장음표시 사용
71쪽
ticularia tanquam partes. Quemadmodum enim actiones X. manae plerumque compositae sunt, ita ut ex pluribus simplicibus internis atque externis tanquam totum aliquod ex suis partibus constet. & ex compostis si triplicioribus denuo oriantur nova conjunctione aliae magis compositae; ita quoq; negotia simpliciora ingrediuntur alia composita , & ex compositis simplicioribus nascuntur magis composita. Hinc distinctae notiones actionum atque negotiorum formamur resolvendo composita in simpliciora , & notiones adaequatae evadunt , si continua resolutione tandem deveniatur ad actiones irresolubiles g. 68 2.68 3. Log. . Philosophia practica tota occupatur in actionum humanarum & negotiorum anaIysi, quae cum hactenus non satis fuerit expensa, ea quoque multiplici adhuc laborat desectu , nec nova indies capere potest incrω- menta, quemadmodum Mathesis.
EMGabinis Quoniam negotium exitum habet, quando id obtem e durat. rum, Vci effemim Lit, cujus obtinendi vel essiciendi cauta agebatur 69. ; si negotium non habeat exitum, frustra, aseoque revera mul agitur. Quamobrem cum negotium tractans aliquid agere velit g. 68. ; negotia exitum fuere δε- ιμι, consequenter curandum es, vi emtam habere posm. Principium hoc foecundissimum est in omni philotbphia
practica cum ad demonstrandum, tum ad Operandum.
s. TI. V. a meli ' Quando vota inter se contendunt, meliora dicuntur emra quaυ-m rum Mora, quorum de eo, quod fieri debet, judicium v sor. . Ilus est. Qui elum de 'negotio ' aliquo consultant . iudicam debent,
quid fieri debeat, aut non rieri. Quamobrem cum in Omni. negotio aliquid intendatur tanquam finis s=. 68. b. Onisi , de eo quaeritur, quomodo finia ute obtineatur. Qui crgo
72쪽
De imperis ac societate in genere. s
ergo Votum seri, is pronuntiat, quomodo finem propostum obtineri posse sbi videatur. Nemo igitur negaverit judicium esse debere verum, scilicet quod hoc modo sinem intentum consequi detur I. so s. l.M. . Enimvero fieri potest, ut, quando cundem non uno modo constqui possumus, modus unus 'praestet altero , adeoque verius erit ejus judicium, quod finem certius, breviori via , ficilius &m non ex asse, saltem maj re ex parte consequi ins nuat.Immo contingit etiam, ut judicium aliquod veritatem quidem attingat in genere, quatenus scilicet consentaneum est principiis generalibus, attamen ab eadem recedit quoad circumstantias speciales, quae attendendae erant in casu praesenti, atque adeo veritatis quidem aliquid continet, sed non omnem, consequenter aliud verius esse potest. Iacasu particulari facilius discernere, quid veri subst judicio, m do sussiciens adsit acumen. Ceterum hinc patet, cur in definitione praesente non dicamus, votum melius requirere judicii veritatem, sed saltem, quod verius esse debeat. Acceditεuod in rebus humanis utplurimum acquiescendum si in probabilitate, atque adeo judicium si vcrius, quod probabilius. Unde etiam votum habetur melius, si judiciam, quod fertur, nin erit probabilius. g. ra.
'ta ponderari dicuntur, quando linquiritur, quaenam De voraram sint meliora. Quamobrem cum vota meliora sint, quando ponderatio-judicium de re proposita verius 73. , consequenter e ne.
iam quando idem probabilius f. 379. cet. , de probab,
litate autem & veritate difficulter judicari, nemo non ab que probatione admittat ; vota HV ulter ponderantur.
Ponderatio votorum supponit theoriam negotii, de quo consultatur, ne delint principia. ex quibus judicandum, quid sit verum, vel probabile. Supponit quoque dexteritatem regulas Logicae applicandi, aut, si mavis, habitum demonstrandi.
