장음표시 사용
281쪽
LIBER II. acet. causat di suam inuenire. Deinde conuersa omita esst, ante solitos est, accus tores iudicibus persuadere amnem ese alicuius culpae in , qui accusaretur, causam proxisure, quae eum ad peccandum impulisset, nunc ipsum reii causam erere quare deliquerae Deinde hanc inducere partitionem , cuius in singulas parteu multae convenient argumentationes. Primum nusta in lege ullam causam contra scriptum accipi conuenire. Deinde si in caeteris Iragibus conueniat, hanc ese huiusmodi legem, ut in ea non oporteat. Postremosi in hac quos lege oporteat,banc quidem causam accipi illinime oportere. Prima pars his
e locis confirmabitur, Scriptori nes ingenium, neque operam, nes ullam Fic talem se, quo minus possiet aperte perscribere id, quod cogitaret: nec fuse ei graue, nec dissile,eam causam excipere, quam aduersi ij proamant,si quicquam excipiendum purasset:consueuisse eos, qui legem scribant, exceptionibu3vth Deinde oportet recitare seges eum exceptionibus scriptas, et maxime uideres qua in ea ipsa lege, qua de agitur, sit exceptio aliquo in capite, aut apud eundem legis scriptorem, quo magis eum probetur fuisse excepturum, si quid excipien/dum putaret, et ostendere causam accipere, nihil aliud esse, nise legem tollere: ideo quod cum semel causa confinderetur, nihil attineat eam ex Iege considerare, quippe
Quodsisit institutum omnibus causam dari, et potem statem peccandi, in intellexerint uos ex ingenio eiu3 qui contra legem'rerit,non ex lege,in qua iurati filii, rem iudicare. Deinde et ipsis iudicibi uiudicandi, et caeteris ciuibus
282쪽
us DE INVENT. iussus viaticii rariones perturbatum iri, si seniel a I bus recessum Nam di iudicesne 3 quidsequantur Mabituros,si ab eo quod scriptum sit, recedant: neque quo pacto estos improbare possent, quod contra legem iudis
carint: et caeteros ciues, quid agant, ignoraturos,se ex suo quili consilio, et ex ea ratione quae in mentem, aut in libidinem venerit, non ex communi praescripto ciuit thi unamquans rem administrabit. Pollea qmerere a tuis dicibius ipsis, quare in alienis detineantur negoths, cur reipublicae munere impediantur, cum sum suis retas, et commodisseruire possint, aut incerta verba iurent, cur certo tempore conveniant,certo discedant, nihil qui, quam distrat cause, quo minus 'equenter operam reipua blicae delinis quae causa ex lege exceptaset, an se legibus obstinctos in tantis molentis esse aequum censeant, ad erra sarios nostros leges negligere concedant. Deinde item
quaerere abiudicibus , si eius rei causam, propter qua inserem contra Ietemficii e dicat, exceptionem ipse in lege adscribat, passurinesent. Pol ea hoc, quod scia, indugnis aer impudentiu3 ese,quam si adscribat. Age porro,
quid si ipsi uelint iudices adscribere , pasurus ne sit populus s vis hoc esse indignius, quam rem uerbo, et liteam mutare non posint, eam re ipsa, et iudicio maxime commutaue Deinde indignum esse, de lege .liquid demisgari, aut legem abrogari, aut aliqua ex parte commutaar cum populo cognoscendi,' probandi,aut improbanis
di potestas nulla flat, hoc ipsis iudicibus inuidit Fimum
futurum. Non hunc Iocum esse, nes hoc tempus legum corrigendarum, apud popiam hoc, et per populum
283쪽
LIBER II. xιν agi conuenire, quod si nunc id agant, uelle st scire, Iutorsit,quisint accepturi, st autones uidere, et dissu
ydsi haec cum simine inutilia, tum muto turpi masint, legem cuiuscemodi sit in prae tu construari a iudi insiphisi di pliceat , a populo corrigi conuenire.
