Wilhelmi Worm Oratio in excessum viri incomparabilis, Thomæ Bartholini in supremâ justitiæ curiâ assessoris, ... publicè in Academia Hafhiensi 4. Januar. dicta

51쪽

disponentibus de hiis quae per se nolunt mala,non coprehendatur,ex stylos o suetudine Curiae potius,qua Iure. Sexto, i receptior uidetur opinio Panor in .Ecclesia 2 de elect dicentis eos coprehendi sub generali lege, De inulta de praeben quod probatur per extrauag. Execrabi lis de prael, quatenus excipit eos expresse significans alias

coprehensum iri, in quod ipsum faciunt latura genera-lla, odiosa 8 poenalia,in quibus exprimu a Cardinales, lea ratione fieri uidetur balioqui sub illis non includerentur,de quibus est c. primum de scismat. lib.6. c.primum de

quas citauimus addendo eis quasdam annotatiunculas in

Comment. c. Statuimus I9. t 3 num. 4.

Quibus pro utraque parte huius Antinomiae citatis, arbitror dicenda tria.Primum,no posse defendi utrunque dictum Io Mon. scilicet quod praedicta extrauag. includat Cardinales,v ait in glos eius,&' praedictu cap primu descismat .no comprehendisset eos, nisi de Cardinalibus expressisset. Imo probabilius cotra posset dici, illa extra uag. noco prehendere illos, Spraedictu .Coprehesurum fuis- scietiassio fuissent expressi :Tum quia praedicta extra uag.

uidetur exorbitatior,&quadante nus minoris authoritatis,

quia extra Corpus Iuris posita, Se sine fratrum cosensu de consilio facta Tum quod nulla ratio reddi potest, cur Cardinales comprehendantur sub cap. Si quis suadente, 17. q. 4.3 sub aliis supra cum eo citatis, in quibus etiam non exprimuntur,4 non sub d cap. primo, licet non X-primerentur,cum tamen praedicta ratio reddi possit quare non comprehenderentur sub illa extrauag.

52쪽

Alterum,qubd maior adhuc ratio reddi potes cur Cardinales non includantur in hac extrauag quam in illa Bonis videlicet quod illa solam excommunicationis et nullitatis obtentorum poenam imponit, haec autem etiari priuationis beneficiorum Dossiciorum etiam secularium,infamiae, et inhabilitatis, et non utcunque, sed ipso iure, et iubd valde absurdum et insolens videretur, quod tanti Ecclesiae principes ipso iure prauaretur tanto Cardina- latus principatu, fierent infames, et inhabiles ad omnia beneficia et ossicia, propter solam nam actionem ijs e

trauag. vetitam, et nihil absurdum,et insolens consequeretur, e qud inciderent in excommunicationem illius extrauag et in poenam intrinsecam nullitatis obtelorum, cum ordinarie incidant in excommunicationem Canonis

si quis suadente et praedicti c. primi, xaliorum Canonum

generaliter excommunicantium supra citat. secundu omnes, qua ratione forte idem dici posset de Episcopis, quorum depositio soli sanctae sed Apostolicae reseruata est c. Nullius et cap. duodecim s. q. 4 4 . . de rei orna consit. Trid. sess. 2 . Tertium, quod probabile uidetur, dicere Cardinales quidem ut alios ligari per hanc extrauag. S. D. N. quat nus prohibita in ea sunt contra ius naturale uel diuinum, aut aliud Conciliare,ue Papale,quo ipsi ligantur, Scetiam quo ad poenam intrinsecam nullitatis obtentorum, d etiaquoad poenam excommunicationis inflictam per eam, quae est poena rationabilis, quasi ordinaria in huiusmodi materiis,de cosequenter quoad poenam arbitraria ordianaria extra ordinem inserenda, de restitutione rei sic nivasse acceptae, quae uere non est pinna, non tamen quoad praedi-

53쪽

praedictas uenas rigidas, priuationis ipso iure beneficioru,ossicioru inhabilitatis ad ea,quae uidetur extraordinarie, rigoros addita,no solu ad castigandu delinquetem iuxta mensura delicti,quod fieri praecipitur Deut.C.I6.et c. Non adferamus 1 R.1 sed potius ad terrendii, et arcendualios, eo quod multis gras antibus opus sit exemplo'. Capitalium g am os s.ff.de poen.atteio quod haec Extrauag. valde similis est regulis Cancell. nisi qua parte est perpetua et illae remporales , ut in primo not. dictu est,eo quod haec ur facta non habita collatione cum Collegio Cardinatium,et quod solum respiciat acta apud sedem Apostolicam, et ita sicut regulae Cancellariae odiosae, de stylo et consuetudine non ligant Cardinales, ita nec ista debeat eos quoad hunc risorem ligare, Salua S. D. .et cuiusque alius iustiore sententia.

