장음표시 사용
51쪽
- quidem Verbum effatur, e quo indolem ejus conjiciamus hi subline comoediae, libera agnoscitur magna industria educata est a Cleostrata, tanquam esset ejus filia, ut poeta ait. Itaque, addit ille, inVenietur pudica, neque quidquam stupri lacte profecto in hac quidem comoedia . Una ex iis personis est apud Latinos Comicos frequentissimis, quae licet in argumento praecipuae sint, nunquam in Scenam procedunt. At quum ea ita essiciae sunt, sero idem stac si apparerent Bella et tenella est Casina, ait Plautus pudice
educata est. Conditio autem in qua versatur, cupidines senis ad lescentisque et servorum simul, quibus petitur, insidiae in quas vix non decidit, ratione quadam ejus gradum imminuunt. Ideo, quanquam tandem ingenua habetur, eam inter meretrices collocaVi. Idem agetur de duabus Poenuli sororibus, et eo certius, quod illa in ipsa sabula sacrum faciunt, quo se meretrices profitentur. Non possum illas personas non mirari. Insolenter in eis aeommiscentur sensus qui originem decent quique ex institutione apud lenonem oriuntur. Primo aspectu hic poetam sibi discordare credas, ut ei saepe exprobratum est. quidem vero non tali opinioni assentior. Malo censere eam, quae videtur, repugnantiam ex ipsis temporis vivendi conditionibus nasci. Λ nutrice, anu Giddeneme educatae quae cum eis plurimos habuit de pri-Stina Sorte sermones, mente percipientes in quam indigno statu Versentur, rem tamen patienter serunt, artemque non detrectant, perquam Victum quaerant, servitiumque lenonis cujus in mancipatu tum sunt effugiant. o inveniendi sunt amatores dixi-tes et largi, a quibus libertate donentur, quarumque libertae et Sane concubinae sant, verum cum illo ivendi arbitrio, illo jure quod in id nomen cadit. Rusmodi meretrices, quibus est simul conditionis praesentis conscientia. eteris memoria, cupido illius aliqua ratione rursus obtinendae, postea evadent eae quas Terentium producere juvat, Thaides scilicet, Bacchides, mulieres sapientes, benevolae, quaeque tantum distant ab istis bellitis quas
i Casin prol. 1. - ' Vide quam superbae sint, quamque gradus ordinis inter meretrices servandi studiosae Poenul. I, 2, 5 et sqq.
52쪽
- 38 jam apud Plautum lustravimus. At saepe consilia honestissima in vanum recidunt Nisi liberae agnoscerentur Poenulae, quis assirmaret fortuna non eversum iri illarum propositum, nec Venturum esse serum aliquem amatorem, a quo et invitae corrumperentur 'Paucissimae ex isto ordine tali periculo obsistebant. Comico a tisicio quo saepe usus est, Adelphasi Plautus opposuit Anter stilem. Haec minus est prudens quam soror indolem leviorem prae se seri; properat ad Veneris aedem ornatum simpliciorem esse queritur Dum redit nil crepat nisi esti venustatem, quamque pulchra ipsa is suerit Profecto, nisi elici sortuna ambae sorores serVilio eriperentur onterastilem sublabientem vider mus, ut primum esset a germana sejuncta. Ab illis secerno tres mulieres lepidissimas, unam in Curculio ne perematam, alias in Rudente , Planesium, Ampeliscam et
Planesium adhuc casta massit, licet amori totam se dederit. Ut ceterae meretrices lenonum servae, de quibus insta loquar, sub fine sabulae, libera et nobili loco orta videbitur. Itaque speciem ejus arte molli et subtili poeta adumbraxit
Tam a me pudica 'st, quam si soror mi sit; nisi Si est osculand quidpiam impudicior. At illa est pudiea. Ut quaeque illi obcasio si Subripere se ad me, ubi savium obpegit, sugit .
in illis serme reperias celebratum Virgilii carmen:
Et lugit ad salioes, at se cupit ante videri.
