ex Optica pete das jam praetereo.
qui=e1 do. non inest homini natura, sed exercitio acquiritur g. 199. pari. I. Dr. nat. dc facultates animae perficiuntur acqui- .rendo habitus iisdem utendi I. aQ9. pari. I. Fur. nat Quamobrem cum parentibus curae esse debeat animam liberorum perficere, quantum possunt 3. 642. , iisdem quoque curae esse debet. ut ipsi consequantur omnem faculta tum animae uiana, quem acquirere valent.
468쪽
Facultates superiores hominem a brutis potissimum distinguunt. Quoniam vero usus illarum natura homini non inest f. I99. Para. r. Iur. nato, disserentia non ante in sensus incurrit, quam ubi homo facultatibus istis utitur. Usu istodestitutus bruto similis videtur f. 46i .Poch. rat. . Parentes, ut jam supra monuimus not. 64 I. , genus humanum propagare debent, consequenter etiam formare animum liberorum, ut actu rationales snt: id quod sine usu iacultatum animae superiorum fieri non posse, cum experientia palam loquitur, tum Psychologia evidenter demonstrat. Paremum itaque cum si non modo generare prolem, sed sormare quoque hominem, ad usum facultatum superiorum eosdem adducendo & habitus iisdem utendi ipsis conciliando; Societatis non modo paternae necessitas inde elucescit, verum etiam conjugalis, seu matrimonii. Propagatio generis humani requirit, ut homines ea conferant, sine quibus fieri nequit, ut in rerum natura
existant homines. Non igitur lassicit generari homines, sed iidem quoque educandi. Ex superioribus abunde liquet imaginem hujus juris conspici in ipsis brutis, quibus prolis sua. tamdiu curae est, donec vitam speciei sua convenientem per se vivere possint.
I. 646. Quoniam parentibus curae esse debet, ut libri conse- De eo iura
quantur omnem facultatum animae usum, quem acquirere in conci
valent g. 64s.), experientia autem aperte loquitur, nonania liberis cuivis aetati, aut, si mavis, statui liberorum, quarum unus Laculiarum successive excipit alterum, convenire acquisitionem usus cu- usa aia juslibet ἔ.6 4.); parentibus cura esse debet, ur liberos per- beuda.
ducant ad usum facultatum unicuique aetati conveniorem, consequenter probe iscernant, quanam infantiae , quanam pueriri quanam adolescentiae, quanam juventuIι conveniant Hinc patet, cur aetates hominis a prima infantia usque ad
virilem aetatem non tam annorum numero, quam Utitudine ad
469쪽
eertos saeuitatum usus R iis convenientes habim acquire di in Jure naturae ac philosophia morali distingui conveniat, quemadmodum fecimus f. 644. . Quamam vero aetati unicuique conveniant, non tam in Dre naturae, quam ita philosophia morali demonstrandum, quippe quae docere debet, quomodo obligationi naturali satisfaciamus, recto facubratum nostrarum inter se consentientium usu.
g. 647. Parentibus cura esse deόec uι Meri acquirant usam fatu tatis locomotiva cuilibest aetari convenientem. Quoniam usus facultaris locotniori vae, quatenus appetitui sensitivo & aversationi sensitivae subest, homini natura inest, quatenus Vero volitionibus & nolitionibus solis respondet, appetitionibus autem & aversionibus sensitivis illa per se respondere nequit, demum acquirendus β' 3 para. b. ur. nc . , omnis tamen subest directioni animae g. 33s- para. b. Furinacri, & in actione humana recta, ad cujus rectitudinem naturaliter obligamur β. 389. pari. P. Hic pract. -υ. nihil quoque desiderari debet ex parte iacultatis locomo. vivae 79. pari. I. Hic praes. uni . I eodem quoque, quo ante j. 64s. , modo patet, parentibus curae esse debere,. ut liberi acquirant usum facultatis locomotivae, qui scilicet non sua siponte sese prodit, dum corpus adolescit, scd demum acquirendus. aeuod erat unam. Enimvero distinguendas hic esse aetates, ut dijudicetur usus uni euilibet earum eonvenienS, eodem modo patet, quo de usu facultatum animae idem ostendimus 646. .. IM
Facultatem Iocomorivam perfici posse, a posteriori ton. stat. Sane homo vires suas augere potest exercendo & m jus corporis robur acquirare. Usua facultatis Io motivae de-
470쪽
ctinari potest ad certos fines. Quamvis itaque virium exeris citium & usus facultatis Ioco motivae casui Permittatur, quem admodum alia, quae ad educationem pertinent , casu permitti solent; inde tamen minime inferri potest, quod talia non snt in Potestate nostra & recte casui rermittantur.
. 648. Parentes obligantur ad omnem diligentiam adlibendam, σι α 'liberi raram cognitu sibi possibilium cognitionem a virant, nec ,γω omulum Waurmittere occasiouem, qua rei in scunque cognitio .... ia , . sis comparari potest. Homo enim obligatur ad distinctam rerum cognitu possibilium cognitionem acquirendam aa O. para. t. Pr. nat. , nec ullam praetermittere occasi nem, qua rei cujuscunque cognitioncm sibi comparare va- Iet f. a a r. pari. .I. Jur. nain. ). Quamobrem cum intellectus absque rerum cognitione distincta perfici non possit,std tanto sit persectior, quo plures res distincte sibi repraesentare valet 3. a 38. pari. l. Iur, nat. ., parentes Uero intellectum liberorum perficet e debeant g. 64r.); parem aes utique obligantur ad Omnem diligentiam adhibenda ut liberi rerum cognitu sibi possibilium cognitionem acquiarant, nec ullam praetermittere occasionem, qua rei cujuscumque cognitio ipsis comparari potest.
Parentes iunguntur ossicio liberorum, quamdiu ipsimet eodem defungi non possunt, quemadmodum jam ante monui mus snor. 64 I. . Quamobrem quicquid ad hoc conserre possunt, ut liberi rerum notitiam acquirant; id omnino con ferre tenentur. Plura vero in hoc genere a prima statim aeta e conferre possunt, quam vulgo putatur. Et quae in prima statim aetate liberis imprimuntur notiones. non modo firmiter agunt radices in anima, verum etiam plurimum prosunt ad scientiam acquirendam & augendam.