Cosmographia, siue descriptio uniuersi orbis

21쪽

INDEX CAPIT. AsTROLABI CATHOLICI.' 6 Qtismodo astensio partium Zodiati s 8 De prursionibus se mitiis.1ilia .

Finis Tabulae Capitum Astrolabi Catholici Geminae Frisi j.

T A N I CARMEN.U IS υ es, 'vis milli locos, vis oppida milli , Omnia non magno clausa , dere libro tUis quoi ire loco, vel qua regione moretur Perca, Brabantinum dum colis ipfle holum , Persa,Uel Hyrcanus, 'velpicio nobilis arcu Parthin, io, in refugo Turca flverbus η οἶUis etiam Terrae tractus, Caelii meatus,

claras flet ero segna notare polo 'Vis tibi thesaurum magnumparuo aere redemptum' Hoc e , ueperlege Lector opus.

Exiguo vastum spatio lustrarier orbem Hic dabitur, vili candida res precio.

22쪽

PRIMA PARS

huius libri. de Cosmographiae &Geographiae principi I S. Quid siit nigraphia, oe quo disseratis C eographiam chorographia .

Osmographia ut ex etymo vocabuli patet)

est mundi qui ex quatuor elementi S, Terra,

omnibus stellis constat,& quicquid coeli ciri cussexu tegitur,descriptio . Imprimis enimi contemplatur Circulos, es quibus illa sus percoelestis Sphaera componi intelligitur .

u. Deinde ex ipsorum distinctione, terrarum illis subiectarum situs, & locorum symmetriam seu commensurationem. Rationem insuper Climatum, Dierum octiumq; diuersitateς. Quatuor mundi Cardines, Stellarum quoque fixaru, necnon errantium Motus, Irtus & Occasius,& quibus verticales mouentur,& quaecunque ad cani rationem pertinent,ut Poli eleuationes,Parallelos, & Meridianos circulos, & ccetera iuxta Mathematicas ostensiones demonstrat. Et a Geographia differt,quia terram distinguit tantum per Circulos coeli, non per montes,

maria, & flumina, &c. I De hac re sume sequentem delineatam formulam, hoc enim Typo totius Cosmographiae descriptio demonstratur.

cosmographiae desi titilo. Cosmograpbia quid imprimis c temple

tur.

23쪽

PRIMA PARS COSMOGRAPH.

GEOGRAPHIA QUID. Log phi ut inextis in paraphras ait) est tellus ipsus prates

marum cognitarum partium,quatenus ex eis totus cognitusq;

terratum Orbis constituitur, & insigniora quorumlibet, quae huiusm i telluris partibus cohaerent, formula quaidam ac pi mimitatio . Et a Coimographia disseri, quia terram distinguit per montes,nuuios, nuri aliaq- insigniora,nulla adhibita circulorum ratione. Itaq; maxime prodest, qui ad amussim rerum gestarum de fabularum peritiam habere desiderant. Pictura enim, seu picturae imitatio,ordinem stumque locorum memoriam facillime ducit. Consummatio itaque & snis Geographiae, totius Urbis terrarum constat intuitu, illorum imitatione, qui integram capitissmilitudinem idoneis picturis effingunt.

24쪽

PETRI API ANI ET GEMMAE FRIS.

Horographialtem Uemero dicente) quae &Topographia di- Corrita. citur, partialia quaedam loca seorsem &absolutoeonsiAerat, abs. phia quid que eorum ad se inuicem & ad uniuersium telluris ambitum eom ς0 3 4ςr tοῦ paratione. Omnia siquidem,ac fere minima in eis contenta trans P dit & prosequitur: velut portus, villas,populos, riuulorum quoque decursus,&quscunq; Hiaillis finitima, vi simi aedificia,domus,turres, moe- Corona nia, &e. Finis vero eiustem in emgianda partilius locismilitudine confiamma- phiae sata. hi tutiveluti sipictoraliquis aurem tantum aut oculam designare depingeretq;.

Chorographia. Eius similitudo.

Ante

25쪽

. PRIMA PARS COSMOGRAPH.

cosinosia Ntequam quis ipsus Cosmographia studium aggrediatur, suntaphiae prae- mentum in ptimis, seu Astronomiae principia, quae sunt Cir --i Mζ' lotum sphaerae notitia, quibus tota utitur Cosmographia, disi quirat necesse est. Quod in sequentibus quam breuissime manifestabitur.