Immo quando de probabilitate quaestio est, supponit modum probabilitatem aestinandi, qui ad Logicam probabilium per-G 3 tinet.
73쪽
tinet. Quodsi praesentem disciplinarum statum perpendamus,& quaenam sit Logica docens genuina I. 26. GIeqq. Log. ,
' quantum ad hoc requiratur, ut logicam artificialem utentem possideamus I. I a. Log. , praeterea non ignoremus, Logicam probabilium adhuc indesideratis esse; de dissicultate ponderandi vota non amplius dubitabimus.
inponde- es, s ρonderarι debeant, unumquemyue in usdem ponderandis suorandis vo- abundare sensu, consequenter non Derandum esse consensumtis. patet. Quods ad animum revocaveris ea, quae Votorum pondera tionem dissicilem reddunt not. f. 72. , & praeterea consderaveris homines quoque in hoc negotio plus sperare de faculi tibus suis, quam in iis est, quia ponderandi impotentiam non agnoscunt; facile perspicies, cur in votis ponderandis quilibet suo abundet sensu. .
g. 74. C clusium Consultantes cocludere dicuntur, quando votis inter se qai sti collatis determinatur, quid fieri, aut non fieri debeat. Un-y de cintlaseum dicitur, quod fieri aut non fieri debere per v ta determinatum, vel determinatio ejus, quod fieri, aut non fieri debet per vota, seu sententia consultantium de eo, quod fieri vel non fieri debet, ex votis illata.
Nimirum qui consultant, statuere debent, quid in casu dato sit faciendum, aut non faciendum. Quando suffragia seruntur, unusquisque sententiam suam declarat. Ex votis itaque quando colligitur, quaenam sententia valere debeat, tum conacluditur, & ea sententia, inquam deliberantes consentium, conclusum appellatur. Dicendum erat rectius decretum cI. 497. pari. r. TMOL nar. ; sed terminus receptus est conclusum , eis minus Latine dicatur. Retinendus vero est termi
74쪽
De imperio ac societate in genere. s
nus inter nos usu receptus t. s. 62. . E. gr. Si iudices deliberant, utrum reus fit condemnandus, an absolvendus, &postquam snguli dixere sententiam suam, in eam consentitur, quod sit absolvendus, sententia haec dicitur conclusum & judi-ευ concludere dicuntur, quod si absolvendus.
I. TI. Vora unanimia concludunt. VOta enim unanimia quam De essectudo sunt, Omnium vota sunt consentientia I. 66. , adeoque unorum
omnibus volantibus idem placet s. 6 s. . Quamobrem nanimum, cum per vota determinandum sit, quid fieri, aut non fieri debeat, quando de negotio aliquo consultatur s. 6 a. ; hoc omnino fieri debet, quod volunt vota unanimia. Quoniam itaque concluditur, quando quid fieri debeat per vota determinatur g. 7 4. s Vota unanimia utique concludunt.