Audi quem sermonem adolescentulae poeta commodet
Anime mi, procul amantem te abesse haud eo entaneum sis. Tone me amplectere me. Prohibet, nec prohibere quit, Nec prohibebit, nisi mors meum animum abs te abalienaverit Romitto elegantem scenam in qua sit agnitio, et Planesium
53쪽
- 39 bere Phaedromo se velle declarat. At verbum est sine quo impe secta persona est, scilicet quum pro eo cui seruiit veniam poscit:
Frater, obsecro te, noli hunc condemnatum perdere Bene et pudice me domi habuit .
Difficile aliquid excogites suaVius. Puellae Rudentis miseratione digniores efficiuntur ipsa calamitate e qua emergunt, et miro Volumine rerum in quo Versantur. Vix e naufragio recreatae ab hero impetuntur Daemones eas prius exceptas benigne , propter uxoris suspiciones, hortatur ut domum suam relinquant. Tandem vidulum quo inclusa sunt crepundia quibus altera parentes agnoscere potest extrahitur e mari. Fit nota patri Palaestra sabulaque ad finem sine usitatis fraudibus pervenit. Non spoliatur dolo non leno deridetur Ius habet contra se, et ipse licet invitus cedit. Puellarum mutuae amicitiae testimonio, luctusque speique et timoris affectibus, quibus hic et illic agitantur , earum partes resertae sunt. Illa omnia exquisitissime aguntur et amoenissime. Cursim notabo verba Palaestrae, quum ad litino appulit, quumque repperit Ampeliscam , preces quas ad sacerdotem ut sugitivas accipiat undit, querelas ejus quum a lenone ex ara evellitur. Nunc vero spectemus qui earum indoles a superioribus disserat Ampelisca, quae certe humiliori loco et quasi ancilla est, non tamen Palaestram diligit, ut Anterastilis sororem, aut ancilla eram Amica est, comm nitate servitii lacta et ipso periculo retius vincta Palaestram videas exsultantem eius conspectu
Tu lacis me quidem ut vivere nunc velim, Quando mihi te licet tangere ut vix mihi Credo ego hoc te tenere obsecro, amplectere, Spes mea ut me omnimn jam laboram levassi
Ampelisca partem habet in selici re, qua c0mes in pristinam conditionem restituitur:
Sequere me Ampelisca. - uum te Dii amant, voluptati si mihi δ Curcul V, 3 18. - Rudens, I, 4, 2ε. - Id IV, 4, 38.
54쪽
- 40 Nihilominus non equidem censeo illas inter seriore aequo jure. Ampelisca oratio paulo humilior est ei aquae haurienda sero servilis cura mandatur; ocis utitur in sermone cum Sceparnione, nec mirer , si postea, hoc in libertatem vindicato , matrimonio in Palaestrae clientelam Ampelisca veniat. Licet saltem rem talem ex poetae Verbis conjicere Palaestra contra nunquam a gravitate miti, et a religione assidua discedit. Quam quum i quentem inducit, aut quum describit quo in statu Iersetur, Plautus affectus veros et ad movendum animum aptissimos excogitavit. Illam audi orantem, ut excipiatur:
Nun tibi amplectimur genua egentei Opum, Quae in locis nesciis, neScia Spe, Sumus, Ut tuo recipias tecto, servesque nos, Miserarumque te ambarum ut misereat, Quibus nec Ioeus ullus nec spes parata est, Neque hoc amplius, quam quod vides, nobis quidquam si .
Addam ejus querelas sanum relinquentis
Sed nunc sese ferunt ut res sortunaeque nostrae, Par est moriri neque est melius morte, in malis Rebus, miseris s.
Eadem in scena occurrit verbum miserabile, quodque poetae intelligentiam acutissimam testatur. Mulier, licet sortis, sexus sui infirmitatem prodit:
Certum si moriri, quam hunc pati grassari lenonem in me Sed muliebri animo sum tamen miseras ubi venit in mentem Mihi mortis metus membra obcupat, edepol .
Semper sibi constat. Eam verecundia decet itaque non nimis aperte amorem erga Pleusidippum profitetur. 4gnoscentis Trachalionem una Vox est
O salutis meae spes l Rud. I, 5, 16. - Id. III, 3, 11. Rud. III, 3, 32. - Id. III, 3, 17.
