장음표시 사용
2쪽
l p rovisum abunde est, ut Reipublicae Liti
rariae universim, ita quam maxime Jurisprudentiae, libris innumeris, qui, tum variis in compendiis, tum spissis etiam voluminibus, Titulos in corpore Utriusque Iuris contentos, eodem ferme, paucis mutatis, tenore pertractant, adeo quidem, ut qui unum auctorem legerit, alios etiam plures legisse censeri possit. Supervacaneum proin duxi, tritam illam toties Viam velle ulterius complanare, meliusque de re litteraria meriturum me putavi, si ulteriori Candidatorum Iurisprudentiae eruditioni subservirem, ac nova aliquantum methodo inparatum quendam Eruditi
3쪽
eonscriberem; quo videlicet Doctrinae Juridicae soci, retur crisis Historica, ct Canonum Legumque sev
ritas eruditionis amoenitate temperetur: quo genere
studiorum nihil videtur este iucundius, atque erudita hac aetate nihil utilius, nihil aritimatius. Quamvis autem blandiri mihi nullatenus possim, me in erudita hac disciplina aliquid allecutum, amatorem tamen eiusdem dc aestimatorem profiteor; conatumque saltem, Ut ut materiae dignitati imparem, Lector Benevole, habebis ratum. Atque hoc quidem Primo Volumine tres partes, de fure ingenere, tanquam fundamento omnis Juris-
prudentiae, de Iure NaturaewGentium, de bre Divino Apsolico, atque de bre Sγnodali iniversati: In secundo vero volumine &seqq. itidem sex partes, de fure Mnodali Particulari, de Nationali videlicet, Provinciali, dc Diarce no, cum Eccles iastici Sc Politici Status descriptione Historica, per singula saecula continuata, Tibi porrigo; Parte XI. Jus Pontiscium in genere dc specie dcc. ac demum Parte Xll. Historiam ecclesiiasticam Sc politicam Asiae, Africae ScAmericae complexurus
Quoad Canonum Doctrinam ipstim Synodorum teXtum, ea, qua fieri poterat brevitate Ec claritate, proponere studui, ut, quibus numerosos amplosque Conciliorum Tomos perlegendi aut otium, aut occasio non suppetit, succincta epito me doctrinae substantiam, tanquam nucleum, sub unum velut aspectum ponat.
4쪽
ummi momenti non tantum in utroque Iure sed etiam in Theologia est titulus ille Iuris Canonici, qui de cibi tutionibus inscribitur. Dum
enim legum naturam, varietatem, causas, effectus, ac proprietates examinat, generalia Jurium principia ob oculos ponit. Ut autem in tanta rerum ubertate servetur ordo, incipiendum a legibus in genere: tum vero ad Varias legum species descendendum. In omni autem re, quae tracta adaassumitur, ea Videtur esse aptior ad docendum discendumque ratio, si a definitione & divisione ducatur initium, tum vero ad causas ejusdem, proprietates,&esseetius enucleandos progressus fiat. Sic enim & ordini & memoriae quam Optime videtur consuli.
De natura, Sarietate, F causis Legum.
a. Duotum lex sit lex. 3. Cotinia Usiuiens letis. 4. S. O a Dialis. 6. 7. 8. Causa materialis objictum legis. p. Controvirsia de actu interno. Pars L. Io. Legislator Ecclesii Uicus potest praecipere actum mere internum, II. Et jam si ius pracepit. 2. I 3. I . Sol ntur objectione . IS. non tamen legislator politicus, propter discrsitatem f.nis utriusque Po. t stati1.
5쪽
I 6. De causa formali legis. 7. I 8. Promulgatio constituit essentiam legis.
Pontificia in Provincii Emniter promulgetur. Io. Rationes hujus assertionis. 2I. 22. 23. Solvuntur objectiones.
et . Et per se statim Obligat.
IS. Acceptatio populi non requiritur ad tonstitumdam I gem, sed tantum ad stabilitatem.
I. t. o e spondetur e Gi ordinatio rationis in bonum commum, ab eo, qui curam communitatis habet, promulata. Ita auctores passim ex S. Thoma I. 2. q. 9O. art. 4. in c. Dicitur r. Ordinatio rationis, seu rationabilis disipositio superioris, obligans subditos ad aliquid faciendum vel omittendum. Per quod differea consilio , quod nullam imponit obligationem , sed tantum suadet. Dicitur a. Ad bonum commune. Per quod indicatur finis legis: quae semper tendere debet ad bonum commune, seu ad bonum communita. tis, moraliter unitae sub una gubernatione. Per quod differt lex aprae. Lεel, M. cepto stricte sumpto: nam lex fertur pro communitate , & allicit territo. tuta. rium legislatoris: praeceptum vero imponitur personis singularibus, &adhaeret personis ipsis. Saepe tamen lex , praeceptum , salutum, jus Sc. in eadem significatione accipiuntur. Unde leges Ecclesiae dicuntur pra. cepta Ecclesia, licet in bonum communitatis sint latae. Dieitur 3. Ab eo, qui curam communitati; habet. Indicatur hic legislator , qui nempe non tantum habet curam & potestatem dominativam, aut seconomicam, qualem habet dominus in furvum, pater in filium, maritus in uxorem, sed politicam , guhernativam & jurisdictionem stublimem, quae se extendat ad communitatem persectam regendam. Dieitur 4. Promulgata. Nam ut decretum, statutum, praeeeptum, aut
quaecunque disipositio obliget subditos, debet iis lassicienter esse intimata. Colliges r. sententiam Judicis per se non esse legem : tum quia da. tur personis particularibus; tum quia non omnis Judex habet jurisdictio. ncm sublimem ad ferendam legem requisitam. Unde sententia est potius lata juxta legem, & sic declaratio legis, quam lex. Coll. a. Omnem legem ad aliquid Obligare. Unde etiam lex irri. tans obligat, actum irritatum habere pro nullo. Et lex permittens, lieed non obliget eum, cui aliquid permistum est, obligat tamen alios, noeum impediant, & respectu horum est lex. Idem dicendum de Privilegiis, quae sunt quaedam lex permittens , Obligans alios, ne privilegiatum impediant ab usu privilegii. Cedit autem in Diqiligo, by Gorale
6쪽
De natura , varietate & eausis Legum. 3
in honum publicum, non impediri eos, qui habent privilegium pro se, aut legem permittentem.
Π cum infra ad legis in specie smus destensuri, hic tantum obiter ς θ in genere insinuatur aliqua legis divisio. Igitur
I. Lex alia est Naturalis, ab ipso nempe auctore naturae seripta in cordibus creatur .rum rationalium, S per lumen rationis promulgata. Alia positi Divina; quam Deus in sacra scriptura veteris, ac novi testaν enti complexus est. Alia Humana, quae nempe hominem habet legislatorem. Eaque In Ecclesiasticor & civilem, publicam ct privatam sub dividitur, ut postea uberius declarahitur. a. Dividitur in Gismativam & Nerativam. Assirmativa praecipit Legis v actum pom re ; e. p. audire M Tam die festo: ct haec obligat quidem Iem. xl x .per, sed non pro semper. Negativa prohibet actum , e. g. furti: ct haec dici. tur obligare temper pro siemper. Hinc non teneris audire Missam pro semper; teneris tamen Omittere surtum pro semper. 3. Alia est P ae eptiva, quae simpliciter & absolute aIiquid preeipit a aut pronibet, atque sub culpa in conscientia etiam Obligat. Alia Pomatis, qua mulcta imponitur. Si praecise poenam statuit ponenti aliquem actum , quin illum prohibeat, dicitur pure poenalis. Tales di euntur esse plures regulae religiosorum, S juxta aliquos etiam leges imponentes poenam vena. toribus aut seripetis , aut non solventibus telonia , aut exportantibus ex provincia certas merces. Ε. g. Si lex ita sonet: qui exportaverit stu.
mentum ii centum imperiales bolvat.
Si autem simul fit praeceptiva & poenalis, dicitur mixta: e. g si Princeps dicat: nemo exportet frumentum e qui autem exportavi rit, sibiυα centum imo periales. . Praeter istas datur etiam Iex Britans, quae nempe irritat seu an. nullat actum. E. g. Lex irritans matrimonium clandestinum, contra.
et tim pupilli Se. Verum de his plura deinceps. s. Dividitur in legem odissem , qua directe & principaliter tendit laodium alicujus, licet secundario cedat in favorem alterius. Et in favi. rasilem, ciuete directe ct principaliter lata est in alicujus favorem, licet secundario cedat in alterius odium.
De causa e ciente Legis. Causa effetens legis est Legirlator. Talia non potest esse persona pri. a.
7쪽
Uat , aut quae tantum habet potestatem dominativam aut aeeon ornieam, qualem habet dominus in servos stio 3, aut paterfamilias in suam familiam , licet illa mille capitibus constet: quia illis per se non imperat in bonum communitatis, sed in honum suum privatum: debet igitur legislator habere potestatem jurisdictionis in communitatem sibi subditam. di quidem incommunitatem perfectam: qualis non est quaelibet multitudo. sed mora. . liter unita sub gubernante cum potestate publica ad bonum ipsus comiseu 3 ςgi ' munitatis. Unde etiam non omn's, qui habet potestatem jurisdictionis, habet etiam potestatem legislativam , sed debet habere jurisdietionem publicam & sublimem. Nam quilibet judex, etiam delegatus habet jurisdietionem , non tamen potestatem larendi leges. Talem autem potestatem jurisdictionis publicam & sublimem in ordine ad gubernandam communitatem persectam si hi subditam ad bonum ipsus communitatis, habet imprimis Deus , & quidem universialem respectatotius generis humani. Et ab hoc Divino legislatore descendit jus geminum, naturale videlicet, commune omnibus per orbem hominibus, &positivum Divinum, quo aut jus naturale magis declaratur, promulgatur, ct inculcatur, ut coatingit per praecepta de eat Ogi; aut ea etiam praeci. piuntur a Deo, quae intra sphaeram iuris naturalis non enmprehenduntur.
Cum autem non sit potestas nisi a Deo, omnis jurisdictio ac pote. stas legislativa in ordine ad gubernandos populos, qua homines fulgent, eli participata quaedam & velut delegata potestas a Deo , immenso velut oceano, rivos suos per terras diffundente. Λb hoc igitur fonte potestas legislativa derivatur in humanum genus; sve dem ilia, contentiente populo, sit monarchica, in uno principe coloiecta; live aristocratica, ad optimates delata; sive democratica, coma munitati populi adhaerens, sive ex his mixta aliqua reipublicae forma , volente ita populo libero, conflata resultet.
Quia autem duplex potillimum potestas est collata mortalibus, Eccle- fastica & Politica, seu laeuiaris, ideo etiam Deus Ecclesiasticos Iegislatores dedit quos inter eminet summus Pontifex, Christi in terris Uicarius ct Politicos, Reges videlicet & Principes, aut liberas per orbem Re1- publicas. De quibus postea in specie tractandum Occurret.
o Cum sapiens illa ae provida aeterna Mens, Consulens humanis rebuε, deis derit terris Principes, & Rectores populis, ut honeste,rite, & ordinate omnia fiant, sicque bene gubernentur humanae per orbem societates atque respublicae, iacile datur intelligere, Principea non tam sibi quam populis
8쪽
De natura, varietate & causis Legum. s
pitiis vi Uere . neque tam suam privatam , quam publicam communitatis utilitatem s γeetare in feren d e, legi huS ODOrtere. Quare finis lain leg slatorum quam legum alius esse non potest, quam Fima lallab Num commune, seu bonum communitatis, quod per legem intenditur hRRum p quaeri ur, procuratur conservatur ac promovetur. Imo ex hac ad bonum hi ς - , comm Une promovendum aptitudine tuam lex rationabilitatem desumit.
Unde dimositio Principis injusta, inutilis, noxia publico, non est Iex, ex defectu finis. Uerum doctrinae hule aliqua se opponere videtur dissicultas. Nam r.
multae leges respicere videntur honum privatum singularium cluntaxat hominum , ut pupillorum . minorum, clericorum, nobilium, mulierum. a.
Leges trinutorum 6t vehi alium eε dunt in bonum Principis. 3. Privile. gium est lex privata, cedens in honum privatum privilegiati. 4. Lex praescriptionis pluribus est damnosa. Ergo non omnis lex debet tendere ad bonum com n une, tanquam ad suum finem. Resp. omnes etiam hae leges respiciunt bonum commune : eum in te sit reipublicae has leges serri. Nam ad I. interest reipublicae certo perscionarum generi, ut pupillis, minoribus, mulleribus &c. legum auxilio lub- Veniri. Deinde etiam hae leges feruntur in pupillo Sc. sub ratione pupillis communi, de proni constituunt communitatem pupillorum. Ad 2. lex tributorum subditia imponitur, ut Princeps cum necessariis suis adminiis stris recte gubernare,&, s opus, defendere etiam contra hostes possit reminpublicam, Ad 3. pariter exigit bonum publicum, ut privilegiati non impediantur inique ab usu sui privilegii. Ad 4. eadem est responsio: nam lex praescriptionis conducit ad tollendas lites, S incertitudines honorum . ad acuendam industriam ct curam ei vium, adeoque ad bonum publicum. Diccs I. Jus dividitur in publicum 6c privatum. Ergo dantur ali- 'UT es, quae respiciunt bonum publicum , dc alia, quae respiciunt pri. a Um. N. c. etiam jus privatum intendit bonum commune civium ἔ& objectum formale, seu motivum di ratio, sub qua in illud fertur, semper est bonum totius reipublicae. Unde jus privatum dicitur, quatenus immediate versatur circa bonum civium: publicum vero, quatenus immediate Fersatur circa regimen 6i statum reipublieae. o Dices a. Datur lex prohibens mendacium, licet illud esset necessarium ad conservationem reipublicae. Atqui talis lex non haberet pro fine bo. 'num reipubi eae. Ergo non omnis lex debet habere pro fine bonum commune. Res p. Haec dissicultas non est modica, ejusque solutio ex altiori- Dissieultis,hus petenda principiis, quae parte secunda, ubi de jure naturali disputabi. tur, proponentur. Interim breviter dico, summum humanae reipublicae bonum esse, si ad Deum creatorem ac gubernatorem suum sapientissimum
9쪽
atque sanctissimum, tanquam finem suum ultimum, benest comparata, ejusque persectiones commendet. Atqui non ecthi talis, si non daretur lex prohibens mendacium, ut ote intrinsece malum, deturpativum natuis in rae rationalis, ae perfectioni Divinae vera Matis ac sianctitatis contrarium: nam si Deus lieitum faceret mendacium, redundaret imperiectio in ipsam infinitam veracitatem & sanctitatem Divinam, quae sicut mentiri non po. test, se neque licitum sacere mendacium Consequenter. si humanae relis publicae ullo in casu licitum esset mendacium, illa pessime esset constituta, quia non amplius apta ad suum finem ultimum , nempe ad commendanis dam sapientiam . sanctitatem, & veracitatem sui conditoris I gubernatoris; imo huic fini suo esset opposita, turpis, ae male gubernata. Unde lex prohibens mendacium, pro omni casu possibili tendit ad bonum rationa. lia reipublieae: meliusque esset, reri publicam humanam non existere , quam male eam a Deo gubernari, in praejudicium sanctitatis, veracitatis, & aliarum Divinarum persectionum: quas commendare per retiam sui gubernationem & constitutionem, finis ultimus, intrinsecus& essen. talis est humanae reipublica
α λη ateria, seu obiectum materiale legis sunt actiones humanae, quae a te. - gislatore vel praecipiuntur, vel permittuntuΥ, Vel puniuntur , vel Dr,
Et quidem legis praeceptiva obiectum debent esse actus saltem neg tiisve honesti, hoc est , non inhonesti: nam inhonesti ora p non p nsunt: quia talis lex non esset rationabilis. Possunt tamen praecipi actus de se indisserentes, quando. bonum publicum ex git eos praecipi: e. g. ut cives se exerceant in arms , ut evadant apti ad defendendam patriam.
