장음표시 사용
221쪽
tiam inculcantes, emendari nequeunt. Pro, tu vos conturbant,Graece est, iacet Cretis, hoc est,qui Pos commouent,snae,de statusubmouent.
VII l. Nec mirandum est, Alexandro imprecari Apostolum id supplicium,quo dignissimus cratimide enim,inquit, resistit verbis nostras. Impediendo enim praedicationem Euanges ij,& fructum sacrae doctrinae , non tam sibi, quam Christo & veritati restiterat. Meminit autem oppugnationis Euangclio factae ab hoc vilissimo fabro, ne viri, qui in Ecdlesia doctrina,& dignitate cxcellunt , animo cadant,cum illis a sordidis & ignobilibus homunculis oblillitur; sed eam ignominiam aequo animo patiantur. ire quidem sciunt opti- Molestum mates digladiationem cum sartoribus, fabris, & tonsoribus,quos hostis anti :'
quus concitat,ut sint diurnarum aemuli operationum.Sicut enim Dei sapientia rudes fuscatores elegit ad praedicationem Euangelij, vcl ipso sanguine dc u- dian.dendam, quo illustrior dulina potentia eluceret: ita ille inuidia strinulatus,opi- - ficum turbam ex tabernis suis conciet,ut Ecclesiae pastoribus, & magni nominis concio natoribus negotium faccssant. O
I Cum enim homines scelerati iniuste nobis offensi sunt, de amici timore perculsi,nos deserunt excitare in Deum spem debemus,qui a suis nunquam longe abest. Vt enim Christo Domino oranti, & calicem mortis formidanti, Luc. 12. EAngelus, dormitantibus discipuis, apparuit, confortans eum et ita Apostolus relictus a suis, Dei sibi praesentis ope, subleuatus est. Sapienter Philo Iudaeus , qui ab Alexandrinis Hebraeis ad Caium Caligulam cum legatione misesus fuerat; videns se ab eo ex aula & urbe expelli, dixit ad comites legationis; Bono animo oportet vos esse, quibus iratus est Caius: quia neresse est adesse diuinum. Obi humanum desit auxilium. Haec ille,tom.1.ad finem. Idem commemorat Euseb. Caes. lib. r. hist. Eces. cap.s .ex Iosepho. Aliqui (ut Salmeron hoc loco annotauio suspicantur, Paulum Senecae Philosophi, qui moderator & praeceptor fuit Neronis in primo quinquennio imperij sui, opera & industria fuille absolu- tum: Quod mihi non probatur , cum nec Graeci, nec Latini grauiores interpretes eius rei ullam faciant mentionem.Vt enim Ambrosait Paulus hac cauta amplius adiutum se credit a Deo , quia derelictus est ab homi nibus. Ut per
me .inquit, praedicatio impleatur, es c. Hoc enim negotium totum diuinum fuit, non huin anum . . Il. Finis autem , ob qtiem se seruatum agnoscit, ne concidcret omnino est i per me, inquit,i statur praedicatio quae Diihi credita est. Vbi Chrysost. sic ait: ICice issu altissimam humilitatem: non tanquam dignum ipsius munere, cobortanti me, inquat, scd, ut praedicatio impleatur, quae mihi commissa est, ac si qui purpu-
Non fuit liberatus Paulus Senecae industria. Ambios.
222쪽
Leonis minmine Nero, F. stus, vel diabolus.
Theodor. Primasius romi ne leonii Festum relligit,uel diabolium
1i 6 SEC UNDAE EPIST. AD TIMOTH.
ram, O regis insigne serens, per ipsum seruetur. Haec Chrysost. qui enarrans quod
sequitur, O audiant omnes gentes, seruatum esse Paulum ait, ut omnibus mani- festa sit gentibuUpraedicationis eximia lux prouidentiaeque ipsius in me dispositio.Ves, ut Theophil. interpretatur, ut perspicua fiat,& verbi gloria, & cura Dei circa prouidentiam mortalium. Conliderare nos iubet Oecum.animi in destiam qua fatetur, non quod auxilio diuino dignus esset, se adiutum suille, sed propter praedicationem, ut expleretur, & ad terminum perueniret; irin tesceretque omnibus gentibus,& praedicationis potentia,& vis prouidemiae, quam in tanto di scrimine positus expertus est.Satis constat ex dictis,ubi deest hominum praesidium, praesto nobis adesse Deum. Vnde illud Psalm.16. Pater
meus, ae mater mea dereliquerunt me, Dominus autem assumpsit me, Sc. Hierem. 2 o. Dominus Mecum est, tangaeam bellator sortis. Confortatus est itaque Apost ius, ut non obstupesceret coram Caesare. Olim coelesti sortitudine bene animatus EZech.cap. 3. sic ait uanus Domini erat mecum, me constrians, Sc. De Paulo Act. 6.dicitur, Vin electionis erit mihi iste, ut portet nomen meum es . Confortatus est ergo, ut audiant omnes gentes & praedicationem,& liberationem a poena, qua mulctandus erat a Caesare, cum illi permissum est ire, quo uctici, di a culpa, quam potuit contrahere, si quid in causa Fidei minus strenue a ro. Haec autem ideo scribit,ut sciant omnes gentes exemplo suo spem omnem in Deo defigere, nuntiate, inquit Regius vates, inter gentes gloriam eiu . ni metiam,vt Iudaeorum hostili animo eum persequentiam insolentia,& insultato dc primatur.
