장음표시 사용
61쪽
quis homo nou Hs non- luctus ite m,Socra 'es non est iunius, Sc Socratescit non liu fui. Hoc excipio, qu bd si subicctum non sit puta si Socrates non sit, negatio potest cise vera, non item affirma tio : quia cum Socrates non est, certe nec est iustus, nec est non iustus,Categor. cap. Io. parti c. 24. SI Prior. lib. I. cap.Vlt.
4s 'I Itaque interrogans de re singulari, ex negatione aduersarij potest colligere affirmationem infinitam : vcluti, ne Socrates sapiens' minime. ergo Socrates est non septens. Sed interrogans de re uniuersali univcrs illicr accepta, ex negatione aduersarij non debet colligere affirmatione. univcrsalom infinitam, veluti, Hi-ne omnis homo iustus' nequaquam. ergo omn s homo e non iusius sed negationem particularem sinitam, ergo no omnis homo est tantas. 6 U Homo,& non homo, non stant assirmatio,& negatio sed no mcn finitum; de nomen infinitum: item currit, de non currit,non sunt assii matio. & negatio, sed verbum fini tum, S verbum infinitum : quae nec verum , ncc falsiim si
Enunciatio habens si biectum infinitum, non potest aequi ualere vlli cnunciationi hibenti idem subiectum
finitum .sed enunciatio habens attributum infinitum, potesta qui ualere enunciationi habenti idem attributum finitum. Quod verum est, siue carum subiectum sit finitum, ut in ex cmplis propositis in parti c. 3. sue sit infinitum, ut omnis no homo est nomi us, & nulgus nomhomo est iustus. 8 Transpositio nominis S verbi non mutat significatione in cnunciationis: vi, - est iussub st homo tuum, est iu
'o homo. Sed ii negandi adverbium transponatur, alia atque alia sit eminciatio: vi,hrano non est iustus,non-homo est iustus romos non iustus. CAP. XI. De enunciationum comunmone,ac dis fione. 9 ΥNterrogatio, ut Sc enunciatio, multiplex est vel ob L multitudinem vocabulorum, ut, es ne homo assus --Γ os' vel ob aliquam ambiguitatem, ut urs ne cans, ' Ad multiplicem responsionem dialecticus non debet unam responsionem afferre: alioquin peccat, etiamsi non mentiatur: veluti, moueturne caris ' utique. sed quot sunt
62쪽
interrogationas,tot debent esse responsiones: veluti, latrB necant, 'quadrupes latra: si aeus opscis non latrant.Rursus, mouetudine caris ' os in orbem fertur. quadrupes incet piscis natatuet Ad interrogationem autem quid est, non tenetur di lecticus respodere:quia non cst interrogatio dialectica, cum respondenti non det optionem affirmandi vel negandi. Sed interrogans, definitione aliqua allata, recte quaerit, an ea sit bona definitio, necne & ad eiusmodi interrogationem dia lecticus respondere debet: veluti, Eu-ne homo, animal rationale
mortale,ru non 'vel tui mal rationale mortale, Z-ne hominis desinino,
11 Si separatim duo attributa vere dicantur de eodem
subiecto,cx iis unum attributum fieri potest:vcluti, no ela Gnima homo ea bipe ergo eis animal bipes. item , Socrates eis homo, Socrates ea assus, ergo Socrates eis homo albus. Excipitur I. Nisi virumque attributum dicatur ex accidenti, id est , alterum de' altero,vel utrumque de su biecto,verbi gratia homosta bas, homo e fmusico: non licet autem ex albo & musco cilicere v num attributum,ac dicere hominem esse album musicum, quia album de muscum tam sibi inuicem, quam subiecto at tribuuntur ex accidenti: id est, hae omnes attributiones sunt accidentales , ' est albus, homo est musicus,assuriesim cum, scum est album. quocirca ex albo & musico non fit unum,ut exanimali & bipede fiebat Similiter, Socrates es utor, Socrates est k s ne inde colligia Socratem esse sutorem bonum, obrsione expolitam. II. Nisi alterii attributu in altero insit velox pro se vel tacite. v orbi gratia recte dicitur, Socrates est homoagus: M, Socrates est albus: non tamen recte dicitur,Soc ite, est hom9 albus alba, quia in illo attributo, homo albus, expresse albus inest quare hoc nomen us, repeti non debet in eadem c- nunciatione. Rursus vcre dicitur ocrates est homo: dc, Socrates est anima sed male dicitur, Socrates est homo animale quia in homine animal tacite inest: siquidem non potest esse homo, . qain sit animal .vnde qui dicit cile hominem animal, bis dicit esse animal,quod in locutione vitium est, δί a Graecis tautologi a Latinis nugatio appcllatur.