UElorumque diuisione .

gionem, & AEtheream . Elementaris quidem assidue terationi subiecta quatuor Elementa, Terram,Aquam, Aerem, S Ignem, continet. AEtherea autem regio quam Philosophi quintam nuncupant essentiam in elementarem sua cocauitate ambit, inuatiabilisq- substantia sempermanens,decem Sphqras complectitur. Quarum maior semper proNimam minorem sphaerice eo quo sequitur ordi pe) circundat. Imprimis igi- stur circa sphoeram igni , Deus mundi opifeN loi cauit sphaerulam Lunae: Deinde Mercurialem: Postea Venerea, Solarem: Deinde Martiam,Iouiam,&satumiam: qualibet autem istarum unicam tantum habet stellam: quae quidem stellae zodiacum metientes,semper primo mobili seu deci- p mae sphaera motui obnituntur, alioqui sunt corpora diaphana, hoc est, omnino perlucida. Mox sequitur firmamentum, quod stellisera sphaera est, quaeque in duobus paruis circulis circa principia Arietis & Librae nonae spherae, trepidat: &iste motus apud Astronomos, motus accessus, & recesus stellarum fixarum ia: pellatur. Illam circundat nona sphaera, quae quum nuri, in ea stellarum cemitur, i. ccelum crystallinum seu aqueum appellatur. Istas tandem aethereas sphaeras,pri-ς mum mobile,quod 3c Aeeimum coelum dicitur,sito ambitu amplecti vir,&con tinue super polos mundi semel facta reuolutione in a 4. horarum interuallo, ab ortu per meridiem in occasum, iterum in oriente recurrendo rotatur. Et omnes inferiores sphaeras suo impetu smul circulioluit.nullaq; in eo existit stella. Huiccis si si caterarum sphaerarum motus ob occasu per meridiem in ortum currentes , relu

26쪽

pETR3 APIANI ET GEMMAE FRIS. s

es mur non abs re, sanitiones aliqΗοt se divisiones eorum quorum sapei: motionem facturi stimus rem in pauca confereAtest praemittere, ut clare intelligatur totius nora narrationissermo. Mundus igitur est Mundas, editam sequiQtiid eius ambitu eontinetar. Eius dua praecipv sunt

parres, Psitherea ac Elementaris. Illa decem orbes continet, quorum Aetherea

superior ex ordine instriorem sua peripiaria compi erit r. Extremus se decimus orbis pri p r mum molire dicitur id tontinuo cursu ab ortu in aera iam per meridiem lubitar,deinde per septentrionem rursus ad orrum, quem motum 2 . fere horarum statis conscit, se secum

omnes inferiores orbes impeta rupit. Inferiores sero in aduersam obliquo meam ni itinta

adeo νι qtii longiori interuato ab illo primodissideant.ij velociori eursu morum stium aduersum peragans .mni enim arbis qui aliis caritim aqueum Hlιν ullinum dieituni EUbilis

propnnodum est mortis contrarius. O ippequi. y miuibus aηnoram 'taktores tabularum Alfonstinatim censuerant nitur, Vel 3ο missi bru annorum ut Ptolemansmisit. Getatii vero qui ct coelum proprie dititur femfrmauentum vel inmis secundum Graeas, a constantia motus palabunt veteres: in. . millibus amortim τι vulgares habent rationes tabularum. Supra etiam firmam/ntum ntillos extare orbes Cicero, O plures ante eum opinati sunt,quos tamen ratione motus Mathematicorum inserit sagacisas.Reripi orbes inferiο- res pluηetarum vel Eliartim erraticarum sunt singuli mam tantum circumferentes sella, nam omnes aliae in Octauo caelo fixa sunt. Primus ab ectatio Saturno tribuitur, Proximus Iotii,Territis Marsi, tiarius Soli,Sequens veneri, pentiti imus Merrario, In mus Itina orbis est Oisua superficie concaua hanc' mundum inferiorem aut elementarem partem ambit, hi ἡ-hia Cooui hist eae quatuor es mentis, ct omnibus qua actione hora in inuicem ex ipsis constan - , , , ,. rar. Elemensortim svremtim ignem,proximum vero aerem esse commEnis philosophantium Opirio est. Iqua vero ct terra simul unum eorpus sthimisum esciunt providente id natura Opisce, quι humanae potissmum conquienscommoditati, feris aliquaparte terram eminere, aha pers aquam ita tamen ut Spharam constituant,ut etii ni me in destita lunari νidere litet Habet autem sese terra ad coetiam veluti punctum, nam caelum vndequaque non plus nec nistis dimidia parte consimam est. Atque hae praecipua partes sunt muri, quas ali, cum caelo beatorum qtiod supremum est quindecim di ivtiunt. Atque hac quidem ex opinione magis recepta statuimus. Nam quae sit in his rebus varietas opinionum,non attinet primum introdtictu, ac in Methodica tractationememinisse.

27쪽

. PRIMA PARS COSMo GRAPH.

Schema praedictae diuisionis.

28쪽

PETRI Ap IANI ET GEMMAE FRIS. I

DE CIRCULIS SPHAERAE.

