장음표시 사용
81쪽
ΙΙΙ. EIVS NΟΜINIA HIAPANIARUM ET NEAPOLIS POTENTISSIMO REGI QUOD SERIE MAXIMARUM RERUM TERRA MARIQ. GESTARUM REGNUM NEAPOLITANUM RECIPERARIT CVIVA AUSTRII PRINCIPES EAM EARE FORMAM VOLVERUNT UT SAPIENTIAE STUDIIS ET IN HAC CIVITATE ET IN UNIVERSA MONARCHIA HONORES MAXIMI AMPLISSIMIQUE PATERENT
CIRCUMAGENTIS ANNI MDCCVIII GRATI ANIMI ET OBSEQUII ERGO D.
82쪽
S. B. E. CARD. AMPLIS A. Rogni Noapolitani
Quum sacri iuris sit, Vincenti Grimanes Cares o li9s., res hava consstcratas haberi . quin nora sunt rite per Pontifices dedicatas: quumquae Regia Moc Rwni Nov. Acadomia Studiorum Buius anni in uviontione n CARO LO OLA TELO Hispaniarum, nostroquE PotentiS-simo Rogi soνissst; set religio esset, tanquam Pr fanos adire Principem, qui et sua Rogis si sacer , se Rogiarum virtutum , quas eum exornant, inpinis pro se honoribus dignus ese; diligontissimis tecum precibus egit, ut qui cum nostra omnium felicitate in hoc Regno mo rando tanti Resgis stacra, iustitiam, Asem, concordiamque tueris , tua praesentia et auctoritate λω votum suum quamsolemnissimes QxGIMeme. Existimasti statim haec castissima svientis d sideria rata Dcsere; quando in ea RF. Πatua
es, quas εvienti33imis institutis fundata, cum
83쪽
omnses Orbis Tornarium omnis memoria Rev.cioquabili statu imporii despicisset, tes Orum raeternitati Oidetur condita : iis maioribus ortus, qui talom tantamque Re . Sapientissimis consiliis domi, militiaequo illustrarunt: ea Gmum svisentia praeditus, ut tua unius mens ingentes Maleat ex roitus, quo desbita CAROLO regna paret; univerSOS SenatuS, quo Psrta Con-xMEL Esset modo , ut tibi tantrae dignationis gratias eum tuis laudibus admixtas ageremus; sea μα-tes dignae tua Φεius iaeterna aiant ben acta: et tunc to pro Uiguitiate laudari existimas, cum quisquo nostrum, te mo ratore, Suum as Isobeat munus. LMque quando per tuam fmientiam licet, ad hos εvientiae nopitios Oratio-
84쪽
Franeiseus Baco in aureo deAugumentis Scientianum libello novas artes, scientiasque, praeter quas hactenus habemus , et quas habemus , quatenus oporteret, perduci, indicat , ut humana Sapientia omnino perficeretur. Sed dum noνum Scientiarum retegit Ortiem, novo magis, quam nostro Ter rarum Orbe se dignum probat. Etenim eius vasta desideria adeo humanam industriam EXSuperant, ut potius quid nobis ad absolutissimam Sapientiam necessario desit , quam quod suppleri possit , ostendisse videatur. Idque puto sectum, ut solet, quod qui summa tenent, ingentia , atque infinita desiderent. Itaque talis in re litoraria k rulamius egit, quales in rebus publicis maximorum potentes Imperiorum, qui summam inhumanum genus Potentiam adepti, ingentes Suas opes in ipsa rerum natura vexanda Prosundentes, et aternere saxis maria, velificare montes, aliaque Per
85쪽
naturam vetita frustra tamen conati sunt. Enim vero omne, quod homini scire datur, ut et ipsa homo , finitum , et imperfectum. Quod si nostra Cum antiquis tempora comparemus, reique litterariae utrinque pensemus utilitates, et damna ;eadem nobis ratio cum priscis fortasse constiterit. Multa enim nobis detecta , antiquis Penitus ignorata : et multa antiquis gnara , nobis Prorsus incognita: complures nobis sunt iacultates, ut in alio literarum genere prsiciamus; complures illis, ut in alio, fuere: illi toti in aliquibus artibus excolendis; quas nos . sere negligimus ; nos in quibusdam , quas illi Plane con- .
