Ἰωάννης ὁ Βέκκος ... ὁ Λατινόφρων

1쪽

5 32,

2쪽

'Iστορία του σχίσματος, Λειψίa, 1867. 'Eκκλησιαστικη

Βιβλιοθήκη, 1873, Λειψία

3쪽

Γενικῶς πασαι αἱ μετὰ την κατὰ την αποφράδα εκείνην ημεραν νηή l6 Ἱουλίου l0b4 δι' ἀφορισμοῖ πρωτον των Λατίνων και εἶτα δι' ἀνταφορισμου των Γραικων, οριστικην πλέον διάρρηξιν τῶν επισημων σχέσεων τῶν πριν ἀδελφικω δεσμω ηνωμένων καὶ συνεργαζομένων εκ - κλησιων, της εωας καὶ εσπερίας, α ι ὐπ' αὐτῶν κατὰ διαφόρους καιρους καi εκ διαφόρων ελατηρίων ἐπιχειρωρηθεῖσαι προς ἔνωσιν απόπειραι, μι υφάλου προσκρούσασαι τελείως εναυάγησαν l).

nή αἴτια του ναυαγίου τούτου ηro μὸν καὶ η σχολαστικη θεολο - για φη τις Ουσα ξένη καὶ ἔκφυλος τη μέχρι τουδε του θεολογεῖν μεθόδω,

τὴν διάστασιν επέτεινεν καὶ τον φραγμὸν της ἀπ ἀλληλων ἀποξενωσεως ἐστερέου, ως επίσης καὶ α ι σταυροφορίαι, αἰτινες διὰ της εν αὐταῖς ἐνα- σπηθείσης ωμότητος εκ μέρους των Λατίνων 2) κατὰ των εν τη ανατολp

4쪽

σιμενσασαι. ὁ ἀληθῆς -- σκόπελος. - Οἶ προσκροώσασαι πάσαι si πιὰς εν-rιν διαπραγματεύσεις. ῆro κυρίως ὁ πολιτικος λόγος, ὁ ο γωντην προς ενωσιν ἐκφαινομένην τάσιν ἀμφοτέρων τῶν ἀk' ἀλλήλων διῖσταμένων ἐκκλησιων:

πικον σκῆπτρον, ὴ δε ανατολικη εκκλησία uo ιραίως και κατ ανάγκην αδηρητον, ετεινε τη Ρωμα η την χεῖρα αυτης προς ενωσιν, βοηθειαν θέλουσα νὰ προσφέρn ειs ro βυζαντινὸν κράτος, τὸ πιεζόμενον υπὸ πολ- λων κινδύνων, ἀπειλούν ων εκ τε Λυδμα- Ανατολων την υπαρξιν αυτοῖ και ακολουθοῖσα την πολιτικην των βυζαντινων αὐτοκρατόρων, ἐμοβλεπόντων την σωτηρίαν του κράτους μόνον εν τη συμμαχία μετὰ της Δύσεως και ιδιαιτέρως μετὰ της Παπικης αυλης ἐπὶ τη ἐλπίδι βοηθείας στρατιωτικης Nos αποτροπην των πολλαπλων αυτοῖ θ ἄν. οἱ πλείονες νων Βυζαντινων αὐτοκρατόρων καὶ ἰδίως ὁ ἱδρυτης του οἴκου των Παλαιολόγων, ὁ Mιχαὴλ ὁ VI II καταλιπων πῆσαν φροντίδα, περὶ της διοργανωσεως του ετοιμορροπου Βυζαντινοῖ κράτους, καὶ

της εδραιωσεως των δυνάμεων auros, ῆκολούθησε του in λυμ τῆς μετὰ τῆς μera των ξένων συμμαχίας i) χαὶ Atas τῆς μετὰ των παπων συνενο νοήσεως, εις τὴν επιτυχίαν τῆς ὁποία ἐνέβλεπε την ασφάλειαν τοῖκράτους ἐγκειμένην. Και τὸ σύστημα τοῖro τοῖ πολιτεύεσθαι ήγαγε επὶ ἀλούς το κράτος ειs καταστροφήν, ἀνοιξαν τὰς θύρας πρὸς εἴσοδὸν των