1 II. Ex hoc loco egregie colligitur in praecedenti contextu huius epistolae referri sermonem Apostoli,ad id tempus, quo primum vinctim Romam venit ut Theod .ait Nempe quando appellatione usus Romani a Fausto missus est; & defensione audita, absolutus,in Hispaniam profectus est;& ad alia
gentes excurrens, doctrinae lucem mundo attulit. Primam ergo vocavit dei fcnsionem, qua in illa profectione usus est, iuxta Tluodoret una, hoc loco Ibio enim decennio, quod inter prima & secunda vincula interpositum suit, multis gentibus amauntiauit Euangelium. Quod magis exprimitur, verbo Graeco, quod non tam significat, impleatur, quam, implo cirum , Quare, ut verbi vim magis exprimas, ita verte: Constretauit me Dominus, ut tapicnum persuaderetur, O certara haberet fidem praedicario a me coepta, ct omnes geniti audirent Euangelium:quo pacto sequens particula exponit praecedentem. Et iuratio 'em enim impleri est, omnes gentes audire praedicationem. valeant Vs go, qui dicunt in secundis vinculis inueniri primam & secundam defensionem. Quomodo enim dici potest confortatus, ut praedicatio per illum abso ueretur, & audirent Euangelium omnes gentes, si in secundis Ninculis es mortem usque fuit Z Addit, ist liberatus sum de ora leonis. Particula , S, copia haec verba cum praecedenti sententia, ut sit sensus , Dominud, qui mihi a via, ct me conrartauit, hberauit me de ore leonis, hoc est a condemnatione Neronis immanis inii trianni ; sic enim Chrygost.Theophyl. Oecum.de fere Patres in terpretantur leonis vocabulum. Vnde Theodor. Neronem, in Mit, anc eam; leonem, Tr qui fuerit imper tor Ur crudelissimus Primasius tamen nomine leoni ,
Festum intelligit, vel diabolum ; hunc, ut existimo, quia impulis Iudaeos a accusatauin et illum, quia saeuiit, cum esset praepositus prouinciae , in Paulum, D. Eta
223쪽
. CAP. IV. VERS. XVII. ANNO T. I iis
D.Ambros diabolunt omnino intelligit omnis culpae arti em.Enarrans enim Ambios. haec v rba, Abiuratus sum de ore leonis, sic ait: Similiter dicit O Petrus coapostoluse, , i. cap. s. Aduersarius vester diabolus tanquam leo rugiens circuit quae-ei retis. rens quem deuoret: Sed quia in a postolo occasionem non inueniebat, qua illam deciperet per Hsuos presuram illi incitabat Opaenas ipatet, Aet. i , . tsi non quasi peccator, diei quasi iussus, de hac tamen tolliretur vita, ne multos hortaretur ad s. uod tam prope impleret, Dei prouidentia liberatus Apostolus, insultat illi, infirmum tum ustificans,quia de ore eius ereptus est nde quod cupiuit, phra non potuit. Qi- iur Dei auxili s morti me ereptum graetulatur. Haec Ambr.I V. Caeterum communior sententia, ut diximus, quam etiam Post D. Thom approbat Caiet.metaphoram leonis ad Neronem nobiscum retari. Est Caiet. enim haec metaphora, ad similem principum crudelitatem declarandam , non i Thym semel adhibita. prouerb.is. Sicut Fremitus honum,ita ira regii, eae ibidem,cap.28. rinu i Leo rugiens,o risus esurienserinceps impiushuper populum pauperem, & aliis i n lo- Insi1 18.cis. Hinc etiam constas , quod sepe admonuinius.Paulum,cum dixit; in prima mea Asensione. &c. egisse de illa defensione qua prima vice Romam veniens, cum libertate ad praedicandum,dimissus est: siquiaem e secundis vinculis nunquam euasit M
VER s. i . Dominus attam mihi adstitit,&confestauit me. &c. In aduersis ad Deum ciaragiensim essu qua prasidium, Opirate oscinitur.
