Tempe helvetica, dissertationes atque observationes theologicas, philologicas, criticas, historicas, exhibens. Tomi primi sectio prima sexti sectio quarta Tomi secundi sectio prima

21쪽

opinio, ut ei aliud cogitantes Viros illos celeberrimos adstipulari videamus. c. Religio autem quanquam per se ad conciliandam Dei gratiam valet , habet tamen re suos in societate humana effectus maximos. Deoque obtemperandum est, ait Grotius. clo Et ut actiones notiras ad ejus voluntatem componamus, suadet Putandorfius, qui etiam assirmat, eam ( Rel. Nat. revera eme ultimum & firamissimum societatis humanae vinculum, atque, quae Religione remota orirentur incommoda, enumerat.(hi) Grotius de Jure belli ac pacis Lib. a. Cap. ao. S. - . Nol. 3. & S. Nol. 3. Ed. Amst. l oa,(ι.) Pulfend. de Officio hominis & civis Lib. a. Cap. d. S. I. & y pag. S. & Ss. Ed. Francolarii Neberi s os .

S. IX. Qui fieri potest, ut ad conciliandam Dei gratiam valeat Religio sola notione Dei & cultu constans, nisi

di praeceptorum Legis aeternae accedat observatio EParvi admodum vel nullius momenti essent ejusdem in Societate humana effectus, neque esset ultimum ac firmissimum humanae Societatis vinculum, si carerent homines poenarum & praemiorum vitae futurae notitia atque morali demonstratione. Hoc vidit sice-pe laudatus Dom. Barbe racus sm. dc fundamentum istud agnovisse etiam antiquos Gentiles, longa contra Baelium annotatione probavit, varia quoque ad hanc

rem congessit in eruditissima ad Pulfendorfium cn. praefatione 3 Ignoscat vero mihi ( a. si ab ejus & CI. Clerici sententia stare haud possum. Theognidem taxant, quasi ex mente avarissimi hominis loqueretur, ex illius tamen carminibus, omnia ipsi vi (p. abrepta fui me & tunc patria sq.) exulantem Elegiam composuisse, patet. Unde nihil mirum si aliquando acrius de paupertate tr. conqueratur. Virtutem tamen divitiis anteponendam cs. o Cyrni proposuit, parcimoniam commendat & eodem iere scnsu Aguris (t.

22쪽

mediocritatem optat. cu. Hesiodi vero sententia de virtute cum divitiis atque felicitate conjuncta, quam improbant Viri eruditi stimi . minime inepta mihi videtur. Miror equidem, veterum opinionem huicce simillimam, cujus extant vestigia in Genesi , Jobo , Lege Mosaica , atque Prophetis, .ipsis in mentem haud venisse. Is erat tune temporis rerum status, ut quam maxime omnibus probaretur haec de virtute cum felicitate conjuncta sententia , quoniam Illustria um Virorum (x. Abrahami, Isiaci, Jacobi , Josephi, Jobi, aliorumque quam plurimorum exemplo con firmabatur. Multa ad hujus quaestionis illustrationern in medium afferre possem, quae conuulto praetereum disputavi.( m.) vid. Not. g. ad D. g. Lib. II. Cap. Iv. de sur. Nat.&Gent. Pulfend. Gall. Ed. pag. aos. & seq.c n. P. XXXII. S. II. Sc seq.c o.) ibid. praef. pag. go. Clericus in v. 28 . Oper. tidier. Hesiod. pag. 236. & a 38. Idem in Parrhasi Tom. I. pag. s. vide Theognidis v. ygo. R seq. t os . m. passim alibi de Divitiis.c p.) ld. v. 3 6. dc seq t q. Id. v. Iaio.

proponit.

23쪽

ad finem usque. ao: . ad finem. Cap. a . Job quidem

exempla in contrarium adfert, attamen ex sociorum verbis, non magno numero tunc temporis ea fuisse, maximo colligendum est.. Imb totam oeconomiam Mosaicam ad Evangelium usque promissionibus temporalibus,divitiarumsrerumque affluentiae &c. innixam,norunx omnes, ut nemini mirum esse debeat iisdem temporiabus Gentiles ipsemet praejudicio laborasse. vide ei am duos ultimos Callimachi versus Hymno in Jovem, ubi Scholiastes Hesiodi locum de quo agitur citata