tempserunt multae illis commode unitae doctrinae, qquas nos discerpsimus ; et aliquot nobis, quas illi incommodo divisas tractarunt: tandem non paucae duntaxat speciem mutarunt, et nomen. ' , 'Quae mihi res argumentum apud vos, Ingenui adolescentes , disserendum praebuerunt Grastudiorum ratio rectior, meliorque s nOSDane, cinaritiquorum 2 in quo edissertando commoda, incommodaque utriusque ad exemplum conseremus: et quae nostra incommoda vitari, et qua ratione Possint: quae autem non possint, cum quibus antiquorum incommodis compensentur. Bes nova est, ni sallor; sed tam scitu necessaria, ut mirum, quod nova sit. Invidiam declinaverim , si me non tam nostra, vel antiquorum incommoda re Prehendare , quam utriusque aetatis commoda
86쪽
componere velle existimetis. Vestra caussa est:
ne si plus quam antiqui aliis in partibus scitis, aliis minus sciatis: sod habeatis rationem, qua Plus quam antiqui in ipsa summa scire possitis:
et quae nostrae studiorum rationis incommoda vitari non possunt, incommodorum antiquae me mores aequo animo persuralis.
Et quo rem Acilius intelligere totam possitis, illud internoscatis oportet; me non licio scientiaς scientiis, artesque artibus nostras , Et antiquorum Comparare : sed quid nostra Studiorum ratio antiquam vincit; ccquid ab ea vincitur , et quo Paclo, ne vincatur, disSerere. Quare novae artes, Scientiaeque, et nova inventa a novis sciendi instrumentis, adiumentisque , si non separanda , distinguenda sunt tamen: illa namque Studiorum. materies est; haec via, et ratio, Proprium nostrae orationis argumentum.
Studiorum enim ratio tribus omnino robus Omnis contineri videtur; instrumentis, adiumentis, et sine. Instrumenta enim ordinem Complectuntur nam qui instructus ad aliquam artem, scientiamque addiscendam accedit; rite , et ordine accedit. Ιn-Strumenta autem praeeunt: adiumenta comitantur: suis Vero , quamquam Sequitur, ad eum tamen studiosi et a principio, et per omnem Studiorum rationem spectare debent. Pro hoc item ordine HOStrum orationem dispensemus, ut primo de in- S umentis, tum de adiumentis nostrae studiorum
87쪽
ORATIO IV. 81Rationis disseramus. De Fine autem , quia peream, mi sanguis Per totum corpus , diffunditur;
quemadmodum sanguinis motus, ubi sensibiliores arteriae sunt, observatur; ita, inquam, de nostrae Studiorum Bationis Fine, ubi is magis emineat, disputabimus. Nova autem scientiarum Instrumenta alia et
ipsa scientiae sunt, alia artes, ulla mera artis opera, vel Naturae. Omnium Scientiarum, artiumque commune Instrumentum est nova Critica; Geometriae Analysis; Physicae haec ipsa
Geometria, eiusque Methodus, ex nova fortasse Mechanica : Medicinae Instrumentum est Che mica , et ex ea nata Spargirica; Anatorii iae Microscopium ; Τelescopium Astronomiae ; Geographiae denique PoIaris lapidis urna. In novis autem Adiumentis enumero Artes dg compluribus rerum argumentis, quae antiquitus prudentiae committebantur . redactas; optimorum Copiam exemis Plorum , Typos litterarios, et studiorum Uni versitates constitutas. Finis autem omnium studiorum unus hodie spectatur , unus colitur , unus ab omnibus celebratur, Veritas. Quarum rerum omnium sive iacilitatem, sive utilitatem, dignitatemque spectetis ; nostra Studiorum Ratio omni procul dubio antiqua rectior esse, meliorque vi
Etenim Critica id nobis dat primum Verum , de quo, vel cum dubitas, certus fias; et quo
88쪽
omnem prorsus Academiam novam profligasse exiήtimatur. Analysis autem mira methodi Leilitate Problemata goeinetrica antiquis insoluta dis solvit. Et antiqui go emetria, et meChanica, tanquam physicae instrumentis usi sunt; non pervo tuo tamen : noStri itSdem et Perpetuo, et mo-l oribuq. Nam geometriam analysi explicatiorem, et mechanicam novamne, nostrae dispulationis non est novis corte , et ingeniosissimis inventisauciam adhibent Dacoς: ot, ne ab iis unquam in ton obricoso Nuturae iii Here deserantur, me