Deinde si scriptum non extaret,magnopere quaererem nes isti,ne si extra periculum quidem esset, crederemum Nunc cum scriptus Lamentia esst, eius qui peccarit poetius, quam legis ipsius uerba cognostere. His et huiusmodi rationis . ohenditur causam extra scriptu accipi non oporteresecuda pars es in qua est cludendum, si in taeteris legibus oporteat, in hac non oportere. Hoc deaemonisabitur i lex aut ad res maximus,utilii imas,honeis pistulas, religios imas uidebitur pertinere: aut inutile, . aut turpe, aut nem es tali in re non diligentis Me legi obtemperare: tua lex diligenter perscripta demonstrais' bitur, ita cautum unaquas de re, et ita quod oportuerit exceptum,ut minime conueniat quicquam in tam diligenis si scriptura praeteritum arbitrari. Tertius locus est ei, qui pro scripto dicet,maxime nea cessaria per quem ostendat oportet, si conueniat causam contra scriptum accipi, eam tamen minime oportere, quaas aduersariis erratur. Qui locus idcirco est huic necesi
serius,qu)d Jmper is,qui contra scriptum dicet, aequitaretis aliquid errat oportet. Nam summa impudentia est, eum qui contra quod scriptum sit, aliquid probare uralit, non aequistis praesidio id ficere conari. Siquidemisitur ex hac ipsa quippiam accusator deroget, omnibus
284쪽
x o D E I N V E N T. partibus lassius, et probabilius accusare uideatur. reum suprarior oratio hoc omnis si iebat, uti iudices etiam si nollent, necesse esset:haec autem etiam si necesse non esset, ut uellent contra iudicare. Id autem fet, si quibus exi, eis culpa demonstrabitur, non esse in eo qui comparati ne,cut remotione, aut relatione criminis, aut concesseaenis partibus se defindit:de quibus ante, ut potuimus, dilia genter perscripsimu3:de his locis, quae res postulabit, ad causam aduersariorium improbandum transferemug: aut si cause, et rationes errentur, quare, et quo consilio ita sit in lignaut in testamento scriptu, ut sententia quo, que, et uoluntate scriptoris, non ipsa solum scripturaeeausa confirmatum esse uideatur, aut alijs quos confliis tutionibu bisum coarguetur. ira impirum, contra scriptura autem qui dicet, primum eum induiscet locum,per que aeqvitas cause demonstretur:aut ostenis det,quo animo,quo cosilla,qua de causa fecerit: et quameus causam assumet, assumptionis partibus se defindet, de quibus ante dictum est. Ais hoc in Iora cum diutius commoratus sui ficti rationem, et aequitarem cause exaomauerit: tamen ex his locis fere contra aduersarios diescet, oportere causas accipi demonstrabst, nullam esse tragem quae aliquam rem inutilem aut iniquam feri uelit, omnia supplicia quae a legibus proficiscantum, culpae ac malitiae uindicandae causa constituta esse. Scriptorem
ipsumsi extitit, fictum hoc probaturum, et idem ipsum, si ei laeta res accidissent , ficturum fuisse, et ea re legis
priptorem certo ex ordine iudices, certa aetate praeditos
constituisse,ut essent, non qui scriptum suum recitarent, rumod
285쪽
LIBER II. x iquod quiuii purascere posset,'d qui cogissionem asse
qui possent, et uoluntatem interpretari. Deinde illum scriptorini, si scripta sua stultis hominibus, et barbaris iussicibus committeret, omnia summa diligentia perstriapturum fuisse:nunc uero quod intelligeret,quales uiri tuae dicaturi essent, idcirco eum, quae perspicua uideret, non adscripsisse: neque enim nos scripti sui recitatores , sed
uoluniis interpretes fore putavit. Poctea quaerere ab
aduersarijs, quid si hoc fiscin t quid si hoc accidisset
eor- aliquid, in quibus aut causa sit bon finia, aut neces itudo certii ina, im ne accusaretis s Atqui hoc lex nusquam excepit. Non ergo omnia scriptis, sed quaedam quae perspicua sunt, tacitis exceptionibu3 caueri. Deinae de nullam rem neque legibus, neque scriptura ulla, dentaque in sermone quidem quotidiano, atq; imperijs domeris licis recte possie administrari, si unusquisque uelit uerba spectare, et non aduoluntatem eius, qui uerba habuerit, accedere. Deinde ex utilinei et honestitis partibus ostendere, quam inutile, aut quam turpe sit id quod aduersa. rq dicant fieri oportuisse,aut oportere, et id quod 'cearimus, aut postulemus, quam utile, aut quam honen fit. Deinde leges nobis charas esse non propter literas, quae tenues, Crobscurae notae sint uoluntatis: scd proinpter earum rerum , quibus descriptum est, utilitatem, re eorum qui scripserunt, sapientiam , et diligenistiam. Postea quid sit lex, describere: ut ea uideatur in sententiis, non in uerbis consipere: et iudex is uidetur legi obtemperare, qui sententiam eius,non qui scriptum