I Oeet hic locus bono nos animo esse debere, Se Dei benignitati oppi- , . 1 do fidere,cum nos mali persequuntur dc amici more perculsi aufu- giunt.Vnde Isai. 8. Dominum inquit exercituum .s msinctificate; ipJ pauor ve- Isai. s. AVO ipsi terror vestrein erit ictas in austificationem. asi dicat, Deum laudibus attollite, & nullum alium praetet ipsum fotmidetis: ipse solus sit vester pa- Uor & timor, ut a transgressione mandatorum illius vos abstineatis;etsi ipsum . obsequio sancyificaueritis, ipse eris vobis in sanctificationem. Vbi Pagninus, Pagninus. Erit vobis in palatium alij vertunt,in asilum sume in reis, domum, quod tantun- Lyca comu derii est. Aula inanque regis, templa,& asylum ocastans,qui immunitatem ha- ' - 'bent,ne quis ibi prehendatur aut laedatur. Quare si hostis nos vexat, si diab ius tentat, si mala ingruunt, ad Deum nostrum , tanquam ad aulam regiam, id & huminis templum accurramus. Quanta hic securitas,quanta pax i Cant. a. Car.a. Vbi vulgata editio habet; En lectusum Salomonis Daginta Furtes ambiunt illum. In Hebr.est: Lectulum eius quem habet Salomon sexaginta fortes ambiunt eum. A - ma iusti rasistentis in gratia, lectulus est veri Salomonis, hoc est, Christi; hic deliciariu, dormit de commoratur, iuxta illud Sap. . Gima tu i sede victia. . 3' Hunc erginiectum, luem amat Salomo, hoc est,uirum iustumreultitudo An- raph M gelorum circundat de protegit. . ' est iustis. II. Ad hoc asylima, qui in aerumnis confugere non vult, illa Dei queri- monia inuoluitur,qua expostulat cum populo suo, quam in vero Deo pi O tem
224쪽
ii S SECUNDAE EIUS T. AD TIMOTH. ictionem habeat gnoranti, de 3d res vanissimas confugienti: Populit, si uiuit
Deus Oseae meus hi ligno suo interrogauit,er baculu, eius annis' Mitit et, ii iiiii fornicationum decepis eos. Ac si dicat, Populus hic, responsa in tribulationibus, petiit a tumulacro ligneo,quod fabricauerat me despecto. Baculum etia tuum interrogauit. Hoc est, superstitione usi sunt a Gentium ritu accipia, ut Lyr nus,Paraphr. Rupertus Theophyl.interpretantur. Acceptii nanq:ie duab virgis,quarum altera,victam partem, tera victricem repraesentaret, & in tum coram idolo proiectis: illa, quae cadens subiiciebatur, vincendum populum designabat,ad que illa virga pertinebat Sic Nabuchodonosor Ege .ri.
Augnxis gh bellum Ammonitis dc Hierosolymitanis illaturus , cum ambigeret, utrum E
duobus prius oporteret aggredi, hoc ausuris genere usus est. Apposuit duas donoso D- sagittas,quarum una Hierusalem , alia Ammonitas signa ficar I: moxque sors gnaturus eo- exiit contra Hierusalem. Conqueritur ergo Dominus, de populo Hcbratorra Hierus , quod baculis & superstitiosis sortitionibus exploraret, sic praetermisso, quid: agere oporteret. Idcirco subdit, Spiritus fornicationum decepit eos, id est , diabo-yi '' '' idololatriam inducens. Confugiunt ad sui an inas appetitiones, easque,
ceu idola consulunt, de propterea in errore versantur. Avarus intra pectus habet idolum auaritiae erectum. Hoc conssit, cum dubitat an ineundus con-
trinus sit. Quid mirum si lucris inhiat iniustis. Iracundus idolum consulit vindictae,Venerem libidinosus. Deus ergo adeundus est iss aeriaimnis, & ex .radus. Quod Paulus,ab omnibus derelictus,fecit.Quid aiuncto acciderit, audi ex illius ore, Dominui inquii mihi rapitu, nauti me. III. Confortandi verbumquelicem diuinae gratiae effectum Paulo coli Deo, volun. tum significat adstante sibi Domi lao aptamus est, cordis robur siue constantia ratem assicit ad quaecunque mala,etiamsi extrema ibat,pro Deo Verserenda. Secundus est, dc mentem quoddam rationis tum n ab inhabitante Spiritus Lancti gratia communica- iiivi. - tum. Quae beneficia, licet cuilibet iusto impendamur, uberius tamen Paulo fuerunt applicita. Privat peccatum stabilitate cordis, Deumque ipsum ab ani- ma exularet facit;per gratiam v o omnia damna reparantur, vae illis, qui x canti Deo & volenti auxilium praestare, non accurrunt: Eortitudo Vnq'it pro Psal. ii . pheta Ps .i i laus mea Dominus, e factus est mihi insalutem. Quid acci det,ablata hac sortitudine, nos protegente coturbatur cor,timet, inhorrcscit. Vnde ista perturbatio) Fomi, do inquit peccator) mea non est mecum. Quod ad Adam tim resert August.quem cum per culpam deseruisset fortitudo & virtuti stati in cor eius fluctuare coepit,de timere, non solum a voce Dei ambulanus per paradisum ad auram post meridiem, ut ipse fatetur Gen. s. verum etiam ichn . creaturis,quae sciit fideles creatoris sui administrae, propter peccatum, eum
Timote eui- sinu auersatae. Hinc etiam conturbatio de tremor Cain cre inquit, prodicta me pae conscien- hodie a cie tua,omnis,qui inuenerit me,occidet me. Quid times o Cain cuius adixi g 'g' ina metuis=Praeter Adam,& Euam parentes tuos, nullus in toto terrarum odi
c. 5 bba adlauc homo A gratia Dei per peccatu exciderat.Hinc timor, hinc pce- peccatum. . ea. Atque ut in uno homine damna peccati videas. Primum ipse Abel vita de-Anibio: functus pers qui coepit homicidam. Ambros in lib de Cain, de Abel : Deus u.