Poenas & praemia vitae futurae, quae constituit Deus, ut robur adderent Legibus suis, consecutione natum liab observatione vel violatione earum manant eodem modo , ac si quis vini potu nesciente se fieret ebrius, rationeque careret a Pnysico potationis effectu. Idem injustis accidit. quanquam Legem effectumque violationis nesciant. Huc respiciunt verba Jem Christi, cum dicit, eos qui voluntatem Domini ignorantes transgrediuntur, minori poena assiciendos quam qui eam norunt di negligunt. Hanc naturalis poenarum di praemiorum existentiam, etiam post mortem, ratione demonstrari posse puto, quidquid contra statuat Pufendores ' Ieque poenae illae a voluntate Dei mere arbitraria, sed a voluntate libera quidem at omnia cum summa sapientia rerumque convenientia ordinante pendent. Hinc nulla datur felicitas, ubi deest moralis cunitionis capacitas , & haec ratio est praeceptorum iurisque naturae, quae non tantum praesentis vitae felicitati sed & futurae accommodantur. Rationis autem abusum cum videret Deus optimus maximus , remedium dedit hominibus, Legem & Evangelium. Providentia & bonitate sua commotus Legum latores & Juris peritos, qui plus minusve Juris Naturae dictamina secuti sunt, veritatis ejus vindices apud Gentilas extare voluit, ne totum genus humanum

24쪽

num prorsus interiret. Concludamus tandem,Religionem naturalem, potentiae, iapienti' & bonitatis Entis supremi genuina notione & Legis aeternae praeceptorum observatione absolvi.F. XI. Nunc cognitione remota. quam a Revelatione

stripta acceperunt, disquirendum est, quae sit illa veri Dei notio, & qualis cultus ille, quorum harmonia Religio Naturalis componitur. Haec ex Characteriis bus divinae Potentiae, Sapientiae & Bonitatis, qui in mundo apparent colligitur. Impossibile enim est quina quodam Principio aeterno ortum ducant omnia. Epicurei atomos ab aeterno in infinito inani sese moventes rerum omnium principia dixere. Spinosilia unicam corporeamque substantiam, cujus res omne sunt Phaenomena, statuunt. Omnia autem secundum utrorumque sententiam absque fine aut sapientia, sed solo quodam coeco atque necessario motu existunt.

Qua opinione nihil absurdius vel cogitari potest. Horum vero insaniam attingere, funditusque profligare, nunc non vacat, alias forsam quadam dissertatione, quae ferme absoluta penes me est, nova methodo id praestari poterit. Communis eaque hominum omnium verisiima opinio est, quod ex astrorum cursu, r gulatae plantarum animaliumque oeconomiae & aliorum Universi Phaenomenon horumque invicem ha

moniae contemplatione . necessario Deum esse aeteris num , omnipotentem , sapientissimum , optimum , . & omnium conditorem moderatoremque, conclud tur. Hancce notitiam excipit cultus, qui admiratione

gratitudine & confidentia in Deum absolvitur. Ad cultum huncce internum nihil externi lumini naturali adjungendum videtur, praeter laudes supremi numinis mutuis hominum sermonibus ubique dicendas. Hoc agnovisse veteres gentiles ex eorum scriptis patet, at quando Caesemoniarum, praesertim o. animalium

25쪽

sacrificiorum rationem reddere voluerunt, mirum in modum eos se torquere & longe a veritate abire videmus. Harum rerum origines, nihil mirum, eos

minime assequi potuisse, quum a Jure positivo Dei non a Jure naturali pendeant. Supra dictis contraria Jure naturali prohibentur, iniquae opiniones de Deo, Blasphemium, Periurium, Superstitio & his similia ,

quae cultum internum corrumpunt vel eum prorsus destruere videntur.

vide Porphyrium de abstinentia Lib. a s. s. & seq.

AEgyptior. Sest a praesertim cap S p. Iai. re se . XII. Sequuntur hominis ossicia erga seipsum, quae hociqnerali praecepto contineri queunt. Homo dignitati Dinationique stae omnia agat consentanea. Cum igitur ad hanc Regulam se componere debeat,& natura ejus ita comparata sit, ut bona corpyris & animae sint invicem copulata, ita ut nemo vix unius commoda quaerat, quin etiam alterius aliquid intersit. Videndum est, ne dum corporis commoditatibus studet homo , antina. . quae potior ejus pars est, detrimentum*ccipiat. dae vero ad animam referuntur, quando. que cum aliquo corporis incommodo di in quibus Gam casibus cum totius corporis interitu quaeri possunt ac debent. idcirco magna cum moderationidi aequitate bona corporis, vestimenta, Victum, saniatatem, Vitam quoque vel aequirere vel tueri discant homines, neve cum aliorum detrimento id fiat, nisi inqxtremae necessitatis casu, prospiciendum est. Hinc sequitur, hominem non soli sibi natum cumque ipse suam quaerit utilitatem etiam societatis utilitati conis

silendum esse sibi sentiat. Conjuncta enim sunt utriusque bona & utilitates. Nec inde existimandum