Ita si omnium haec fuerit sententia, reum esse absolvendum; alia ex votis sententia inferri nequit, quam reum absolvendum esse. Id nimirum valet, quod omnibus ac sngulis visum suerit. f. 76. Euando ista inter Ie contendunt. meliora concludere neque- De istis
ηρ. Quando enim vota inter se contendunt, seu in diver- melior uas. sa abeunt, nec unu&alteri cedere vult, sed in sua sententia acquiescit; dissentientium pars quaelibet affirmabit votum suum esse melius : quod si enim concederet, votum partis adversae melius esse, idem approbaret, adeoque in sententiam ejus abiret, quod est Contra hypothesin. Quamobrem per vota meliora determinari nequit, quid fieri, aut non fieri debeat. Quoniam itaque concluditur, quid fieri, aut non fieri debeat, quando alterutrum per vota determinatum I. 4. , quando Vota inter se contendunt, meliora
75쪽
Quando vota inter se contendunt, si consutatio exitum lia. here debeat, necesse est, ut desiniatur , quaenam vota praevalere debeant. Quamvis adeo lex natum nos obliget ad id quod altero melius, eidem praeferendum I9 a. pari. r. Phil. pract. unis. , adeoque leo naturae convenire videa ur, ut vota mcliora praeferantur, quando concludendum; cum tamen per id, quod melius est, partes dissidentes non discerni possinti impos sibile est, ut pro lege sit, id concludendum esse, quod vo-Iunt vota meliora. Lex naturae in conscientia singulos volantes obligat, ut quis mutato voto iis accedat, quorum votum est melius; jure autem externo cogi nequi, ut accedat, id si suo melius agnoscere nolit. Cum enim praetendat, votum suum melius esse, eodem jure, quo tu hoc urges, ipse a te exigeret, ut voto suo aecedas. Quodsi ergo vota meliora praeserenda esse statuas , litibus nunquam terminandis latae pandentur fores, adeoque magno conatu nihil agetur. Vota unanimia concludere, meliora concludere non posse adeo clarum est, ut utrumque sne probatione instar postulati sumi possit. Nemo enim est, qui utrumque non ultro concedat, modo ii, telligat, quid si votum, quaenam vota unanimia dicantur, quaenam meliora.
Quoniam vota meliora concludere nequeunt l. 6. , Vota autem ponderantur, quando inquiritur, quaenam sint meliora g. ra.) ; Τεando concludendum vora ponderari ne
q*eum. Non est quod dicas, ius ponderandi vota uni conserri posse. ut consultatio habeat exitum , adeoque quid concludatur, conclusum enim consultationis exitus est f. 69. 4. Etenim hoc perinde esset, ac omne jus decernendi, quid fieri debeat, vel non debeat, transferre in unum & aliorum saltem rogare confilium g. 983. para. t. Theot nat. J, ita ut sequen
76쪽
De isperio ac societate is genere.
stantundem valere debet, quantum valet alienus, stu sing- - πε simm. vora ejusdem sunt valoras. Ualor votorum consistit in effracta ad concludendum, quia per vota determinandum est, quid fieri debeat f. 6abo, ade que vota concludere debent 3. 74. . Nimirum quando, quid fieri debeat, omnium consensu determinandum est, quemadmodum obtinet, ubi vina concludere debent f. 6 a. 64.); non rationes attenduntur, sed voluntate eorum, qui suffragia ferunt. standum est, etsi unicuique fini suae rationes, cur hoc velit. Ets quis vel maxime rationem voti sui reddat, id saltem facit ad
mkrmandum ceteros, non vero voto valorem conciliat. His
Ior adeo voto per se inest, quatenus votum est, qualescunque tandem tibi sint vel a te afferantur rationes, cur hoc velis aut nolis. Suffcit te hoc velle, quando consensus tuus ad decerin. nendum requiritur 3. 6 8. pura. r. Hi . Pract. -ιυ tum valorem sirum habet a jure volandi, non a veritate, aut probabilitate ejus, quod tibi videtur. Haec curae cordique tio hi esse debet, quando voluntatem tuam determinare debes ad id, quod fieri debet: ast ubi a consultatoribus determina dum, quid fieri debeat, id ratum esse debet, quod volunt vota.
s. 79. Si vota inter se contendunt, seu unanimia haberi myueum; De emcta vita instare concludunt VOra feruntur de eo, quod plurium ustrasitatis consimia determinandum cs. 6 a. . Quando vota unani- umismia non sunt, non omnes consentiunt in idem I. 66.) 'consequenter si nonnisi unanimibus standu', quid fieri d beat, determinari nequit, atque adeo conssiliando nihil agetur, nec negotium eXitum habere potest I. 69. 73.). Quoniam tamen curandum, ut exitum habeat Io. ,quando autem vota inter se contendunt, meliora concludere ne
77쪽
queunt s. 76. , sed unius votum tantundem valet. quantum alterius f. 78. ; ideo necesse est, ut id habeatur ratum, quod volunt plurimi, seu in quod pars major consentit. Quamobrem si vota unanimia haberi nequeunt, vota majora comcludunt s. 66. 74, .