Lyiameia ita, suos audit etiam mortuos quoniam Deo Diuunt. Idcbraei,ut notat Lyranus, le-- - gunt pro, do tragumis,Uoxsumnum et quia nimirum tantum sanguinis e&- iangui' u - gnrielim mine di nerariim; erat Abel , suis Augus .
225쪽
cere multis poterat. Clamabant itaque vocibus innumeris qu i sanguinis suturi erant participes. Secundo persequebatur Cain terra ipsa, quasi voci seras Uta vindictam pol cens. Ambrosi mox (inquio sanguinis clamat de terra; non dixit Ambrosi
de fratris corpore , quia si fater parcit,terra non parcit,&c. Licet condonauerit in- .iuriam Abel,terra tamen clamat; negatque homicidae seminum, si qua ipso ia- 'μ' In Hebr.est : Habirauit in rio . Nod autem nomen est ut aduertit oleaster
non' proprium alicuius terrae,sed appellativum, significans tremore, auexom- Tiecio motionem. ut isitelligas tantum timorem ex admista sicciere concepisse Cab Cain pisnum,ut tota ei terra quocunque pergeret,videretur tremere, de conturbari, si- pter abusum
mili timore turbati sunt AEgypt ij tribus diebus,quibus tenebrae in illam regio- o rum que diaci tabernaculorum,decet Oder Entque filios Israel AEgypti j, & afiligebant, pl- 'v'P
illudentes eis,dcinuidentes. Quae fuerit haec amictio exponunt Hebraea, quae,
ut 'uidam volunt,sic reddantur: Et Pinis puncti sust illis UraeL imperabatut
U. Ee eo x iunctat in terram, fructus,ut Ambr. aduertit,putatque mitem esse hane ultionein: operaberis,inquit,terram lassanguine coinquinatam, oe inutilis erat labor tuus sed Quod semia quam innoccais vitio,vt quae tam grauiter violata suerat,satis habens no pro- nabat Cain
deste (scilicet sitffocatis seminibus billo ad spem fructus,in agro sparso non p*st pesca quTrat nocere, dcc. Polluta terra sanguine aegre ferebat pedibus homicidae '' pessundari. cibos illi optabat denegare. Huc illucque eum expulit. Profugus
crat & vagus in terra. Tertio, horrorem Cain iniiciebant coelestes pariter, de insta coelum Iositae virtutcs,vc enim ait Procopius,praeter fulgura & coruscationes horrificas, videbat Angelos igneis gladiis mortem illi minantes,si oculos ad terram demittebat, serpentes veneno, leones unguibus, caeterasque feras in se irruentes sormidabat. Cain inquit Procopius vidit virtutes caelestes, Procopius. metuebat quoque insistias serarum , & reptilium, quae Deus ad vindicta crea- ca o Ust uit impiorum,&c. Quarto, diu , misere vivendo , latitans inter rubos, a Lamech, occisus est, ne ad supplicium deculet hominum persecutio. Quinto, tre- los uioltem more continuo perculsus est. Unde causam reddens huius supplicis Deus (vt illi minates. refert Chrysost. in cymmentariis quia (inquit abusus es corporis robore, omnia ti- corporis & membroriam viribus, propter hoc continuum hunc tremorem & ' motum tibi infero. Paralysi alligat corpus propter abusum virium. Timorem insita, quo Cain nihil non Qrmidabat,magis explicant verba,quae sequuntur: Egres Cain a La- suisque Cain a facie Domini habitauit profissus in terra,adorientalem plagam Edem. mech occi-
em incubuerunt, ut dicitur,Sap. i . Issos enim, velsibilus aurae vel labimis aqua b M, 'sonus,aut auium cantus,qua res aures mulcere solent, territos ct stupore ligatos, ne pedem loco mouerent,esciebat. I V. Misera eoium onditio est,qui peccatorum suorum poenas dant,nec Deus Dei recordantur, qui eos potest a laboribus eripere. Omnes deseruerut in pri- orantibus icimis vinculis Paulum: Deum supplex opem poposcit. Num defuit illi Deus ibula iope, Domin inquit, intia adstitit est confortauit e. Cum durissima captiuitate a filigerentur fili j istaei,clamauerunt tinquit sacer historicus ad Dominum, qui exau- Exo13, diuit pratiouem eorum. Quid Domitius E Vt liberaret eos, descendens apparuit Moysi in rubo, quem praesecit negotio liberationis, sed cur in spinoso rubo apparet, non autem in arbore alia ammtiori; quercu videlicet, aut platanor cui De Agnosce mysterii, ii Nexabantur Israelitae, &quasi spinis puncti clamabant: potius inr Pripos i eis. Rex scilicet,magiis os operum ut a Figerent eos oneribus , edificauerunt- b , quam in
226쪽
