De inscriptionibus latinis graecis bilinguibus quaestiones selectae [microform]

61쪽

M Videmus discrimina tractata quae intercedunt inter Latinam et Graecam partem quorundam titulorum bilinguium, non esse Vere additamenta, sed referendR SSe ad consuetudinem Graecis et Romanis cliverSam Romani curam egerunt, ut hominum condicio civilis intellegeretur ex ipSo nomine plene enuntiato', Graeci hominum diversitatem civilem nomine non exprimunt, OrtaSSe eam ob cauSam, ne inde pateat ). Quare etiam, ne ingenui et libertini eandem nominis formam habeant, Romanorum Civium et libertinorum appellationi Graecae vocabula filii filiaeve, liberti libertaeve iam pristinis temporibus inseruntur. De appellatione, quatenus diverS Sit in Graeca parte utque Latina, acturus ideo in efferendo nomine ipso discrimina intercedere inter duas sormas inscriptionum et ita quidem ut is, qui Conscripserit titulum in Graecis Graecum nomen ponat, in Latinis Latinum. Haec exempla notavi

62쪽

Cui Mommsen subscripsit nota hominem in Graeco epigrammate iusto cognomine usum esse, in Latino Signo'. FortaSSe recte SuhScripsit, mea autem Sententia re ita Se habet, ut ille homo, cui nomen fuerit Cammarius ArrianuS, in Graecis utatur iusto nomine Graeco, in Latinis iusto Latino. Iam ad alia additamenta procedamus Bun de Corr.

lus egregiae antiquitatis aut . 16 aut . 77 a Chr. exaratus delineatur atque Suppletur hanc in formam

A. Terentius A f. Varro nem

cari, evue de phil. XXIII 1899h p. 268 Cur autem in

Graeci Πpεσβευτhv Ρωμαiuiu, in Latinis legatum tantum Suppleatur, cognoSces ex his: CIL II 479 7177, 7 183 7 184, 7205 a. 129 a Chr. n. ab M'. Aquilio consule in Asia proevincia positis, quae praebent Simplexvocabulum conSulis con- VerSum per υπατος Ρωμαiu v, CIL.III 14203 3 saeculi secundi R. Chr. n. vergentiS, ubi legimus V. 3 imperatorem', quod

verbum in Graeci redditur . 6 per 'Dirasto Ρωμαiui vi, CIL III 239 C. Rabirii proconsulis in Achaia provincia

63쪽

quin initio plane inaudita esset hominibus Graecis. Quid

enim est πατo: Quod est inane verbum, nisi vim accipit ea Oce adiuncta, qua exprimitur, Cuius rei Sit praeses. Ita factum est ut Graeci aut magistratus Romani in Graecis finibus monumenta ponentes illis vocabulis addant Pius aiu v. Aliter res se habet in monumenti Graecis Romae conscriptis, Scilicet senatusconsultis, ubi horum magiStratuum appellatio Semper per unum Verbum effertur ). In propatulo autem est fieri non potuisse, quin etiam apud Graeco procedente tempore illa Vocabula ex usu frequenti proprium sensum a ciperent, ita ut additamentum Pius alvi abundaret et abiceretur. Quare ne unum quidem exemplum aetatis imperatorum tenemus appellationis illius pleniorem in modum expreSSRE. Transeo ad examinandam seriem inscriptionum, quae aevo imperatorio publice incisae sunt sive miliariis sive

aliis operibus publicis. Quarum exemplum asser CIL. II 6094 add. n. 14202 positum a. 254 9 Chr. atque rePer tum prope Tralle Cariae. Imp Caes sobrico Valeriano, Augra et imp . Caes .Fo Lic Gali tenJo Auga Epheso m. p. XJXX

'Av0υ s. 'loυ Oboλoυσivv 'PorariavoUHuius inscriptionis partem Latinam si comparaveriScum Graeca illas discrepantias habehis admodum miraS quibus lineam subduximus. In latinis Cum legamus AugJI, in Graecis nihil respondet nisi Σεβαστω, atque etiam Cum V. 5 et 6 XStet ευσεν. υτυx. in Latinis haec appellatio plane SuppresSa Si itemque quando titulus poSitu sit,

i cf. Foucari I. 1.