Nimirum fi secta consultatione quid concludendum, quod utique intendi debet, unanimia autem haberi nequeunt, aut standum erit votis plurimorum, aut pauciorum. Quoniam omnia vota ejusdem valoris 3.78. , nulla sane ratio est, Cur Pauciora praeserantur majoribus, sed votorum simul sumtorum alor pendet a numero eorundem; ita ut praevalere dicendumst, quod volunt plurima. Atque ideo vota dicuntur numerari: Votorum enim numerus certus est, ut a nemine in dubi um vocari possit, atque adeo praebet principium indubitatum
definiendi, quidnam fieri debeat, vel non fieri. I. 8O. M siluaria Quoniam in societate per vota determinandum , quidone sociorum fieri, vel non fieri debeat, quando de negotio ad eam φ quoad ea, ctante consultatur g. 44. , quando autem vota unanimia Fa insori haberi nequeunt, majora concludunt g. 8. , ρηι sociem
rare decedi rem contrahant aut postea in eandem recipiuntur, convenire debennuenda. aut . Ii expresse non convenerint, conmenisse praesumunIur. 3 οὐ si vota unanimia non sint, majora conclauere Eebeant, conseque
Eis enim absolute impossibile non sit, ut ad concludendum non admittantur, nisi vota unanimia; recte tamen Pro mora liter absurdo hoc habendum, quia utique moraliter absurdum est, ut negotium non habeat exitum. Societas contrahitur finis cujusdam consequendi causa. Ea, de quibus consuli '
78쪽
De imperio ae societate in genere. Sy
tur, ad eum consequendum faciunt, cum in consultationem non veniant, nis quae aut in numero mediorum, quibus finis obtinendus, aut remediorum sunt, quibus impedimenta declinanda , & quae ad alterutrum suo modo reserri possunt. Sociorum adeo animus eum esse debeat conjunctis viribus bonum societatis commune, quod in fine obtento consistit
II. , promovendi f. I M , & salutem illius, quae in non impedito progressu ad finem societatis consequendum consistit s. rr. , pro suprema lege habendi , i 6. ; societati quoque
nihil magis naturale est, quam ut consultationes habeant exiistum: quod cum aliter fieri non possit, nisi id, quod maxima' pars voluerit, habeatur pro voluntate communi omnium sociorum; vota majora habentur pro unanimibus, quando unanimia haberi nequeunt. In hanc adeo legem cum conse cire debeant socii, quando societas contrahitur; si expresse non consenserint, tacite consenssse recte praesumuntur, nisi manifesta absurditate decreverint, nunquam standum esse nisi votis unanimibus.
s. 1 gr. Vora paria nitul concla unt. Quando vota paria sunt, De rerum, pro utraque contradictionis parte numero totidem int parium esse-63 , assirmantium & negantium vel in diversum abeuntium idem numerus g. 6, 4. . Quamobrem cum vota singulorum sint ejusdem valoris I. 78 , adeoque assirmativa ta tundem valent, quantum negativa vel in diversium abeuntia ; quando vota paria sunt, per ea nihil determinari potest. Vota igitur paria non concludunt T3. .
E. gr. Ponamus sex votis reum condemnari, sex absolvi is nec condemnari, nec absolvi poterit. Similiter ponamus totidem vota esse pro bello suscipiendo, totidem pro pace conservanda; vel etiam totidem de bello finiendo, totidem de eo. dem continuando; neutrum horum concludi poterit.