55쪽
- Silet, inter se jurgiantibus Gripo et Trachalione, quod veteribus indicium erat dignitatis et pudoris
Eo tacent, quia tacita bona si mulier semper quam loquens'. '
Fit agnitio sine illis motibus quos indecoros arbitrabantur antiqui Personae, et inter affectus Vehementissimos sui sunt compotes, ut ingenuos homines esse par erat Palaestra jamdudum pDrentes quaerit, et in ea cogitatione tota est una re mens ejus occupatur, cistella scilicet in qua crepundia sunt id unum vero
Anterastile, Melphasium, Ampelisca, parvulae parentibus subreptae, in domo lenonis omnes educatae sunt, casiaeque man8erunt et libertate dignae. At nulla Palaestrae par est. Absolutissima est in tali genere, nec ultra mens Plauti se erexit. Haberi potest, ut quae mitissima et venustissima sit, una ex amoenissimis imaginibus quas reddidit ars comica. Quum vero tentaverim hic indoles per gradus disponere, a tu pissimis prosectus, ut ad optimas pervenirem, essiciis ex Plauto corruptricibus lenis, meretrice impudente et procaci, muliere apud quam vitiis bona quaedam intermiscentur, denique puella sorte istam in conditionem dejecta, et propter naturam egregiam animi, diis juvantibus, salva, servaxi, ut eam juxta et sorsan s pra Palaestram collocarem , personam Silenii quae est in cistellaria. In illa miranda sabula , quae ceterum, ut Rudens, pendet ex inventione cistellae qua crepundia inclusa sunt, muliebres e sonae plures sunt quam Viriles, et, quamvis nimis multa in ea vetustate abolita desiderentur, facile perspicias artem persecti simam et ingeniorum notationem callidissimam. Sunt quaedam indicia cur archetypum argumentum enandro tribuatur; at con stat nusquam alias certare venustius affectus. Prope lenas et Gymnasium decentior et elegantior eminet Silenium.
56쪽
- ιι verba seci servae lenonis erant. Sed earum status aliquid pecu liaris habet, et depingere volo servas usui domestico addictas. Notabo quibus lineis illarum effigies duxerit Plautus. Quae certe Variae sunt. Servitute, prout herus imperium exercebat, pro ipsa heri indole cui parebat, servi mores aliter inflectebantur. Quod verius etiam de seminis dicas quam de viris. Hi enim liaberiore vivendi genere ruebantur plura eis incidebant tempora quibus alieni moris impetu traherentur. Mulieres contra
sere semper cum domina cui parebant conclusae, si honestioris conditionis esset, ab ea sumebant exempla: si autem esset ordinis meretricii, sequebantur illam per varios casus et ejus, tanquam speculo, morum imaginem reserebant dominarum a tes exercebant tum bonas , tum malas, aut saltem vitia ab ipsarum ingeniis haud multum discrepantia. Discrimen igitur habendum est de iis quae apud meretrices et de iis quae apud matronas serFiunt, Meretricia vitia apud illas reperiemus et saepissime aucta illi berali et ineleganti ingenio, nulli bonae rei vel egregiae
assuet0. Vidimus quam mala sint meretrices. Earum praxita tem plerumque amplificant ancillae. Astaphium dixerim ipsam malitiam pravitatemque muliebrem et meretriciam personatam in scena, et ad suos sines prodeu tem Ut placendi studium , ita ceteros sensus obtinet herae suae, Phronesii, neque inde manifestam utilitatem sibi percipit. Non videtur deridendi alius suique oblectandi occasionem quaeritare Non ludit, non aceta est. Ipsa dicet, cur tam detestanda sit: Mala semina es, ait Dinarchus. Solens sum, ea recipit ea si disciplina. Flagitium quasi temperies est, qua ei, ut ViVai, opus est. Neque his artibus, ut domina, ditescit Verum quadam nequitiae communitate, longaque consuetudine inter se istae, velut ineluctabili nodo, conjunctae sunt sine altera ne
i Tit Liv. XXXIX, 10. ancillam se ait, dominae comitem id sacrarium
intrasse et supra, so capite, quaestu cui ancillula assueverat, etiam Postquam manumissa erat, eodem Se genere tuebatur.