64쪽

id quod Graeca in fine adiungunt. Discrimina e magis offendunt, quo titulus sollemnis est, qualibus in monumentis duae partes plerumque accuratius inter Se Con- Sentiunt. Ad marmorarium Rutem omnia referenda SSe ob eam maXime causam non putamus, quia in omnibuS

fere eiusmodi titulis aevi imperatorii similes discrepantiae inter Latinam partem et Graecam intersunt. Quaeritur autem ad rem Xplicandam, qui titulum conscribendum Curaverit. De hac quaeStione cum ex inscriptione noStra

nihil appareat, aliud simile exemplum afferam, in quo S, qui titulum posuit, expressi verbis nominatur, titulum dico CIL II 218 add. p. 974 positum a. 198 p. Chr. atque repertum in Cypro inter vicos issuri et ulila:

Ism Caes Dilvi Antoni ni ii Germanici Sarmatici filii Di vi Commodi fratri Antonini ii nepoti Divi Hadriani pronJ

Divi Traiani Parthici et Divi Ner vae abJnepoti Septimio Severo Pio Pertinaci Augusto Adiabenico maXimo Otifici maximo tribouniciat o to V patri patriai et Imperator Caisar L Septimi i Seversi lii Pertinacis Par Au maximi si Antonini Pii Germanici Sarmatic inepoti Divi Antonini nepoti Divi Adriani et Divi Traiani et Divi Neroum Aurelio Antonino Augusto tribouniciap otestate et i Sep timi Getae mobilissimi Caesaris milia aerexit Seb apos Alacra fetropoliS

65쪽

Milia erexit Seb. Papos Sacra metropoli cibitatioum Cypri per Audioum Bassum procos.', ut inest in titulo ipso, quod ita interpretamur, ut munus monumenti ponendi et conscribendi Susceperit civitas Graeca cura magiStratuS Romani. Sed si res ita se habet, certe VeriSimile est munus titulum Componendi gestum esse ita, ut exaltera lingua a Curate translatum sit in alteram. Hoc autem Si accipimus, admodum mirum Videtur eiusmodi discrepantias inter Latina intercedere et Graeca. Quid igitur omnia facile expediuntur, si statuimus Latinam inScriptionis partem ex officina

proveniSSe proconsulis, Graecam autem ex arChio Graeco. Accuratum esSe necesse erat exemplar Latinum, quia titulus est sollemniter et cura magiStratus Romani Conscriptus in Graeca autem parte aequum erat additamenta, praecipue adiectiva, quibus imperatore laudantur, SSe ConcesSa. Sollemnis igitur proprio senS non est nisi

Latina pars horum titulorum, cum Graeca liberiore modo reddat argumentum. Iam si quis dubitabit, alia habemus, quibus nostra sententia firmatur. α ΙΙΙ7409 exstat titulus Philippopoli Thraciae a. 172 i. Chr. positus hic: IJmp . Caesar, M. Aurelius . Antoninus Aug, Germanicus imp . v. cosse ΙΙΙ murum civitati

Philippopolis dedit

C Pantuleius GraJptiacus, leg . Aug In pn faciundum Curavit

66쪽

In quo titulo vides Latinam partem et Graecam adeo cliSCrepare, ut de translatione minime possit cogitari. Iam hanc ob causam statuo titulum non provenisse ex officina Romana. Praeterea Graeca pars in asserendis nominibus imperatorii plane abhorret ab usu sollemni Romano; os θεiou Mupκου ADJpηλio 'Avetovεivo Σεν. εpμαvixos originem habere potest aut vere privatam aut Graecam Sollemnem, neque ero publicam Romanam, id quod alio loco mox Sper me fuSiu esse Xpositurum. Liberioris igitur esse

generi Graeca Statuo neque eodem Sensu Sollemni quo Latina, quod etiam ex alia observatione apparet. Animadverta velim leg Aug. r. r. in Graeci eXpreSSumeSSe Per firoυJμέvo Tos θυους, quod Supplementum non eS Cur repudiemus. Hae autem designatio certe redit ad Graecos. Nam in titulis publicis Romanorum huius magistratus appellatio Graeca Solet SSe πpεσβευτρὶς Σεβαστο duricriptiτητος vel nyεσβευτης Σεβαστο κα duri- phethro Vel Similis ); contra Simple firεmu Vel fiΥου- μεvo ad significandum illud officium, quantum Video, non nisi apud Scriptores Graecos reperitur aut in titulis

minus publici aut Graecorum sollemnibus. SintuamuSigitur in titulis bilinguibus operibus publicis aevo imperatorio insculptis si discrepantiae graviores intercedunt inter Graeca atque Latina, hoc inde explicandum SSe, quod duae parte non eandem habent originem, Scilicet Graeca ex officina prodiit Graeca, Latina antem licet a Graecis composita sit aut Romanis, ad exemplar Soblemne redit officinae Romanae. Quaeritur, quando huiuS- modi discrimina in titulis nostris iam reperiantur. HueCquaestio maximi momenti est non solum ad inScriptiones hilingue recte explicandas, Sed etiam propterea, quod hoc modo certi argumenti auxilio demonStrare possumuS, ecquo tempore opera publica provinciarum, praeCipue ViRrum Stratura, Communibus SuScipiantur. Sed mit-

I es. D. Magie, me Romanorum iuris sublici sacrique voeabulis sollemnibus in Graecum sermonem conversis, ipsi a I9Os p. 87.

67쪽

61 tamus interim hanc rem hoc loco tractare, quia longiore disputatione eget et in Comparationem OCandae sunt non solum omnes inscriptiones bilingues, quae operibus publicis inciSae sunt, Sed omnia eiusmodi monumenta aetatis O-manae. um pristinis autem temporibu Communia opera publica suis sumptibus aedificaviSSe vel restituisse, certa

exempla habemus, velut IL II 6871 - ΙGR. III 344 Saga lassi Lyc. et Pamph. repertum Tli claudio . CaesJari Au gGermanico .im p ponit

Titulus est anni 3 p. Chr. Cur ad Graeco eum referendum esSe enSeum, citS, quae modo eXposuimuS, SatiSapparet. Quod de discrepantiis antecedentium titulorum Oh-tinet, similiter valet ad aliud genus inscriptionum bilinguium Saepius miratus sum in inscriptionibus a Graeca societate una eum Latina positis discrimina intercedere, qualia in eiusmodi titulis publicis vel Certe semisollemnibus minime exspectamus. Ut duo exempla proPonum,

68쪽

vo Σκpisu vflavo ἔπαρ- xo 'Ρωμης IUTOupa . . . Vides in priore exemplo Latina verba Italice et Graece que Delei consistunt minime accurate respondere Graeci 'lταλiκo κα 'Eλληvες oi κατ oiκo0vτεςJ, et in altero Cursum Verborum Latinorum plane alium esse atque Graecorum, quae discrimina eodem referas velim atqueeB, quae Supra in tituli operum publicorum invenimus inscriptionum duae partes non eandem originem ducunt neque altera cum Cura X altera translata est, sed Latina ab Italicis composita sunt, Graeca a GraeciS.

Priusquam hoc Caput concludam, de discrepantiis pauca dicamus, quae in trilinguibus tituli apparent. Quorum monumentorum Xempla praeSt Sunt haec:

L Latinus Graecus Celticus ΙL. XII 1326. in agro Biturigum. 2. Latinus Graecus Punicus CIL X 7856. prope Pauli Gerre Sardiniae. 3. Latinus Graecus Punicu Compi rend. 1899. Hen-ehi Alaouin. 4 5 Latinus Graecus Punicus CIL VIII 15 et 16 Lepti. 6. Latinus Graecus almyrenu Mitt. d. VorderaSiat. Ges. 1905. T. Latinus Graecus Hieroglyphicus CIL II 1416Sy. Tyri.

