장음표시 사용
141쪽
Sect. I. CV X. De genem attone.
Ad partes quod attinet genitales &ha sicile vitium contrahunt ab antecedente mori a , quod ad nova mala suscitanda idoneum est. Animadvertimus id reuueni ius in onorrhea, cul, Iive ira ligi ur, sive benignae, si nimis cito idii ringentibus cohibetur, multa ac varia mala superveniunt.
Ex intempestivo enim constringentium usu , tam lacunae glandulosae urethrae, quam glandulae, quae pro- italae appellantur, genuinam So. nori heae sedem constituunt, facile indurantur , exeduntur atque exulcerantur , hinc continuo fetida sanies prolluit insanabile laticis ex re-irha fit profluvium . Et qui x haec subtilis acre diuis materia conterminas partes vesicae, nempe phyncterem non raro simul assicit, unde successive eius sit erosio, quae aegre consolidata, perpetuam fere ischuriam, dolorificam stranguriam cauisatur.
f. XXVI. Neque potiremo loco praetermittendum est, quod dolores, si atrociO- res fuerint diu perseveraverint,vniversum nervorum genus adeo debili./ω ' tent&tono suo partes sensui& motui z... . dicatas exuant , ut paralytici , vel alii nervorum assectus, etiam epile p. suae, inde propulluleno cujus reicia.
rilsimum docume tuum edit gravis n. testinorum dolori, qui colica commv. nites convulsiva vocatur, cui non raro aselis succedit , quemadmodum id per experientiam uber his comi it multi auctores Observationibus idem confirmant. In primis egregius hanc in re tu exstat locus in Paulo IE, ινι ta
sati, ex qua plerιquei morbum comitialem , atra in artuum resolutionem, Ienju columi, nonnulli in utrumque Iuni pruani, ac eorum qui in comitralem morbun incιuerunt, plures inte iere, ex iis vero, quι in resolutionem plures evaserant Sequitur autem graevem coli, dolorc resolutio paralytica, quia ordinario post tum iam par tium pallicam constractu nem , postea atonia Hebilitas excipere solet, ad quam promovendam multum valent optata, quae ad infringendos d lores . larga, repetita saepius dosi, Practici propinare consuescunt, quum periti Medici horum usum serio sedulo dissuadeant. praesertim Ba- 1 livus in praxi med. Lib. I. f. I. de co- is apposita ita scribat nihil famitianus colicae stipervenit, quam paralysi, cave igitur ne optata copiosius in ea exhιbeas , solet enim pos optata magnus udo Iupertent re exinde parat is Hanc D cauliam quoque Rari erus V. o. in crudeli intestinorum dolore pitulas Wil degans reiicit, quia facit in somno sudorinpares succedit . Epuepsa fiunt , εν i. - . quando ob vehementem intestinorum se , spasmum iasorum constrictionem languis urgetur ad caput palmus
quoque a men inges penetrat , hinc
Thonnerus Cent et O . 3 idem iidem post colicam noravit pilepsiam, quod omnia duplicata conlpeeta fuerant , hii more crystallino quas e sedelua dimoto Colicis ero calculo-ss, vel etiam tertianis, quod facile. Is ---icieri superveniant , ratio est , iii alpasmus ih his morbis ad duodenum Hasa biliaria pertingens, ea valide constringit, ut bilis liber ad intestina descensus amplius fieri nequeat, sed ipsa per vasa ympl. alica resorpta sanguini insinuata , foedum calorem
Vidimus hactenus morborum aliis D mον-
supervenientium primordia a tu te ori .gines, quae potii limum destructo par ci ii. .
tium quibus insedit orbas Ono, de tam in ..bentur. Iam propositum est breviter a . . strictimque ea considerari vitia, quae ex morborum reliquiis prayeruunt Primum vero placet hanc in rem divinum nostrum senem audire , qui aphor. va Secti . . hunc in modum scribit: quibus a morbo resiι tuti cuip
piam es infirmum, ibi abycessuriunt. .