τούρκων εις τὴν Κωνσταντινούπολιν, εις τοῖro συντελεσάσης και νῆα πα-

παν εν τῆ δύσει παρασκευαζόμενον πολεμικὸν εγχειρημα. Oύrω λοιπὸν οἱ αὐτοκράτορες et οὐ Βυζαντινου κρατους, χαριν πο

λιτικοῖ κέρδους ἐξωθοῖσι τὴν εκκλησίαν πρὸς ἀνάληψιν του με rα τῆς ρωμαῖκῆς ἐκκλησίας δεσμοῖ, καὶ ἡ ἀνατολικὴ ἐκκλησία πολιτευμένη καὶ αὐrη ὁμοιοτρόπως ἔρρε πρὸς τὴν ἔνωσιν, ρυ τινὸς ἔκ τε τοῖ κύκλου

των πολινικων καὶ τοῖ κύκλου τῶν κληρικῶν, τῶν λόγου παιδειας και θέσεως σημαινόνrων, ειλικρινῶς ἐπόθουν καὶ δραστηριως επεδιωκον.

5쪽

Η ι νηορια νης ἔλληνικης εκκλησιας εν τy σειρα των ποομνησθέν .των στυλο των α τῆς τούτων, παρουσιάζει καί τινας ὁπo γνησίου μὲν πόθου πρὸς ενωσιν. φλεγομενους και λόγοις καὶ εργοις προς ἄρσιν των προς ενωσιν κωλυμάτων ἀγωνιζομένους. Mero G ρούτων συναρριθμεῖrαικαὶ ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ἱωάννης XI ὁ Βέκκος, Τὴν ὐπ' αὐrῶν ως αστοχον χρῆσιν των μεσων προς επιτυχίαν et οὐ σκοποῖ, ῆεκκλησίατης Ἀνατολης χαρακτηρίσασα ως παραχάρυξιν της Ορθης καὶ ἀδολου πίστεως της καθόλου εκκλησίας, μετὰ πολυκυμαντους αγῶνας τὸ μεν ερ- ναυτων καrέστρεψε, αυτούς δἐ εστιγμάγισεν Aς λατινόφρονας. Ο Βεκκος ῆν μεν αληθως νους οξὸς καὶ εὐπορος, ρήτωρ ενφραδής, τῆ εὐθυνὴ et ης γλώrrης τα των αντιπάλων αυτου προβλήματα διαλύων,. καὶ πολλαῖς ἄλλαις ἀρεταις περιηνθισμένος, καὶ ποικίλαις σπουδαῖς ωπλισμένος, τρόφιμος της νομικῆς επιστήμης, τῆς ελληνικῆς ζ παιδείας

οω ἐκείνη, ην η απ' αρχῆς παράδοσις τῆς ελληνικῆς εκκλησίας διέγραψε

διὰ συνόδων οἰκουμενικων καὶ διὰ σαφοῖς σοφων κεφαλων διδασκαλίας, καὶ διὰ τῆς ερεύνης των γραφων ἐν τp ἀνrιλήψει τῆς Ορθῆς καὶαληθοῖς γνώμης τῶν πατέρων περὶ του δόγμα ros τῆς εὐπορεύσεως του ἄγ πνευματος παραπαισας και σφολων, καὶ τολμήσας το δόγμα το Κάρινικον ως εὐσεβοῖν νὰ κηρύξy, καἰ ἐπὶ τούτου την δυναrό1ητα τῆς ενώσεως να στηριο, καθορeθη υνο τῆς εκκλησιας, ως λατινόφρων. καὶ εν ὐπερορίοις τον βίον αυτοῖ κατέστρεψε, εν τῶ τάφω συνθάψας καὶ το εργον, υπερ Ου τοσον θερμως και εναγωνιως λόγοις καὶ ἔργοις ηγωνίσθη-οθεν προβαλλεται νυν ἡ σκόλουθος ερώτησις. 'Υπο ποίου ελατηρίου κινούμενος ὁ Βεκκος, ὁ κατ' ἀρχὰς τοῖς Ιταλούς επὶ αἱρέσει ἐνόχους αναγνωρίζων, την γνώμην την ρωμαῖκῆν περὶ τῆς τοῖ h. πνεύματος ἐκπορεύσεως, Aς εὐσεβοῖσαν καὶ μὴ σφαλλομένην παρεδέξατ, καὶ εὐαστερνίσθη, δύο καὶ την ενωσιν των εκκλησιῶν θερμῶς επόθει καὶ δραστη