D csiturum attributitur,etia separatim attribui pos-
63쪽
iv n t: vcluti , Socrates ea homo adbus Argo Socraras .' albus. Excipi tur l.Nisi in attributis sit repugnantia exempli causa,verξ dicitur , Socrates eu homo mortuuae: falso dicitur, Socrates ea binae quia inter hominem & mortuum est repugnantia quaedam: adeo ut qui dicit esse hominem mortuum, dicat non esse verum hominem: proinde non possit inde inferre simpliciter esse hominem: prop terea quod ita demum vere dicitur esse homo simpliciter,& sine adiectione, si sit verus homo: cum adiectione vero aliqua dici homo potest, qui non est verus
homo,ut homo mortuas, homo pictus. l I. Excipiuntur attributa per accidens .utputa vere dicitur,Homerus e spreta non tamen propterea vere dicetur, Socrates ea: quia illud, non per se, sed ex accidenti attribuitur Homero,id est,ut cum eo connectatur attributumio ela. Hac xatione di statuitur eorum argu mentum, qui ita colligunt: Non ens eis vindici ergo non-ensem. nam ex dictis constat hanc conssequentiam prauam esse.
De oppositione enuntiationum modificatarum. 3 ' Nunciationibus inter cxtera accidunt modi,a qui- I bus modificate enunciationes appellantur Modificata igitur en unciatio est, quae modum habet. Modus est vox significans quomodo attributum insit subiecto. 1; Modus autem vel est adiicrbium,ut celeriter, in hac c- nuciatione,Achillis celeriter currit: vel verbii, ut contingit, in haci ciuinciatione,contingit Achillem currere:vcl Oratio, Vt ne cesse est,in hac enunciatione,necesse cst hominem mori.
16 Γ Cum autem modi quam plurimi sint: praecipui,ad quos ceteri omnes reserri p'ssunt,sunt quatuor, in praesentia considerandum 'le me Ailae incontingit,i os bile est. 17 Enunciationes ex his constantes diuiduntur in duas
partes:quarum altera vocatur iuctum altera ivlucvt in hac onunciation neresse est hominem mori, dictum est, hominem mori,
modus est recesse est. Ac di ctum quidem habet rationem subiecti,modus autem rationem attributi. Quocirca vi ex affirmatione fiat negatio opposita,negandi adverbium modo apponi debet: quia si dicto apponatur,nihilominus affirmatio Grit:vt in sequentibus cxemplis.
64쪽
Ex dicto affirmato. Affirmationes. Ncgationes. Hominem currere es necesse. Hominem currere non es necesse. Hominem currere est possibile. Hominem currere non est possibile.
Hominem currere contingit. Homisem currere non contingit.
Hominem currere est impossibile. Homine currere non est impossibile. Ex dicto negato.
Affirmationes. Negationes. Hominem non currere est necesse. Homine non currere no es necesse. Hominem non currere es possibile. Homine non currere no spo sibili.
Hominem non currere contingit. Hominem no currere non contariis.
Homine no currere est impossibile. Homi e no currere no est impossitat . Sic igitur assirmatio S iacgatio sunt contradictoriae:& semper altera est vera, Micra falsa. Quod si quis contradictionem ponat in dicto, non in modo: sicquetur cui dens absurditas.c nunciationes contradicentcs simul veras esse posse: veluti, possibile est hominem currere, posissile es hominem non currere. Ap parci igitur, quam rationem in superioribus enunciationibus habebat verbum,eandem hic esse in modo.
De consecutione enuntiatio um mod Patarum.18 Ton est ignorandum,quomodo hae modificatae enun- elationes, quas exposui se inuicem consequantur. Id facile apparebit in sequenti descriptione, in qua enuncia tiones aequi pollentes collocantur in eadem cellula, contra' dicςntes autem sunt e regione positae.