Iudae aeulea. illis quotidianum pensum , quod si non reddidissent spineis alicuius tubi viratis virgis gis usque ad effusionem sanguinis flagellabantur. Cruciati ii caelitc si inis, ct Ba li h ab marunt ad Dominum,qui exaudiens gemitum eorum,arparuit Moy ii, spinis Jgys i medio tubi, circundatus Qua dicat,eripiamflios Israelao a amnis, quibus iniuste torquentur.Interim tamen, qMoyses, co lare cus : quia si ipsi spinis punguntur; ego etiam spinis sum circundatus: si ignem tribulationis
periuntur;eix ego,in mediis,de illorum redemptione selicitus, flammis aer Ha ,gde, freo. Quod si ante aduentum filij Deila mundum, sic Deus exat descebat ad cu- tum Christi, piditatem iuuandi suos in aerumnis: quid post tot labores aget, post flagella, aerumnae to- post coronam spineam,quam pro nobis pertulit r In Finculis tuis Paulus vii ic stilivici, cula Christi cogitabat;in fame & nuditate, Christum fames ccntcni nudum &felle atque aceto cruciatum. Quanta Deus bone ex hac consideratione alacritas Apostolo ad patiendum oricbatur,quantum allevamentum i ipsum intu batut Christum cum afficto afflictum;& salutarem manum iacenti porri cutem,intdsque animi & corporis ad mortem ipsam, ne dum aerumnas alias perferendas confirmantem: Dominin (inquit) misi ad iitu, ct confisauit me,dec.
VERS. II. Et liberatus sum de ore leonis.
Liberat Deus suos interdum,etiam a morte temporali.
I. TEtonis saeuitiam ore leonis hic significari communis sententia est. D. Ambrosi intelligit omnis culpae artificem, ut annotauimus omnis culi mira explicatione contextus. Putat enim, Paulum ereptum a diaboli, qui veli ax lux, menter ab illius concionibus sibi timebat frequentibus insidiis , Tanquam a
leonis crudelissimi saucibus.Caeterum sue uno modo interpreteris iue aliq-ro,agnoscit Paulus,Deum in periculis liberatorem suum: quem multis anto seculis post peccatu lacrimis expiatum suspiciens Regius vates Psal. sculta precatur: Libera me de sanguinibus Deus, Deus salutis meae, Ur exultabit lingua mea in stitiam tuam. Libetari postulat ab aduersariis, si uehoc nomine diabolum sue hominem persequutorem intelligas,sanguine delibutis faucibus formidandu Lyrantis,poenam mortis ob caedem Vriae dcbitam iptelligit. Cui suffragat ut Paraphr. Chald.quae sic habet: Libera me de iudicio interfectionis Domine Deus, , Deus redemptimis mea: bd abit laudem lingua mea iustitiae tua. Itaque liberati se H posti lat a morte, qua dignus est, ob sanguinem innocentis Vi iee. Pro in filias Symmachus. Iuam,Symmachus vertit,misericordiam tuam. Optat igitur vitana non ad nomscelera patranda sed ad diuinas laudes praedicandas. ddeundem finem EE I i 33, chias Isaiae 38.eripi desiderat ab imminenti morte: Saluum (inquit me fac, Ops imos nostros cantabimus omnibus di bus vita nostrae in domo Domini Cum enim homo ad amandum Deum,illiusque laudes decantand s creatus linsilutem de vires optare potest ad hunc finem obtinendum, , . - Deus miti- H. Mitigat Deus, aut omnino auertit persecutiones a suis , cum vel Ec- g' pq u es iae propagandae ratio id postulat, quod Paulo accidit: Confortauit me (m- quit Domum , M pcrmepraedicatio impleatur et, vel cum mitigatio aerumnarum
227쪽
' Me amolitio utilis esse potest patienti , aut iis qui cum illo sunt Fit enim hoc
modo, ut multi annuntiant, in Sion nomen Domini, O Iaudem eius Hierusiale,
Quis ignorat per Sion de Hierusalem Ecclesiam Catholicam significari,in q, Dei opera magnifice sunt praedicandal Vnde idem Propheta Plalna. 3'.gratias agit Deo, quod a prosunta peccatorum pelago fuit ereptus Expectam(uiquit)expectavi Dominum, O intendit mihi, ct eduxit me de lacu miseria. Felix legit, raexaltavit me de puteo strepituri, ut per puteum strepitus, inferos intelligas, ubi toramentorum strepitus auditur, & dentium stridori Laudemus igitur cum Apostolo Deum, qui nos non solum de ore leonis, sed etiam ab innumeris qu'u- die liberat periculis. Oremus illum ut quod maxime optandum ab iplano: eripiat stygii leonis faucibus & a lacu mibriae cui nos scelus addicit. VERs. i S. Liberauit me Dominius ab omni opere malo . Ac saluum se faciet in regnam spum coeleste ; cui gloria in secula se
Ro liberauit, Graece est, i D, it futuro, id est, liberabit, & recte quidem,u sequentia verba si ctentur,nempe,ct saluum faciet in regnum suum
Ambros. Chrysost. Theophis Oecum primas. D.Thon,