142쪽
Quem aphorismum murn tu optime se explicat quando post morbum infirmitati aliquid Iuperes, quae ex assitudine ρο imper; ecta cris iudicatur ita ut superfnt materiae febrilis relι quia, ut, s liberatis se potu ji-oo Mure tent, quam immutata entri tit a filo temperamentum' Dibitus perferre possunt: tunc in Ocrι- movem homo, partes niemaeo externae labet auarae sunt, hinc, si non accurata diaeta accesserit, hepatis utent scirebi, vel cephale , elforas inurtur, si ibi imbecillitas , ab- Icessus effunduvtur . Quare , ne quid
gisi , in istichinae , vel Rum, re tale
ouid Si ctat huc quoque ap-ο r. I 2. Se d. r. morborum reliquiae, quae a cras
superfunt, reciduo morbos parere con .sueverunt. Fit hoc maxime , quando ob fra lam natura Vil tutem , sicut rursus bene id explicat eumtur, materia motbifica non tota fuerit ex elusa, neque in declinatione alvus purgante sollicitata . At vero inquit, reliquiarum morbi sunt oris secitas inappetentia , grunia , languor Quare recte concludit idem auctor pserumque iubemus u fiant recidivi, tit quinto vel sexto die , cum iam convalescunt, assumant tres et imituor pilulas de hiera cum agarici, et mmysichina , vel Drupum laxatisum aut pillulas RU , et aliquid rhabar hari aut passularum purgantium
V XXVIII. c. Prosecto cedro digna sunt haec salu-
P . M -berrima monita , quae inculcant, ut . . quiescente nunc Orbi, omne, quod dis adhuc noxium is orbi ficum est, sive in ventriculo, sive in venis lubstiterit, excludatur, c corpus ab omni pernici alii excrementitio succo, eo quod hic facile pabulum ac fomentum recidivae subministrare, vel novum mor bum inducere poteti. At vero in oeo graviter, coturn uniter Medici peccant, quod in fine morbi aegris convalescentibus ac morbo palmo remittente , noxias reliquias , neque
e vacuantibus, neque sudoriseris, educant, neque robora naturae atque ventriculi per congruam diaetamri proba stomachi ea debite succurrant. Nam, quo languidius medentis auxilium est in impetu Iatu morbi eo certiusti efficacius in eius principio atque indeclinationes; quidem ineante morbo , ut natura adlluc valente obstacula removeati materiam quae in vitio est ex iurbet. Verum quippe est Hippocratis effatum apb. 29 es et ita driserentis quum morbi inchoant, s
vero consi iunt ac vigent, melius es
quietem habere . n declinatione vero eius opera nece. Tama est, uua corpus debilitatum rursus confirmet, ires rarias erigat, quod rellat adhue noxium expellat, hac ratione novi morbi, plerumque deterioris gener tionem impediat. XXIX. Si vero ullo in morbo , certe in variolis 3 morbillis , reliquiae morbo T, ι rum ut expellantur nec elsarium est, is umquod ii non perficitur, gravii sim qiymptomata, morbi succrescunt. nprimis etiam per experientiam con ..uia itat, lympham peccantem, acriorem, in amolis isorbillis, nervis pneu monacis maxime et se mole iram , testet uili, tu .esin divultus utrorumque pleruinque eli come sic morbillos sigillatim ubinde catarrhum excipere uiso-cativuin . Relinquitur enim in hoc viscere, iratio morbi impetu , magna atonia , ob quam coacervati viscidi humores ibi haerent, suffoc tionem, niti ita ope succurramus, inferunt . Porro quemadmodum in his morbis lympha universi corporis veluti fermento quodam maligno, inquinata , corrupta , vappescens corrosiva redditur, ita multo magis id accidit, si dii Iipata per antecedentem allium sulphureain alia inicat anguinis portione, fermenti virulemti portio restitat, quae tam acrem ac corrosivum reddere potest lymphati cum laticem, ut non modo in extedinis
143쪽
ρderunt, hydrastem , tabem scabiem, 1Mhisn , caecitatem , 6 m caraemnis etiam olnis partibus, sed cin visceribus, praesertim pulmonibus. ingemes erosiones, exulcerationes, vel
etiam apollem tant. Recte hinc ac perit esereberque obf. o perhibet: quotquot varistis siccatι non purgati Demn infantes in graυes morbos n-
r uberium certe hanc ex variolarum maxime reliquiis noxam testantur Medieorum observationes , duarum ut nonnullas adducamus haud ab re erit sic Hildanus Cent.6. Obf8a. post variolas non exacte curatas cornuae erosionem, tuberculain apostemata circa iuncturas vidit Catarrhos suis
