장음표시 사용
471쪽
649. Liberis primum in tenera 'adgue aetate insinuanda sint no-gulari circa riones rerum obviarum clara, eis adhuc confisae, deinde sce δι-xbitrari sili 0 pr Farana ad distinctas, fi tandem manti cenae sint ad amco aran- quirendum habItum notiones distinctas formandi. Parentes
enim obligantur ad omnem diligentiam adhibendam. ut liberi rerum cognitu sibi possibilium cognitionem acquirant
β. 648. . Quoniam vero omni aetati non omnia conve niunt, cum per gradus sir ascendendum ad perfectiorem re- Ium cognitionem, prout i non modo a postetiori constat, verum etiam ex iis, quae de diversitate notionum tradu tur in Logica & Psychologia empirica abunde colligitur, parentibuς autem curae esse debet, ut liberi faciant usum facultatum suarum cognoscendi, qui aetati ipsorum conU nil h. 646.); ab infimo gradu cognitionis utique initium facere tenentur, ascendendo deinceps ad altiorem, dum liberos suos ad rerum cognitionem perducere student. Quoniam itaque notiones clarae, sed consular, sunt primus gradus cognitionis humanae, a quo ascendendum ad noti nes di itinctas β. 8oo 8 8. ad has vero acquirendas certa opus est attentione & reflexione g. 678. Lot in quaecum naturaliter non adsit, ad illas acquirendas praeparamur, dum atteotioni ac re Aioni adsuescimus; parentes liberis in prima aetate insinuare debent notiones rerum Obviarum claras, etsi adhuc confusas; deinde vero eos praeparare ad distinctas acquirendas. Quoniam vero habitum acquirere debemus notiones distinctas formandi s. aa7..pa r. . Dr. nar.)ἰ parentri quoque tandem manu ducere
debent liberos ad lubitum notiones distinctas serinandi a
quirendum. Quoniam in Iure naturae saltem doceturi quaenam sint parentum obligationes vel ossicia, philosophiae moralis vero est
472쪽
ostendere, quomodo iisdem satisfieri potest; ideo in praesenti
non addimus, quomodo pro diversa liberorum aetate, immo& pro diversa eorundem conditione, tum notiones quaedam veluti basis omnis cognitionis futurae, iisdem snt ins nuandae in quonam consistat praeparatio ad notiones distinctas indo derivandas & quomodo habitus notiones distinctas formandi iis concilietur. Persectio intellectus duplici modo considerari
potest, vel objective, vel subjective. Objective spestata aestis
matur ex multitudine notionum distinctarum & veritatum evudenter cognitarum; subjective autem considerata consstit inhabitu operationes intellectus eliciendi, qui quidem sine rerum eognitione acquiri nequit,i non tamen utilitatem ejus ac necessitatem respicit. Ita utimur ad intellectum petiiciendum veritatum geometricarum cognitione, quemadmodum docui in Commentatione de studio mathematico recte instituendo, quae continetur in Tomo quinto Elementorum Matheseos univero se, etsi veritates istae nulli nobis snt usui, immo in spem futurae oblivionis addiscantur. Quamvis enim veritates istae oblivioni tradantur, non tamen propterea extinguitur habitus operationes intellectus eliciendi & iisdem in rerum cognitione rite utendi. Atque haec notasse proderit, squidem in educatione liberorum ossicio, quod in propositione praesente urgetur, satisfacere velimusis
Parentes promere tenentur, ne animus hiarorum in phre- uenam νiria i uatur norionitas erroneis at siver issis. Notiones Le is anda..enim', quibus animus liberorum in pueritia imbuitur, non modo firmiter eidem inhaerent; verum- etiam liberis, qui sibi conscii in aetate adultiore non sunt, unde Venerint, quasi innatae videntur, ut posthac dissiculter eradicentur. Quamobrem cum nemo non agnoscat, notiones erroneas ac suis perstitiosas obstare, quo minus verum cernamuS, consequentes animum liberorum reddi impersectiorem , quando
473쪽
iisdem imbuuntur, parentes vero omnem imperfectionem, quantum datur, ab anima liberorum removere debeant g. 6aa. s iidem utique praecavere tenentur, ne animus libe xorum in pueritia imbuat qr notionibus erroveis ac supe
Non minima pars est illius curae parentum, quae 'ad ed
cationem pertinet, animum liberorum in tenera aetate inb
munem Praestare ab omnibus opinionibus falsis, praesertim inissulsis atque superstitiosis, & nulli bi fere magis peccatur, quam hac in parte. Nocent autem istiuςmodi notiones haud p rum, non modo quatenus posthac impediunt, ne possimus
cernere verum, conscientia veluti adversus evidentiam reluae ctante; verum etiam quatenus caedem in appetitum inuuunt eundemque corrumpunt, ut sensitivus posthac praevaleat adversus rationalem, nec is cum hoc in gratiam redire queat.
