Io. Baptistae Vici Opuscula a Carolo Antonio De Rosa marchion. Villarosae collecta et evulgata

101쪽

sormarum vim iis obiicit, ut mira menti celeritate tamquam scribendi elementa Percurram; e que Iegant, atque componasit, quibus proposita dissolvant problemata. Analysis autem, ut .... Phoebi ncndum patiens immanis in antro Bacchatur vates, magnum Si pectora possit Excussisses Deum ;ita suas rationes Subducit, expectans, an sorte sibi dentur, quasi quaerit aequationes. Deinde Archimedem tu Syracusarum obsidione miras belli machinas excogitasse memoriae proditum est. Heio respondent, Archimedem eam nosse, et invidia dissimulasse. Sed qui haec dicunt, nescio an id dicant, quo hoc suum litterarum reipublicae emissum donum, quod re ipsa magnum est, verbis magis adornent. Nam Certe a nostris inventa , quibus potissimum longe praestamus antiquis , aeneum ignitae pilae tormentum , navis unis instructa Velis , horologium , et pensilia hemisphaeria templorum ante omnem Vesgatam ana

lysim prodiere. Et de horologio quidem nemo

est , qui tanta ex fide antiquorum Susceperit patrocinium , quin eos a nostris longe ingenio victos esse fateatur. Illae autem vel sexdecim xc morum ordinibus constructae antiquorum naves magnificentiam potius nauticae ostentabant: at nostraeonis instructae velis vim ipsam tenent. Neque nihil dicerot, qui novum Terrarum orbem an liquis non tam nauticae urnae inopia, quam quod

102쪽

eorum naves Oceani impotentes ossent, incogni tum fuisse assirmaret. Idemque indicium de ingenii illa Demetrii Poliorcetis Halopoli, aliisque bellicis antiquorum machinis, quoa de eorumdem navibus, fieri polost. Et Memphytica , aliaquilantiquitatis miracula magis corum potentiae , quam artis o Pera , qua nobis quidquam prae Starent, Contendere audacter possis. At hemisphaeria tomplorum pensilia antequam extruerentur , Archiloctura ipsa extrui posse denegabat. Quot enim ac rumnas Philippus Bria nolleschius, qui Florontiao omnium primus in Templo Divae Mariae Florum dictae audax incoepit, perfecitque facinus, a sui temporis architectis pertulit, contendentibus , numquam seri posse, ut Super quatuor Pendentibus punctis tantillum, nedum ingens aedificii moles in immensum pertinentis educeretur Quid, si qui nova , ac mira post Analysim editam in mechanica excogitarunt, eam Plane contempserint 2 et qui una Analysi s retialiquod opus invenire conati sunt, id iis haud quaquam successerit 3 P. Perotus pro analyticis

regulis navim omni commensa construxit, SPerancteam omnium agilissimam fore: in mare deducta,

in scopulum conversa est. An id eo fiat, quia ut acroamata ad mathesim exacta non delectant; ita machinae ad Analysim sunt inutiles; nostrae disputationis non est. Sed illud ambigere per haec, quae diximus, licet, qui novissime mechanicam adau-

103쪽

Yerunt, ne non id ip'a geometriae vi, et sua ingoniorum selicitate magis, quam ulla Analysis ope praestiterint. Qiaare ut ingenia ad meelianicam excolantur, Cauto opus est, ne Per Species , quas dicunt, sed per sermas in mathesi adolescentes instituantur: et quando Analysis ars divinandi quaedam videtur; ad eam, tamquam ad machinam eonfugiamuS: Noo mus intersit, nisi di us sindice nodus Inciderit. In re autem Medica illa subsunt incommoda ;quod Cum morborum caussas nOη salis certo scire

Putemus; parum attendamus signa, lacessamus seruiae iudicia, quibus rebus, Cum antiqui nostris Praecellerent, eorum via, et ratio medendi erat procul dubio certior. Cum enim fortasse iis caussae satis occultae, incertaeque viderentur, de eo dumtaxat erant usque ad reIigionem solliciti, et curiosi, quod unum in se ceCipere, et longa observatione freti praestare poterant; ex Signis non tam de morborum caussis, quam de gravitate , et Progressu ad certum curationis ductum iudicare Qua in re corporis, animique morbi aptissime sibi respondent, et congruunt. Aulici non solum irae naturam, sed saepe etiam caussas , quibus Princeps irascatur, ignorant: et tamen usu docti Praeseu tiScunt, quam mox in iram erumpat, ne

adversentur; quo irae gradu, ne incendant magis ;quando ira deservescat , ut deprecando ad cle-

104쪽

anentiam reducant: quando restincta omnino sit,

ut molles aditus tentent. Igitur quando hodie illud

in ore M dicorum omnium celebratur: Cunctemur, et, quo aegra natura eVadat, opperiamur :antiqui rati corporis Salutem, ut bona cetera , facilius conservari, quam corruptam restitui; ad

illa sedulo attendebant, quid futuri morbi natura valens innueret, quo Provideri , et vitari posset.

