Rhetoricorum M.T. Ciceronis ad Herennium libri quatuor. Eiusdem de inuentione libri 2

291쪽

nmisericordia comitioli, nauta ad eum applicuerunt , hominem ad se sustulerunt. Postea AEquanto , ipsi squoque temporis uehementius iamre coepit, usqueis adeo ut dominus nauta , cum idem gubemator esei,

in scapham confugeret, et inde funiculo, qui a puppi

religatus scapham annexam trahebat, nauim quoad posse set moderaretur, ille autem, cuius merces erant, in glaredimi in naui ibidem incumberet. Hic ille naustagus ad gubernaculum accesit, et naui, quoad potuit, est optatulatus. Sedatis autem Fluctibus,' tempestite iam contamutata, nauta in portum prouehitur. Iste autem, qui in gladium incubuerat, leuiter saucius facile est ex uulnere recreatu . Nauta cum onere horum trium suum quissese dicit. Hic omnes scripto ad causam accedunt , et ex nominis ui nascitur controuersia. Nam et relinquere namum,et remanere in naui, denis nauis ipsa quidflictis finitionibus quaeritur. Iisdem autem ex locis omnibus, quibus definitiva conastitutio, trambitur. Nunc expositis ijs argumentationis bus,quae in iudiciale causam genu accommodantur, dea inceps in deliberativum genus, et demonstratiuu arguta mentandi locos,et praecepta dabimus, non quo no in alia

qua constitutione omnis semper causa uersetur, sed quia propris tantu harum causaru quidam loci sunt,non a compitutione separati,sed ad fines hora generum accommoradati. Nam placet in iudiciali genere sine esse aequitatori, hoc est,partem quandam honestitis. In deliberatiuo aute istoteli placet utilitate: nobis et honestae,et utilitate. In demonstrativo autem honestitem. Quare in quos ge

292쪽

DE I N V E N T. nere eapse da detrimentationes communiter,acsi liter tramuntur, quaedam separatius ad finem,qtare, strei omnem rationem oportet, adiungenturi Atq; uniusa cuiusq; costitutionis exemplum supponere non , auare mur,nisi illlid uideremus, quemadmodum res obscurae,diacendo ferent apertiores ic res apertas obscuriores feri

oratione. N unc ad deliberationis praecepta pergamus. um a. Rerum expetendarum tria genera sunt. Par autemn merus vitandarim ex contraria parte. Nam' quiadam,

quod sua ui nos alliciat ad sese,non emolimento captans

aliquosed trahens sua dignicite, quod genus,uirtus, scitatia, ueritas est Aliud autem non propter suam uini, et naturam, sed propter fructum, ais utilitatem, quod peraeuitia est. Est porro ex horm partibvi iunctim,quod crsua ui, et dignitate nos inductos ducit, et prae se gerit

cluandam utilitatem,quo magis expetatur,ut amicitia,boana existimatio. Ais ex his hora cotraria acile tacentibus nobis intelligentur. Sed ut expeditius ratio tradistur, eacuae proposuimus, breui nominabuntur. Nam in primo genere quae sunt, honesti appellabuntur. Quae autem in secundo,utilia. Haec allim tertia,quia partem honestitis, er utilitans continent, et quia maior est uis honestitis, iunctae res omnino ex duplici genere intelligentur,sed in meliorem partem uocabuli confrantur, et honesta n minentur. Ex his illud conficitur, ut appetendarum reartim partes sint honestas, et utilitas: uitandarum, turis pitudo, et inutilitas. His igitur duabus rebus duae resbandes sunt attributae,neces itudo, et Vctio: quarum altera ex ui, altera ex re et personis confideratur. Dei utras

293쪽

utraq; ps apertius perscribemus. Nunc honemtu ra

tiones primi in expliceimu. Quod autem totum, aut alia qua ex parte propter se petitur,honesium nominabimul Quare,cum eius duae partes sentiquarum altera simplex, altera iuncta sit , simplicem prius consideremus. Est igitur in eo genere omnes res una ui,ais viro nore, vir I mine amplexa virtus. Nam uirtus, est animi habilius naeti L tvrae modo rationi consentaneius. Mamobrem omnieret bug eius partitas cognitis, tota uis erit simplicis

statis considerata. Habre Igitur parteis quatuor, prum Prudentia.dentiam, iustitiam, Fortitudinem, temperantiam. Frum dentia, est rerum bonarum, et malarum,et utraruns scientia. Partes eius, incinoria, intelligentia, prout in dentia. Memoria est, per quam animus repetit illa, quae Memoria.