eativos aphoniam notavit Albrecti in Miscinat curios. Dec. 3. 3 obfI26. memorans quosdam post variolas, indolentibus tumoribus , qui postea in abscessus fistuloso ipsi os
sum eompagi haud parcentes, mutati sunt, in tibiisin brachiis affectostae,in scite addit hoc fateri cogor vix iis, quireliquias morbi purgantibus, WVertim mercurialibus, sedulo
everrebant, vel earum tam aliis id
mis Vsidii destruebara tale quia
obtigisse Pariter quanta corrosio lν m. phae, post variolarum morbum non bene curatum, sit variae observationes docent, de quibus M. N. Dee. 3. A. obf. a. consulantur. Vidi,
Ieribit Franckias, quiper variolas in tussim ferinam , in tabem hecticam phthisin inciderans, viii, in
opthalmias, Icitatem, varia ulcera
habiem malignam reabscessus inciderunt Inflis Bregens, pos variolas,ndarthrocace in manibus, pedibus: Dinaris ac tandem mors. Et hor. renda ulaera post variolas emergentiari ius cap. 2. G 34. quam optime
describit . Ulcera mala, pus acerrimum fundentia, notata quoque sunt a Collectorιbus Actorum inmisio an ma7CO p. 6. Phthisica quoque ulcera
Napoilemata, post variolas relicta,
Sectio L. CV X. De generatione
stimimo exemplo & eas Serenissimi Saronia Principis, ante aliquot annos hic placide desuncti, id confirmatum tabemus . ubi in thorace aperto integer pulmonis lobus , vasorum4 mificationibus relictis , penitus eorruptus&consumtus , foetidissimo copiosissimo pure in thoracis cavit tem effuso , visusscit. Qui in virgine nobili, quae , ne evacuatione post variolas nimis cito corpus frigido aeri exposuerat, omnium partium contracturam, eamque insanabilem, conspeximus.
Deinceps, vix unquam tam utiles ac necessariae primarum sie dictarum viarum evacuationes sunt, quam in I margpuerperis. Nam non modo tempore P. I.
gravidationis, sed & in ipso puerpe et
ri . magna colluvies impurorum humorum colligitur, quos nisi cito&clementer subtrahas, complura mala non sine periculo inde enascuntur.
Pessima itaquein detestabilis nostris temporibus opinio invaluit, puerperas, praesertim primis septimanis, plane non esse purgandas , sed ab omni evacuatione abstinendum . Verum magiia damna hinc subinde experiunis tua . nam exanthema illud , quod purpura vocatur, in nostris regi
nibus puerperis familiarissimum eis. vix ulli alii mulsae, quam neglectae
primarum viarum repursationi u ehiorum defectui,adscribi debet. Nam impuri ex venis affluentes ad intestina humores bilioli & salivales diuturna mora putreicunt, qui rursus delati ad sanguinis massam, exanthemata puris Iuracea haec , vel quandoque erysipeis acea efficiunt. Ad quae praecavenda, nihil consultius eii, quam altero vel tertio a puerperio die posteaquam omnia rursus sedata sunt, balsamicas pitulas singulis tribus diebus exhibere, qua methodo non modo lochiorum fluxus promovetur, sedina purpura aliisque gravioribus damnis puerperas immunes persistere, indilbitata di
144쪽
creberrima experientia confirmati
f. XXXII. ... Eiusdem exanthematis purpuraeei
3..... malum, in nostris oris, compluribus acutis morbis, ut variolisin morbil- 1 lis , febribus continuis, etiam malignis in declinationes, non sine summo,itae discrimine, saepius superve nite solet. Rationem vero nullam aliam invenio, quam ouod pessima opinio apud nonnullos Medicos usque eo regnarit, alvi subductionem diciis in morbis periculi esse plenilumam, de per quinque vel sex dies Multra, aegrotantes sine hac relinquunt, quod non potest non pessime cedere. Nam zrpetuus quum sit succorum in moris e corpore ad intestina affluxus,non potest aliter fieri, quam ut, si non excludantur, moreri aestu plane alienam malignam naturam induant. Hine aliorum morborum omitemvraebent, eoque magis, ubi sudoriseisma alida adhibentur , quae exasit
tione putredinem humorum auctam intimius eorporis penetralibus insinuant. Quare saluberrimum consilium est, alvum nunquam diu adstrictam retinere , sed enematibus vel blandis vacuantibus eam liberam seris vare. Recte enim RAeris in praximed. Lb. II. Cap. I. de armilis praecipit ' nemata, non solum in morbi principio, sed etiam toto morbi decuri usurpanda esse, si alvus sponte non fluat, idque singulis vel alternis diebusu hoc praeclarum praeceptum merito in onini ebrium curationeto. eum invenit ac servandum est.