Non alia de causa Cartessus Princip. Philos Part. I. g. I. VO-luit, ut semel in vita de iis omnibus studeamus dubitare, in quibus vel minimam incertitudinis suspicionem reperimus, immo ea, de quibus dubitamus, pro fassis habere, ut anto clarius, quidnam certissimum re cognitu facillimum sit, inveni mus. Nec .sne ratione hanc dubitationem etiam extendit ad ea, quae antea pro maxime certis habuimus quia vidimus aliquando nonnullos errasse in talibus, & quaedam pro certissimis as per se notis admisisse, quae nobis falsa videbatitur. Contingit sane, ut homines, quae a pueritia i s fami-- liaria facta sunt, pro per se notis habeant, propterea quod sine ratione iisdem assensum praebuerunt & deinceps ea pro veris constantar habuerunt, nullo prorsus dubio emergente. Enim vero cum non tam facile sit eradicare praejudicia, quae firmas
in mimo radices egerunt, cum etiam hic consuetudo sit autera natura, quam ne furca quidem expellere datur, quin redeat ; ideo necesse omnino est, ut caveatur, ne notiones er roneae teneris Puerorum animis insnuentur & radices altas in iisdem agant. Ceterum cum non omnes idem vitae genus secten
474쪽
fictentur, facile patet pro drverso vitae genere, eui destinantur
liberi, variari rantisper curam a parentibus in hoe genere adhibendam. Sed ea curatius examinare non est praesentis instituti. Patet autem hanc curam pertinere ad parenres S eos, quibus educatio liberorum ab illis ex parte committitur
s. 64 r. , eum liberi in pueritia usu rationis adhuc destituis verum a falso separare neutiquam Possint, sed credere tene ruri quae ab aliis dicuntur.
Parentes tempestime eodere abent, at liberos ac usum ra- De Ua ra nonis perducant. Quoniam enim operam dare renemur ut ra-ιωatis. tionem perficiamus .as 3- ρου. .Dr. nat. , nemo autem est,
qui nesciat, infantes natos usu rationis destitui, nec eos per se eundem consequi posse certum est 3 6 4r .P1 L nat. , parentibus omnino curae esse debet, ud liberi ad usum rationis perducantur I. 64 ε. cumque omnem diligentiam in quavis educationis parte adhibere debeanr s. m . pari. I. Jur. r. 3, tempestive studere tenentur, ut liberi usum rationis
consequantur Ratio homines potismum a brutis distinguit. Quoniam
itaque insantes nascuntur potentia salitem homines, sed actu fiunt homines per educationem nox. g. 64I.), educationis haud postrema pars est, quovis modo studere, ut liberi ulum rationis consequantur: qui quo amplior erit, eo rectius parentes satisfecisse intelliguntur officio suo. Non igitur a vero aberrant, qui eandem doctoribus referunt gratiam quam parentibus, qui eos doctrina solida rationales effecerunt. Nos sane philosophiam in systema veri nominis redigendo id potissimum intendimus, ut rationis usum amplificemus, &homines quam maxime rationales essiciamus: Nee desunt plures inter eruditos, qui ex operibus nostris hune fructum per ceperunt & propterea in literis gratias egerunt.