CAPUT III. QUID SPHAERA.

Phaera est solidum quoddam, una superfitie eomentam 3pt'ς in cuius medio punctus est, a quo omnealineae M circum 'serentiam ductae sunt aequales.

Quid aris Sphaerae.

Axis sphaerae sauctore Dio8ochoi voratur dimetiens λ,i, sphis' ipsius, citra quam voluitur. Polim gi squi &cardines, tae quad.& vertices dicunturi sunt extrema puncta,riem terminantia. Horum alterseptenesonalis, alter Autanus dicitur. septentrionali qui & Arctieus, Borealis, en η β' p. di Aquilonarius dicitur, semperin nostra habitatione apparet. Austrinus vero, i .. i Meridionalis &Antarchicus dicitur,semper quoad nostrum hemisphaerium, Austrinis. Κb hori me latet.

. De sex Girculis Sphaera maioribus.

v I Ossion quem &Finitorem dicimus) est circulus qui partem mungi virim Horixodi L non visa dirimit, hoe est, inseriughemisphaetium a superiori. quid R4 Eridianus circulus est, qui per polos mun8i, &punctum verticalem ducl- MEiiὰ satis. Atur: in quem cum Sol incidit iupratiotiaontem, meridiem: subhorirante elieulua ver mediam noctem emt. quid. G Qui noctialis est circulus maior,d, ridens sph eram in duas partes aequales, Aequino. - quem clina Sol perambulat quod bis contingit in anno)dies fiunt aequales ctialis eir- nocti in toto te tum orbe. cuodiacuq cireuius,qui a Philosopho Oblim , di6mr, is est, qui duodecim continet Mna,compraehendens edi una parte circulum Cancri, & ex alia Ca Zodiacus pricomi ac per medium secans equinoctialem, secaturque ab eodem, scilicet in WV ς' με principiis Atietis & Librae. Intelligitur&zodiacus, propter verum errantium 6derum transgressum,habere latitudinem i 6 graditum,quem per medium Hi- uidit ecliptic relinquens citro citroq; gradus 8 latitudinis; omnes autem reliquos circulos, ratione tantum sine latitudine & profunditate omni, intelligere debemus, uti lineam, sensit enim minime in codo disceuni possunt.

Nomina & characteres signorum Zodiaci sunth aec.

virgo

Libra iniscorpius ulsagittari

29쪽

Characteres septem Pilanetarum.

coluti quid.

Oluri sunt duo circuli in Sphaera, unus quidem transit per principia Arietis Libm, alter vero per principia Cancri & Capricorni, ac sese dispescente, ad angulos rectos Sphaereses circa polos mundi.

Canees elieul' quid.

si versus Septentrionem , 23. grad. & 3o min. distat. In quem quum Sol se receperit, aestiuam reciprocationem peragit, Iongissimusque dies anni, breuissimaque nox exit. A Graecis Troia picus, quasi versatilis appellatur. Apricomi Circulus, qui & Brumalis dicitur, is est, qui ultimo a sole deo inscribitur versus Austrum: in quo Sol brumalem reciprocationem facit,duemque essicit breuissimam, & noctem prolixiorem. A Rcticus Circulus est, qui ex omni parte a polo mundi 23 grad 3o minus distat, & a priori minori; vria pede describitur. A Ntaroicus vero Circulus est, qui describitura polo Togiaci Antarctico, S- est aequalis & aequidit ang Arctico circulo, totus nobis sub terris mersus.

Tropicus. Caprieor. hi ei levi'. Arctiens eirculus. Antarctis eireuius.

APPENDIX GEMMAE PHRISII

Unam tir, quoy centrum dicitur, a quo pancto omnes lineae ad periphaerium ducis. aequales ex tint . Tale quidem corpus andus hic ratisne naturis i colligitur. Ad cuius imaginemo intellectum i rumetistim sph3ristimeonartiunt Mathematici. qtiistisclum Orbibus eir-ctilus rationem motus illius indicantihus campositum. Quo timc rcvlortim partium re liquaruM deinceps fuitiones ostiai qtium paucissmi d clarabimus. axem 'bὰγ κυιant autorestineam rectam,qui sphara per aeqtius secat partes, stiper cultis extremis termiris eurim notum per lit. Diiuntur quidem Iulia puncta,psti,cardines aut vertices. Et cara fluis snt extremitases hη ea rectae lier a polus arctatus,ab arcise tieusLEratur altera ρο-lia snt arcticus ue Austrinis: circum tales vertices motus prima mobilis per icitar. E qm noctialis, vel Aequator est circulus seeundum o res sui partes aequuti intertiasto ab utro e palorum da iuns.s rectos angulos cum axe mundis con Nitiens periclis quia solstib ea matus,vbr Mentiam,diem nocti aequalem facit. zodiacus, Oenifer aut obliquus circulus est,