57쪽
- 45 tra absoluta est. Astaphium, etsi non inde quaestum sibi laciat, delectatur Phronesii malefactis pro suis illius ictorias habet. Itaque palam profitetur praecepta quibus altera se regit:
Amator simili' est oppidi hostilis'. Piaculum 'st, misereri nos hominum rei male gerentum. Bonis esse oportet dentibus lenam probam adridere, Quisquis veniat, blandeque alloqui male corde consultare, Bene loqui lingua Meretricem esse similem sentis condecet, etc.
Astaphio justa comes Phronesium occurrit. Si res ei fuisset cum Ingenio minus perFerso, forsan, ut quae nocendi ardore flagraret, facta esset Scapha Quae archetypum est corruptricis toties poetis insormatae Syra in Hec3ra Terentii, longe est a tanta perfidia. Malesuada vitilena, perdocte cuncta callens, docta prae omnibus doctis, postquam pessima consilia proposuit, postquam, quod est ad persuadendiu accommodatissimum, exemplum suimet secit, mutatur, ut Philematii constantiam nullo modo labantem intelligit . Magis quam quae maxime, novit quae sit decentissima Venustas, quid amantes alliciat, quumque Philematium Philolachetem sallere nolit, eam probe adjuxabit, ut eum detineat. Forsan ita se morigeram praebet, quo meliore loco et tempore puellam lenoniis aggrediatur verbis id illam decet summum nefas
attigit. Milphidippa apud callidam Acroteleutium in famulatu est, ejus digna pedisequa. u Ecqua ancilla est illi s rogat de Acroteleutio Palaestrio. Est prime cata, respondet Periplectomenes ,
Milphidippae morum indicium lactens Scit extemplo quid agendum sit. Omnem allaciarum fabricam excutit:
Ad eam rem habeo omnem aciem, tibi ut dudum jam demonstravi R
Ut ludificatur miserum Pyrgopolinicem ut illum vernilibus blanditiis conscit si Polcher, salve s Certe iste hominum est stultissimus; sed qua ratione resistat tali laudum fluminiss
i Trucuι. I, 2 68. - M. II, 1, 13. - . MosisIL I, 3. - illi Glor. 1, 197. - Id. IV, 2, 37. Interpono jam cum fere omnibus libris, omittente
58쪽
- ι Et qui esset cerebri selicissimus, ipse, quid saceret, haereret. Gloria illa particula quae omni humanae menti inest lancem deprimit:
Age, mi Achilles, fiat quod te oro et serva illam pulchram pulchre; Expr'me benignum ex te ingenium, urbicape, obcisor regum .
Itaque ipse Palaestri illam excellentiam ingenii fatetur quumque architectus Vocatur:
Non sum dignus prae te, ut figam palum in parietem ,
inquit. Non autem Milphidippa tantum, Pardalisca instar, quam inse videbimus, ut jure ulciscentem adjuvet dolos tractat, nec astutia tantum, a quoque sallendi, et male faciendi studio, cui indulget, quodque expletum praecipua est maleficii merces. Uthera adolescentula est. Verum si aetate processerit, non miratus ero quod Astaphio aut Scaphae simillima evadat. Quasdam imagines leviori linea productae sunt a poeta, cui non otium est in minoribus personis diutius commorandi. Rusmodi est ancilla, placendi cupida, quae in Poenulo herae suae munditiam tentat aequiparare, quaeque adeo comicum in modum significat, quam aegre serat infelicem exitum certaminis.
Tum pol ego et oleum et impensam perdidi ..
Eiusmodi ancilla est Erotii, quae in Menaechmis, elegantem herae avaritiam imitata , Menaechmum Sosiclem donum jampridem promissum tam lepide rogat . Non tamen apud omnes astuta natura plurimum Valet. Quaedam in torporem inertiamque recidunt, quibus nihil inter hominem animatque interest, omnisque coelestis flammae vis exstinguitur Specta duas ancillas cruciatibus assectas in Truculento duas illas perversas, colubrino ingenio', quarum vero pravitas, ut ita direm, non movetur sponte sua. Parent enim matris Phronesii jussu quoquoversus concureant
59쪽
Mater ancillas juboiAliam aliorsum ire, praemandas e et quaerere Puerum aut puellam, cyti subponantur mihi. Quid multa verba faciam tonstrigem Suram snovisti nostram, quae modo erga aedeis habet. Haec una opera circumit per laniatas, Puerum vestigat clancidum, ad me detulit. Datum esse sibi dixit'.