rani stquatur. Deinde quam indignum: sit eodon
286쪽
contra legem fecerit, et eum qui honesti, aut necessaria de causa non ab sententia, sed ab literis legis recessierit: s atque huiusmodi rationibus, et accipi causam,mi in hae lege accipi, et eam causam quam ipse alim alii oportere accipi demon rabit.E t quemadmodum ei dice,
bamus ,qui a scripto diceret hoc stre utilis imum,si quid
, de aequirate ea, quae cum aduersario staret, erogallis: sie huic qui cotra scripse dicet,plurimm proderit ex ipsa scriptura aliquid ad suam causam convertere, alit amet bigue aliquid scriptum ostendere. Deinde ex illo ambis guo eam partem,quae sibi prosit defendere,aut uerbi de nitionem inducere: et illita uerbi uini,quo urgeri videaretur, ad suae cause commodin traducere, aut ex scripto, non scriptum Aiquod inducere per ratiocinationem, de qua post dicemu3. Quacunque autem in re,quamvis leuia ter probabili scripto ipso se defenderit, etiam cum aetate causa abundabit, necessario multum proficiet, ideo quod si id quo nititur aduersariorum causa subduxerit, omnem illam eiu3 vim, ex aerimoniam lenierit, ac diluearit. Loci autem communes certis ex assumptionis partiabim in utramque partem conuenient. Praeterea eius, qui ascripto dicet,leges ex se,non ex eius qui contra commistarit,utilitate ectari oportere,et legibus antiquiu3 haberiri nihil oportere: contra scriptum leges in consilio priaptorig,et utilitate comuni non in uerbii cosistere. Quam indignum sit aequiritem literis urgeri, quae uolunmte eius
legibis. Ex contrariss autem legibus controversia napcitur,
287쪽
LIBER I L ars eum inter se duae uidentum seges, aut plumes Aprepare,
hoc modo: Lex,Qui orannum occiderit,Obmpionicorim praemiu capito, et quam uolet sibi rem a magi ut
tu deposcito,em maginatius ei concedito. Et altera lex, Toeranno occiso,quitis eius proximos cognatione, mamgistratus necato. Lexandru,qui apud Pheraeos in Thessalia orannidis occuparat,uxorsu cui Thebae nomen fit,noctu,cum states cubaret,occidit. Haec filium suum quem ex oratio habebat,sibi praeviij loco deposcit. Sunt qui ex lege puerum occidi dicant oportere. Res in iudiacio est. I n hoc genere utrans in partem ijdem Iochatque eiam praecepta conveniet,ideo quod utres suam legem
confirmare,contrariam infirmare debebit Primum igitur leges oportet contendere, consideram do utra lex ad maiores,hoc est, ad utiliores,ad honestioreres,ac magis necessariag res pertineat. Ex quo coscitur,
ut si leges duae, ut si plures,aut quotquot erunt conservatiari non possent,quia discrepent inter se, ea maxime coetfera da putetur,quae ad maximas res pertinere uideatur.
Deinde utra lex posterius lata sit: nam postrema quaesaeau ima est Deinde utra lex iubeat aliquid, utra peramitatinam id quod imperatur,necessistu:illud quod peris mititur,voluntarum est. Deinde in utra lege,3 non obis temperatum si poena afficiatur,aut in utra maior poena stiruatum. Nam maxime conseruanda est ea, quae diligenetiyima,et funeri est. Deinde utra lex iubeat, utra vetet: nam sepe ea quae uetat, quasi exceptione quadam corris gere uidetur illam quae iubet. Deinde utra lex de genere omni,utra de parte quadam,vtra communiter in plumis,
288쪽
D EI N V E N T. utra in aliquam certam rem scripta itideatur: nam . iupartem aliqua,' quae in cretam quadam rem scripta est, promptim ad causam accedere videtur , et ad iudiciunt magia pertinere. Deinde ex sege utrum stitim feri necesse se sit,utrum habeat aliquam moram, et sustentationem: nam id quod stitim faciendum sit, perfici prius oportet Deinde opera dure,ut sua lex ipso scripto uideatur nitta contraria autem,aut per ambiguum,aut per ratiocia nationem,aut pcrd initione induci, quo salsius,et frani ius id uideatur ese, quod apertius descriptu sit 'Deinde fuae legis adscriptum,ipsum Fententiant quos adiungereteontrariam legem item ad aliam sententiam traducere, ut siferi poterit, ne discrepare quidem uideantur inaeter se. Postmmb siceres causa dabit facultatem, ut noryra ratione utras lex conseruari uideatur, et aduersa eriorum ratione, altera sit necessario negligenda. Locos autem communes,m quos ipsa causa det,uidere opori, bit, et ex utilitatis, honestitis amplifimis partibus sumere,demonstrantem per amplificationem ad utram po