g. XXXIII. n. - Quemadmodum itaque ex reliquiis
a M..ti superati morbi debilitate ab eodem solidis indusea, novae passim accrescunt morbosae palliones ita freque lius quoque accidit, ut morbus ramisaam sanatus reeidive ac denuo repe-itat, quando videlicet prior pariter non persecte a natura iudieatus et curatus fuit, neque materia morbiti ca, Mediei aut aegrotantis culpa, M.
nitus educta, vel nova mox ingenita. Nam quicunque morbus subito sine
ratione' bonis signis distes sit, is plerumque revertitur scita tamen , ut
quo citius redeat, vel quo vires debiliores sint, eo plus periculi alat, eo quod natura a primo morbo satigata secundum vix sustinere potest. Hate autem morbi reversuri sunt indicia, si convalescens manet imbecillis, nec cibum appetit, nec rite concoquit, Ied multa nauseais ructu nidoroso vel acido amitur, si spiritus male olet, praecordia inflata sunt& facita livida, si interior cum siti percipitur aestus, quippe quae depravatam ventriculi coctionem arguunt, qua pra sente morbus adhuc vel intus delitescit, vel nova ad eundem resuscitanis dum colligitur minera. Interim i me minori discrimine stipatur recudiva, quae ex mala victus ratione post
In primis autem facillime febres in . termittentes redeunt, tum maxime in nequando febriles motus,antequam ma
eta&educia, nimis cit adstrinsem tibus supprimuntur , quandoquidemas latio, exsecti an disposito ad hile
ad pasticas commotiones nervorum ac fibrarum genere, denuo stricturae motus prillini recrudescunt. Nihil vero ad indueendam febris recidivam tam promtum paratumque esse observatur . quam si superata illa , quis ventis borealibus corpus obiicit, aut
in ioca fragida humida, subterrarum. aut templorum concamerationes con
cedit, quo illico horror, dolor dorsi. anguor plaque febris e trahitur. Porte quoque purgans quam tacite, si reliqui sebriles adhuc in penetria ibus corporis latitant, febris reduum proritare potest, nullam aliam ob causis
iam , quam quod subtila illud aere virus redolens eorum principium spasm --
eas in genere nervos provocet con- unctiones. Acutas etiam, praesertim
145쪽
43o est. I. CV X. De generatione.
inflanmatorias febres, saepius magno cum vitae discrimine redire, experie tia constat, id qtiod facile accidit . di convalescentes nimis cito ante primarum viarum repurgationem iustulis nutrientibus, ex carnibus4 ovis, ni-
misse replent, aut liberalius vinum insurgitant , vel gravioribus animia flectibu indulgent.