475쪽
De principio rationis susscientis
β. 6sa. Quoniam parentes tempestive studere debent, ut ii beros ad usium rationis perducant si si . , principium autem rationis siussicientis rationis veluti basiis est I. 483. Nich. em in f 3. S 6- Outoch parentes, quam primum datur, tiberos adsuefacere debent, ne prop/stioni cuidam assentiantur sine ratione, S ut semper quaerant, cur hoc ita sit, vel esse debeat I.
7 o. Iol. . Ρtincipium nimirum rationis sussicientis a teneris unguicuistis liberis inculcandum. Imitari autem debemus naturam, ut per gradus hoc fiat. Sussicit itaque primo, ut tantummodo firmiter ipsis imprimatur, nihil esse sine ratione, etsi nondum discernere valeant, utrum rationem norint ejus, nec ne, cui assensum praebent. Neque enim aetati omni conveniunt omnia. Prudenter itaque dijudicanda sunt, quae aetati unicuique conveniant. Quemadmodum enim naturaliter obliis gamur ad prudenter agendum I. a 8. pari. r. Jur. nati; ita lex quoque naturae prudentiam rectuirit in educatione
I. 633. Poenres praecavere delent, ne liberorum animus pr/uod eis' aatoritatis imbuatur. Eteni in adsuefaciendi sunt, ne quid admittant absque ratione, sed quaerant rationem ejus, cui assentiendum I. 6sa. . Quamobrem cum illi, qui .praejudicio autoritatis imbuti sunt, assensum praebeant dictis propter autoritatem dicentis I. 3Oi3. Di ς parentes praecavere debent, ne liberorum animus praejudicio auctoritatis
imbuatur. Quamdiu intellectus liberorum imbecillis est, fieri equidem aliter non potest, quam ut assensum P beant iis, quae.ipsa dicuntur, quia dicuntur. Quodsi tamen tempestive adsus fiant quaerere rationem eorum, quae ipsi dicuntur, vel quae esse
476쪽
. quae seri vident f. 6set.); eo ipso praecavetur, ne praeiudi-eium autoritatis sese insinuet animo eorundem, ac facile dein- .eeps discunt, ob imbecillitatem intellectus sese capere non potuisse rationem. Immo cum praejudicio autoritatis prorsus carere nequeant, qui ad scientiam animum appellunt, immo in
negotiis quoque humanis haud raro alienis oculis videndumst; ideo utile quoque est, ut liberi, quando per aetatem hoc fieri potest, doceantur, quamdiu & quandonam assensum praebere conveniat propter autoritatem dicentis. Sed de his dia .cendum est in philosophia morali. 634
Parentes ingenium liberorum perficere debent. Ingenium De ingenio enim perficere tenemur I. asa. 8art. f. Ium nat. d. Quam-eerficiendo. obrem cum parentum sit perficere animum liberorum, quan
tum possunt f. 64 a. ; quin etiam ingenium liberorum
perficere teneantur, dubitandum non est. Idem etiam ostenditur hoc modo. Ingenium in se cultatum animae numero est l. 476. Poch. empiri . Quamobrem cum parentum si curare, ut liberi consequantur omnem facultatum animae usum, quem acquirere valent g.
64s.); ad eorum curam quoque pertinet liberis familiarem reddere usum ingenii. Quoniam itaque facultates animae perficiuntur acquirendo habitus iisdem utendi lβ.