thodum geometricam in physicam importarunt , qua veluti Alia Inco aliquo sis alligati, institutum Peragunt iter: et caussas, quibus haec admirabilis Mundi machina a Deo opt. Max. constructa est , non iam tentabundi physici, sed velut immensi alicuius operis architecti describunt. Chemica antiquis prorsus incognita, quibus adiumentis instruit Medicinam 2 quae chemiCorum. Phaenomenon similitudine apposita quam pluri-inas humani corporis lanctiones , et morbos nedum coniicit, oculis plane cernit. Certe Spargi rica, eius soboles, desiderabatur antiquis: nos eorum voti compotes facti sumus. Et Chemicaa quihusdam in Physicam invecta est r uti et a quibusdam Mechanica in Medicinam. Et Ch
mico- physica nonnulla meteora, aliaque Naturae opera manu pene facit : Mechanica autem Medicina per machinae momcnta humani corporis de-
89쪽
scribit morbos , et curat. At Anatomo praeter sanguinis Circumitum, nervorum originem, et in- Bumeros Succos Vasa , ductusque humani corporis , per quae iam Praestabat antiquae ; mi-eroscopii praesidio glandium miliarium, minu torumque viscerum , plantarum , bombicis , in sectorumque, et Praecipue ad generationem planissime perspiciendam, ovi incubati descriptionem ; quae on,inia antiquorum oculos effugerunt, Iuculenter illustrat. Et Astronomia , telescopio
adiuta, nova sydera , multas Solis, easque va- riantes maculas, et erronum Phases observat equae res detectae complura Ptolemai ei de Universo systematis vitia detexerunt. Antiqui ultra Oceanum alias esse terras tamquam vates per inceria divinabant ; nos Vero nauticae urnae usu
reteximus: et geographi mirum quantum illustrarunt i Quis erodat, homines hodie non solum cum Sole universum Terrarum orbem ambire, sed ultra Solis vias egredi posse, minori temporis spatio, quam quo Sol ipse intra eas suum con sciat eursum l A Geometria, et Physica , qua methodo hodio docentur, aucta Mechanica , quot, quantis, et quam miris inventis humanam auxi se Societatem videtur. Certe ex iis nostri temporis Bellicam natam dixeris: quae tantum antiquos est
Praetergressa, ut prae nostra muniendarum Ox- Pugnandarumque urbium ratione, Minerva Suam, Athenarum contemneret arcem; et trisulcum sui in
90쪽
men Iupiter obtusum brutumque increparet. Tanta sunt nostra scientiarum instrumentu: quanta nunci studiorum adiumenta videamus. De multis enim: rerum argumentis, quae Olim uni prudentiae relinquebatitur, artes redactae sunt: quod in specie
de Iliris prudentia opus antiqui ossicere dissicultato doterriti desperarunt. Praeterea tu re Poetica , Oratoria, Pictura, Sculptura, aliisque arLibus, quae imitatione constant, ingenti ..iu;orum Copia exemplorum abundamus; quibus' nostri commonefacti et rectius, et sucilius ipsam possunt optimam imitari Naturam. Atque adeo typorum nescio omnia libris scatent: quare apud no stros tam multi sunt non unum, Et item alterum scriptorem docti; sed multa, varia, ac Penctitistii in lectione eruditi. Denique Univerbitates studiorum institutas habemus, omnique Scientiarum, et artium genere instructas , quibus hominum meus, animus, et lingua perficiatur. Atque in his serme omnibus litterarum studiis ad unum hodio spectatur finem , veritatem quam si laudare instituam, illa dignus sim admiratione: quis unis quam vituperavit lHaec nostrae Studiorum rationis commoda ad examen revocemus: et an ullis expertia bonis, quae antiquis erant, vel malis admixta, quae