79쪽
. 82. Idem porro Quoniam vota paria nihil concludunt I. gr. ; res ma-
expenditur. uet in eo, quo est, satu, consequenter nAE mutatur, votis eπι- sentiίus panias. ' . Ita fi pro bellio suseipiendo, vel intermittendo paria suerint Ota, nihil immutatur , adeoque bellum intermittendum est. Si pro bello continuando & finiendo paria extiterint vota, Cum nihil immutetur, bellum continuandum est. Si paria vota reum condemnent, paria non condemnent. sed absolvant; eum nec condemnari, nec absolvi possit, impunitus dimittendus rid quod quoad reum quidem perinde est, ac si absolveretur, non tamen quoad judices, quippe qui non declarant, eum PC ' nam non mereri, seu innocentem esse, eum hoc quasi in du- . bio relinquatur. Quodsi vota paria fuerint pro pecunia in emtionem praedii impendenda & faenori danda, neutrum horum fieri poterit. 8 3o
modo pro Quoniam, si vota paria suerint, res manet in eo, quo δρίφ - est, statu, nihil vero immutatur I. 8 a. ; s vora parmoc δον,
prona pro possessore pronunc andum. E. gr. Si Iitigetur de praedio. 8c quando sententia serenda, Cuiusnam esse aubeat, paria sint vota, ejus erit Praedium, qui possidet: ita enim nihil immutatur, sed res manet in eo, quo est, statu.
g. 84. Calculus Minerva dicitur decisio negotii controversi per
paritatem votorum. Nomen hoc apud Graecos venit ex fabula de ore , de qua vide AEFbsum in Furiis & Euripidem in Oreste & Hectra traisgoediis. Nimirum clamemnon ab uxore cimemnestra ope AEostri adulteri interemtus fuerat; Orestes filius iisdem insidiis
80쪽
De imperio ac societate in genere. 6 I
exposrus ut mortem patria vindicaret, matrem &IDIIUMm o cidit. Accusatur a Furiis parricidii in areopago. Cum comdemnantes una sententia vincerent, Minerva calculum suum adjicit absolventibus, salutarem sententiam ita enuncians: Evast hic vir ultionem sanguinis, nam calculorum numerus a inquus exiit. Atque ita impunitus dimittitur Orestas. Ad hune easum vulgo cum Gratio solum restringunt calculum Minervae, quo scilicet reus ob votorum condemnantium & absolventium paritatem reus impunitus dimittitur : quoniam vero hoc fit, quia, si vota fuerint paria, nihil agitur, quemadmodum ipse sol ur de I. B. & P. lib. a. c. s. 6. I 8. agnoscit, si vel maxime concedamus, ab initio calculum Minervae appellatum fuisse jus per aequalitatem votorum condemnantium & absolventium absolvendi reum, per interpretationem tamen extensuam recte transfertur ad omnem casum , in quo pur paritatem votorum negotium controversum deciditur 3. 3I6. pari. ff. Iur. nat. . Ohiter notamus olim judices calculis nigris damnasse, albis vero absolvisse. Minerva igitur fingitur calculum album apposuisse, ut condemnantium & absolventium vota essicerentur paria. Quamvis vero nomen a fabula originem traxit, non tamen res, Mae eodem denotatur, inde derivanda, cum ipsa votorum Paritar in causa sit, cur negotium hoc modo decidendum.
Quoniam calculo Minervae negotium controVersum Aaana deciditur per paritatem votorum I. 84. , quando vero VO calculo M ta paria sunt, nihil concluditur a consultantibus . F. 8 . i nem clauealculo Minerea locus es, quoties nihil concludendo negotium . - β.rroversum deciditur, consequenter extrum habet f. 69. , non vero eidem locus est , quoties n/Ll concludendo negorium exitum halere nequis, consequenter quando res in eo, quo est, satu ma
mere nequit. Dari istiusmodi negotia, quae nihil concludendo, adeoque votis paribus existentibus, ad exitum Perduci nequeunt, ex-