utilitatis ignium gratia bomines in societatem

26쪽

coaluisse, quanquam haec cum illa naturaliter coniumcta sit. Ad societatem aptae sunt omnes Creaturae intelligentia praeditae, ad commercium mutuum nataeta formatae, ut felicitate communi promistue fruantur. Et haec locum haberent, tametsi homines ejusmodi utilitatem minime perciperent, cujus indigentia , inopia, debilitate rerumque necessitate laborent omnes. Ex hoc apparet, primam hominum societ rem civilem ab ipsa natura ortum duxisse, nulla quo. rundam malitiae ratione habita, ut quidam putarunt. Aliud enim est Civilis societas, aliud Regulae variae, quae temporum progressu ad communem utilitatem . fuere compositae. Ut ergo sibi societatique consulat homo, artium scientiarumque utilium notitiam sibi comparet necesse est, & simul maxima utatur cura, ne occupationes suscipiat quibus animae ruina paretui. S. XIII. i

Hactenus hominem non solitarium animal sed, societati aptissimum vidimus , hinc fit, ut de ossiciis

ipsius commode minime tractare possimus, quin aliorum rationem habeamus , ita enim inter se connectuntur multorum obligationes, ut vix quae singulorum sunt attingere queamus , quin de multis idem dixisse videamur. Haec cogitans, Geometrarum more, necessarium putavi, Propositionem vel Axioma generale praemittere , quo mediante, corollariorum

instar omnes omnino Juris Naturalis & Civilis quaestiones sponte sua promanare quirent f sequentia

tamen praenotanda sunt. Trifariam contemplari possunt hominum osticia : Hominem considerando, quatenus solus cum conjuge a summo rerum productore conditus est, vel quatenus in mundum accedimus Omnes, vel denique tanquam si omnes simul creati fuissent, hominum perfecta aequitate gaudentes. Nam

inquit Hierocles ( unusquisque niarum undique multis BA veluti

27쪽

veluti circulis circumscriptus eri, quorum alii minores, alii majores sunt, alii continentur juxta diυersos ac inaequales ad se invicem habitus. Primus etenim et proximus circulus est, quem unusquisque circa mentem suam veluti centrum descrip-rum eonfiituit, in quo di corpus nostrum di ad usum ejus peratvnentia insunt, di minimus ipsumque prope centrum attingens hie circulus eri. Ab hoc secantas remotior centro di primum inter se concludens Parentes, Uxorem, di Liberos comprehemdit. Tertius Muntulos, Materteias, Mos, Arias, Nepotes ex fratribus di consobrinos habet. Post illum era, qui reliquos cognatos continet, deinde popularium, mox tribulium, poclea militum circuli sequuntur. Ab illis tirbis vicinorum circulus in alius Gentilium ambiunt. Extremus autem eri, maximus omnes ambitu suo eos concludens, totius hominum generis est.

At quocumque demum, primo, medio vel extremo circulorum exordium ducatur perinde est, cum tamen de officiis omnium dicendum sit, ad Pulfendori Donati, aliorumque exemplum a communi hominum aequalitate utpote tractationi accomodatissima incho.

andum esse arbitror. Hoc ergo axioma est quaecunque ad humanae societatis , totiusque generis humani commodum oe perfectionem conferunt, Iure naturali praecipiuntur, omniaque qua ad eius interitum tendunt, eodem jure vetantur.

R. Pag a 38. edit. Peartani Lond. Ios s. S. XIV. Ex hac generali propositione , cuius evidentiam

nemo negabit, necessario sequitur, quomodocum

que inspiciamus homines, sive in statu naturali, sive in statu civili, sub Monarchico & Aristocratico vel Democratico regimine viventes, sequentes eis iUre naturali praecipi virtutes et Bonitas, Lenitas, Clementia. Liberalitas, Gratitudo, ad humanitatis ossicia obeunda quam aptissimae, Veracitas , Fidelitas, Moderatio, Temperantia, Justitia, Innocentia & Pudicitia, ad mutuum humanae civilisque societatis commercium vi

28쪽

tamque felicem agendam perquam necessariae. His vero contraria vitia eodem iure vetita : Mendacium,