2O9.part. I. Pr. nat. parentes quoque ingenium liberorum perficere tenentur. Erunt sorstan qui existimaturi sunt, necesse non esse, ut homines omnes sint ingenios. Enimvero hi non satis perdunt, quid si ingenium & quemnam usum homini cuilibet praestet. Nulla homini facultas frustra data, sed omnes s um unicuique praestant usum, eidemque utiles sunt, quamvis non eadem singulis hominibus eveniat utilitas. Consstit ingenium in facilitate observandi rerum similitudines, quae quam
477쪽
necessaria fit omni homini, ae Es praesertim, qui scientia δε- stituuntur, in Philosophia morali di se . tius docendum: ubi etiam inquirendum, quibusnam mediis pro diversa liberorum aetate & diverso vitae genere sit utendum, ut finem Intentum
ει visistia Parentes opertim dare debent, ut biari conse antur viri bus intelli- era omnes tam intelli Eces, quam morales. Persectio enim animae
iatralibus V acquisita consistit in virtutibus intellectualibus & moralibus . moralibuI. 34 8. 8art. 1. Py. nat . Quamobrem cum parentes animam liberorum perficere debeant, quantum possunt β. 64 a. ; operam omnino dare debent, ut iidem consequantur vix-zutes omnes tam intelIectuales, quam morales.
Virtutes intellectuales sunt tabitus intellectus, quibus sub- Ordinatur ministerium sensuum; morales autem sunt habitus voluntatis & noIuntatis s4 . para. t. Dr. nat. . Pen. dent morales ab intellectualibus, nec fine this perfectae esse: possunt. Quamobrem cum nemo virturibus moralibus earere debeat, quod jam sumere licet, nemine eontTadieente; nemo quoque vinutibus intellectualibus carere potest. Virtutes inre, Iectuales tam objective, quam subjective spectari possunt not. 6.9. , & utroque modo spectatae suos habent gradus, nec iidem conveniunt singulis. Hoc igitur probe perpendendum, ne inanes circa studium acquirendis vrrtutibus intellectualibus impendendum dissicultates nectantur. Quodcunque vitae genus aliquis sectetur, in eo virtutibus intellectualibus carere nequit, quae lamen variant cum objective, tum subjective speratae pro diversitate ejusdem Sed talia disertius docenda in philosophia morali.
478쪽
De Societate paterva. 4s9stero autem virtutum intellectualium sunt scientia I. sς . auri bas is Log. , ars inveniendi β. 434. Poch. empir. J, sapientia .specie.
678. Poch. ras prudentia β. a 36. Ρ τ. L. Dr. nat. 9 de arS g. a 6 inpare. 1. For. ησι.ὶ , homo autem quilibet eas artes addiscere debet, ad quas addiscendas maxime aptus, & quae ipsi maxime necessariae f. asia . pars. I. Iunaeat. ι parentes operam dare debent, m Meri confimanrar scien- iam, Lapientiam, murinnam B arres . ad quas adriscendas main me aptι ου qua ipsis maxime necessaria. Qui libet equidem facile concedet, ad educationem liber eum in genere pertinere, ut liberi essiciantur sapientes ac pruindentes in suo genere & addiscant artes s bi necessarias, veluti artem legendi ac scribendi, qua nemo facile carere potest nisi
incommodo suo; non tamen eadem facilitate largientur Omnes. promilcue liberis Omnibus insinuandam esse 'scientiam & aristem inveniendi, immo non dubito fore haud paucos, quibus impossibile videbitur, ut hoe fiat. Enimvero hi erunt, qui non perpendunt diveritatem graduum, quos admittit non mianus ars inveniendi. quam scientia, sive eam objective, sive subjective consderes, nec eundem gradum Promiscue con venire omnibus: neminem vero eue hominum, cui omnis Prorsus negetur. Id demum absurdum foret, s quis contenderet, ut quoad instillandas liberis virtutes intellectuales parentum Omnium eadem sit cura ac idem studium,
Nemo hominum virtute ina morali carere debet. Virtutes De virem enim morales, qui habitus voluntatis ac noluntatis sunt I. ias misa S M. parι. f. Fur. nat. , sunt habitus actiones suas legi natu- bas conisa rae consormiter dirigendi g. 3ar .part. l. Phil. ρυα uniν0, genis.& requirunt voluntatem constantem & perpetuam non committendi actiones, nisi quae legi naturae conformes sunt l. 328. pare. O. Phic pract. unis. J. Quamobrem cum Obligatio, Maam a quae . Disitigod by Coos le
479쪽
quae a lege naturae venit, sit necessaria & immutabilis 342. stari. I. Hic praci. πηιν. ; nemo quoque hominum viris tute ulla morali carere debet.