Actions has facies per allu,incurrit has poenaJ n O. Consulere quis dicitur num. Io. IIII do. ibi undecunque alios etc. quod haec e XVJ, rauag.est generalis et uniuersalis quoad loca originis,domicilii, et habitationis personarum prohibita in ea facientium, et consequenter non solum includuntur orti in urbe et oriundi ab ea, sed etiam inhabitantes eam,et reliquam Italiam,Hispaniam,Calliam,et quaevis alia regna: Si eniim undecunque dicit nullum locum eXcludit, c.undecunque 16 dist. arg. cap. Solitae sub fin de maior et obed. c. Si Romanorum 19. dist. e. l.3.fl de T.

Prae Quod certum quidem est quoad eos, qui personali-

54쪽

ter costituti apud Sed Apost faciunt per se in eis probibita: Quid autem de iis,qui faciunt illa per alios, praesem tina absentes, et quid de ij. qui approbant ea per alios facta nomine suo 'Et pro parte quidem negante facit primo conclusio posita et probata in Manual. Confess. cap. 7. num. I. Videlicet, quod mandans facere aliquid, non dicitur uere facere illud , et ideo regulariter poena imposta

contra facientem non habet locum in mandante uel consulente, nisi contrarium exprimatur. Sod argumentulicet urgeat quoad Extra uag.innovatam Contra hanc tamen innovantem parum urget, quoniam haec extendit illam ad omnes consulentes, auxillantes, et fauentes, quorum denumero sunt, qui rogant et mandant, et pecunia iuuant ad faciendu praedicta actiones, nam ut i d. Man. c. 27. n. 32 diximus Consulere dicitur quicunque monet,

persuadet,aut precatur, ut illud faciat Secundum Bari in l. non solus mandato f. de Iniur. Imo et qui instruit, aut proponit utilitatem inde secuturam secundum Innoc recepi. in c. Ad audientiana de homici d. are arbitror eos etiam includi.

Actiones ob quas incurrunturpoenae huius extrauet. sunt hae res s una omissio num II. Praecepta decem legis ueteris sunt Iura naturalia, sdurant, licet Ceremonialia Iudicialia expirari t. num. II.

Actione praedicta non secuto lectu hic puniun

tur num. II. Conatus

55쪽

Conatus ad delictum non secuto Eo punitur, sed non poena istud facientis, nisicum illa etiam contra co

nantem imponitur num. II.

Excommunicatio nuta nec irregularitas uel aliapoe

na ipso Iure imposita pro aliquofacto,incurritur a conante facere illud, sifaciat, uel etiam pro ipse

conatu imponatur num. tr.

confulens uel mandans aliquid mali,non incurrit pa nam contra Agultiatistam , nisissecuto isio, uel nisi principaliter prohibeatur consulere uel mandare

sicut facere num II.

Eppestans a Papa ad futurum Concilium, excommunicatur Buta Coenae 5 id consulens excommuniacatione Tapali,sed non Susiacaena, s ratio eius.

' ' S sequentibus,sedecim actiones&una omissionem,ob quarum quamlibet incurrutur poenae per hanc extrauag.statutae QSaru secunduli ordinem literae. Prima, est Pactio. Secunda, Promisso. Tertia, Promissionis acceptatio.

Quarta, Datio rei promisse uel inpactum deductae. ilinta, Receptio rei promissae uel in pactum deductae

, Sexta, Promissio facta tertio,in utilitatem impetraturi. Septima, Acceptatio talis promissionis.

Octaua, Datio pro Iustitia &c. sne omissiones pactione

Nona, Receptio ob eande causam sine pacto nimissioncii F m. Omissio

56쪽

34 datis ' prona. pro Iust. dcc.

