Christoph. Wittichii AntiSpinoza sive examen ethices Benedicti de Spinoza, et commentarius de Deo et eius attributis

4쪽

Sive

EXAMEN ET HIC ES

6쪽

PRAEFATIO

LECTOREM.

Benigne Lector.

V μ' inv lvit ut, quorum operum editionem

Auctoris fata antevertunt, illa non, nisi Praefatione stipata, in publicum prodeant, hunc, opinor, in finem ut prodidagmatis necessariis I Lector adjutus, eo facilius in Autoris con-π- silium animique sensa penetrare, ac de sis judicare queat. Laudatissimo huic mori ut & ego morem ge- .ram paucis in hoc limine mihi, Benigne Lector, compellandus eris. CHRISTOPHORI NITTI CHII Magni illius nominis lucubrationes sunt, quas Tibi secundum autographum fideliter typis descriptas exhibemus. Complectuntur eaedem uti in frontispicio libri legere est, Examen Ε-thices B. D. S. R Commentarium integrum de Deo &c. In priori parte αναπιιώς ε contra SpinOZam, ejusque errores circa Deum. Deique naturam, attributa & modos disputat. in postcriori Verum de Deo sensum adstrilit, atque animo Lectoris sollicite informat. SpinoEa quis fuerit y & quamnam myra sectatus 3 Neminem latere posse, facile crediderim. Prostant ubique ejus scripta, &

novaturienti seculo su 1 novitate veneunt, improbitate Lectorem alliciunt, obscuritate In admirationem rapiunt, consequentiarum trochleis minus catum cautumque irretiunt.

7쪽

PRAEFATIO

Nee mineis sertilem post se reliquit Spinoza sequacium segetem, quam Graesitus quisque Sophista vel Vitilitigator, qui qua sunt levitate, sola prurientis ingenii libidine, ac gloriolae studio ducti, perniciosa novi Magistri dogmata

omnibus propalare, lon8e lateque disseminare unice allaborant. Nec suis excidere ausis, exiguo enim temporis medio per plerasque omnes Christiam orbis partes hoc se diffudit virus. ac indies latius latiusque grassatur ac serpit. Ut tamen, quibus ipse SpinoZae scripta versare nec vacat nec lubet, ejus philosophandi ratio penitius, saltem quantum hoc supponit Autor noster, constet, mecum animum adsequentia advertant, Velim : Duo tantum, non plura, dari

possunt Philosophiae systemata : Unum . quod Deum statuit

causam rerum transeuntem , Alterum, quod Deum facit carundem causam immanentem; Illud Deum a Mundo sollicite distinguit ac separat, hoc Deum cum Universo turpiter confundit: Illius fundamentum est distinctio Mentis & corporis.. hujus eorundem confusio; Illud ex libero beneplacito Mentis infinitae ac omnipotentis res omnes derivat, hoc ex , nescio gua, bruta coecaque Naturae divinae vel Universi necessitate; lud motum & quietem spectat ut Dei effecta, hoc ut ad naturam Dei pertinentia, vel potius ut Dei attributa:Illud, ut mentem facit substantiam cogitantem, sic quoque eidem, ut causae liberae, actiones cogitativas, hoc est, assirmandi negandi, volendi nolendique tribuit facultatem : hoc, dum mentem ut Dei scausae immanentis modum, considerat. illam in automa transformat spirituale; Illud omnis religiosi cultus, omnisque pietatis fundamenta ponit, hoc sunditus c- vertit ac tollit. Hisce duobus vulgo tertium addi solet, juxta illud Marci Antonini Imperatoris. Aut es necessias fatalis o do inmiolabilis r Aut providentia Ilacabilis : Aut confusio temera ria ae Rectoris orba Art. I . ii K ult. De se ipso. Verum haec confusio rerum, aut sortuitus concursus c& casus, qui Atomistis

8쪽

stis adscribi solet nec homine rationali, multo minus Philosopho dignus, nec scientiae, quam omnem tollit, nec systematis nomen meretur. Primum illud systema Anaxagoras Ionicae Scholae Phil. celebris docuisse sertur, siquidem illum brutae inertique materiae, cui soli, teste Aristotcle, antiquissimi inhaesere Philosophi, Mentem aeternam ac infinitam, opificem & Architectum hujus Universi, Nis ΚοσμMrοιὸν, adjecisse, R inde, quia haec Mens utramque in ejus disciplina faciebat paginam, Mentis cognomen tulisse, multasque sententias particulares de Sole , Luna caeterisque astris&c. illi systemati apprime convenientes, sevisse; ab Aristotele, Plutarcho, Laertio memoriae proditum est. Quamvis, si quae fides Aristoteli si habenda, ille hanc mentem ab ipso mundo usque adeo non distinxit. vid. Met. L. Ι.C.3. sed . d. coli. cum c. .se R. d. Huic accensere solent Py-ictagoram, Socratem, Platonem; quicquid vero de corum fu-

t sententia, in confesso est, Nobilissimum Cartesum prius illud systema Mathematica certitudine ac methodo pure casteque concinnasse : Hoc enim, laudis debetur Carteso. quod dum priscis Philosophis illud missisti νεώ - αλλο ex uno in aliud transilire systema, solennc erat, ille solus Philosophiae corpus ubique idem, ubique sibi simile, nullibi dehiscens aut dcsciscens, nullibi sibi contrarium, magno