Vix quoque ullus tam facile repetit morbus quam stravior capitis , ut a poplexi a paralysis , pilepsia, he. micrania cinsania, eo quod hi morbi in parte affecta ingentem imbecillitatem pravam dispositionem relinquunt, quae accedente animi affectit, ammoderata refrigeratione, admissa ebrietate, vel gravi alio in diaeta viaio, eundem subito ciet a denuo concipit morbum Pariter observavi abicessus pulmonum , hydropem abdominis lectoris, nec non colicam, eos, qui vix ab iisdem liberati, vitae victusque rationi e minus valetudinem - o curarunt, denuo corrιpuisse Longeis is frequentius & crebrius renum calculus , podagra Marthritis resultant, ob maximam , quam partibus quibus incumbunt quosque dolorum atrocia delassant, inducunt laxitatem ac debilitatem, ita prorsus, ut qui semel iisdem affectibus,saepius eorum insul. tus experiatur, ac rarius vel plane non ab iisdem penitus meretur. Haud postrema itaque Medici cura eo dirigenda, qua abacto morbo, ejusdem recidivam avertat, eumque in finem eum Valetudine in gratiam redeuntibus exactas leges ac regulas die. teticas praescribat, has ut observent serio inculcet, congruis laxantibus ac roborantibus, aut etiam decenti sanguinis missione, imminens peri. eulum prudenter arceat atque praescindat
IN superioribus potius undamen Hita capita verarin rationalisia in απι thologiae, quae resolvendis morborum σε
historiis apprime inserviunt, concise
quidem, sed satis solide ut arbitror, tradidi nunc ad doctrinam a Veteri ρο --bus maximi semper habitamin celebratam veniam, quae ad penitiorem morborum diagno sin& ipsam quoque prognosin necessaria, ad certitudinem artis, existimationem & saniam apud doctos & ulgus Medico conciliandam, maximum utique conser momentum . Ut ut vero inter Ueteres antiquissimum nostra artis parens Hippocrates, in hac Medicinae parte
admodum diffusus& operosus suerit, ut plures etiam de praedictionibus praenotionibus, prognosticis libros xonscripserit nihilominus tame a
permulta, ut ingenue fatear, in iis comprehenduntur , quae in nostris praecipuae regionibus, usu applicatione ea rent. Nam regulae illae aphorismi prognostici magna ex parte particulares sunt, ad certos casus peculiares circumstantias , quae lain men deficiunt& non adjectae, restri. cti , tantum abest, ut perpetuae sint observationis&applicationis Quumque in diagnosticisin prognosticis vix ulla si excellentior magisque necessa. ria dot rina de pulsibus mirandum certe eli, in Hippocrati monumentis nullam vel plane exiguam ejus
reperiri mentionem , quum tamen
in disquisitione de urinis, plus quam parrat,in usus exigat, diffusus si,
atque occupatus. Quam breviter vero & concise ipse Hippocrates, tam latein prolixe Galenus de pulsibus sermonem fecit, quippe qui innumerabiles fere pulsuum micuisserentias.
146쪽
Ojudicion morbis recte ex istim formando.
ne menti concipi possunt nec re ipsa, ut recti animadvertit Montanus, observantur. Hunc postea, ceu ducem , ceco studio plures eius asse. elae sequuti sunt, fideliter tammu. merosas , confusas, vix explicabiles
conceptibiles pulsuum species inscripta sua cranstulerunt ouae nonnisi ad ingentem tironum Medicinae confusionem iacere possunt.
Ueteribus quidem facile condonan- .... dum , quod in pulsuum dignotione evolvenda eorundem natura atque
z--.'rigine, tot hallucinationes admise-Dq.- rint, eo quod sanguinis circuitum, veram genuinam pulsuum aussam ignorarunt; quo utique tactum est, ut verum usum pulsuum , nee in diagnosi, nee prognosi, tam in statu
fano, quam praeternatuirali, cogninscendo, recte intestinerint. Recentioribus vero, qui nobilissimum hoc Inventum norunt, merito vitio vertendum, quod multi adhuc eadem chorda oberrent in ex tanta a Veteribus confidia pulsuum multitudine multifaria denominatione, veluti ex labyrintho, cum certa ratione sese extricare nequeant. Si caussam qua rimus , haec praecipue subest o quod plerique hane de pulsibus docuinam nona mechanicam scientiam, sive regulas motuum , ad quam tamen proprie spectat, examinaverint. In quo quidem doctrinae genere Bellino melius versatus est nemo, quem si in- spe illant , quibus meehanie Hruent, perspicuum sane oneeptum
de arteriarum s suinis per eas motu adepti essent; sed qui praejudi.
cus occaecati sunt , nunquain v discere , quae nunquam didice.