Quae erat illa Tiberii Caes. Medicina Ars, quam

omnes , ut trigesimum aetatis annum attingi rent , novisse oportere existimabat: eaque una sa Pientissimi Romani tot, quot omnes norunt, seculis usi sunt. Neque sane ulli natura cuiusquam sua insidiosa est: cum tanta fide, et di Iigentia cniusque tutelam gerat. Semper enim antequam in morbum corruat, aliquo suturam ruinam signo portendit: nos vero, qui ad eam in nobis aliendendi artem negligimus, animum non advertimus; ut dicere audeam; eum nihil repente maximum sat, vel repentina morte subIatum neminem. IIaeci rei medicae incommoda ut vitentur, eorum Caussas iam levius indicatas apertius demonstremus. Hodie ab uno aliquo explorato vero nostras de physicis argumentis dissertationes deducimus : signa vero, et iudicia verisimilia Sunt, quae Ionga observatione colliguntur. Quare ut Galenicos non recte morborum caussas syllogismo coniicere Verulam ius notabat; ita ego recentiores non recte id ipsu in

Sorite praestare dixerim. Nam ut qui frilogismo

105쪽

vontenait, nihil novi affert, quia in propositione ,

vel assumptione complexio conlinetur; ita qui Sorite confirmat, nihil aliud facit, quam explicat Verum secundum, quod in primo Iatebat in vo Iulum. Atqui morbi semper novi sunt, et alii; ut semper alii sunt aegrotantos. Neque enim ego idem nunc sum, qui modo sui, dum aegrotantes

proloquerer: iunumera namque tempori' momenta iam aetatis meae praeterierunt; et innumeri motus, quibus ad summum diem impet Ior, iam sueti sunt. Atquo indidem , cum , in quoque, ut ita

dicam , genere nam verum genus Species Omnes complectitur) morbi si ut infiniti; una forma omnes finiri non possunt. Cum quo haec ita sint, uti syllogismo, cuius amplior Pars genere Constat, et hae res vero genere non continentur ; ita et Solite nihiI quidquam vori de iisdem rebus couficere possumus. Quare tutius consilium , ut particularia consectemur, et Sori te, non supra eius in hac re mei itum , uiamur quidem ; sed potissimum, insistamus Inductione: cauS,as eu In Re centioribus, quia explicatiores Sunt, ex Plicemus; magni tamen signa , et judicia laciamus: et Con Servatricem antiquorum, sub qua Exercitatricem, et Dieiariam comprehendo, aeque ac nostram C

Sed illud incommodum nostrae studiorum Tationis maximum est, quod, eum naturalibus do Ctrinis impensissime studeamus, Morale in nou tanti

106쪽

xoo Jo: BAPTIs TA. VI cI facimus , et eam potissimum partem, quao de humani animi ingenio, eiusque assectibus ad vitam civilem , et ad eloquentiam accommodate, de Propriis virtutum, ac vitiorum notis, de bonis malisque artibus , dct morum characteribus pro cuiusque aetate, sexu, conditione, sortuna, gente, republica; et do illa decori arte omnium dissicillima disserit: atque adeo amplissima, Praestantissimaque de Republica doctrina nobis deserta serme, et inculta iacet. Quia unus hodie studiorum

finis veritas: vcstigamus naturam rerum , quia certa videtur : hominum naturam non vestigamus

quia est ab arbitrio incertissima. Sed haec ratio studiorum adolescentibus illa parit incommoda ., ut Porro nec satis vitam civilem prudenter agant; nec orationem moribus tingere, et affectibus inflammare satis sciant. Et quod ad prudentiam civilis vitae attinet, cum rerum humanarum minae sint occasio, et Electio, quae inceraissim msunt; easque ut plurimum Simulatio, et Dissimulatio, res sallacissimae ducant; qui unum verum curant, dissicito media, dissicilius fines earum assequuntur ; et suis consiliis frustrati, alienis de cePti, quam saepissime abeant. Quando igitne

vitae agenda ex rerum momentis , et appendici Lus, quae Circumstantiae dicuntur, aeStimantur: et earum multae fortasse alienae, ac ineptae , Nonnullae saepe perversae , et quandoque etiam adversae suo fini sunt; non ex ista recta mentis

107쪽

OR A T I o IV. regula, quae rigida est , hominum secta aesti mari possunt: sed illa Lesbiorum sexili, quaae non ad se corpora dirigit, sed se ad corpora tu flectit , spectari debentia Λtque adeo hoc scientia a prudentia distat; quod scientia excellunt, qui

unam Causam, Per quam Plurima naturae effecta Perducunt: prudentia vero praestant, qui unius facti quamplurimas Caussas Vestigant, ut quactsit vera, coniiciant. Idque adeo fit, quia scientia ad summa , sapientia ad infima vera spectat: undo stulti, illiterati astuti, docti imprudentis, et viri sapientis distingantu chara teres, et notae: nam in vita agenda seulti nequoe summa, neque infimae vera attendunt : illiterati astuti infima animad- eetunt, Prima non vident; imprudentes docti ex

summis infima; sapientes vero ex infimis summa, dirigunt. At ex genere vera aeterna sunt: particularia autem quoque temporis momento in salsae

mutantur steterna Supra naturam extant: in natura enim nihil nisi mobile, nihil nisi mutabile

eontinetur. Tum autem bonum cum vero congruit: et eamdem Cum eo vim habet, easdem dotes. Proin stultus, qui nec ex genere, nec in specie vera, norit, Sem Per praesentem sua o temeritatis fert poenam. Indoeto antem astuto, qui vera peculiaria CaPtat , nec eo genere vorum tenet, quae astutiae

hodie prosunt, eae ipsae cras nocebunt. Docti vero imprudentes, qui ad peculiaria a vero ex genero Tecta Pergunti Per amsi a triosa itae perrumpunt. At

