De inscriptionibus latinis graecis bilinguibus quaestiones selectae [microform]

71쪽

Italia, Capuae ΙL. X 3812 Nemesi Cammarius Arrianus in oppido Ponte Corvo. ΙL. X 5385 Herculi ab

homine Romano et Graeco illius liberto. Romae. ΙL U 532. Nemes Hermes. Romae CIL UD509. dicatur a Petronio Apollodoro. Gallia in vico Mosellano Pommern. HG. XIV 2562. Leno Marti Tychicus. Deli. CIL II 142033. Iovi Libero a Graecis manumisSiS. Deli CIL II 14203s a Romanis et Graecis scriptus. Honorariis: Italia Romae CIL UI 10091. Quintum Iulium Miletum marmorarium discipuli. Achaia, Athenis ΙL. ΙΙΙ 14203 y quendam praetorem Atticum M. Porcius Cato, homo RomunuS. . Phrygia Dinar CIL II 12241. patronum, OnSulem Romanum, Graeci nonnulli. Aliis tabulis ventorum. ΙG. Ι 906 et 308 Romae et Caietne. Titulis publice positis Italia: Romae. ΙL. V 30928. in Graeca civitate in Capitolio poSitUS. Neapoli CIL. X 1481. Africa Madaurae. CIL. VIII 4677. Apparet plurimos titulos dispositos esse eo ordine, quem omnino tenebant linguae in imperio Romano ); ut ac mratius dicam, primum locum tenet Latina, quia publice dominabatur hae lingua, atque praecedit in trilinguibus Graeca barbarae, quia auctoritate et momento longe praestabat huic sermoni. Atque hoc ad omnes titulos ΠOStro Spectat, qui publice a Romanis conscripti Sunt ) Quod autem sertinet inoe trilingues. inscriptio

I I. Gildemeister, mus Rhen vol. XX I 86S p. 2, h. Mommsen CIL III p. 3, . HirschseId in act. acad. Berolin. IS9 P. 479. a Quare certe a vero aberravit R. Kehule de tradontig acti acad. Berolin. 9o p. Io7. Agitur e titulo Mileti reperto in principiis viae sacrae, quae duxit Mileto Didyma. hic et illic eadem inscriptiones bilingui

72쪽

mihi venit,in mentem, quae in linguis disponendis plane

contraria videtur fuisse titulis supra Citatis. Ioannes

evangelista ubi narrat de filii Dei crucifixione, praeter alia tradit haec ev. 19, 19 sqq. ειραψε b καὶ iτλo b

Πiλατος κα ρηκε cmi To0 σταυpos' 'v' ΗΥp-cvo Incm0ς Ναruipato 64-λευς ut 'loubaiviv. obro o6v To TiTλον πολλο lvέTvωσα τῆ 'loubaiiuv. τ crrυς ivra orto της πολεως, που ἐσταυρωθη 'ira θοῦ καi iv Tεrpα-έvov'Eppaiori Eλλrivi ni ΡωμαiMi. Animadvertas Velim Hebrai a primo loco Commemorari, altero Graeca atque tertio demum Latina. Nonne igitur Hebraica videntur etiam Latinis praeposita fuisse in Cruce, Cum Ioanne ea primo loco afferat Cui sententiae primum obstant omnes titulino&tri trilingueS, quae quamquam generis privati Latina ceteris lingui semper praepoSita habent. Praeterea nonne esset mirum, Si in terra R Romanis Subiecta magistratus Romanu sermoni populi devicti tantam rationem habuisset Res aliter se habet. Qui Vangelium conscripsit, Hebraica primum Commemorat, quia homo erat Iudaeus, deinde autem Graeci sermonis mentionem facit, quia haec lingua vulgo erat in usu, cum Latina his in finibus nus quam adhiberetur nisi ah hominibus Romanis. Statuamus igitur ordinem linguarum, quae cruci Christi infixae erant,