1O Onaissio denunciationis huiusmodi criminis sciti, intra

triduum.

11. Vti sic adeptis. H. Nundinatio sordida expeditionum. 13. Ambitio sordida obtentionum.14. Fictio mendax pactionis pretii.

13. AuXlliam. 36. Consulere. 17. Fallere.

De quibus dicemus: Ex quibus uerbis colligantur, et quo Iure et quatenus prohibeantur. In quod clarius faciendu praesuppono primo Q uod omnia praecepta Decalogi cotinent ius morale Diuinum veteris legis, et consecti rete naturale, ut ibat Thomas prima, secundae q. loo.

art. primo, et territo, et 2.2. q. I 22. ari pruno, et ante illuGratian. in . n. s. dist quatenus habet ideo praecepta moralia veteris legis non expirasse a passo Christo, quia sunt naturalia, quae coeperunt ab exordio rationalis creaturae, ut ipse ait s. dist in princ. permanebunt in perpetuum,S ista quicquid est contra praedicta decem praecepta, uel contra principia uniuersalia unde illa inferuntur, uel contra necessario cosequentia eorum per rationem naturalem sapientum, sunt contrarius morale diuinum et naturale Almuero quae non sunt 'contra praedicta IO. praecepta sunt contra legem humanam, licet aliqua ratione naturali nitantur, ut pulchre declarat Thom. priuia, se

Secundo, Praesuppono, illationem quartam superius notat, tertio factamis proba tam,uidelicet. uod punita per hanc extrahi et g sunt intelligenda puniri quatenus per, Iura

57쪽

hara naturalia,diuina,vel humana antiqua sunt prohibita, ἐζ non quatenus iuxta illa sunt licita per adducta ibidem. Tertio, Quod ad incurrendas huius extrauag. poenas, sufficit pactio, uel promisso,uel acceptatio promissonis, dicet non consequatur implementum, nec ulla datio, nec acceptio, quia ad uerificationem disiunctivae, lassicit alteram partem aerificari l. si haeredi plures.ss de condit institutis .i plures Ins itur. de haered. mstit xin cap. In alternatiuis de reg. Iur in sexto, extrauag. haec solum alternatiue requirit Pactum, uel promissionem, uel dationem, uel receptionem ex aliquo illorum,s ita susscit unuisorum interuenire ut si locus poenae, xcosequenter promissionem sine datione S pactum sine receptione. Cui consequens est a fortiori non requiri obtentionem iustitiae uel gratiς, sed susscere ut aliquod praedictor usat, ad obtinendam eam. Primo, quod non habet contextus, ut qui per praedictos modos obtinuerit iustitiam uel gratiam, incidat in eas sed qui praedictis modis ad ea obtinenda usus fuerit, incidat in eas: Sita susscit fecisse id ad illum fine,

licet ille non consequatur.

Secundo, Quod, ut proxime dictum est, lassicit pacta uel promissio de dando, licet non detur. Tertio, facit'. Sisquis Q ad leg. Iul. maiest.translati in cap. Quisquis de poenit. dist prima,quatenus habet ineuntem foedus contra Imperatorem , uel de nece suorum Senatorum cogitantem , incidere poenas criminis laesae maiestatis.

58쪽

36 me datis d prona pro Iust. Sta

tor Seuerus ibi tentauit ii. de Iur.tis. Qiuinto, faciunt illa multa, quae congerit Gratian depccnizdist prima,ad probandum, quod uotum,siue desiderium,propositum, attentatio pro facto reputantur cap. Dixi cap. Magna cap.Si quis non dicam rapere c. inlis- quis 3 si quis cum telo. Sexto, QSod conatus ad delinquendum licet non sequatur effectus est puniendus, per pr dicta di alia per quae hoc redigit in regulam Felyn in illo aureo tractat.