Necesse est esse. Non possibile est non esse.
Non contingit non esse. Imdio dile est non es.
Nec e est non e se. Non posi bile est esse.
Impossibile ea esse. Non neces est esse. e si bile est non esse.
Non impo ite est non esse. Non necesse est non esse.
65쪽
In his exemplis vcrbum esse, habct rationem dicti, & subat diendum est aliquid,ut oratio perfecta smverbi rratia, necesse es hominem ese luctum, non necesse eis hominem esse tuitam. de ita de ccteris senticndum. U Nunciationum oppositio spectatur potius in affr-ILmatione & negatione eiusdem attributi de codem
subiecto,quam in duabus affirmationibus contrariorum at tributorum.Exempli gratia, huic assirmationi, omns homo eis luctus, magis contraria cst haec negatio, nudin homo es I iuisus, quam haec affirmatio,omns homo eis in Eus. Similiter huic affirmationi,Socrates est luctus, magis contradicit haec negatio,
Socrates non eis luctus, quam haec affirmatio, Socrates eis intulam.
Ratio est: quia negatio eiusdem attributi opponitur per se, affirmatio vero contrarij attributi non opponitur per se, sed quatenus includit negationem eiusdem attributi.verbi gra-'tia, cum per se verum sit, bonum essc bonum : per se Alsum est,bonum non esse bonum: per accidens autem falsum est bonum esse malunt; luia si est malum, non est bonum : unde qui opinatur, vel dicit esse malum, simul opinatur vel dicit non esse bonum,& hac ratione aduersatur et,qui dicit vel opinatur esse bonum.quoniam igitur magis opponitur ea que per se opponitur, quam ea quae opponitur per accidens: idcirco affirmationi magis opponitur negatio eiusdem attributa, quam assirmatio attributi contrarij.
Euae sint enunciationes contrariae.
66쪽
LIBER IV, PRIORVMANA LYTI CORVM
TRACTATUS I. DE RATIONE C O N-ficiendorum sysiogi morum. C A P. I.
Subiectumo scopus librorum Madyticorum item definitiones aliquot ac diuisiones. INis praecipuus logicae est scientia demonstra- C p tiva,id est, scientia per rei causam acquisita. 1 Subiectum praecipuum logicae est demonstratio,pcr quam vcra scientia,id est scicntia per causam acquiritur.3 Cum igitur demonstratio sit syllogismi species: prius agendum est de syllogismo,quam de demostratione.I.Prior. cap. .partic.I.DC Vtroque autCm agendum analytico, id est. per resolutionem in sua principia. Idcirco hi libri, in quibus agitur de syllogismo,inscribuntur Priores Analytici: sequentes autem,in quibus de demonstratione disseretur,Posteriores Analytici nominantur. Syllogismi partes sunt propositiones: propositionum partes sunt tarmini. si Propositio,cnunciatio, problema, conclusio, re idem sunt,ratione differunt. Nam cadem oratio, quatenus Vcrum aut falsum significat enunciatio appellatur:quatenus est pars syllogismi, propositio nominatur: quatcnus probanda proponitur , propositio dicitur: quatcnus syllogismo concludi
67쪽
6 Propositio ab Aristotele describitur oratio assirniansuci negans aliquid de aliquo.
7 Diuiditur autem I. In uniuersalem , particularcin, dc indefinitam, nam singularem in praesentia consulti, praeter mittimus,quia singularium non est scientia. Vni ucrialis est, quae significat omni,aut nulli inesse: Vt, omnis voluptus es bona, num volupti est bona. Particularis cst, quae significat alicui inesse, vel alicui non inesse, siue non omni inc sic : ut, aliqua voluptus est bona, aliqua voluptas non es bona ron omnis voluptas es bona. Incus nita est, quae significat inesse,aut non inesse, sincvniuersali dc particulari nota: vi, voluptis est bona, oluptas non est bona. Nota cnim vocantur, omnis, nullus, aliquis, de similes. II. In demonstrativam,& dialecticam , sub qua in prae sentia comprchendimus etiam sophisticam. Dc monstrativa
est,quae sempor est vera,vtpote neccssaria: vcluti,omnu homo es rationalis. Dialectica vero, quae est,aut videtur probabilis: vrio is vrater amat liberos.