Qui contendere vellet, non omnes virtutes morales hominibus promiscue singulis necessarias esse; circa naturae legem dispensandi facultatem ubi arrogaret, consequenter obligationem immutabilem in mutabilem convenere auderet: id quod in se absurdum. Uirtutes non sunt sejungendae, sed conjungendae. Non dantur virtutes sbi invicem contrariae, ut
simul in eodem subjecto inest. non possint. g. 6 8.
gen . Quoniam nemo hominum virtute ulla carere debet 6s I. , parentes Vcro Operam dare debent, ut liberi consequantilr Virtutes moraleS k- 6 6. I parentum omninoes Uristis omnis exercitium libem reddere familiare. Alia est ratio virtutum moralium, quam intellectualium. Harum Omnium non omnes sunt aeque capaces, nec tanta est earum conjungendarum necessitas, quanta moralium. Non igitur necesse est, ut hic sigillatim enumerentur virtutes, ad quas liberi sunt adducendi, cum nullius studium sit negli. gendum.
. 6 9. De directio. Euamdiu liberi ignorant, quanam actiones sint legi natarape actionum co orme , quanam vero eidem repugnans; quid facere debeant, uber oram. quid non, subere ac prohibere debent parentes, nec premisIere, ur sine ipsorum jussu, vel psis in sacιnconsuli/s quicquam faciant. Et enim parentum est virtutis omnis exercitium Iiberis reddere familiare g. 638. , consequenter eos aptos efficere adactiones suas juxta legem naturae determinandum s . 3ar. pari. I. Phil. 'act. umv. J. Quoniam vero exercitio comparantur
480쪽
vatur ac perficitur 43r. P Ich. empir.A exercitium vero in actuum specie vel genere eorundem iteratione conisistit i 9 s. V h. empir. ; quamdiu liberi ignorant, quaenam actiones sint legi naturae conformes, quaenam Vero eidem repugnent; quid facere debeant, jubere, quid non facere, prohibere debent parentes, cumque habitus amittatur & contrarius acquiratur, editis continuo actionibus eidem contrariis 3. 433. Poch. empi conseque nrer habitus non acquiratur, actionum indentitate contrariis interrupta, nec permittendum esta parentibus, ut sine ipsorum jussu vel ipsis insciis ac incomsultis liberi quicquam faciant
Patet hinc, quam necesse si, ut liberi quasi continuo constituantur sub oculis parentum, aut, ubi ipsmet per alia negotia actionibus eorundem non constanter attendere possunt, tib eorum oculis, quibus hanc curam demandarunt. 66 G.
Quoniam parentes jubere debent, quod liberi facere De jure '
debent, & prohibere, quod. non facere, seu omittere de-rentum in . beiar, nec iis permittendum, ut sine parentum consensu, aut actione
ipsis insciis ac inconsultis faciant, quod libuerit, quamdiu libero μ . ignorant, quid facere debeant, vel omittere g. 639. pparen ibus comperit jus determinandi acytotes ioberoru- , quam tu ibimet easdem juxta naturae regem determinare non norunt 3. 339. para. 1. Hic practis uniυ. ,'liberi actiones suas componere renemur ad volunt rem starentum. Nascitur hoc ius ex obligatione liberos educandi, quae tener parentes sa 63. , quippe vi cujus aptos ex sese essicere debent ad vivendum vitam hominis g. aues. . Obligatio liberos educandi cum a Iege naturae veniar I. a 63. , Π tu ratis est f. I I .part. r. PHL pra I. unιν. . Quamobrem