erat pronuntiatum viam ab imperatore Nerva factam esse. Quorum titulorum inventa est Didymis et Latina et Graeca pars, cum Milesius titulus Graecus periisse videatur. Rehule . . de Latina parte Milesiae inscriptionis nuper reperta disserens etiam sententiam profert, ita ratione tituli, MiIesius et Didymaeus, dispositi fuerint. Iudicat autem, cum Milesia pars Latina in lapide, qui pertineat ad interiorem parietem Mileto intuenti sinistrum portae, prope limen sit inventa Graecam huic fuisse Praepositam. Unde concludit eodem ordine Didymaeam inscriptionem fuisse collocatam. Neque vero fieri poterat, ut titulus nomine imperatoris positus per proconsulem si aecuram agente legato Alig. Pro pr. hoc insolito modo disponeretur. Iam, ut concedamus titulum suo loco esse repertum, omnia plana sunt, istatuimus Graecam partem iuxta Latinam idque ah altero portae latere fuisse inscriptam. Idem iudicium sero de titulo Didymaeo nempe Momm .senum iniuria adnotare ' Latina cum dicantur egi a dextra Graecorum, sic ut supra omnia disposui; nam ab utroque latere titulum effractum esse apparet intus integrum docet titulus Milesius, citius Latina pars, ut supra vidimus, non in eodem lapide atque Graeca erat incisa.

73쪽

M non eum fuisse, quem Ioannes affert, sed eundem atque in auis titulis trilinguibus nostris, Scilicet praecessisse Latina, Subsecuta eSSe Graeca atque tertio loco Hebraica fuisse conscripta. Sed iam redeamus a titulos nostros bilingues. Supra diximus inscriptiones sollemne Romanorum Semper e Ordine dispositas esse, ut primum loc a tenean Latina. Nec minus Ohtinet hic ordo in monumentis publicis Graecorum exceptis ΙL. V 30928, CIL.

VII 4677 CIL X 148 1. Quorum CIL VIII 4677 in Africa

positum est Iustiniunt aetate. Quo tempore in hac terra publice dominatur sermo Graecus, Latinu autem non nisi iis partibus fungitur, quas pristinis temporibus in imperio RG man agit GraecuS. Propterea igitur priorem locum in nostro titulo tenent Graeca neque confundendus est titulus Cum duobus aliis monumentis publicis insolitum Ordinem lin. guarum praebentibus, CΙL. VI 30928 et IL. X 1481, quae preseCto Sunt Xceptione regulae, ecqua tituli sollemnes dispositi sunt eo ordine, quem publice tenent limguae. Sed inscriptionem CIL. X 1481 IG. XIV 29 referentem ad originem Graecam video me obloqui audere et Th. ommsen et .muhitschelii viris doctissimis.

Necessarium igitur esse putamus inscriptionem denuo C-

terrne mollibus conlapsae restituit

Hunc titulum ubitscheli, qui in stud. Vindobon XXIV I902 p. 57 adnot. 2 paucis validisque verbis infirmare

conatur sententiam Neapoli etiam aevo imperatorum usque ad exitum fere saeculi primi sermonem publicum fuisse

74쪽

Graecum, negat a municipio esse positum. Si autem imScriptio non est publica municipalis, restat, ut ex officina prodierit Romana. Sed hoc modo se contra se ipsum pugnare vir clo tus non Sentit; nam Si magistratus Romanus in nostro titulo Graecae parti tribuisset locum priorem, hoc SSet documentum publicum sermonem Neapoli fuisse Graecum. Recte igitur Ommsen insolitum ordinem linguarum in Suam sententiam convertit etiam Flaviorum aetate hic sermonem publicum fuisse Graecum, de nostro

titulo cum dicit ΙL. X p. 171: exstat titulus n. 1481 ab imperatore Tito positus Neapoli Graece et Latine scriptus, sed ut Graeca priorem locum teneant.' Sed ne Ommseni quidem iudicium possum amplecti. Neque enim ullum tenemus exemplum in publici titulis bilinguibus Romanos

Graecam partem praeposuisse Latinae. Quare equidem affirmo titulum non esse originis Latinae, Sed Graecae ).