8 Propositio dialectica duobus modis consideratur. Nam
dialecticus argumcntaturus,primb interrogat,veluti,θω --nis voluptas Meta deinde cx resposione aduersari j colligit amrmationum , aut negationem: vcluti si aduersarius ad dictam interrogationem negative respondeat , dialecticus sumet hanc negationem, n- omnis voluptas eu bona. sin ille assirmative respondeat, colliget hanc assirmationem, omπὰ voluptas
ea bona. Lrgo propositio dialectica vel est interrogatio, vel assirmatio siue negatio: sed quatenus conficit syllogi immo, semper est affrinatio,vel negatio: dc quod ad hoc, nullum cst
intcr demonstrativam δί dialecticam discrimen: quia non a gumentamur ex interrogationibus,sed cx assirmationibus denegationibus. 9 Terminus est, in quem resoluitur propositio : ut se tectum,& attributum.
I io Syllogismus est oratio,in qua quibusda id cst,propositionibusὶ postis, aliud quiddam sid est,conclusoὶ diuersum ab his quae posita sunt,necessarib consequitur. ii s Syllogismoru alij sunt perfecti, alii imperfecti. Syllogismus perfectus est,qui euidente in se cosecutionis vim habet:adeo ut ad ea consecutionem ostendendam,neque nouo termino,neque noua Propositione egeat. Tales aute esse syllogismos
68쪽
logismos primae figurae, posterius explicabitur. Syllogismus imperfectus cst, qui vim consecutionis subobscuram habet:
adeo ut ad eam demonstranda noua oration ,vel nouis orationibus,non tamen nouo termino opus sit. Tales sunt syllo
gismi secundae,& tertiae figurae,ut mox declarabitur. iΣ In toto esse, & dici de omni, re idem sunt, ratione disserunt:ri adscensus de descensus. Dicitur enim subicctum cile in toto attributo,quando attributum dicitur do omni illo subiecto,id est,cum nulla pars subiecti est, de qua attribu tum non dicaturivi homo est in toto animali,M animal dicitur de omni homine, id est,omnis homo est animal. is T Similiter explicanda sunt haec duo, in toto non esse,& dici de nullo fiam subiectum in toto attributo non est, seu attributum de subiecto illo nullo dicitur, cum nulla est pars subiecti, de qua attributum dicatur : ut homo non in in toto
lapide,& lapis dicitur de nullo homine, id cst , nullus homo cst lapis.
De conuersione propositionumsimplicium. a IRopositio hoc loco conuerti dicitur,cum eius subie, Cap. a. I chum & attributum inter se locam mutant, manente propolitionis veritate,& qualitate. Qualitas propositionis dicituro qua assirmatio ci negatio nominatur. Quantitas propolitionis appellatur, a qua propositio Vocatur univcrsalis,uci particularis,vel indefinita. is Conuersio dividitur in simplicem M accidcntariam. Simplex conuersio est, cum non solum propositionis quali
tas, sed etiam cadem quantitas struaturrino usius homo eis lapis, nutatis lapis in homo. Acci dentaria conuersio est, cum sola qua litas seruatur, quantitate mutata ex uniuersali in particulatem homo eis an a aliquod animes eir homo. i5 De puris propositionibus, modo carentibus, notentur quatuor regulae. I Propositio uniuersalis negans con vertitur simplicitor:vi, nuctus homo eu equus, nuctus equus eis ho--. II. Propositio univcrsalis assirmans conuertitur per accidens,id est,in particularem : ut, omnis homo est animal, Eiquod animas eis homo. III. Particularis affirmans convcrtitur timpliciter: vi,quidis homo eis albus,quoduum assum ea homo. IV .Pa
69쪽
ticularis negans non convcrtituriquia si inuertatur, fiet sella; ut,aliquod animal non eis homs, ah u hemo non eis animal.
uersione termini rccte accipiantur. ut haec propositio, adfuishomo es inauditorio, non dcbct ita convorti, aliquod auditorium eis in homine: sed, aliquid quod ess in auaetorio, eis Denu.Similiter haec propositio, nuLum auaetorium eis in homine, non debct ita convcrti, ultas homo est in auditorio: sed ita inhil quodsi in homi ne, est auditorium. debent enim iidem termini retineri: non sunt auic in ridem icrmuai.homo,& quod ect in homine vel, auritonum δύ quod est in audisorio.