caelateata etiam legit Ambrosin futuro scilicet. Chrysost.etiam legit & inte pretatur libera i ; & post eum Theophyl. Oecum. plerique alis sequentes Graecum codicem. Quod videtur indicare asteriscus, qui in vulgata editione emendata a Sixto V.praeponitur verbo liberauit, quod in ptaeterito est. Vulgatae editionis lectionem in praeterito sequuntur. Primasius & D. Thomas, &alij referentes hoc verbum ad gratiarum actionem pro liberatione culpae, sicut &praecedens retulerunt ad liberationem poenae, quae a Nerone tanquam a Leone infligenda erat Brixianus legit iberauit me Dominus ab omni opere malo,sicut habet versi, vulgata, sed opus malum intelligit calamitates. Ac si dicat, liberauit me Dominus ab omni alia calamitasi; verba sequentia oe saluum faciet in regnum suum caeleste, . ad futurum tempus referuntur:quae enarras Ambr.sic ait: Mortis ereptumgratulatur, Si deprouidentia Dei tam securus est , ut O desuris tentationibus liberari se credat in non silum liberari ad prasus; verum etiam fatuum Ffiurum in die iudici sct regnaturum cum Domino et icto in aeterna secula. Haec Ambros. D. Chrysos . etiam liberationem hic interpretatur, &salutem Chresost. I protectione diuina, qua Deus Paulum , ne in occasione aliqua peccaret, dum viveret, defensurus erat; & de praemio gloriae, quo in magni iudicij die illum donaturus erat. Hoc est, inquit Chrysost aluum fieri in regnum, si h c in illa a gratia moriamum, qui enim odit animam suam in hoc mundo , in vitam aeternam custodit eam, Ioan. r 1. Theodor secutus vulgatam editionem legit,hberauit, de Ioan. ix. praeterito: exponit tamen liqc vcrbum , quasi de futuro loquatur Apostolus, sic enim git: A on dixit liberauit me rusre a leon'sed, ab omni opere malo. Aicta emim,re, ut vitesmhinosinem caperet. Via dc suspicor, illum etiam legisse, cum Graeco codice, id est, liberabit, sed interpreti placuisse lectionem, quae 3: D. Eeee a cum Ambrosi . Spes Pauli firma in Deo.
228쪽
Deus religiose collasialutem at tulit Israeli.
cum vulgata consentiret; sorte in aliquo Graeco exemplari ita inuenit. II. Aduerte autem non quodcunque regnum sibi proponi a Paulo, sed. teste & aeternum : de quo Luc. 11. Ego distano vobis, sicut dilo mi mihi Pater meus regnum, Et Matth. s. dicitur: uerces vestra copiosa est in caelis. Et Ise .u aes saluauis est in Domino salute aeterea; Hebraice, Urae ruatus est in Ahoua salutes- culorum. Quibus verbis idololatriae ; imo omnium scelerum fructus exprimitur, qui fuit pudor, de confusio. Praecedunt enim haec verba: Veritu es Deus absconditus Deus Vrael Saluatori Confisi sunt, ct erubuerunt, omnes simul abierunt in confisionem fabricatores errorum. Faelsaluatus est, irrc. Quali dicat:Tu es Deus sese abscondens, quem nullus hominum videre potest. Con fusi sunt quid igito Deos suos ostendunt. At Deus religiose cultus attulit salutem sempiternis seculis duraturam : Quo fit, ut qui ex is acie seruati fuerint, nun ana pud re sint allicienai. Quis nod videat hic salutem, quam veri Israelitae per christum consequuntur, decantari 2 Quam parum enim durarit illa felicitas, quae per Cyrum & Darium ludatis contigit, qui nescit Ediae plures , & acerbiores calamitates passi sunt Israelitae per trecentos illos annos post redictam e Bah-lone, quam ullum unquam regnum tolerasse constat. Let Iosep um aliae scriptores rerum Iudaicarum , facile sua perspicies quanta mala experti lint knte Machabaeos; imo sub ipsis Machabaeis, usque ad Herodianorum imperium.Quid, quae secuta sunt tempora referamiQuod de Cyro loqui ut Scriptura, non negant Iudaei. Quomodo ergo haec vera suntl Pro em talus aetolana , Deo veris Israelitis aduenit in aeternum duratura. Nam nequet umbra mortis, neque inserorum portae aduersus ciuitatem praeualebunt,quam Christus aedificavit; & templum, quod ipse vivis ex lapidibus excitauit. Vt mctito subiungat Isaias, Npn confundemini, O non erubesctis et siue in seculum sculi. H I. Haec verba et cui gloria insicula siculorum, Amen, instar sunt hymni, quo gratias Deo agit Apostolus, pro boneficio liberationis praeteritae& sali iis speratae; sic cap. i.epistolae praecedentis commemorata vita sua in sceleribus acta, c Christi benignitate,qua in lucem fidei vocatus est,hoc hymno Deum laudat: Regi autem yeculorum immortali, inui Nili su Deo honor ct gloria inscula siculorum, Amen.Vide quae eo loco annotauimus. ALertit hic Tneoph.contra Arrianos, Paulum , more suo, gloriae mentionem facere, qtiam perin Filio tribuit atque Patri.