sane ingenii acumine secundum regulas Analyseos contexuit,

ac hoc modo Encyclopaediae vere Christianae fundamenta jecit. Alterum, si Aristoteli credimus, multo antiquius est illo S a primis traditum fuit Philosophis. Met. L.I.c.3 .se n. D.ac Ε. Non paucos Italicae Scholae Philosophos, eosque non ignobiles. noc assectasse certum est. Horum Coryphaeus extitit Democritus Abderites vir, auctore Cicerone magnus teste Plinio

sagacissimius, judice SpinoYa, Philosophus Socrati, Plaioni, ac Aristoteli longe praeferendus. Hunc secuti Protagoras'. Diag ras , Epicurus, in quo, excepto Lucretio Poeta qui ducentis' 3 annis

9쪽

exspirasse, communis vult sententia. Quamvis Leno Cittieus Stoicorum princeps, Epicuro ut aetate sic gloria non multo inserior, nullum aliud quam hoc, in Stoa sua quicquid etiam de Stoicis post Hieronimum sentiat Lipsius & Gaiaheres excoluerit systema. Hoc nos Laconico, ut solet, stylo docet L. A. Seneca : Totum hoc, inquit Ep. XCII. quo continemur es unum est se Deus Et alibi. Vis illum , summum Deum intelligit non Iovem Capitolinum, ut expresse monet, vocare mumdum Z non falleris. se enim es totum, quod videι , totus suis partibus inditus S se Iu inens vi sua, in Nat. quaest. Lib. II. c.

I. art. 4s'. huc quoque collineat durum Stoicorum satum, ac inevitabilis necessetas rerum omnium actionumque , quam nulla vis rumpat, ut in eodem libro loquitur Seneca r hinc non immerito hoc vitio datur SpinoZae, quod ut Aristoteles in Lucani ocelli, sic ille in impuris Stoicorum paludibus piscatrist et & revera ovum ovo, ut ex sequentibus clarius patesse non similius quam SpinoZismus Stoicismo, compares quod Spinoetae Philosophiae βάσις s συνοψις ) Scholium prop. VII. pari. II. Eth. cum loco jam jam ex Seneca citato, ac verbis Marci Antonini, quae habet ari: 9. Lib. VII. Dese ipse, quae, quia notatu digna, adscribere nonpiget: Κο ει - αβ

Mundus , inquit unus per omnia es Deus unus per omnia , una subsantia, una lex, hoc est, secundum Stoicorum stylum, una Naturae necessitas ac fatum. Dessorescente tamen

scholae Stoicae propagine, & ipsum illud systema in oblivionem venit, donec Spinoeta non ita pridem illud hominibus

in memoriam reVocaverit, ac demum recoxerit. Nempe

SpinoΣa, postquam Prius systema ex doctissimis Cartesii scriptis pure imbiberat, & tantum non intime perspexerat, nec pauca nec levia in eo se deprehendisse vitia sibi visus est. Haec, ut ex ejus scriptis non obscure colligere licet, sequentia

10쪽

AD LECTOREM.tia fuere, si) quod cogitatio substantialis, quae secundum

Cartesium essentiam constituit mentis humanae quo totius systematis, quod adornavit, moles nititur, ) sit conceptus abstractus, ens Logicum. Vide Praefationem in Princi p. Cartesii Geomet. Methodo a SpinoZa dem. pariliter quod conceptus corporis , quatenus a Cartesio convenienter priori hypothesi determinatur, contradictionibus non careat vid.

Scnol. p. XV. p. I. χ) quod Deus secundlim hoc systema

sit incorporeus, adeoque perfectionum substantiae extense expers, contra communem, quam homines de Deo foveant notionem, qui, ut Spinoetae placet, per Deum Ens omni-

reale intelligunt, ac ipsissimi Cartesii definitionem in Resp. ad II. ob. ac Med. III. ubi hoc loquitur modo , quicquid, quod es reale S verum , se quod persectionem aliquam imposerat , rotum in idea Dei) continetur. 3 quod iis insistendo

principiisDeus ad certum genus entium reludiante Dei προλε- ψει sit referendus. Vid. Ep. 1 . 'ubd dum schola Cartes ana Deum Mentem meram, at perseetissimam δε infinitam praedi-

cet, Deum cum mente humana utriusque attributa confundat

vid. Schol. p. 17. I. Eth. Εp. 37. & 6o. s) quod ex hac confusione innumeri pullulent errores , quos arguat syrma illud controversiarum Μetaphysicarum de Deo, quae summis philosophis ac Theologis crucem fixere, nec unquam. judice Spinoeta , ab iis expediri potuerunt . puta an intellectas , voluntas & potentia Dei disserant y an . si qu aetatis disserentia , Deus sit actus unicus simplicissimus6l ex pluribus compositus 7 si nulla . quomodo possit Deus dici causa rerum non immanens sed transiens y quomodo sit causa libera non necessaria vel physica y an rerum essentiae, veritas vcl falsitas, bonitas aut malitia ab intellectu vel voluntate Dei dependeant 8 an voluntas Dei si libera libertate indisserentiae vel spontaneitatis Τ an decreta Dei

sint necessaria vel absolute libera y an illa libertas indisse