Titulus est publicus municipalis imperatori Tito gratias

agendi causa positus ab ipso municipio atque ComparRndus cum illo CIL UI30928, qui Iovi Capitolino et Romae

a Graeca Civitate dicatur, ita ut Graeca praecedant Latinis. Hanc noStram Sententiam etiam aliud confirm t. Si titulus a Romanis publice esset conscriptus, denominationeSv. 5 cv έα πολε bημαpχησας, triuvJo0εTησας To ', υμνα- yiupχησας Certe cureret; nam abhorret a titulo vere publico Romano praedicationibu imperatorum ouemnibus peculiaria nomina privata eorum iniungi. HOC autem addi in mentum minime offendit, si ponimus titulum esse n municipio factum. Inscriptio Similis est eis, quas in cap. ΙΙΙ tractavimuS, operibus publicis, plerumque miliariis Reu imperatorio incisis, quas propter differentias inter Graeca et Latina interced cntes ita Xplicavimus, ut Graeca certo ex officina prodi rint Graeca, Latina ad exemplar redeunt sollemne officinne Romanae Inscriptione privatae quRmquam plerumque eundem ordinem tenent atque publice positae interdum cum hac norma dissentiunt.

I Item nescio qua de causa de titulo nostro iudicavit d. N. Madvig. Die Vertassun und Verwaltun des rom. Staates, Lipsiae 88 I p. 57 adnot.

75쪽

Iam videamuS, quomodo hae exempla explicanda Sint. Non Casu evenit, ut plurimi eiusmodi tituli in Latina parte imperii inveniantur. Sunt enim omne fere a Graecis

conscripti iisque imprimis, qui vitam degentes in finibus

Latinis titulorum Orma exprimunt homine se eSSe alienigenas. EXstant etiam nonnulli tituli huius insoliti ordinis, qui in finibus Graecis reperti sunt. Atque Cum talia monumenta in uniVersum a Romani poSita sint mirum esse videtur Graecae linguae in iis primum locum Concessum esSe. Sed potuit fieri, ut homo Romanus Graeco sermoni quibusdam de causis proprii locum Superiorem

tribueret. Velut M. Porcius Cato CIL ΙΙΙ14203 ut bilingui

titulo honoraret quendam praetorem Atticum, in eiu honorem Latinis Graeca praepoSutSSe videtur. Reliqui autem in Graecis regionibus reperti atque illum ordinem praebentes non originis Sunt mere Romanae, Sed Semigraecae, id est ab hominibus positi Graecis Civitate Romana Onatis vel mere Graeci muneribus publicis functis Romanis vel a Romanis una cum Graecis conscripti MaXime autem insolita videtur esse editoribus Collocatio linguarum in titulo

CΙL. ΙΙΙ 12224 Nicaeae reperto, qui si legitur

... xi

BlaJesus fomo Nicaea λCui titulo editor subscribit haeci offendit in milite legionario Graecus Vel certe Semigraecus titulus utino praepositus', id quod Statuo minime esse mirum. Hi enim homo certe Graecus est, id quod vel inde apparet, quod originem habet Nicenam. Cui sententiae obStare Videtur, quod is, cuius titulus est, miles est legionarius. Sed conSideres velim ex altero . Chr. n. Saeculo non Solum Romanos legionibus adscribi, sed etiam Graecos. Atque Si statuimus titulum nostrum ab homine Graeco SSe On- Scriptum, collocatio linguarum minime offendit. Quaerentem autem, quomodo factum sit, ut in titulo hominis

76쪽

Graeci in Graecis finibus conscripto Latina adiecta sint, ad usum linguae Latinae in rebus militaribus revoco. Qui stipendia faciunt in legione Romana, linguae Latinae omneSperiti Sunt, utpote cum in usu millimi Latina per totum imperium sola adhibeantur ). Ali modo explicandae sunt duae tabulae ventorum hilingues G. XIV 90 et 1308.