Quando conatum&C. Contra hoc tamen facit primo t. Cogitationis poenam nemo meretur is de poen malia, quae citat Gratian ubi supra scil1ceti Sollicitatores.ss de uar. R extraord crim. qua minus punitur sollicitans nuptias alienas, quam com

rumpens, mi Vulgarises de furi quae probat uolentem multa furari, d pauca surantem, de solis illis teneri, Ni prima f. haec uerbari Q uod quisque tur quae habet attentantem impetrare ius iniquum contra aduersarium, non teneri ad utendum illo, nis impetrauerit. Secundo , facit'. Si praeses et t. De interpretationes de poen d cap. In poenis det reg. iur. lib. s. quatenus habent, poenas esse molliendas, aeges poenales restringendas. Tertio, auod connitens utentans delinquercinon debet puniri poena legis pro illo delicto imposita, si poenitentia ductiis, non perfecit cum posset perficere l. Qui falsam fissas Cornel .de salssquam in hoc citat glosint. aut

ea mente T de surt. Quarto, Quod conatus ad aliquid eo non icto, non

pua tura quando id factum nemini nocet, secundum

Anan.

59쪽

Anan in cap. pruno num 4 de crina fali dicentem, passam Advocatos ut doctrina illa, quae colligitur exl. Damus iunc illos. C. de fals. od nunquam quis incidit in poenam fas propter falsum, si falsum nulli praeiudicet, pro quo facit cap. Ego . ibi fad damnum eiusJ tunc.

gloss. de Iureiur mi casu huius extrauag. iustitia obtenta , vel gratia , sine praeiudicio alterius impetrata, nulli nocet, ergo conatus ad illas impetrandas non est punienduS. Quinto , ataod conatus non lassicit ad incurrendam poenam ipso iure impositam, extra crimina atrocissima, per ea quae late tradit Felyn. in dicto Tractat. An conatus c. n. 6. Ninnostro proposito agitur de poenis ipso

iure incurrendis.

Sexto, od nec poena excomunicationis de qua hic agitur, nec aliae censurae ipso iure impositae , incurruntur ob conatum non secuto effectu,quae est communis sententia colle sta ex glos .Si uero xc In audientia, adnot.eis de sent excom sicut nec irregularitas, iux glos cap. Si aliquis de homicid. xtradit a nobis in Manual. Confess cap. 27. numa 93.S 2 O. et in casu proposito agitur .de incurrenda excommunicatione.

Ad haec omnia respondetur, concedendo quod poena imposta facienti aliquod delictum , in dubio non ligat

eum qui tentat et conatur facere illud, nisi secuto eo: et consequenter , quod si poena huius Extrauagan imponeretur obtinenti male iustitiam uel gratiam, non comprehenderet paciscentem et promittentem dare ob iustitiam uel gratiam obtinendam, nisi ea obtenta Sed negando, quod haec imponatur male obtinenti illam, quia imo

60쪽

ina ponitur facienti aliquid ex sedecim supra collectis ad obtinendum illam, mira non agitur hic de extendenda poena imposita facienti ad conantem facere, mon facientem; sed de poena imposita ipsi conanti attentanti id facere,quo casu, qui conatur, illam incurrit: iux.l. si quis non dicam rapere C. de Episcop. et cler et d. l. a iis quis C adleg. Iul. maiest. Quod confirmatur primo , per illa quae in dicto Manual timi supra posuimus in haec uerba Adde quod refert An disponens loquatur principaliter de faciente, et

secundario de mandante,s consulente, aut principaliter de omnibus, quia priori casu non incurrit e X communicationem, consulens, aut mandans, antequam fiat opus: Unde mandans cuipiam etiam centies percutere clericu, non excommunicatur, donec percusis sequatur, et nunquam, si ea nunquam sequatur: argumento notatorum ind. cap. Mulieres de senten ex commvn. In posteriore uero sic, nam qui mandat interficere aliquem per ast asinos, statim,etiam non secuta morte, est eXcommunicatus cap.primo de homici l. lib. sexto, quia aeque principaliter Xcomunicat mandantem ac occidentem et Religiosus, qui concionatur animo retrahendi Auditores a solii tione decimarum, est excommunicatus,quamuis Auditores no re

trahantur Clement. Cupientes . primo de poeta. Cum igitur poena huius Extra uag non imponatur principaliter obtinenti iustitiam, uel gratiam, faccessori facientiali tuam praefatarum actionum, imo nulla omnino poena imponatur obtinenti, uel facienti iustitiam uel gratiam si non agat aliquam praefatarum s: decim actionu, nam frequenter contingit in Papa, ymuliis Illustrissimis CardinalibuSν