Acrunt. Intelligentia est, per quam ea peri irit, peller II et

sunt. Prouidentia, est per quam futurum aliquid uideretur ante, quam Actum sit. I uctitia, est habitus animi iussiuncommuni utilitate conseruata,suam cuis tribuens dignis ratem. Em initium est ab natura profectum. Deinde quaeruilm in consuci dinem ex utilitati s ratione venera Postmea res et ab natura profictas , crab consuetudine prodibatas letu metus T religio fanxit. Natura eius est, quod sua naturae. hon opinio genuit,sed quaedam innata vis instruit, ut realigionem,pietatnti,gratiam,vindicationem, obseruanti ueritatem. Religio est, quae superioris cuiusdam naturae, pasgis. quam diuinam vocant,curam, cerimonianis astret. Plemtas, terquam sanguine coniunctis, patrias beneuolis citum, et diliges 'ribuitur Gratia,in qua amis Graiia. citium,et officiora alicrius memoria, et altetias rem s nerandi

294쪽

adstatio.

idicatum. as lege.

nerandi uoluntas continetur. Vindicatio est, per quum. iniuri et omnino omne quod obfuturum est deis 'ndendo, ut ulciscedo propulsatur. Obseruantia est, per quam homines aliqua dignitate antecedetes,cultu quodacr honore dignantia .Veritas est,per quam imminet ea, quaesunt,aut ante fuerunt,aut jutura sunt,dicunturi coad consuetudi- siletudine ita est,quod aut leuiter a natura tractum aluit,

t et maius fecit dus,ut religionem,aut si quid eorum quae

ante distinus, ab natura profise maius Fictum proopter consuetudinem videmus, aut quod in morna uetuis sis uulgi approbatione perduxit, quod genus pactum, paniudicatum. Paetim et, quod inter aliquos convenit. Par,quod inter omneu aequabile est. Iudicatum, de quod licuius,aut cliquorum iam sentent ijs constitutu est. Lege

ius est,quod in eo scripto, quod populo expositim eiu

ut obstruet, continetur. Fortitudo,est considerata pericualorum susceptio,' laborum perpesio. Eius partes mis agnificetis. gnificentia, Fidentia, patientia, perseuerantia. Magalia scentia, est rerum magnarum, et excelsarum cum an,

mi ampla quadam et olendida propositione agilatio,

an, administratio. Fidentia est,per quam magnig,et horenestis in rebus mi tu ipse animus in se fiduciae creta cumste collocavit. Patienti est honestitis,aut utilitatis causa rerum arduarum, ac dissicilium uoluntaria, ac diutumna exseuerantia, perpetuo. Perseuerantia, est in ratione bene considerari stibilis et perpetua permans o. Temperantia, est ratiorer Upy Ami' inulibidinem, dis in alios non os impetus animi firma, moderata dominatio. Eiu3 partes sunt, contis oesiuinita. MVti clamentia, modestit continentia est, per quam cupiditas

ortitudinfidentia. patientia. i

295쪽

LIBER

cupiditasicon Irum gubernatione regitur. clamentia, per citarentia quam animi temere in odium auculis inuectionis conimi comae te retinentur. Modestia, per quam pudor ho- φ' nectus claram, et tibilem comparat autorinem. Atque haec onmia propter se solum,ut nihil adiungatur emoluisment petenda sunt. Evod ut demonstretur, neque ad hoc norinis institutum pertinet, et a brevitate praecia vitanda proepiendi remotam ei L Propter se autem uitandasunt, non Pthi, ea modo quae his contraria sunt, ut fortitudini ignauia, oe linitiae iniustitia, uerum etiam Ha qine propinquaxidentur , et finitima clie, absunt autem langFime: quod genus, fident e contrarium est diffidentia,Cr ea re uitium est. Audacia non contrarium, sed appositum est, ac propinquum,et tamen uitium est. Sic unicuis uirtuti Fnitimum uitium reperietur, aut certo iam nomine apis pellatum,ut audacia, quae mentiae:pertinacia, quae pera seuerantiae finitima es superstilla,quae religioni propinequa est: aut sine ullo certo nomine: quae omnia item uti

contraria rerum bonarum in rebus uitandis reponemus.