Hae enim monumenta sunt docta atque Comparanda Cum

calendariis aliisve eiusmodi rebus. Hoc igitur ordine is, qui tabulas Confecit, linguas disposuit, quia Ventorum tabulae Omnino Sunt Graecae, quas Romani simpliciter in usum Suum transtulerunt. Restat, ut expediamus insolitum ordinem linguarum trilinguis monumenti a Cometio Gallo, primo praefecto Aegypti, a 29 a Chr. n. Phili positi, CIL. ΙΙΙ 14147 Hieroglyph. Lat Graeci). Quem referimuSa Originem inscriptionis Aegyptus enim ut vh dominio Romano in rebus administrandis mansit sui iuris 3 ita etiam eundem ordinem Iinguarum atque in regno Lagidarum retinuita). Ac licet sermo publicus fuerit Graecus,

tamen multo maior erat auctorita indigenarum SermoniS. Quare Cornelium Gallum, virum Romanum, laude Suas

trilingui monumento hominibus Aegyptiace loquentibus

praedicaturum indigenarum Sermoni Supremum locum RSSignare minime miramur. Et idem est ordo linguarum

atque in ceteris titulis sive bilinguibus sive trilinguibus ad aetatem Lagidarum redeuntihus, in quihus Hieroglyphica semper locum tenent priorem Alia re est, quodnam sit archetypum huius tituli trilinguis. Supra p. 62 sq. cum de trilinguibus tituli egerimus, Statuimu Omnes huiusmodi inscriptione referendas esse ad Originem barbaram. Ex quibus cur hunc titulum exceperim, iamiam

77쪽

dignos S. Nam plane alia est condicio tituli trilinguis in Aegypto reperti atque in aliis finibus imperii, neque linguam Aegyptiaeam Putabimu archetypum Ss inscriptionis. Immo re ita se babet, ut pars Hieroglyphica nihil

aliud sit is Latina Graeca libere expreSAR. Contra Latina et Graeca quamquam non a Verbum inter se Consentiunt, tamen eundem Praebent CurSum Sententiarum,

cum Hieroglyphica pars etiamsi Certum sit eam quoque spectare ad Cornelii Galli victorias et merita, ab ciusmodi laude, qualis est in titulo Latino Graeco, toto caelo distet. Qua re comprobatur Hieroglyphicam partem non ab eodem SSe confectam atque Latinam Graecam, Sed redire ad sacerdotes, quibus Gallus titulum Latinum Graecum Aegyptiace vertendum mandaverat in Iam ero quomodo partis Latinae et Graecae discrimina huius tituli Sint explicanda, Supra p. 51 XPOSui. His disputatis iam iuvat rem disceptare, quae etiam artis archaeologicae peritis utilitati esse possit. Nonnullas bilingues habemus, quae ita dispositae sunt, ut Latina et Graeca oppositis lateribus insculptae Sint. uneritur, utrR pars loco frontis habenda sit. Nam ex quattuor lateribus alteram earum partium, quae titulum ferunt, certe anticameSSe postea iam apparebit. Argumenta illius rei Consentaneum est imprimi ex forma et mamentis lapidis eruenda esse. Iam si talia indicia desunt, editores in angustii Videntur versari. Ut exemplum ponamus, CIL.

atque ConScriptum ΙΙΙ. saec. p. Chr. hunc in modum eSt editum ab una parte

78쪽

ab altera parte Plurium saeculorJum in turlia Nyineum informi labe foedatum cuius etiam aqua licet antiqJuo meatu tamen OiTuptione formaruim ita fuerat poli ulta ut quundam' quasi noxJam haurientibus inferre videretur providentila Fl Arsini v c consularis. P. Srestitutium adque usui populi splendidissimi Catinensiuim redditum reformatumque StCuriante Fl Ambrosio perpCuius inscriptionis parti Graecae editores vide prae-ACribere a una parte et ab altera Latinae, quia indicio Carent, quo alteram partem Se anticam alteramque ΟΡ- positam demonstretur. Sed de hac re non est cur ubitemus. InScriptio Si publice curante magistratu Romano insculpta. Atque ad hane eadem observanda sunt atque ad eas, qua Supra tractavimus, LatinR Semper primarium locum tenere id est antica, quare Graeca ad postica referenda sunt. Huius dispositionis Cum inscriptiones alias sollemnes non habeamuS, privntarum XStant compluria Xempla. Quarum hae ita sunt diSpositae, ut Latin exstent in