6쪽

φώθη, και τὰ ελληνικὰ μὸν γράμματα σπουδασας ἐπιμελῶς, καλλιεπης χειρισrης της ἐλληνικῆς γλώσσης ἀνεδείχθη, και τὰ νομικὰ μορφωθείς, το αξίωμα του M. Xαρ roφύλακος περιεβλήθη, και γενικῶς πάντα τὰ απὸ

γεννήσεως μεχοι της επὶ του δημοσίου σταδίου εμφανίσεως αυrου παραμένουσι εν τη ἱστορίg ἄγνωστα, διότι Ου re τι των αρχαίων των συγ- χρόνων αὐrsi ἱστορικῶν ιστορεῖ τι. Ουrε τῶν νεωτέρων τις ἀνεκάλυψέ τι περὶ τούrου, ἀτινα ὴ δύναν ro νὰ βοηθήσωσι εἰς τον δικαιότερον χαρακτηρισμὸν τοῖ τε χαρακτῆρος καὶ τηs ισωρικῆς αυroῖ δράσεως. Εκ των θεολογικῶν αυ ros πονημάτων καταδείκνυται, ora ὁ Βεκ.

κος ην τρόφιμος καὶ της θεολογικῆς παιδείας. 'Eαν ὁμως τὴν θεολογίαν,εν τινι σχολύ η παρὰ τῶν τότε θεολόγων επαιδεύθη, καὶ τοσοῖτον βαθύς θεολόγος καὶ εντριβ' et των θεολογικῶν ζητημάτων ἀπέβη, ἄστε ν ἀναμετρηθI προς σοφους καὶ evrριβεστάro υς της θεολογίας διδασκάλους, καὶ τουτο παραμ ἐνει ιστορικῶs ανεξακρίβωτον. Ἀλλ' ερειδόμενοι ἐπὶ τῆς

ἰδίας ομολογίας, ῶς αναφέρει ὁ Παχυμέρης 2), ἀποδεχόμεθα. ὁτι ὁ Βέκκος ει ησκημέρος ἐν τι ἐλληνικν παιδεία η τη θεολογψ, καὶ επομένης, ὁτιηro μὰλλον φιλολόγους παρὰ θεολόγος.

Περὶ των πνευματικῶν αυroῖ προσόνrων καὶ τῶν ἄλλων των φυσικῶν καὶ επικrητων προτερημά rων Δραίαν περιγραφην εχ ει Νικη

φραδοῖς καὶ μελιρρύτου γλώσσης καὶ τῶν πνεύματος προσόντων, firoι νοῖ ὀξυτάτου, εὐχερῶς ἀντιλαμβαξω πῆν τὸ προτιθέμενον καὶ ἐπιτυχῶς διαλύοντος τὰ προβλήματα - πλιπάλων, καθίστων πράγματιτον ἄνδρα αἰδέσιμον μεν τοῖς ἄρχασι καὶ βασιλεῖσι καὶ πασιν ἐν γε- νει λαμπρὸν περιλάλη /Προς τὰ ἔξοχα ταῖτα φυσικὰ χαρίσματα καὶ πνευματικα πμοσον - τα Ο ὐκ ην ανάλογος καὶ ῆθικὸs αὐτοῖ χαρακτὴρ ὁ ἐκ τῶν πράξεων καὶ της καθόλου δράσεως τῆς κυμαινομένης ἀναδυόμενος, Διότι ἐν ω κατ αρχὰς ηro φίλος τῆς τῶν ἐκκλησιῶν ἐνόrητος, α ποστ o λεὶς ὼς τοιουτος μετατον κεκηρυγμένου οπαδοῖ αυrῆς Κωνσταντίνου τοῖ Μελιrιπιώτου Θ), πρὸς τὸν Λου βῖκον τὸν Ἀγιον rA 1269 - 0 κομίσηται αὐτω την