De conuersione propositionum modi ararum.
Nam I. Vnivcrsalis negans conuertitur simplici' lcri. Veluti,necesse ea nustum hominem esse equum, necesse est nusium equum ese hominem. II. Vniuersalis affirmans conuertitur in particularem: ut, necesile es omnem hominem se animal, necesse eis aliquod animal ese hominem. Obiiciet aliquis : Necesse cit om nem grammaticum csse hominem: non tamcn necesse cst a liquem hominem csic grammaticum t quia contingit hominem esse grammaticum: quod autem contingit, non est DC-ccssarium .Respondeo per distinctionem di quia vel loquimuΓde necessitate simplici&absoluta, vel de necessitate cx hyτpothesi,id est, supponentes grammaticum esse. Si de absolumia ncccssitate loquamur: falsiim est, omnem grammaticum cse hominet quia necesse non est, ut grammaticus sit: nisi autem grammaticus sit, certe grammaticus dici homo non potcst:quia quod non est. non potest dici homo. Sin autzm loquamur de neccssitate ex hypothesi: quemadmodum nςτcesse est omnem grammaticum csse hominem, ita ctiam ne ςessc cst aliquem ho in inciri esse grammaticum. nam si supponi S grammaticum Cile, corte supponis aliquem hominem cssc grammaticum,cuin solus homo sit grammaticus. III. Par ticularis affirmans couertitur simpliciter: vi,necese ea aliquam animam esse immortalem , necesse eis aliquod immorta e ese omam IV. Particularis negans non conuertitur: ut, necuse eis ali quod animae non esse hominem.
70쪽
is Contingens sumitur tribus modis. I Pro necessorio tui, contingit solem moueri. II. Pro eo quod est,& potest non es servi, quando Socratzs currit, contingit Socratem currere. III. Et proprie pro eo,quod non est, oc potest e veluti,quando Socrates non curtit -'pitSocraetem currere,i d cst, fieri potest, Vt Socrates currat. i izo Reliqua: propositioncs.contingenteς accipiunt ea sedem convcrsionum regulas,quas de propositionibus puris,Mde necessariis supra tradidimus. Excipiuntur contingentes negantes, cum proprie contingens accipitur pro possibili:haenamque contrario modo,se habent ,quam superiores:ctenim
supra univcrsalis negans conuertebatur, particularis negans non conuertebatur : hic autem Vnivcrsalis Ircgans non conuertitur , particularis negans conuertitur , Ut cap. 17.
cxplanabitur. Ei Illud non est ignorandum, nos aliter in his prioribus Analyticis accipere propositiones modificatas negantes, qua in libro de interpretati cc quoniam ibi propositio ne gans dicitur ratione modi, ut, non cuntingit voluptatem esse bona hic autem ratione dicti, ut, contingit voluptatcm non esse bonam.jQuod ut pcrfectius intelligatur: sciendum est, quia sedecim illae propositiones modificata, quas cap. I2. & I . de interpretatione cxplicauimus, ad quatuor classes referuntur, M in qualibet classequatuor aequi pollentes collocantur, id circo Aristotelem breuitatis studio ex qualibet classe unam propositi Inem sumere omissis aliis aequivalentibus ex prima classe sumit hanc enunciatione, necesse est esse. cx secuda hanc, cesse eis, non esse . ex tertia, contingit non e se: ex quarta, contingit esse. ac priorcs duas vocat necessarias,amrmante &negantem. reliquas duas contingentes,negantem & affirmantem. zz Quaecumque de propositionum conuersione dixi mus,eadem de conuersione conclusionum intelligi debent.
CAP. I V. D DB semis expuris propositionibus in primafigura. IN O mni syllogismo sunt tres termini, maior, minor, ob p Q pQsixi ne , maior, & minor: una con Maior propositio constat ex maiori extremo,& me