Et talis lex vere est rationabilis; nam licet illius objactum materiale sit de se in disterens , tamen finis, e. g. defenso patriae, est quid postive honestum , & reddit etiam objectum materiale , quod de se est mere in. disserens, positive honestum. Deinde objectum legis praeceptivae debet esse possibila : nam ad in non sibile nemo tenetur. Neque tantum debet esse possibile physice, sed etiam moraliter. Hoc est . objectum legis humanae praeceptivae non dehet esse nimis arduum & dissicile, ut spectata fragilitate humana non adho dissiculo ter possit lex observari. Alias non esset rationabilis , & plus mali ex illa oriretur quam boni; unde Ecclesia non posset praecipere, ut omnes omnino, etiam infirmi & debiles, toto anno jejunent; ut omnes sequantur consilia Evangelica; ut omnea publice confiteantur peccata Sc.
10쪽
De natura, varietate & causis Legum. γ .
Legis prohibitivae objectum sunt omnes actus mali, & quandoque etiam desie indifferentes, imo etiam dese boni, si sint impedimentum malo. ris honi, aut reipublicae noxii, aut certo fini contrarii. Sic militibus, imo ct mulieribus prohiberi potest, ne toto die in templo haereant, cum neglectu militiae aut rei domesticae. Item prohibetur labor servilis die sesto, licet de se bonus st. Legis permittentis objectum sunt actus indisserentes : di quandoque In quos etiam mali, ad evitandum majus malum. Sic alicubi permittuntur vel actus lex potius tolerantur 9 extrui lupanaria: quin tamen malum a lege permit. xςRd-t' tente approbetur. Sic etiam Deus in lege veteri permisit conjugi dare libellum repudii, quin praeceperit aut approbarit positive. Legis punientis objectum sunt actus criminosi & culpoli; & quidems detur mere puniens seu mere poenalis, punit culpam aliquam juridi- cam, vel politicam, ut communiter docetur. Lex denique irritans fertur in actus malos, & in disterentes, & qua doque etiam in actus de se bonos: e. g. quando irritat donationem pupilli, aut Praelati Ecclesiastici, factam in causas pias. Imo irritari etiam &rescindi possunt per legem actus jam praeteriti cicut etiam puniri possunt in non tamen possunt prohiberi, aut praecipi, aut permitti per legem ; sa. tuum s quidem esset praecipere actus praeterito . Dices r. Actus honesti & inhonesti sunt objectum legis naturalis: r. ergo non possunt praecipi vel prohiberi lege positiva. n. c. potest enim eadem res esse objectum plurium legum: sic, quae continentur in decalogo, sunt materia juris naturalis & postivi. Dices a. Lex debet esse rationabilis, & tendere ad bonum publicum. Ergo non potest versari circa actus indisserentes. R. d. c. non potest versari circa actus indisserentes,qui neque ex se neque ex fine suo sunt honi, c. c. si saltem ex fine suo sint boni, n. c. actus, qui de se sunt mere indisse. Actus de Tentra , e. g. exercitatio in armis, potest praecipi in ordine ad defenden κ indiffe-dam patriam; ct sic ex fine hono ac publico, quem lex intendit, fiunt ςR φε boni. Sic etiam lex pro hi hens, permittens, & irritans actum de se in. differentem , ex fine bono ct honesto potest fieri rationabilis. Dices 3. Lex civilis varia permittit inhonesta, e. g. patri vel marito interficere adulterum cum filia vel uxore deprehensum. Ius civile in. Ita non proprie permittit, tanquam licita; imo non potest sic permittere , quae sunt contra jus naturale, Divinum, aut Ecclesiasticum in re spirituali: sed ea tantum tolerat, & non punit. Si autem quaedam ejusmodi per legem voluisset licita facere, e. g. dissolutionem matrimonii propter cauis sata sornicationis, praescriptionem cum mala fide, aut prohibere laeum