108쪽

aos Io: BAPTIsTAR Vror sapientes, qui per agendorum obliqua, et incerta ad

aeternum verum colliniant, quia repta non possunt,

circumducunt iter : et consilia expeditant in temporis longitudinem , quantum natura fieri potest, profutura. Non recto. igitur, per haec, quae diximus, ii faciunt, qui iudicandi rationem , qua alitur scientia, in pria dontiae usum transferunt, nam ii res recta ratione aestimant: et homines, cum bona ex parte stulti sint, non consilio, sed libidine, vel fortuna reguntur: ipsi de rebus iudicant, qualos esse oportuerit; et res ut plurimum temere ge uetae Sunt. Et cum Sensum communem non excoluerint, nec veri,imilia unquam Secuti sint, iano vero comenti; quid porro de eo homines communiter sentiant, et an iis quoque vera videantur, nequicquam Pendunt: quae res non solum privatis hominibus, sed principibus viris, et summis rogibus et summo vidio datum est, et quandoque maximo damno, maloque suit. Cum

Henrieus III. Rex Galliarum Henricum Guisium Ducem , popularissimum principem , sub publica

commeatus fide, et in mediis Galii aptim conventibus morti dati mandasset; quanquam iacto iustae SubesSeut causae, quia tam ea non videbantur; re Romam perlata, Ludovicus Cardinalis Mandru-tius, verum publicarum prudentissimus, facium in ea verba notavia r Principes non solum, ut res erae, et iustae sint, sed ut tales quoque videantur , curare oportere. Quod sapiens dictum mala

109쪽

OR ATIO IV. 1oStudo in Galliae Regno orta quam verissimum esseeomprobarunt. Recte igitur sapientissimi Romanuin prudentiae rebus, quid videretur, spectabant: et cum Iudices, tum Senatores Per verhum rideri suas sententias conei Plebant. Ut haee igitur omnia

eompleetamur, Philosophi, qui propter eximia

rerum maximarum scientiam potitici olim universarum verum Publicarum nomine vocabantur;

postea ex parva urbis Athenarum particula , et loco, ubi docebant, nomen habuerant, ac Peripatetici, et Academici dieti sunt; tum rationalem, tum naturalem, moralemque dogtrinam ad civilem prudenti in apposite tradebant hodie res nobis ad antiquos physicos reciderunt. Et quando- olim triplex philosophia ab iisdem tradebatur ad eloquentiam a commodate: unde a Lyceo Demosthenes , ab Academia Cicero luculentissimarum maximi oratores linguarum prodiere: hodie ea ratione docetur, ut in ea sentes omnis verisimi Iis,

eo Piosae , aCutae, ornatae, explicatas, amplae , moratae, inflammataeque orationis sint exsiccati et auditiorum mentes eonsermant simile .... Vironum nostrarum, quas miras stud ni Desmissis humeria erae, et Mincto P Cωω,

ut gracitis sient: Si quα est habilior Paulo, Pugitim ectae aiunt, do cunt cibum rTametsi bona eae navium, rectiliant cum- tura iunceas.

110쪽

prudentia sortasse respondeant, me eos velle Au- Iicos , non Philosophos: Veia negligere , a PParentia sequi: virtutem opprimere, et virtutis simu- acra praemeserre. Nullus equidem : sed eos vellem Aulae quoque philosophos I verum Curare, quod videatur : honestum sequi, quod omnes pro

boni. At enim de Eloquentia iidem ipsi suam

studiorum rationem nedum nullum ei incommodum, sed maximam contendunt afferre utilitatem. Quanto enim , inquiunt, praestat, veris rerum argumentis eam menti vim saceru, quae cum ratione Coalescat, nec unquam ab ea resolvi possit; quam istis orationis illccebris, et dicendi facibus animum flectere, quae ubi restinctae sunt, rursus ad ingenium rodeat. Sed quid facias, si non cum mente, sed cum animo tota eloquentiae res est: mons quidem tenuibus istis veri ectibus capitur; sed animus non nisi his corpulentioribus machinis Contorquetur, et expugnatur. Eloquentia enim est ossicii persuadcndi facultas. Is autem Persuadet, qui talem in auditorem animum, qualem velit, inducat. Hunc animum sapientes sibi inducunt voluntate , quae mentis placidissima pedissequa est: quare eos sat est, doceas ossicium, ut faciant. At multitudo, et vulgus appetitu rapitur, et abripitur: a P Petitus autem est tumultuosus, et turbulentus : eum enim sit labos, corporis Coutagione contracta, mi Poris naturam Sequens, non