tius legem accedere oporteat. Ex ratiocinatione nascitur controuersia, em ex eo
quod ustium est, ad id quod nusquam scriptim est pera
uenitur,hoc pacto: Lex est, Si furiosu3 est, agnatorum, gentilium s in eo,pecunias eius, potestas esto. Et lex, Patersmilias uti super amilia,pecunias sua legauetit, ita ius esto. Et lex, Si paterfamilias intestito moritur, analia, pecunia, eius, agnatorum, gentiliumq; esto. Quidam iudicatus est parentem occidissee, ei stitim quod
Cugiendi potestas non fit, ligneae soleae in pedes ii
289쪽
LIBER II. et Feum senti Os autem obuolatum est 'ilicula, et praemgatum. Deinde est in carcerem desultis, ut ibi esset lanistis re dum cultas, in quem coniectus in profluentem deis
ferretur, compararetur. Interea quidam eius familia res, in carcerem rebulas uerunt, et testes adducunt. Haereaedes,quos ipse iubet, scribunt:ribula obsignantur. De illophysupplicium sumitur. Inter eos, qui haeredes in tabuisiis scripti sunt, inter agnatos de haereditate contromversia est. Hic certa lex, quae testimenti aciendi ijs, qui in eo loco sint, adimat potestitem, nulla profrtur. Exeaeteris legibus, et quae hunc ipsum supplicio huius nodi afficiunt, et quae ad testimenti faciendi potestitem per
linent, per ratiocinationem ueniendum est ad eiusmodi rationem, ut quaeratur, habuerit ne teshmenti faciendi potestitem Locos autem in hoc genere argumentandi hos et huisiusmodi quosdam esse arbitramur. Primum eius scripti, quod prostras,laudationem, et confirmationem. Deindis eius rei,qua de quaeratur,cum eo,de quo constit collationem eiusmodi,ut id de quo quaeritur, rei de qua constet, simile esse uideatur. Postea admirationem percontatione, qui fieri posit, ut qui hoc aequii esse cocedat,illud neget, quod aut aequius,aut eodem sit in genere. Deinde idcirco de hae re nihil esse scriptu,quod cum de illa re esset striaprum,de hac re is qui scribebat, nemine dubitaturu arbistratus sit. Postea multis in legibus multa es e praeteris, quae idcirco praeterita nemo arbitretur, quod ex caeteris
de quibus scriptumsit, intelligi posint. Deinde aequitas rei demonstranda est,ut in iuridiciali absolum
290쪽
s D E I N v E N T. contra autem qui dicensimilitudinem infimare debeis bit: quod mires demonstrabit illud quod constratur,abeo cui conmatur diuerse esse genere,natura,ui,magnis tudine,tempore,loco,person opinione, si quo in nraneam illud quod per similitudinem asertur, et quo in loco
illud, cuius causa afritur, haberi conueniat, ostendetur. Deinde quid res cim re dimat, demonstrabitur,ut non idem uideatur de utras existimari oportere. Ac si ipse auos poterit ratiocinationibu3 ut isdem ratiocinatioenibus,de quibus ante dictu est,utetur a no poterit,negarabit oportere quici, nisi quod semptu sit, cosiderare,perditari omnia iura, si similitudines accipiantur, nihil esse pene,quod non alteri simile ese uideatur, nitatis disimiatibus rebus,in unamquant rem tantu fingit omnia posse inter se uel siti ia,uel disimilia demostram
Loci communes a ratiocinatione,oportere coniectura
ex eo,quod scriptim sit,ad id quod nonsitscriptim per uenire, ' nemine posse omneis res per scripturam commplecti, sed eum commodisime scribere,qui curet,ut quae dum ex quibusdam intelligantur. contra ratiocinatione, huiuscemodi coiecturi diuinatione esse,et stulti script raris ese non posse omnibus de rebus cauere, quibu3JEu.Definitio est,cim in scripto uerbii aliquod est copos
tm,cuius de ui quaeritur dioc modo:Lex, Qui in aduersa tempe te nauim reliquerint, omnia amittunto: eorum nauis et onera sunto,qui in naui remanserint. Duo quis dam, cum iam in alto navigarent, et eorum alterius nauis , alterius onus esset , naufragum quendam naritantem , et manus ad se tendentem animaduerterunt: