De inscriptionibus latinis graecis bilinguibus quaestiones selectae [microform]

51쪽

Antoniam Mamertinam quae vixit annum et menSesduOSDe formulis beneflci ergo et Similibus p. 40 compoSitis,

quia rariores Sunt, non multum statui potest. Beneflci ergo exempla et substitutioni et translationis omnia sunt lib. rei pubi aetatis, idemque valet de formula en Olentiae cauSa. Honoris cauSa in antiquiSSimo exemplo pertranStationem reddi, unum exemplum per Substitutionem expressum Antoninorum demum aetatis esse dignum est quo commemoretur. Sed ex his duobus exemplis Caveas

ne nimis concludas e diversis modi reddendi Formulae enim honoris causa in Graecis iuxta adhibentur τεiμ'ς xcipi et ἐτεiμησεv. Quare Si qui titulum hilinguem ponere

volebat aut Latinum honoris cauS in Graecis retinere aut Graeco titulo mutato neque accurate ad Latinum exemplar applicit Verbum ἐτεiμησε SubStituere potuit. Atque haec de modo substitutionis cum duobus reliquis collato Iam quem locum teneant motu Secundus et tertiuS, una cum SubStitutis apparuit, ut pluribus verbi non egeat. Quare nunc videamus, quid de origine formularum ex titulis nostris discamus. Formula originis Latinae )tenemus, quia non niSi primo modo XpreSSae sunt ob merita eiuS, hic requiescit; quia non nisi tertio modo redditae sunt bonae memoriae, Sacrum, liberi lubenS, libentes), I mens a nimo), e voto SuScepto, Ot SuScepto, bona proba frugei laetus in formula votum solvit laetus libens merito, amanti in formula amanti et bene merenti

I Formulas originis Latinae eas dico, quae non ex Graecis regionibus ad Romanos pervenerunt, itemque Graecae originis, quae in finibus

Latinis ortae non fiunt.

52쪽

fecit quia non nisi primo et tertio modo expressae sunt: merit merente, bene merenti, bene merito, merito mereto ), donum dedit, dedit. Formulae tribus modi expressae ut de origine examinentur, iam supra Statuimus quaerendum CSSe, uter modus prior fuerit, per Substitutionem an per translationem factus. Atque cum primum modum reddendi supra viderimus esse Vetustiorem, Sequitur, ut hae quoque formulae non sint a Romanis ex Graecis aSSumptae Totum solvit, hic situs est, Dis Manibus. Iam Veni ad eas, quae non niSi prima et Secunda ratione sunt redditae. Sunt autem hae benefici ergo causa), benivolentiae cauSa, honoris causa, hic sepultus est. De his quoque similiter atque de antecedentibus quaeritur, utraratio vetustior sit; sed exempla tam rara sunt, ut aliquid certi ex iis Concludere non auSim. Quare tranSeamu Ruformula per translationem tantum expreSSaS. De quibus supra iam diximus quaerendum esse a definiendam originem, utra formularum pars antiquior fuerit, Latina an Graeca. Atque initium faciamus a formulis haGe et vale. De quibus dubitandum non est, quin redeant ad Graecos. Nam utramque formulam Videmus per Graecam xαip redd, tam SSe praeterea vale per optuσo in titulo a. 253l260 p. Chr. , quam Supra p. 29 Statuimus iam X tertio a Chr. saeculo in usu fuisse apud GraeCOS, Cum ex nostr formularum Latinarum conspectu p. 22 appareat have etiamsi bonae aetati sit, tamen praeCipue ueV demum imperatorio adhiberi atque vale, si quid ex titulis nostris debe-

mu Concludere, posteriore demum tempore imperatorio. Cum formulis have et vale Coniungam SalUe, quae CCIR-matio quamquam Secundo et tertio modo Xpressa St,

similiter atque illae duae formulae imitatio esse videtur usus Graeci. Nam Semper reddita Si per xciis vel xpηστὲ

xtast praeter duo exempla CIL. I 256 in agro Atinate Pompei Magni aetate pos et IIb. ΙΙΙ 545 Tomis eadem

fere aetate Conser qua plurimae inscriptioneS, quibus formula salve inest, Cilicet bono aevo imp. Recte igitur M. Siebour in commentatione, quae inscribitur. Eine griechische kklamation ali Upfermarke, Bonne Jahr-

53쪽

hiicher 190 p. 9 harum formularum originem Suspicatur, Cum dicit: Eine genauere Prufungier SepulcraliuschristenWir meines Eractitens ergeben, das clie nreden leave vale, ais etc. in Nachahmun des riechischen Brauches arstellen. Iam redeamus ad alia formula pertranslationem tantum expreSSRS. ReStRnt hae memorrae

gratia Vel cauSa, pietatis causa, Cirtutis ergo, Tirtutis benivolentiae beneficique caiιsa, virtuti beneficique ergo, hic iacet, votum dedit, donum vel aram OSuit, munuS

vel aram dedicavit. De quibus difficile est diiudicatu,

utra par singularum formularum imitationi fuerit alteri, quia plerumque non ConStat, utrum Latina formula vetu- State praecedat Graecae Vel invicem. Aliquid certi statui non potest nisi de memoriae gratia vel causa et hic iacet. Quarum illam, quia suurifari et lavεiας αpiv, niSi no fallit memori R, priori aetati sunt quam formula Latina, quae pOSteriore emum aevo imper videtur esse adhibita cf. p. 25ὶ, X Graec usu effictam esse, hic iacet autem mereesse Latinam affirmo; nam etiamsi haec formula recentior Sit quam cu0tib κεῖταi, Supra vidimus Graecam formulam exstitisse ex Latina hic situs est, cuius formula hic iacet nihil est nisi varia expressio tempore paulum diStans ab

Egimus de origine formularum Latinarum. ReStat, ut similiter Graecas tractemus. Sed interim concludamus Caput nostrum et ad alia convertamus animum m.

De nonnullis discrepantiis, quae inter utramque partem intercedunt titulorum bilinguium.

Inscriptionum bilinguium dua parte Si comparamuS, ea exsistit quaestio, quomodo factum Sit, ut quamquam in universum inter se consentiunt, in singulis rebus tamen Saeptu discsedant, cur S, qui Confecerit titulum, huic parti nonnulla adiungat, quae omittat in altera, neque verbum CCurate e Verbo exprimat. Mae discrimina pri-

54쪽

- 48 mm Sunt referenda eo, quod Veteres munere transferendi omnino aliter atque nos fungi solebant Romani enim si Graeca in linguam suam Convertunt, Semper liberius rem agunt neque tam anXia Cura ad alienum Xemplar sese

applicant quam plerumque fit nostris diebus ). Qui exempli gratia comparaVerit, quomodo Cicero Graece scripta reddiderit Latine, hoc gradatim confirmatum habebit '). Atque hoc ad diversa antiquitatis tempora cadere, dilucide apparet ex Arati Stronomicis a Cicerone Germanico atque Rufo est Avieno tractatis. Quin etiam veteres ipsi hanc de arte Vertendi sententiam Saeptu profeSSi Sunt. Sic Cicero in libello, qui inscribitur 'De optimo genere oratorum hae dicit S g 14 'Converti enim ex Atticis

duorum eloquentiSSimorum nobilissimas orationes inter Seque Contrarias, AeSchini et Demostheni; nec converti ut interpreS, Sed ut orator, sententiis isdem et earum sormis tamquam figuris, Verbi ad nostram consuetudinem aptis in quibus non Verbum pro verbo necesse habui reddere, sed genu omne Verborum Vimque Servari; non enim ea me adnumerare lectori putavi oportere, sed tamquam appendere'. temque Horatius in arte poetica v. 133 - 13 monet, ne interpres, Si Graeca in Latinam tranSferat, nimi obnoxiu Sit exemplari Graeco, dicenS nec verbum verbo curabis reddere fidus interpres nee desilies imitator in artum, unde pedem proferre pudor vetet aut operis lex. Similia legimus apud Gellium 4 atque etiam posterioribus temporibus apud Hieronymum ε). Omne inter Se consentiunt artem tranSferendi non eam SSe, quia Verti e Verbi reddantur atque omnia ad alienum exemplar detor-

55쪽

tile, quod maximas praebeat difficultates. Difficile est

enim alienas lineas insequentem non alicubi eXCedere, amduum, ut quae in alia lingua hene dicta sunt, eundem decorem in translatione conservent. Significatum est aliqui unius verbi proprietate non habeo meum, quo id efferam, et dum quaero implere sententiam longo ambitu Verborum, Vix breVi Viae patia consummo. Accedunt hyperbatorum anfractus, dissimilitudines casuum, arietas figurarum, ipsum poStremo Suum et ut ita dicam ema- Culum linguae genus. Si ad Verbum interpretor, absurdereSOnant; si ob necessitatem aliquid in ordine vel in

Sermone mutavero, ah interpretis videbor officio recessisse.' Quod de arte transferendi Valet Romanorum, similiter in Graeco cadere videtur. Eorum quoque ScriPta, quae e Latino translata habemus, easdem rationes liberas ObServant qua Romanor a translationes Graecae Audias velim,eherum, qui Latine scriptis, quae Graeci in linguam Suam tranStulerunt, examinatis dicit haec ): Unde facile intellegitur veteres Graecos omnino in Convertendo neque diligente neque subtiles fuisse, seu sensum in universum, non Singula Verba accurate recluidisse. Posteri autem Graeci adminiculis sermonis Latini discendi auctis rectiusque constituti ea in re magis exacto et circumspectos se exhibent, sed ne hi quidem e praeceptis Severis, quibus nos in transferendo ingenio scriptoris, Verborum Sensu, Sermoni Colore et rhythmo utimur, iiudicari se patiuntur'. Quaerenti autem, quae Causa Sit, Cur Vetere hoc modo de arte transferendi cogitaverint Hieronymi sententia supra allata rectam viam indicat. Es eruhi Woh aufder trot alter VerWandischas recht esenilichen Uer

r Hieron. I. I. a Dissertatio de Latine scriptis, quae Graeci veteres in linguam suam transtulerunt Scripsit C. r. eber, Cassenis I 8Sa p. 34.

56쪽

uruc Eu bringen, olite e nichi de Elgentumlichisit seiner igenen praehemewal antun unu in nationales Geprage erstoren . Τolkieti 1. l. p. 82. Quo factum est, ut etiam in nostris titulis multa adsint in altera parte, quae desunt in altera, ut ex additamento cuiuslibet generis concludere non liceat hane inscriptionis formam utpote pleniorem Sse archetypum, alteram inde OnVersam. Exemplum est titulus Cornelii Galli notissimi elegorum poetae, qui positus est a. 29 a Chr. Philis Aegypti et

Aegypti primus defection is Thebaidis .intra dies XV quibus hostem v icit his alcie

os opti Ceramices Diospoleos meg ales opthiel ducibus earum defectionum inter ceptis exercitu ultra Nili Catar hacte n transdluci, in quem locum neque populo Romano neque regibu Aegypti arma ante Junt prolata Thebaide communi Omn i-um regum formidine Subaci a legfatisque relgis Aethiopum a Philas auditis eoq uerege in tutelam recepto tyrann OD arti a ContaAJchoenundi Aethiopiae Constituto die is patrieis et illo adiutJori sonum d edit) Jtiio Kopvηλio rvino uio: hλλ o irrπευJς Ρωμαivi μετὰ hv

57쪽

xusti ITristia Vides quamquam Graecis eaedem sententiae continentur atque Latinis, tamen clua partes singillatim minime con- Sentire, utpote Cum modo Graeca pars in brevius sit contracta, ubi plenior sit Latina, modo Latina aliquid ad

iungat, quod in Graeci suppreSSum Sit, ut si neSciremus, quis titulum posuerit, de Origine, utrum Latina a Graeca, facile dubitare possemus. Atque si quaeras, quibus rebuScommotus Gallus hoc modo interpretatu Sit, Conferas velim quae inter se dissentiunt spectant aut ad fictionem verhorum ut ad artem Syntacticam, ut quod Supra Hieronymus de transferendi difficultatibus dicit, nostr exemplo optime confirmatum inveniamus. Tales discrepantiae Saepius in titulis nostris exstant, praecipue autem in iis, qui

ab hominibus Cultis positi sunt; nam Consentaneum eSt in his quoque rebuS O Omne eodem modo rem agere homo doctus aliter transfert atque indoctuS, aliter poeta atque iS, qui proSa oratione conscribit, qui publice inter. pretantur, CCuratius et magi anxie exemplar alienum insequuntur atque alii. Sed mittamus interim hanc quae-Stionem, quia materie est amplior, quam ut dissertationis finibus comprimi possit, et ad eiusmodi discrimina accedamus, quae non rebus allatis, sed e diversitate iuris, morum, arti epigraphicae duarum gentium aliisque de causi sunt explicanda. Atque initium faciamus a titulis honorandi causa positis sive vivis sive defunctis. In quibus saepius videmus in Graeca parte nomen honorati accusativo enuntiari, cum in Latina dativus respondeat. Ut exemplum afferam, Liviae post mortem Augusti Iuliae dictae incolae Cyrenarum inter a. 14-29 p. Chr. hunc

titulum posuerunt ΙL. ΙΙΙ :

58쪽

- M Iuliae . Augustae 'loυλiavCyrenenses Σεβασταvri Octavio . procos pavuloi Illud casuum discrimen quamquam primo obtutu mirum videtur, rerum epigraphicarum peritis plane Consentaneum eSt ac manifestum. Explicatur enim X Romanorum atque Graecorum in titulis honorariis consuetudine diversa. In Graecis titulis honorariis nomen eius, qui honoratur, plerumque accusativo effertur Sive nude posito sive applicito ad verbum honorandi ἐτεiμησα Simileve. Titulorum honorariorum et usum et formam quamquam Romani Sumpserunt a GraeciS, iam paulo postquam huiusmodi titulorum usum receperunt, pro accusativo illo ponunt clativum atque retinent hunc casum. I igitur, qui titulum nostrum ΟSuerunt, rem bene agunt et recte, quod in Latinis honorati nomen aliter exprimunt atque in Graecis, eandemque laudem ferunt alia de causa, quia in titulo Latino singula verba more Romano Secernunt Signis inter. positis' formae punctorum, quae bene desunt in Graecis, cum Graeci id artificium bono dumtaxat aevo omnino ignorent. His praemissis de externa forma duarum partium titulorum iam eo transeamus, ut Singula additamenta examinemus. Filii indicatio cum Graecorum OnSuetudine efferatur per patrii nomini genetivum miSSO VOCRbulo ioς, Romanorum usu patris nomini vocabulum filius solet adscribi. In titulis igitur illinis Graecis bilinguibus haec est iusta ratio nominum M . Aquilius, . . tivio Ἀκυλio Mavioυ Haec autem appellatio in nostris titulis admodum raro deprehenditur. Sunt enim hi CIL IIII 183, 184, 7205, 479, 7177

a. 129 a Chr. omnes a M. Aquilio Cos positi, item a Civibus Romanis conscripti l L. ΙΙΙ7218 a. 180 a Chr.), 142033

I E. Hubner, Handbuch de rom. Epigraphi p. 93.2 cf. Aem. Hubner, Exempla scripturae epigr. Lat.. Berolini I 885p. LXXV sqq.

59쪽

Sullana aetate originis Graecae, scilicet a rege Mithridate conscr. CΙL. IX 48 nescio cuius aetatis, hominis Graeci, CIL ΙΙΙ1227 aut 4 a Chr. aut postea homini Romano a

Graeci ConScr. Graecorum nomina cum careant vocabulo

υ 6ς, ponitur in appellatione hominis Romani, CIL ΙΙΙ 4944. 18 12 a Chr. civi Romani, e regione Graeca GraeCOS homines, si titulum bilinguem ponunt, in propatulo S in sua ipSorum appellatione morem secuto mere Graecum filii indicationem efferre per solum genetivum. Quare me offendit in titulo supra citato CIL VI 30922-ΙG. XIV p. 695-96-ΙGR. 62-Dittenberge or r. inScr. 375

editorum Supplementum o v. , quod reiciendum SSe apparet etiam e v. . ubi simplex genetivus legitur NaiμJuvoυς o Naiμtivoυς locum ita Sanavi . . . viλὰbελφος beto βασiλεως . . ., id quod vides pati non minus accommodatum esse quam Ioc, Seu Satisfacere Sermoni. Cive autem Romani Graece scribente Si patrem enuntiant, filii signum quamquam non ita raro mittunt, longe frequentius adscribunt et imperatorum aetate Graecae rationis scribendi exempla habemus perpauca ). Quae Cum

reStituendo non secutus sum editores, qui omittunt Vocabulum uio ea de causa opinor, quod qui Statuam SculpSit per nudum genetivum patris nomen extulit. Hoc autem nihil facit ad rem Artifex enim, Araσia Μηvo pikou'Eφέσioc est homo Graecus, i autem, qui honoratur, RomanuS. Confera titulum plane gemellum CIG. 228, cum adnotationibus CIL ΙΙΙ 7241, conferas etiam CIL III 265 et 240. Huius Romanorum civium appellationis Graecae quae fuerit Causa, priusquam exponam, iuVat nonnullas res adumbrare simillimas. CIL. ΙΙΙ 12290 legitur sic C. Dudistius. C. irtilo ΔουbiσTiος aio Ti 160εος

60쪽

Latinis omissum, enuntiatum in Graecis. Hoc inde explicandum est, quod libertinorum Romanorum appellati antiquitus caret cognomine cognominis usus libertini demum admittitur inter a. 104 94 a Chr. Praecipue Vero flandit in titulo nostro, quod condicio libertina cum enuntietur in Latino, in Graeco suppressa est. Cuius rei alia Xempla sunt haec: IL III 217. 7218. 6632. 12264. 12292. 7212. 13682. 142033. 14203 3. 42033. Haec res explicatur

ex consuetudine Graecorum, qui condicionem libertinam per genetivum patroni nominis exprimunt, Cum Romani

adiciant liberti vocabulum. Sed haec quoque appellatio

Graeca civium Romanorum certis temporum finibu Continetur. Illa exempla omnia redeunt ad liberae rei publicae aetatem Imperatorum aevi tituli et bilingues et mere Graeci patroni nomini semper adscriptum praebent OCR-bulum tiπελεύθεpocy). Quo de liberti voce obtinet, valet de servi vocabulo. Quod cum supprimatur Su Graecorum, POStulant leges Romanae Iam vero perSpicies exempli

Iovem Leiberum. Statuer