7쪽

περὶ ἐνώσεως πρότασιν του βασιλέωs Μιχαηλ, XIII, ἐν τούτοις καrὰ τον μετ' ἔπειτα χρόνον, ενώπιον ros Auro κράτορος καὶ Πατριάρχου, προκλη--ουποτου δευτέρου, κατήγγειλε τούς Ἱrαλοῖς D αἱρέσει ἐνόχους l). Η ἐπίσημος αυrη δqλωσις, πολεμια τω δόγματι τω αυτοκρατορικω καὶ τρ σχεδίω της ἐνώσεως, δυσηρέστησε τον βασιλέα Μιχαήλ. ὁ ς κώ περιρρί- αυrον ἔν τινι φρουρίω 2) ἐν δ καὶ μεθ' ὁ μεταπεισθεὶς -ερὶ της

τασιν την χειροτονίαν καὶ προαγωγην των διακονων και ιερεων επιτρε-

πων καὶ os λέγει ὁ Παχυμέρης διακονιστὴς τῶν ἰερολογιῶν 3 .

8쪽

Η εκ μέρου του βυζαντινοῖ αὐτοκράτορος ἐμπιστευτικὴ αὐτη ἀποστολη, ταττει τον Βεκκον μεrαξὐ των φίλων της ἐγώσεως ανα roλικης και Δυτικης ' λησίας, κχομεν tW ἀσφαλ καὶ βέβαιον τεκμήριον των πρώτων και αρχικων φρονημάτωνν τοῖ Βεκκου ἐπὶ τοῖ ζητηματος της ἐνύσἐω δiori εἰ φίλος οὐκ ην της ἐνώσεως, οὐκ ἄν ἀπεστέλλετο εἰς τοιαύτην ἄπο στοληξ εχουσαν σκοπὸν τὴν συμμαχίαν μετα της Δύσεως καὶ ἀποτρο- πην τοῖ εκ της Δύσεως επαπειλουμένου κινδύνου 2). . . Μer τὴν ἐπίσημον Oμως εκείνην καὶ πεπαρρησιασμένηυ δήλωσιν, ori Ιταλοι εἰσὶν ἐνοχοι ἐπὶ αἱρεσει, ὁ Θέκκος θεωρηθείς, ῶς ἀντίπαλος τη ενωσει ἐμπίπτει εἰq τὴν δυσμένειαν τοῖ Aὐrbκράrορος. Καὶ κατάπλη-

ω προκαλέσασα, ἡ μὴ ἀναμενομένη ὐπὸ τοῖ φιλικοῖ καὶ roῖ ὁμόφρο voet κύκλου γνώμη αὐτη τοῖ Βέκκου, ἀμέσως μετὰ τὴν της συνόδου ταύ- ' διάλυσιν συγκεντροῖ περὶ αὐτὸν τούς φίλους, οἰονεὶ ἐπιπλήττοντας και καγαδικάζοντας τὸν Βέκκον ἐπὶ τr τοιαύτη αὐrοὐ δηλώσει, ὁπερ ἀ

ποδεικνυσι, ὁrι ὐπό τε του αὐτοκράτορος καὶ τῶν αὐrω ὁμογνωμόνων δ' , των τὴν ενωσιν ποθούντων καὶ ὀρεγομένων, δε τοῖ