VERs. 1 8. Liberauit me Dominus ab omni opere malo dides tam faciet in regnum suum coeleste.
u, intelligat Aposto, nemine operis mali, a quos P oberatus sic
I. T Arietas sectionum in cavsa est, ut utilitei in hoc versu minoremur,
occasunerum v quidem iuxta Grccanica scholia,c im verbum liberadi in futuro sit,scia
si nis ten ta huius loci, ad spem refertur,& firmam fiduciam,qua Apostolus sperat,
i nouendae. tum libcrationem ab Vmni culpa,ad quam occasiones in posterui in octa sesurae impellere poterant hominem vinctum, de a suis destitutam:tum quod ex hu-- iusmodi
229쪽
iusmodi liberatione consequitur salutem aeternam. Hoc enim tignificant illa verba: Osaluum scire in regnum sui in caeli se,hoc est,in regio suo coelesti. II. Maior eliciendi do,inam moralem opportunitas erit, si legas, uberauit me Dominus (Vt legit D.Thom. Primasius, & alia vulgatum & correctam' editionem sequentes: sic enim possumus cum Brixiano liberationem ab omni calamitate , nomine operis mali intelligere. Recordatur nanque Apostolus morti propinquus, & cum gratiarum a tione recolit pericula, & incumbentium malorum procellam, a quibus Dei benignitate liberaturum est. norum catalogum habes x.Cor. i i. In laboribu , inquit, plurimis, in carceribus abundantius , in plagis supra modum, in mortibus frequeneter a Iuda is quinquies quadragenai, tua minus accepi. Ter virgis caesis sum, smet lapisatus sum : tre naufragium fici,nille Ur die in profvdo maris fui ; & caetera, quae, ut seipsum deprimat; Deum vero comitaendet,a quo liberatus est a tot periculis,libenter enumerat. III Caeterum Apostolus potissim uin videtur intelligere liberationem 1 peccatis , cum statim addat spem glorim sempiternae potiundae. quae ex Vm- scientia pura,& a vitiis libera, oppido excitatur. Miserum est, de valde luctuosum animae , diabolo triumphatae spectaculum: olim qui bello capti initiumpho trahebantur , prae pudore vix oculos attollebant. Annibal,ne ad id pertraheretur spectaculun , veneno sumpto naturae concessit. Marius(ut scribit Valer. Max.tib s.cap.8. postqua a Scylla victus est, serui sui gladio occidi voluit, ne victoris experiretur crudelitatem. Quid Saulem referam,qui ne in Philistinorum potestatem vivus deueniret, quemadmodum aliquando Agag Rex Amalech, in illius venerat manus, armigero suo imperauit,ut suo se ente confoderet. Quod cum impetrare ab armigero non posset; ipse sibi violentas attulit manusZQuis aequo animo seret victoris insolentiam Z Lamentationum cap. r. huius calamuitatis oblitus non est Hieremias: peruerunt inquit Aper te ossuum inimici tui, hoc est, insultarunt, & indignis modis te exsibilarunt. Nolue(inquit Rex propheta, et .ste i .canens Saulis epicedion.) annuntiare in Gethme
sne exultent sua Philist m. Quid Christus Dominus 3 Cum extrema quaeque
opprobria, pro salute nostra libenter toleraverae, noluit tamen, ut de se Iudaei triumphum agerent. Idcirco triumphator ipse insultationes eorum praeu niens,gloria conspicuus . morte surrexit uxta Michaeae vaticinium,cap. . N A uiquite deres per me inimica mea quia cecidi sed res etam.