, a. Fuent, num in arteriis systole, siψεα- mutus contiactorius succedat, cuius
Sed quis purarit, hos ipsos ignorare, imotum tui, eum, de quo tam frequens ipsis sermo est, in reeiproco motu constrictionis, relaxationis. confiitere, tunc non tantum m
sculisin fibris, sed maxime omnium canalibus, qui ex tunic. nervosis &fibrosis elasticis condati sunt, Omm-bus esse propriuin, adeo, ut nullum quod fluidum vehit in corpore anumalivas hoc ipso lit destitutum D inceps nostri utique seire debuissent. quod horum simplicissimorum n tuum vere vitalium ea iit natura ae indoles, ut unus semper alterum sequatur, atque proritet ita quidem, ut lyitote sulcitet diastolen & diasto. te rursus systolen, unde motus exsu git perpetuus, Meor in machina animali recte dicitur perpetuum mobile, quod argumentum latius in rom. I. meditana rationalis L sematicis deduximus illustravimus. Tum apud omnes in consessis est , pessum, quitari in arteriis percipitur, esse noninnis expansionem ocelevationem arteriarum a contractione cordis, qua sanguinis portio in alveos intruditur,
producti nisi itaque arteriae post expan uouem iterum in priorem diatumo dimentionem se restituerent sub contractione , neque nova receptMisanguinis & iterata ampliatio, ne que etiam progressus in vasa reducenotia, posset eontingere. Porro systo te sive activam laterua,contraeti nem, licet tactu vix perceptibilem. . in arteriis vigere apertius testatue, . languinis per arterias vulneratas usi. . abscissas saliens et luxus , ita lucce. dens, ut in diailole. quiescat, in systole vero eum impetu. elidatur. Meemas , quodigura structura valvularum se muralium idem luculerite arguat, quippe quaeri rificiis arteriarum e corde egredientium admirabLli artineto eum in finem appositae
sunt, ne sub systole arteriarum, quae diastole sequitur, sanguis ad cor
e lusuersus cor renuus propellata 'ue subim arteriarum systile si νe
147쪽
potentia elastica, quae dilatatione δε aequalis, ceu vere Histincte, iste
reciproca contractione absolvitur , te supponuntur , ex variis mentis
intelligi potest, quo modo tota non ira figurationibus explicantur, ad
solii sanguinis, sed etiam humorum universi corporis massa, quae exacte posito calculo , pro diversita. te individuorum, in grandi corpore& robusto ad o velao libras accedit, intrusa una vice corde in primcipium arteria ad summum sanguinis uncia , possit dimover,in in ei
eulum agi. Et certe neutiquam subniscit dicere, arteriosa vasa eum venosis reducentibus non esse continua, sed arteriarum extrema in porosam partium substantiam sanguinem a corde ad Vectum fundere, effusum mediante motus tonici vi ac potentia in venas ier has ad eo trudi, sicque cruorem in motu progressivo refluo eximie adiuvari. Nam supposita illa humorum in poros interstitia fibra
rum extravasati , commentum' haud levis error anatomicus est
cui partium, totius corporis me. re vasculosa exceptis filamentis . brosis , compages uberrime illustrata in confirmata , artificiosissimis Roschi injectionibus, quibus etiam docemur , nutritionem corporis nonnisi insigni expansione substantiae v sculosae partium a contentis suceis fieti apeltissime repugna . g. IV.
.. - tandem censuram meretur quin v ποι, rundam sententia, qua nostris tem- poribus, quum sagacioribus Medi-
a ansa explicabiles pulsuum Galeni species y explosae , antiquum recoquunt tantum non omnes illas ad fastidium usque inculcant . ideas nonnullo- umscripta in quibus pulsus sortis, vehemens magnus , planu&, loniux, brevi , durus , mollis , par .us, vacuus, debilis, humilis, is
quem , rarus. celer , tardus , se pentinus, vermicularis , formicans, aprnans, tremulus, undulatorius, myurus , serratus, dacrotus , mani
prognosin formandam uetiti plana molimine applicantur. Quo quidem nihil aliud saciunt, quam ut pulsuum disquisitioni tenebras in diicaua , ve suo exemplo enatum quod ipse Galanus tib i. de pulj-- doctrina pronunciare non veritus est, consi ment tantam in pulsibus solis addiscendis esse dit fieultatem & obscuria
tarem. ut tota hominis vita illic gnationi atque aercitationi tribue da videatur.