9쪽

περάνομεν ἐκ τῆς τοὐ Παχυμέρους παρατηρήσεως, ὁτι συγκρor εῖν ἐδόκουν τρο γνώμην τῶν Ἱrαλῶν, δῆλα δὴ την περὶ τοῖ αγίου πνεύματος. διδασκαλίαν των ρωμαίων δεν ἀπ έχοντο Aς θεολογικῶς ἀσrήρικτον καὶ ἐπομένως A; αφορμὴν τῆς των εκκλησιῶν δια στάσεως, ἀλλ' ἀπεδείκνυον τὸ ἰrαλικον δόγμα. AM H μαῖνον την ἀσέβειαν καὶ ἐκ τούτου ἐνέβλεπον καὶ τὴν -της των ἐκκλησιῶν συνενοήσεως. Ἐκ τῆς ἱστορίας γνωστὸν εἶναι, ὁτι ἀπὸ τῆς επισήμου ἀποσχίσεως πολυπληθεῖς ελαβον χώραν διαπραγματεύσεις με ra Γραικῶν καὶ Λατίνων, αἴrινες πολλοῖς 'ειδρας σοφοῖς και διὰ θεολογικῆς φορμώσεως περιηνθισμένους, πνρώρμη - σαν εἰς μελέτην καὶ διατυπωσιν τοῖ κυριωτέρου σημείου τοὐ χωρισμου, firo ι τοῖ περὶ ἐκπορεύσεως τοῖ Ἀγίου πνεύματος δόγματος. οἱ ἐκ τούro υρ ε κείνου τοῖ ἐλατηρίου κινούμενοι, δηλαδὴ ειrε ἐκ πραγματικῆς ἀγάπης πρδη τὸ ἔργον τῆς ἐνώσεως, εἴrε ἐκ τῶν γνωστῶν καὶ Aμολογημένων ζη- μιῶν ros χωρισμοῖ. εἴre θέλονros βοήθειαν νὰ προσφέρωσι εἰς τὰ κλο- . φανιζόμενον βυζαν-ινὸν κράτος, διότι ἐν βλεπον τὴν διάσωσιν αὐroὐ μό- μν. ἐν τῆ μετὰ τῆς Δυσεως ενώσει τῆς ανατολῆς, ἀνιχνεύσαντες λεπτο μηρέστερον καὶ ἐπισrαμένω s μελετήμαντεsi τὸν Ερόπον τῆς ἐνώσεω , συρο

πρὸς τὴν εἰρήνην συνεκλίνε ro l). Καὶ Drαυθα σημειωrέα

10쪽

αντίθεσις τις μεταξύ των αφηγήσεων του Παχυμέρους καὶ Νικηφόρου. Καὶ ὁ μεν Παχυμέρης ἱστορεῖ, l) ὁτι εν τφ τοῖ Ἀνεμα, πύργου διατρίβων ὁ Βεκκος ἐδέχθη τα τεμάχια των βιβλίων καὶ τοῖς λόγους των Ἀ-γιων και προφασιζόμενος ὁτι αυτὸς περι τα ελληνικὰ γράμματα σχολάζων ῆν καὶ Ουδέποτε τὰς αγίας γραφὰς επισταμένως εμελένησε, δηλαδὴ ὁμολογήσας, ὁτι εντριβῆς τῆς ελληνικῆς παιδείας ῆν και Ουχι θεολόγos 2 απελευθερουται τῆς φυλακῆς προς ἀνετωτεραν των συγγραφων μελετην και ερευναν. Oi δὲ Γρηγορὰς παρέστησε του Βέκκον Aς ανθιστάμενον τWβασιλικου δόγματι καὶδιαλύοντα As ιστὸν ἀράχνης Θ) τα των εναντιοφρο νούντων προβλήματα, μετὰ τὰς ματαίας προσπαθειας του βασιλέως, ὁπως διὰ πολλων λογίων προς τὸ εαυτοῖ φρόνημα αυrὸν προσελκυσῖ καταδικαζόμενον δεινοτάτοις δεσμωrηρίοις, εν ors τὰ συγγράμματο Νικηφόρου του Βλημμύδου δέχεται, ενω κατὰ Παχυμέρην μετὰ την εκ τῆς φυλα- κη' απελευθερωσιν μελεrα τὰ αὐτω υπὸ του βασιλέως ἀποσταλέντα συγγράμματα τοὐ Βλεμμύδου 43. 'Οφείλοντες ὁμως ὁπως δωμεν πλείονα προσοχὴν καὶ πωτιν εἰς τας αφηγησεις τοῖ Παχυμερους, τοῖ συγγρόνου τοῖς γεγονόσι μάρτυρος, δεχομεθα, οτι o Βεκκος ενέσκηψε εις τὴν μελέτην των συγγραμμάτων τοῖBλεμμυδου μετὰ τὴν εκ τοῖ φργυρίου ἀπελευθέρωσιν b). 'Aλλ' si μόνοντας τοῖ Βλεμμυδου συγγραφὰς ἐμελέτησε, αλλὰ καὶ τὰ συγγράμματα του Νικητα τοῖ αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης ῶς αναφέρει ὁ ΠαHμέρης. Ἐμπιπτει εος κεῖνας Βάκκου ναὶ δ ελος ἄλλη et V Μανωvειας