Iv. Quanta sit hostis Tartarei sititia, cum quempiam sibi adiungit, eh
Pressit Isa. i . in commemoratione triumphi, quem de Rege Babylonico, apud inferos satanas egit. insimus, inquit ,subter te conturbarus est, in occursum aduentus tuis itabit tibi gigantes: omnes principes terra Arrexerunt de a s suis: - omnes Principes nationum, ore. Quid isthuc est 3 Conturbatici inferorum , ad quam daemones,qui princi pes terrae,& gigantes appellantur,concurrunt,praeparatio est orationis, sue triumpi, i, quem ili celebrant in damnatione peccantium, praesertim tyraunorum. Hinc Eca i S. Si estis anima tua concupissentias eius, bit te in gaudium i ramitas tuis.
V. Paulus ergo, dum Deum vindicem suum, & liberatorem audat, &Occasiones recordatur sibi ad scelera patranda: hatana passim oblatas . in di-
Minas laudex rumpit: quod coelesti ope adiutus, constanter respuerit. Libera tu me, uri uri,Dominos ab omni opere malo. Salutarem Deus manum porrigit ei,
miseratidum spectaculu. Plutarch.
230쪽
Hum,nit, qui in detemonum costictu ne peccet,ipsius opem implorat. Nec mirum,quod tis,exe plum. Deus ad huiusmodi preces flectaturi.Nouit enim quam infelix sit, & miseranda, animae sub diaboli iugum deuenientis, conditio: Comi nouet generosum valet. Max. pectus vel hostium luctus. Antigonum ferunt cum videret caput Pyrrhi Regis Alcyoni ii Elij sui Alcyonij gladio a cadauere in obsidione urbis Argivoruta abscissum,taxep ehq ii' ad se allatum, Alcyonio filio laetitia gestienti dixisset, ne ob victoriam de R F-ihi id , ge partam ipsultaret, memor humanae inconstantiae: mox esublato humo molle '' capite, causeam , quam Macedonum more, capiti suo inspositatis gestabat,detraxisse ; ut imposita capiti Regis Pyrrhi, quod statim reliquo corpori adiunctum fuit, honoreae & reuerentiam, donec combureretur, praestaret.Quid de Valer Max. Marco Marcello dicam; quem idem autor ait in Syracusarum opulentissimae urbis excidio lacrymas cohibere non potuisse astirmat i Vetba Valerij haee sunt:)quem inquit si quis fiali ignaxm a exigis, alteruta die toriam es credia se, non ipsius, qui tantopere de illius ruina Hieret. Quid Deus 3 praesciens Hierosolymorum euersionem, nonne fleuiti Nonne in morte Laetari quatriduano su-nere deplorati, infremuit & lacrymatus est Quomodo ergo ploranti, & a xilium in periculis poscenti populo, aurem negare potuit voluit diabolas de Paulo triumphum reportare. Paulus diuinam implorat opem . Adesti u-gnanti Christus. Qualis crit pugnae exitus P Liberauit me (inquit) Dominio abi omni opere malo,elaluum 'ciet in regnum suum coelesti. Quasi dicat: Abi sat na: nihil in me, quod prehendere possis, inuenies. Totus Christi sum : sol te triumphato,in coelestis regni victricem hanc animam inferet pollessionem.
for Pauli esse , Osa Dra m omnium, O m se ab opere
malo ereptos vident, non sibi,sed eo eam victorern acribere.
Timet sancti AN sibi, sed Deo bonorum omnium antori gratiam acceptam refertiana gloria. 13 A postolus, qua ab innumeris malis ereptus est. Timent viri suacti,vel
A tenuem gloriolae rumusculum ex ri,no opere in aures influentem. Hanc Pa lus in suis laudibus commemorandis adeo parcus suit, ut cum x. Corinth. i i. coactus esset aliquid, quod in suam redundaret laudem, efferre, id valde caute , de quodammodo inuitus sectat. Praemittit haec verba, Vtinam Astineretis modicum quid in i Da meae, sed e supportate me et aemul enim vos Dei amulari ne .crc. id est, utinam sufferatis putillum aliquid, & exiguum meae insipientiae; condonate amori, & charitati, qua vos complector, si quid im rudentiae in , commemorationem mearum laudum fuerit animaduersum. Graece est, ei, e Paulus lau- -μv Praxere et se, revis ver i potest, Vtinam des suas enu' nu piis, vel honora etis me pauli Jer in imprudentia;imi es seu scrib c honorati me. meoru pi u Nec vero prosilit ad laudum narrationem: sed iterum inter 'it verba rum ipsum, d suimentia dicensi , Ne quis me putei insipientem est , alioqu M it m si tentem ampue me ut ego modicum quidglorare. Ac nec sic quidem attingit narrationem ; sepius se prius insipientem vocit. Demum multiplici excusatione Praemissa trepide aggreditur laudum suarum continemoraticuevi , Cuema