30쪽

PET. Ap IANI ET GEMMAE FRI s. s

mina: aries, uras. Gem η ,Cuncer, Leo, Virgo,ii. a Scarpia. Stagirturius. pricornus, aqua ius Pisces. Signorum quodlubes in 3o partes aut gratis di tinguittire si hinc νt ιο signa. tus circtitas 3 o partibus conster. Gradru deinceps in h o minuta et raptita rima. Mi nutum in so secunda , secuntam in roride tertra, ct cile ceps ad seima disse d)mirari simili fere modo, quit ber ciso lorum maiorum Sphaerae luiritur inquatuor quadrantes. Quaaraus in νο gratus. G radus ra sus ν; prius. 4ab siqnistro autem in aduersum primo mobili resticiantur odines orbis i triores super axe, 9 solis prini a d anitibus apolis nitidi plus minus as gradibas O semisse atque hic mortis diuers tutis temporum anni causa es, O augmenri se d/tramenti dilrum, denis geκeratiociis at inretiris omnium re tim naturalitim,vi philosophi e 1oquamur. Item Rodiuitis praeter o 2es cir Tos Sphaerae tali adine

latitu secundum duos ia secundum alios ab graduum. Medium vero lurima Bem lino diuidi circularis,quam Echnuum vocast,eo quod Sol se Luna cum conrunguntur,vel Φρ- gelipilea. ponuntur Ab ea line desectum luminis pari ditantur Sol videticet obiecta Lunae auter visum murum, ad nos transmittere tamen non potest, ιδ qtiod Luna covim geniumst ae minime transparens. Luna vero,quia lumen a Sola ac Uit, terris interpositione interimam

o solem reuera deficit. Sol iamin quod nulli planetarum faciunt lineam Ecliptitam Vidi A sequitur, adeo ut ne digitum quidem latum egrediam . Os aruor sunt in gessiaco puncta pracipua. duo triticii in duabus seetionibus a qua tori, o Zotituti, i iti iter in princi A qquino piis frietis o Libra: tac aequinoctialia νοcantur: Sol ira sub ipsis constitutus aquinoctiuestitoin arieti Veruale,in Libra stirumnale. Re qaa duo punita intermedia in principiis Cancri Gr Capricorni. Sosiliatia appetiuntur: eo qKod Sescuis eo peruenerit consistereνι- deatur. Hortim quia septentrionale e ' nobis assisain As ms vero hybernudimur. Antipodibus contraria ratio es. Cesuri,d sunt carctizi per polos mundi protracti, Sphaeram coluit. ipsam ct senuicem in duo aequalia stant ei. Horam ulter per puncta aequinoctialia ductus, uiuosiorem: artes νιν sol tialia sol utortim dititur . Hori Esn τὰ miror τι ipsum Holieton. novim sonato est eircvius Fi consectam mundi partem ab intonspectu dirimit. Duplitem

dissiciuanto Recium, qui aequales altilos cum riquatare constitvit: obliquam, qtii ιηaquatis eskil. cui pero ratem habent. his Sor oretiqua apris obliquo assintani ct omitant mota. Vanu Itir utitem ob iquus horitis in infinitu, pro Auersa horathum hulita isne. Punctum verticu, quod Arati, Zὸni h appellant,est qdodsecundum perp3ndittilam alleui loco A coetu; risponitur quod ὰ uti in tErarulla ab omni purie horizontis istitit. τηδε θ Olus horieontis ditituri Merodiantis circiam dicitur, qui per potis Mundio punctu perticis ME,idi,ti' cuiuscunqb regionis ducittir In que cum Sol inciderit supra horizontem, meridie, infra vero horitonum mediu noctem es c t. Dicti vero circsti reuiores dictintnr, eo quod per aequalia druidere intilligantiar suses 80risbus, habeant sedem centrum cir centro totius sphaerae. Minores ver. sunt, Duo poliares, quod cirisi polos mundi per potis Zoriaci dueatur. Vi- Ciletili rorinui polo arcisio Arelicus dacitur.alter Anterclietis. Reliquidus rupit: νο cantur ab rtras lares. parte aquatoris, aeqtiati tamen secundum omnes sui partes ab Eodem distantia circumducti. Horum qui ab sequatore versus arctos recedit Tropicus Cancri dieitur. Ita Sol initio Cun 208 si cri constituitis, tu /α circuiti motu raplus describit. Alter cintilus vel Trepi d Capricorni ci diri bi ob similem ruris n. dicitis. Hi duo circuli limites Soli staturisus quas illentinqua transcen hi. Si titer ηdem limites ex motu trepidationis octaua Sphaerae aut alis quopia varientur Veru