parte antica Graeca in postica: ΙL. ΙΙΙ 7545 Tomis

exeunt. I. Vel ineunt. II. ReC. . Chr. Conscripta a C. Antonio Frontone, veterano leg. XIII Gem. CIL VI 431 in urbe Lanchester Britanniae ΙΙ. Saec. p. Chr. AeSculapio dicata a T. Flavio Titiano tribuno, CIL. V 309 et 310 Romae dicatae Herculi et Silvano a Papiriis, temp. inci, CIL. V 330 19 Roma rep. temp. inc., mutila Graeca vero in anticis sunt, Latina in parte aversa in nullo titulo nisi in hoc: CIL. XIV 3533 Tibure rep., opinor II. saec. dicato Agathodaemoni qui inscriptionem posuit, non est nominatus, Sed dubitari non potest, quin a nominem Graecum referenda Sit, quia in Latina regione est inventa et fortaSSe eam quoque ob causam, quod Agathodaemoni est sacra. Videmus igitur quattuor inscriptiones privatas et in Graecis finibus et in Latinis repertas, ut aliter dicam, et a Romanis et a Graecis posita illum

79쪽

mihi dubium non esse videtur, quin CIL XII 17 Antipoli Galliae rep., ΙL. XI 127 Vasione Galliae poS., ΙL. XU 6959 CIL. XV 6958, ΙL UI 12754, omne tres RO-mae inventae, de quarum ordine linguarum incerti sunt editores, eodem modo disponendae Sint, quo Supr Rilntae, praecipue autem CIL. ΙΙ 7 propterea quod posita Stin honorem hominis Romani Quaeritur etiam, num titulis nostris in eodem latere iuxta insculptis SuhSit ratio quaedam dispositionis. Eiusmodi inscriptione rariore Sunt, quam ut aliquid certi possit Concludi; nam tales inSCriptiones publicas non habemus nisi CIL II 8 Buu de Corr.

heli. 1903 p. 104 sqq. atque CIL UII 125 add. 14545.

Quarum cluae priore ante aetatem ByZantinam OSitne eam linguam, quae publice dominabatur, primario loco praebent, scilicet a sinistra intuenti parte alterct adeXtra illius, contra in postrema Iustiniani aetate in Africa posita Graeca primarium locum tenent. Nun etiam clarius perSpicies, cur supra in titulo Milesio partem Graecam iusserim collocari a dextra Latinae. In priVatiStitulis Latina a sinistra parte leguntur CIL III 552 Athenis R. 114 116 conscripto a C. Iulio Antiocho Philopappo, Graeca autem hunc locum obtinent CIL II 320 Amastri Bithyn et Pont.), II. Saec. p. Chr. Opinor, posito a tribuno CohortiS, praeterea in CΙL. X 296 in Sicilia temp. lib. rei pubi vel primo aevo imp. conscr. qui eum OSuit, non nominatur. Cum titulis antecedentibus coniungi poSSunt ii, qui duas linguas duobus lateribus, non antici et POSticiS, inscriptas praebent. Sed hi quoque tituli tam rari sunt, ut ex iis de dispositione linguarum multum CONCludere non ausim sunt enim hi CIL III 24, 736, 737. quibus IL II 324 in anticis quoque titulum fert. ReStant ergo proprio sensu duo tantum exempla. ReCigitur dispositio non accepta fuisse videtur, id quod Sati Consentaneum St, quia is, qui titulum ponit,mRXime Studet, ut conspicuus sit. Quare etiam Supra

80쪽

- 74 cum de tituli egerimus, de quibus incerti sunt editores utri lateri Graeca tribuenda sint utri Latina, huius is- positionis rationem habendam non Se ensuimuS , Ad finem pervenimus. TraotaVimus nonnulla pe- cimina ad titulos hilingues spectantia et ostendere Conati SumuS, quanti momenti sint quaestiones nostrae ad amplificandam scientiaim artis epigraphica et Latinae et Grae-CRe. Ium animum avertamus ab eiuSmodi quaestionibus, qua propediem protegomenis nostris fusius tractabimus, et ad ipsam collectionem nos Convertamu bilinguium. Unam inscriptionem oculis subicere liceat exempli instar

editionis bilinguium, ut pateat, qui efficere OSSimuS X titulis nostris. Titulus hilinguis I L. II 673 Attaleae Pamphyliae repertus sic legitur