8. Hieroglyphicus latinus Graecus Cornelii Galli)CIL. ΙΙΙ 14147 h. Philis.

Quibus in titulis rationem non habeo paenultimi propterea quod Aegyptiaca neque eiusdem hominis Sunt neque eiusdem aetatis atque Lutina Graeca Ermanni quidem editoris sententia ), postremum autem alio loco cap. IV)examinaho. Reliquorum si inter Se Comparamus tres

69쪽

partes, barbaram in nullo Videmus esse reViorem, pleniorem autem quam Latina Graeca in primo exemplo et secundo et tertio. Atque hoc ad originem titulorum referimus. Qui inscriptione trilingue posuerunt non Graeci sunt vel Romani, sed homines arbari. Nam et Graeci et Romani peregrinis linguis studere delignahantur in Audias velim . Gildemeisterum de trilingui inscriptione Sardiniae disserentem sic: 'So te lassi sichwoli mi Ge Ashei annetimen, das cler, elcher die Inschris setZte, eine Nationalitat nachisede Griechenoch Gmer War. Ein Olcher alte nur urchisan he-Sondere Umstande verantassi eine harbarische Uberseigungheigefugi, ne in de Tu ist Oh unter de hekannienΙnSchristen, etche eine laSSische prache mit inersemitischen verbinden, heine, die nichi aus inen semitischen rheber uruckgefutiri ercle musste' ). HaeCSententia quam recte se habeat, singulis etiam titulorum nostrorum partibus inter se comparati abunde Comprobatur. Neque enim Solum CaS factum est, ut barbara pars in primo et Secundo et tertio titulo plenior sit quam Latina Graeca, praeterea in secundo et tertio itemque in sexto tempus uesinitur ad aeram alienam, in hoc adaeram Seleucidarum, in illis ad Aufeium nomina); denique in quarto et quint ratio nominum plane St harhura. Additamenta igitur simpliciter inde explicanda Sunt, quod accuratiora narraverunt homines barbari patri usi

sermone.

De ordine ling Rrum.

Egimus de inscriptionibus bilinguibus, quatenus in contextu discedant, iam de externa forma pauca dicamuS. Tituli nostri varie sunt dispositi ita, ut et Latina et Graeca inscripta habeas aut separatim Singulis tabulis aut eiusdem

70쪽

tabulae modo lateribus oppositis, modo eidem lateri, sed, quod rarius invenis, iuxta posita quod SaepisSime, altera Post alterit. Quaeritur, num ratione quadam usi sint in linguis disponendis ii, qui conscripserunt titulos. In trilinguibus titulis supra allatis hunc semper Ordinem tenent se mones diversi in uno latere sculpti, ut praecedat Latina, excipiat Graeca, Subsequatur loco postremo lingua harbara ). Vides barbarae linguae semper tribui infimas partes, Latinae autem primaS, Graecae alterRS, quamquam ii, qui posuerunt titulos, neque Romano neque Graecos eSSe constat. Atque etiam in hilinguibus titulis non solum

Romanis, sed etiam a Graecis velut CIL. V 30 922.30920 30925 conscriptis, ubi altera lingua posita est

post alteram, Latina Solet priorem locum tenere. Praecedunt autem Graeca Latinis in hisce Titulis privati S.

Sepulcralibus: Gallia Avennione. ΙL. XII 1038. in vico Genay CIL. XIII 448. Hispania Augustae Emeritae. ΙL. I 562. Italia Romae. ΙL. V 1342 1097 1. 29577 32264. Brundisii CIL. IX 48. Mediolani. ΙL. V 6195. Polae. ΙL. V 168. Dalmatia Salonis. CIL. ΙΙΙ 9534. Moesia infer. Adamclissi CIL. ΙΙΙ 14214 β. Achaia Athenis. CIL. ΙΙ 7296. SuSpectuS. Lydia: Smyrnae. ΙL. II 415 417. Bithynia et Pontus Nicaeae. CIL ΙΙΙ 12224. a milite

legionario POS.

prope Nicomediam. IL III 14188. Syria Sidone. CIL. ΙΙΙ 6667.

Sacris Thracia prope Abderam. IL III 378. Hero Aulo

1 Titulus Cornelii Galli cur excipiendus sit, infra explicabo.