Malitia, Dolus, Fraus, Persidia, Avaritia, Invidia, Superbia, Contumelias Ira, Crudelitas, Caedes . Rapina, Furtum, Ebrietas, Scortatio, Polygamia, Incetius, Adulterium, Divortium, Paedicatio, cum brutis concubitus, quae si ab omnibus patrarentur, totius humani generis procul dubio oriretur interitus. De Polygamia, Incestu & Divortio dubitarunt Viri Doctissimi, cum primis autem Celeberrimus Grotius. a.) Illud inquit libens agnosco, nihil nobis in Evangelio praeripi , quod non habeat naturalem honesatem, sed non ueterius nos obligari legibus Christi, quam ad ea quae jus Naturae per

se obligat, car concedam non video. Et qui aliter sentiunt, mirum quam sudent ut probent, quae Evangelio vitretur ipso 're Natara esse vetita, ut Concubinatum, Disortium. --

trimoniam eum pluribus Arminis 3 sunt quidem haec ejusmodiis iis abstinere honestius esse dictet ipsa ratio, at non talia atabsque Lege Divina in illis nefas appareat. (h. Et alibi, de conjugiis eorum qui fanguine aut amitate junguntur. Satis

gratas est quaesis di non raro magnis cum motibus agitata v Nam causas certas ac naturales, cur talia conjugia ita ut legia has aut moribus vitentur illicita Pt, agisnare qui voluerit, eo

periendo discet quam sit disseila imo praestari non post.(a. Grotius de Iure belli ac pacis. Lib. I. Cap. a. s. d.

ch. o Id. Lib. a. Cap. S. S. I 2. n. I. pag. 2M. S. XV. Praeceptorum Evangelicorum naturam nunc qua rere necessarium non judico. Vitia illa de quibus agitur, a generali propositione supra posita promanam re aio. Grotiumque & qui cum eo sentiunt perperam existimare. ea lege positiva non jure naturae vetita, ostendam. In promissionibus, malitia, fallacia s in sermonibus mendacium , in conventionibus, contra-

29쪽

ctibus & pactionibus fraudes ; inter pares superbia strae, Verbera, caedes s inque legitimo rerum dominio furtum, rapinae & id genus alia, sua sponte jura naturae societatisque humanae vincula everteret, nemo non videt. Quid ergo in causia est, cur contrarium de Polygamia, Incestu, & Divortio plerique hominum credant i Hujus sententiae duae sunt rationeS. Singulare sophisma, cui adulatorii nomen imponere mihi liceat, ad exemplum ignavi G Sophismatis veterum. Anne ad. Logicae perfectionem veritati que indagationem conferret, apta nomina Sophismatibus excogitare, CC. DD. Clarico & de Graves . aliisque Philosophis examinandum relinquo. Adulat rium ergo Sophisma & Patriarcharum Exemplum,gem

tilibus, Judaeis & plerisque Christianorum occasio.nem de hac quaestione dubitandi praebuere, sed si vitia ista hominis dignitati societatique humanae contraria demonstravero , tunc parum firma sophism tis illius corruent fundamenta. Etiam Patriarcharum imperium nullius ponderis esse & parum apte adhiberi evincam , sicque viam ad incestus divortiique

examen aperiam.

XVI. Miror equidem, viros Litteratissimos fugisse duo. rum generum vitia dari, quorum alia magis, alia minus directe in sus Naturae pereant, Prioris generis omnia ea sunt de quibus locutus sum, posterioris vero illa de quibus nunc dicendum est. Et primum de Postgamia, quae Concubinatum involvit dicam. Hancce trifariam divido, in promiscuum foeminarum

usum, in multorum virorum cum uxore unica con

junctionem sti matrimonium cum pluribus meminis.

30쪽

De vago Concubitu & de Mulieris unicae cum plurimis viris conjunctione plerique auctorum & ipse Lyserus (d.) quondam magnus Polygamiae propugnator , non dubitant quin iure naturali sint illiciti. De te tia Polygamiae mecie adhuc ambigitur. Videamus num huicce disputationi lucem aliquam impertiri

queamus.

gamia Triumphatrix.

Hominis dignitas excellentia in eo consistit,

quod objecta omnia quae illum undique circumdant non Brutorum instar sensibili perceptione tantum, sed notione intelligibili cognoscit, cujus adminiculo rerum convenientiam & seopum finemque objectorum suarumque actionum invicem si lubet discernit. Nubla autem daretur humana societas, nisi in ea inessent variae hominum relationes Vel status morales, qui destinationi ipsorum conducerent. Illinc familiarum regulatarum origo atque aptissima constitutio , ex quibus generis humani conservationem promanare nemo quod sciam inficias ibit. Caeterum observandum est, in actionibus corporum quae in solo Mechanico motu consistunt, nullam inesse turpitudinem. Tribus de causis Polugamia legi naturae adversari mihi videtur. I. Quia nominem ad libidinem excitat &ad ferinam vitam creaturae intelligenti & rationabili minimh convenientem deprimit. a. Liberorum edueationem plerisque hominum impossibilem reddit. 3. Familiarum vero unionem funditus diruit. Quae omnia si cum animo praejudiciorum experte considirentur, elucescet quam maxime propositi Axiomatis veritas. Ad hoc faciunt omnium Polygamiae proinpubnatorum exempla, cum eos libidinis solum, nul