Ac de eo quidem genere honestitis,quod omni ex parite propter se petitur,fatu dictum est. Nunc de eo,in quo

utilitas quos adiungitur, quod tamen honestum vocarer amumdicendum uidetur. Sunt igitur milia, quae nos qdignitate, tumFructu quos suo ducunt adsie: quo in nere est gloria,dignitas,amplitudo, amicitia. Gloria, est Gloria. Dedis de aliquo finia cum laude Dignitas, icuius hone 1' cultu,' honore; et uerecundia digna autoriata Amplitudo,potenti aut maiestitis, aut aliquam eoae Ampsirudo puram magna abundu'sit Amicitia, inuntas erga alia Amicitia. 1 quem

296쪽

x D E I N V E N T. quem rem bonam illiu ipsius cares quem diligit, eius pari uoluntate. Hic, quia de ciuilibus causis loquia muructus ad amicitiam adiungimus , ut eorum quos causa petenda uideatur, ne frie qui nos de omni amicis ita dicere existimant, reprehendere incipiant: quana quam sunt qui propter utilitatem modo petendam purimi amicitiam , sunt qui propter se solum, sunt qui prompter se,Cr utilitatem: quorum quid uerisime confiitutatur,alius Io 3 erit considerandus. N unc hocsic ad usim

oratorium relinquatur, utranque propter rem, amiciatiam ege expetendam. Amicitiarum autem ratio, quom

niam partim sunt religionibus iuncte, partim non sunt,

et quia partim ueteres sunt, partim novae, partim ab illorum, partim ab nostro beneficio prosinae, partim utiliores, partim minus utiles,ex causarum dignitatibu , ex temporum opportunitatibus, ex oscijs, ex religio.nibus,ex uetustitibus habebitur.

villini. - Vtilitas autem alit in corpore posita est, aut in extrais nev rebuZ, quarum tamen rerum multo maxima pars ad corporis commodum reuertitum. ut in Rep. quaedam sunt,

quae cutsic dicam ad corpus pertinent ciuitatis,ut agri, portu ,pecuni classes,nautae,milites, socrum: quibus rebus incolumitatem,ac libertatem retinent ciuitates. Alia uero quae iam quiddam magis amplum, et minus necessarium conficiunt, ut urbii egregia exornatio, atq; amplitudo, ut quaedam excellens pecunia magnitudo, amicitiarum, ac societatum multitudo. Quibita rebus non illud solum conficitur, ut fuluae et incolumes, verum etiam ut am

297쪽

LIBER II. asspta, atque potentes sint ciuitates. Quare utilitatis duae partes uidelitur esse ncolimitas,' potentia. Incolimutag, est salutis tuta, atque integra conservatio. Potenet tia , Ul ad sua conseruanda, et alterius obtinenda ido,nearum rerim Faculta3. Atque in ijs omnibus, quae ante

dum sunt,quid docuiter fieri, et quid facile fleti pose

sit, oportet considerare. Facile fieri id dicimus, quod raciae Minyne magno, aut sine ullo labore, simplu,moliata, quam breuit imo tempore confici potest. Dissile autem feri, quod quanquam laboris, ptug, molestiae, longinis quitatis indiget, atque aut omnrii, aut plurimag, aut maximas causas halet docuitatis: tamen his susceptis AFcultatibus, compleri, atque ad exitum perduci pore te'. Quoniam ergo de honestite, et de utilitate dixismus, nunc restit, ut de hs rcbus, quas his attributuese dicebamus, neces itu sine , et Q ctione persabi

bamus.

puto igitur esse hanc necesitudinem , cui nulla ui Necinitari resecti potest, quae neque mutari, neque leniri potes Atque ut apertius hoc fit, exemplis licet uim rei qua Iis, et quanta sit, cognoscamus. Vri pol e flammaligneam materiam necessie f. corpus mortale aliquo tempore interire necesse est, atque ita necessee, ut rus ea postulat, quam modo describebamu3, nece, studinis, inulla ui resisti potest, quae neque mutari, neque leniri potest. Huiusmodi necesitudines cum in dicendi ratione in rident. recte necesitudines appellabuntur. Sin aliquae

298쪽

res incident difficiles,se illa superiori posit nefre quaeristione considerabium. Atq; etiam hoc imbi uideor uid re,esse quasdam cim adiunctione neces studines,quasdam simplices, et abfioluta . N am aliter dicere solemias: Neesses casilinenses se dedere Annibali: aliter autenm, Nec Ie est casilinu uenire in Annibalis potestitem. Illic in superiore adiunctio est haec, N isi malint fine perire:si enim id malunt,non est necesse. Hoc in ius non ite,prompterea quod siue uelint ca linenses se dedere,fue fame perpetuatq; imperire,neces e s casilinu uenire in Anaenibalis potestatem. Quid igitur perficere potest haec nemesitudinis distributiosFrope dicam,plurimi , cum H Ioaeius neces itudinis uidebitur incurrere. Nam cim simplexerit neces itudo,nihil erit, quod niuita dicamus, cim eam nulla ratione lenire posimius, cum autem ita necessie erit, ut aliquid effugere, aut adipisci uelimus, tum adiunctio illa quid habeat utilitatis,as honestatis,erit consideranisdum. Nam,si uelis attendere, ita miren, ut id quaeras,quod conueniat ad usum ciuitatis,reperisi nullam ese rem, qui facere necespes litis propter aliquam causam, quam ad

iunctionein nominamus.