Quid respondent quum eas Callicles interrogat ' e conantur quidem se sacto purgare. Unam rem prae se ferunt:
Qui dare te huic uermi iussit - Bera Morinisa. Quid tu our eum adcepistit Rera mea rogavit me minor, te s.
Et altera addit, quum ei herus exprobrat, quod mala custos fuerit:
Plus potest, qui plus valet 3.
Corporis cruciatum unum metuit. Ultimum verbum prolatur, querendi causa de vinculis quibus impeditur testeta vinctos ad-ιinem . Exemplum aliud asseram istiusmodi stoliditatis et omnis sensus hebetationis Incuriosa alisca in Cistellaria, cujus lamenta scenam unam totam complent , quaeque tantum suis scapulis limet postquam inter loquaciores querelas sensim sere omnem herae suae historiam palam secit, ubi necesse est res amplius et absolutius explicet, haeret, trepidat, Veretur ne male loquendo malum semper impendens capiti suo attrahat, adjicitque verbum hoc, quo omnia transigit, lateturque suum stuporem servasum .
Ut vidimus meretrices in vinolentiam delabi, quummant effetae libidino, deformatissianae, pannis squalidis obsitas, expertes alius voluptatis, ta erit de illarum servabus pejor etiam vivendi conditione efferatis
evLII, 4 47, 40 sqq. - M. IV, 3, 22. - Id. id id as Id. d. id. s. - in. illum locum CistelL lv l, cum hoc fragmento Turpilii luo Frasm comte Latin otio Bibbeekὶ Me miseram lmist agam inter vias epistula excidit mihi Infelix citer tuniculam ac strosium conlocaveram. Gateu. Tv, 2, - - Cf. uostat. I, Epist. XIII, 14. st vinosa glomus surtivae Pyrrhia lanae.
60쪽
Lena, ancilla Cappadocis, quae partes agit in Curculione, uno vini desiderio tenetur; vinum unum appetit, sed indomito impulsu, ob quem omnia pericula negligit. Invenit in crapula oblivionem sortis suae. Sunt iidem omni tempore servitii fructus, et illa vetula, cui inum actum est quasi deus unus, Spe uua nonne revocat in mentem miseram aniculam recentius in ficta deservis narratione depictam, quae semper ebria, licet semper vapulet, ipsa suam peccandi per*icaciam pr0fitetur, quaeque bibacula est vitae periculo. Ex turpi pravoque servitio oritur praecipue istiusmodi sensuum
corruptio. Verumtamen servitium ipsum, propter eas, quas adducit secum, aerumnas abjectionem, depressionem animi, quicumque sit herus, Finolentiam parit. Quum Stalino Pardaliscam, simulate motam, accurrentem ad se prospicit, primum suspicatur eam ebriam esse
Timeo id negotium, quid est, nisi haec meraclo Se uspiam percussit flore Libyco .
Optimis etiam ancillis nomina sunt infausta, quae spectant ad id quod vinosae sunt. Non Bacchi munera certe odio sunt Staphylae translatorumque Verborum, quae usurpat, delectu, mores suos declarat. Bibacis mulieris in animum Venit, malam more
rem mistum bibere Quin queritur infra temere nihil adlaιum esse . Sophoclidisca palam lacit quam sit ad potandum prona:
Quanquam ego vinum bibo, at mandata non consuevi simul bibere
Quemadmodum et servientes honestioribus seminis quaedam vitia tangunt nec tantum vini cupido videas enim Stephanti hacchationem , ita nonnullis ex meretriciis ancillis supersunt probandi semus. Sophoclidiscae, quae est in Persa, licet turpissimi lenonis in domo timuletur, animus benevolentiam adhuc capit. Diligit heram cui sors eam jam quintum annum addixit: