Christophori Cellarii Chaldaismus, siue Grammatica noua linguae Chaldaicae, copiosissimis exemplis, & vsu multiplici, quem Chaldaea lingua theologiae & Sacrae Scripturae interpretationi praestat, illustrata

2쪽

Academiae lanensis 'l

venerabili seniori & ornamento insigni

IOHANNI FRIS CHMVTHO,

M. Linguarum Prostabit mirifice merito,

S. P. D.

CHRISTOPHORUS CELLARIUS. D te, 'ir amplissime, redit renouatus

, Chaldaismus & multis accessionibus auctus, qui simplex & rudis tuo celeberrimo no- . . mini consecratus erat. Iure enim & ex meritis tuis tibi ille debetur, qui princeps mihi &auctor cum ad ingredienda, tum excolenda haec studia ante duodetriginta annos exstitisti. Inde usque si repeto progressum in illis, tuis me praeceptis sermonibusque, maxime autem doctissimis litteris, quas per viginti fere annos ad me stibinde dedisti, non mediocriter in hoc studii genere confirmatum . intelligo, Vt, quamquam dudum ab illo ad Elium laborem auocatus mira, tuis tamen, & tui similium virorum, benevola approbatione incitatus, non negligerem, sed subsecivis aliquando horis &-venerarer, quas olim amauicoluique 'rientis sanctissimas Musas. Vt taceam beati generi tui, antecesibris mei clarissimi, Io II A N NISCRAV SIl singularem erga me adfectum, quem te constitiatore mihi paratum fuisse non ingrato animo recordor. Verum desino rationes instituti mei percensere, cum notissimum omnibus sit, te in illorum

3쪽

numero, ad quos nostro saeculo huhisee generis studia, tanquam ad iudices & censores, deseruntur, facile principem esse, ut auctoritate tua, si non displiceant, tueri possis, aut errorem pro sumisia humanitate , excusare. Or,nis potius, quam instituti, per se honesti atque pii, rationes persequor. Praecepta, ut ii tuenti patebit, uberiora dedi, eaque copiosissimis exemplis summaque fide productis, non modo ex Daniele & Esra, sed cumprimis etiam ex paraphrasibus,

quotquot illarum exstant, confirmaui. VsvM CRANDAisMi non unum, sed varium & foecundum adieci, ut videant tirones, cuius gratia huic studio sit operata, impendenda. Cum vero Vetustiores Iudaei, in quibus etiam Targuinistas numeramus, liberalius de Messia locuti fuerint, cuius facere mentionem paene pudet recentes, quod singulare argumentum desperata causi, est; MEssio LOGIAM subjunxi, eX qua appareat, non frustra operam in Targum locari, nec poenitet

da inde nostrae fidei testimonia produci. Quod superest, Deum Veneror, Ut te , Venerande FRiscriri vetii E, in Academiae vestrae litterarumque incrementum incolumem saluumque diu praestet conserue

4쪽

GRAMMATICA LI

GUAE CHALDAICAS

DE LITTERIS ET LECTIONE.

Itterae Chaldaeorum neque numero, nec

i potestate; quantum hodie constat, neque figura ab Ebraeis litteris disserunt. An olim habuerint figurania propriam Chaldaei, huius loci non est disputare, quod attigimus in Sciagraphia Philologiae Sacrae pag. s. Iam sumiat non ignorasse, Danielis&Esrae sacras pericopas, de Targumin sue paraphrases Chaldaicas, etiam Iudaeorum Chaldaici stili libros, iisden , quibus Ebraei utuntur litteris, eodemque valore illarum de potesta

te. constar .

II. Solum vi Sin apud Chaldaeos rarius est, quam Ebraeos, quippe Syros imitantur, de sicut hi semper, ita subinde Chaldaei illius loco o usurpant. e. g. scribunt de caro, Nav& o creuit, la: atare litus en , Nad odis. III. Diuisiones quoque litterarum eaedem sent utriusque linguae: nec quiesseruium , an anguituralium heic alia lex est & ratio, quam quae apud Ebraeos fuit . IV. N epentheticum saepe est in syllaba hameetata, interdum

5쪽

V. Duplex in fine vocis, quod gratum Syris & frequens

est, non tolerant Chaldaei, sed posterius in ri perpetuo mutant . . e. g. r Fri iustuι, emphatice; a v musta Foerim fuerunt Fῶm. Infin. Pael, tentare. VI. Ad otiosum stequentissime vel comes vel index est V cans secundae siue Zere, ut diuisu sedens, in ictrinterdum etiam τώ sche va, Vt homo Gen. XI. . 7. Hoe Iod ex consuetudine, qua Targumin sine punctis scribsbantur, videtur reliquum esse, unde in Danielis de Esrae scri-c plura, antiquitus punctis vocalibus instructa, negligitur, ut

pi silendor e , Dan. II. p. Contra his sanctis Giptoribus. Iod quiescit in Pronomine cum Pluralibus iuncto, quod Targumistae prorsus eiiciunt. sed de hoc in Surixis insta,

dicemus.

VII. a mobiles in Targumin saepe duplicantur, praest tim si Dagesch sorte important. Caussa eadem, quae modo in IMcum Zere quiescente, dicta suit, scriptura nempe Vocalibus destituta, ut hodieque solent Iudaei easdem litteras subinde ingeminare, do quibus Rabbinismus cap. I. num. p. potest consuli. Exempla Targu- mica sunto vae Num. XXIV. 23. clamantei pro P F, ut Exod. V. 8. scriptum est I. parat. XI. 'fuit F. ibid. commate Ii. ad vim, ibidem, far . In Paralia pomenci,n libris, quos nuper clarissimus vir Matth. Fr. Beckius it Iucem produxit, ut & in Venetis Bibliis, hoc valde usitatum est. VIII. DAccscia quoque Chaldaeis & Ebraeis idem est: ito Iuni plane nulla differentia: in Forti haec sola subest, quod hoc crebro in a resoluatur, aut litteram, cui inesse debebat, duplicet . e. g. co'nses Dan. IV. 23. ra tributum Est. VII. et

populin, ex mare. IX. Est quoque, ubi detruncent Chaldaei voces in fine, Ra, binorum more, vocali tamen manente, & virgula superne apposita, quae desectum indiceti e. g. Onhelos in Polyglottis Anglicanis

Num. XXIV. ro. ira, commate i8. heressitas, muti V. s.

in monte: at in B totamis singula plene

6쪽

persc=ibuntiar. In laudatis Paralipomenis libris abscisita haec stequens, ut 'st, lib. I. cap. X. r. pro armatura rim, ibiae comm s. Praecipue draulu nomen in iis libris praecise scriptum est. X. Referri huc potest diuinorum Nominum vel abbreviatio, vel immutatio. Tetragrammatum enim constanter veI plerumque Tariumst e per exprimum, quod Iudaei per ut Ebratum, legunt. Porumque dixi, quod video libros variare. v. g. in Targum Hieroselymitano operis Polyglotti Gen. I. an Angli e

hibent Π, at Buxtorsanus liber N perscrupturae usitatum compendium. Nomen ELO HIM ab altero Ionath

ne, Pentateuchi para rhrasta, perinde ac vulgaribus Rabbinis, nonnunquam per N, vel superstitiose scribitur, quanquam & heic in libris variatum. Aliglicanus certe , , non I, nec p in iis etiam locis habet, quae CL Buxtorfius tam in Grammatica Chaldaica, quam in Lerico ex Ionathane allegauerat. XI. Tantum de Consonantibus litteris. Quae enim depem latione illarum, vi nempe in P, Iin a, Minta. aina: Hi etiam de aphaeresi, prosthesi, metathesi, dicenda essent, commodi insta, ubi de vocabulis Chaldaeorum, quantum ab Ebraeis disten ,, acturi sumus, pertractabuntu . XII. VOCALES sunt totidem Chaldaela, quot numerantur apud Ebraeos: nec tamen illi tam curiose, ut hi solent, inter langas& breues distinguunt, sed nihil solennius est, quam Κamea cunia Patach; Cholem vel Schureli cum Ribbua; Zere cum Sargol; pamvum cum magno Chireli, permutari. e. g. & boni

charum, ea .analogia tartita sistineant. e. c. N p sanctitat, A

7쪽

cum B raphato, Genes. XLIX, φ, pro quo est l. Paralip XVI. xi. ut vi ceteroquin Κameechatupli sit rarum Chaldaeis, qui in eius Ioco plerumque a adhibentis. XIV. GuTTVRALEs quoque Gheua composivim pro ci mici, ut μμ m, ς & furtivum Parach siue,sὸ-s in fine, praecedente longa, ex more Ebraeo postulant , licet, Zere antegresso, ex communi gutturalium lege Patach ordinarium, sine additamento surtivo, plerumque recipiatur, uti bis , Eccles. I. ia. Saltim hoc certissimum, Affixum vel personae tertiae virilis, nunquam admittere Patach Genusa. XV. T O N v s in sacris est Ebraeus: vulgo Syrus vel Rabbiniaevs. Miti Et tamen semper sunt, quae desinunt in seruilia Nn, Na , 'D , ' a , ' ni vel 'i; & verbalia ' acri; siue& i, quae posteriora etiam ex Ebraismo nota sunt. XVI. AccgNTus in Daniele, Esta&Onhelosio sunt iidem, qui apud Ebraeos: in ceteris libris nulli. XVII. Ad PRON v NCiATio NpM quod attinet, nihil ce ii definiri potest, quod neque Ebraismi heic certior ratio est. Qui que pronunciet Chaldaea, ut adsuetus est Ebraicis, saltim Κamea non nihil crassius esserat: nec errabit, si ad Rabbini sinum, aut Syri inum, cui maxime congruunt Chaldaica, quidquid huius rei est, accommodauerit propius.

DE NOMINE.

VT Syris & Samaritanis, ita etiam Chaldaeis S a in Nominuma

triplex est, Abstutus, qui per se notus est, & ex oppositione reliquorum magis cognoscitur: phatiam, qui respondet serme Nominibus Ebraeis, quae Fle Emphaticum praefixum habent: & Co 'umu, quo utuntur in Genitivi rectione, siue Regimine, perinde ac apud Ebraeos fieri as leti Singuli Status tum per Sisum, turno Per δελ-rum diuiduatur. εα , ut ceteris orientalibus, Chaldaeis

tantum

8쪽

tantuni duplexis Mastasimia & Foeminetur nee Numinis tacuri. dior, Gngularis nempe , & Pluratium: Duali enim Chaldaei pam sim, atque ita perraro utuntur, ut post paullo declar/iimus.

Status Absolutus

meri Singularis.

MA seu Liu A substantiva dissyllaba plerumque in palath vel Z re desinunt, praesertim si duplex saeqol vel Patach,aut duplex Rameet apud Ebraeos habuerunt, ut GS imago, dominis, ENguem, sim Zntia, vis, rex, N argentum, surum,' et im. &c. Adiectilia varie se habent, ut Oz malus, sanct i sapiens, secundus, vel iustus, deciFOEΜ i Ni N A Substantiva in pro quo in dialecto Danielis &ystae est item in . r . , & horum apocopalam sermam 4 , ',' ., exeunt. e. g. uxore, potentia, in 'relli entia, recatio, ' no testimonium, tu titia, re et *-ἷ.isitas, faciatas sen: ,διrities, 42 myrias, familia, &c. Adiectilia solum, Babylonice apud Danielem & Esram ' Masculino addunt, ut mi bona, sDicta.' Π, ne NN concurrant, ut supra pag. a. cautum fuit multa, τη in Daniele: Quae in Y desierunt, in N mutant, & seemineumn moeraddunt, ut data ali ni, ni Pa aliena, 'Vtia νώ, A aptim N enim, quod in Masculino interdum, inest, ut , otiatur & vicem vocalis implet. Participiorum eadem ratio est, quae Adiectivorum, Ut mans F., educens, rapa scribens Dan. v. s.

Numerus Pluralis

MAse V2 N oi vis fit, addendo singulari syllabani P , &punctis vocalibus priorum syllabarum in eam sermam mutatis, quae in Statu Emphatico est; unde compendio dici potest, Pluralem M

9쪽

mutato. e. g. viri, ser ii, ps hpm' iusti, custodientes. F o E M i Ni N o R V Μ, vel Singulare in L mutando, ut τ' dciuitates, γ' vaccae, pulcrae. At quae in seu apocopalam horum sormam i, ', ''. Singulariter desine bant; abiecto ri, mouent a Vel in Plurali Numero, ut m . Viari, ex ma' vel 'a' Dan. VII. io. iustitia ex diat, trirem. XXXIII. is. PETL familia, Ios. VII. 1 .

Dualis Numerra.

Dualis in P admodum rarus est, Vt ' - Danielis II. a , pa 3 cornua VII. 7. ducenta Eur. VI. i7. atque sic tantum in Daniele & Esra, neque in his semper. Targumistae pro eo vel Plurali utuntur ut p* y p oculi, p TN aures; vel illum . circumscribunt. Sic Exod. XVI. 29. XXI. ai. zῖς Onhelos vertit

Numeri censentur esse .

Numero Sinaeulari.

MAsculi NA desinunt in , hoc est, Singulari Absoluto addunt N , ut dies, iussi um, atque ita Adiectiva Masculina Singularis Numeri non differunt a forma Foemineorum Abseli ta, vi N O pulcer, iusturi Si priorum sullabarum vo. cales mutabiles sunt, mutantur plerumque eo modo, quo solant apud Ebraeos in incremento vocis. e. g. N pz re, sentum, mendacium, Nay populus est. sed de iis plura in parte de Mutatione Vocaliua .F o ε Mi Ni N A desinunt in Nn, praecedente Scheva ti siue Absoli tae formae mutant in vi N sipienti. , terra. N pN uxor, prophetissa, m/UM , ' vel,

Q in Tarsum scribitur, prim In

10쪽

In Plinius, hoe eit exeuntibiis Singulari Numero in re. , solum N adiicitur, ut preca tio, posteritat, senilia.

Pluralis Numerra Emphaticus.

M A s c uti N o R v Μ in exit, seu, quod idem est, Singulare mutatur in o. g. N a montes alti Gen. VlI. i'. ad dies multi Exod. II. 23. Sic viri, peccatores, prophetae, a res, fa9a, gigantes. Forma Singularis nN. in Constructam, etiam sine constructiqne, per Enallagen mutatur, ut Iudaei. Fogesi Nitio Ru M in L , id est, Scheva Singularis Emphatici, quod ante P praecessit, mutatur in Κamea, ut fortituo nes, creatura Ionath. Genes I. s. terra I. Paralip. XV. 1. Terminationes Ze in . quiescentem litteram mouent, ut m an myriades, regna, cina, copi

Status Construm: siue Regimen

Singularis Numeri.

MAscvLi Nus Singularis Status Constructus est sicut Absblutus. Neque enim heic puncta variantur, & snale Κamea pro lubitu retineri, aut in Patach mutari potest. e. c. dominin v ris, hoc est maritus, Exod. XXI. 3. a arbor fructuum Gem I. ii. in Onhel. pzr numerus dierum Gen. I. I .. in Ionath. Fos Mi NiNVS plane Ebraeo more in desinit, si Absoluta forma vel fuit, ut in decreto vigilum Dan. IV. malitia hominum Onh. Gen. VI. s. 'N-- rami XI. χ', citi as genti im Num. XXIII. v. Etiam in Adiectivis, quae Substantivorum more, ut apud Ebraeos, constrinantur, e. c. in pulcra a lectu G ries XII. II.

In ceteris formis, hoc est in P desinentibus, nihil mutatur, nec disseri Constructus status ab Absoluto, e. Pis