Praeter haec autem esse multas inuenias res neces itudianis ad quas sinulis adiunctio non accedit. Quod genus: ut,hoinlines mortaleii necesse s interire, sine adiunctioisne,ut cibo utantur non necese est,nisi cum illa exceptiois m,extra quam si nolint fine perire. Ergo,ut dixi, illud quod adiungitur, seinper cuiusmodi sit, erit consideratim dum. Nam omni tempore id pertine nut aut ad honesti,tem hoc modo exponenda neces itudosit, Necesse est hoc dicimus,

299쪽

LIBER II. sciamus, honeste uolamus stivere: aut ad incolimit tem,hoc modo: Necessie incolumes uolumus esseeutut ad commoditatem,hoc modo: Necessee est,si sine incomodo uolumus uiuere. Acsumma qui necesitudo uidetur esse honestitis, huic proxima incolumicitis, tertia ac leae uisima commoditatis,quae cum his nunquam poterit duam

bus contendere.

Hasce aute inter se saepe necesse est c)parari,ut quai quam praesta honoris incolumitati,tamen utri potisimuconfidendum sit deliberetur. Cuiu3 rei certum quid praescriptum uidetur in perpetuum dari possie. Nam qua in re feri poterit,ut cum incolumitati cssuluerimus,quod sit in praesentia de honestae delibatum,uirtute aliquama

do, et indushria recuperetur, incolumitatis ratio uidebis tur habenda:cum autem id non poterit,honestitis . Ita in huiusmodi quos re,cu incolumitati uidebimur cosulere, uere poterimus dicere, nos honestitis rationem habere: quonia sine incolumitate eam nullo tepore pos imita adiapisci. Qua in re uel concedere alteri, vel ad conditionem

alterius descendere, et in praesentia quiescere,dis aliud

tempus expetare oportebit. Inconroditatis vero ratione

modo illud attendatur, digna ne causa uideatur ea, quNad utilitatem pertinebit:quare aut de magnificentia, aut

de hone te quiddam derogetur. Atq; in hoc loco mihi eaput illud uidetur spe, ut quaeramus quid sit illud, quod si adipisci, aut cfugere uelimus, aliqua res nobis sit noces uria,hoc est, quaesit adiunctio, ut proinde uti quaesres erit, laboremus, et graui limam quans causam umhementisime necefariam iudicemum

Uinio,

300쪽

DE I N V E N T. Afirmo,est quaedam ex tempore,aut ex negotiorem euantu,aut adimn atione, aut studio hominum commutatio rerum, ut non Hes,quales ante habita sint, aut plerans haberi soleantibabendae uideatur esset ut ad hospes translare turpe uidetur esse,at non illo animo, quo Vidisses trus hi: et pecuniam in mare de cere inutile,at non eo conflla,quo Aialippvi fecit. Sunt igitur res quaedam ex tempore,'ex confisio, non ex sua natura considerandae:quibus in omnibus quid tempora petant,aut quid personis dignumsit,cos deram dum est:et non qui sed quo quias animo, qui cum,quo tempore,quandiu fu, attendenssim est. His ex partibus ad sententii dicendam, locos simi oportere arbitramur.Lau autem, et uituperationes ex ijs Iocri summistur, qui loci personis fuit attributi,de quibus ante dicturus. Sin d butiu3 traflare quis uolet, partiatur in anternum,m corpus, et extraneas res licebit. Animi est uiristus,cuius de partibus paulo ante dictum est. Corporis ut litudo,dignita s,uires, velaritag. Extrane honos, pecuania, affinitu, genus, amici, patri potenti et caetera

quae simili esse in genere intelligetur. Ates in his id quod

in omnia ualet,ualere oportebit:comaria quos, et quae, ex qualia sint,intelligemus. Videre autem in laudando, re in uituperando oportebit non tam quae in corpore, aut in extraueis rebus habuerit is, de quo agetur, quam quo pacto his rebus usus sit. Nam Srtunam quidem Crlaudare stultitia, et uituperare superbia est. Animi auretem et laus honesta, et uituperatio uehemens est. Nunc quoniam omne in causae genus argumentandi ratio mari