- . Ego potius hoc in loco pulsuum o,
scientiam a disterentiam secundum Dalsa. mechanicas rationesci leges breviter .
Proponam , quo liquido appareat, uar
quam paucae pulsuum sint o reverabisio, existant species, unde suam uetant orbis int-ginem in quam ex imaum usum tum exactior notitia in praxi medica obtineat. Quemadmodum itaque in mechanicis nonnisi duae simplieos Segeneticae motuum species dantur,m tu nempe magmisin celer, ut parvus & tardus opponitur cita etiam duo tantum in genere pulsui magnus scilicetin celer, hisque rivisitis μ' duco parvus, praesto sunt Magnitu- do parvitas in motu, de mola quae .movetur, magna vel parva dicitur: e teritas vero sit dii astae spatio,quod mobile longiora , vel breviori tempore, emetitur Pulius igitur magnus is a puellandus, quando ab in tignis pia ua M. Ianguinis a contractio ost cordis in ar- ρονἀterias intrusa, arteria ampuus diduc, sturaces evatur, parvus vidissim, ubi
ab exigua portione immissi cruoras no adeo ampliatur , Et celeri . .. ,
is uicendus, quando brevi tem uasis. Misipatio arteriae dilatatio perficitur,tar . ous contra si longior temporisinter
capedo ictus intercedit. Deinde ecbi x ta
nis his speciebusGompositis ali Remer se,.. git , vehementia nempe atque deb li I. . iatas, ita quidem, ut celeritas eam a mense
148쪽
OJudicis in morbis recte ex iisdem firmando
parvitas vero harditas , debilitatem constituat, quod motuum genus utidue etiam in pulsibus locum habet.
R Ito Frequentia vero' raritas, item .i '' aequalitas cinaequalitas, non sunt es-
zzz sentialiter affectiones motus, eo quod
ι.ερεν non de singulis motibus, sed tantummodo de iucceis. ωserio eorundem praedicari queunt, frequentia quidem de numero , maiori raritas de minori, aequalitas, inaequalitas, stem inter milli, de ordineri successu motuum. Neque etiam durities&4nollities deessentia motuum cli, sed tantummodo dispositionem corporis, quod movet, vel movetur , denotat, Reliquae omnes pulsuum species suntri stitiae, quae revera non dantur, ne-vlae mente concipi, neque explicari possunt , licet minime negandum diversos magnitudinis parvitalis, uter celeritatis, tarditatis, vehementiae quoque debilitatis et Ieseradus . Proinde vehementer utique ii errant , qui discrimen comminis cunis tu inter putium parvum , humilem, contractum , obscurum , late luem vacuum , anguitum , concisum profundum, quum nonnili una species sit,&a parva elevatione a teriae pro UNniat, , ii quidem dili in lio facienda, parvus, minor es minimus , tertius dicetur. Eiusdem notae et discrimen, quod nonnulli inter magnum , plenum, amplum manifelium pulsum, nec non vehementem , impetuosum robuiium, fortemin valentem ite
volunt, utpote priores denominationes omnes non nil magnam vel mai
rem arteria expansionem, & polle. riores amplam cum celeritat e saetam dilatationem, produnt. Illi vero Galenicorum pulsus myurus, formicans, uermicularis, rei nutus , capri Z ns, terratus , dicrotus , nonnili pecies iunt pulsuum magis vel minus inae. qualium , qui pro varia mixtione, or. . linein succelsu varia iri, ita , ut mox parsus, mox magnus, poli ea celer&ictu percipiat Tom. III.
Maioris momenti quaestio est; num pulsusve terri frequens, tardus rarus, inter se disserant an vero pro uno eodemque haberi possint Nolo
hoc loco repetere , quam acrem contra omnem expectationem mihi cele. berrimus vir moverit olim controverissam, quum celeremin frequentem pullum in praxi medica pro uno pulsu haberi polia scripto alsererem. Is enim hanc meam assertionem suae de febribus d. ,e rinae directe adversam putans, quod ingens inter pullum celerem & frequentem intercedat discrimen propugnare integro scripto defendere sibi sum fit. Ego vero in disertatione deis suum natura nec non in schedia inlate apologetico clarius quod sciam primus detexi: celeritatem quidemin frequentiam in motibus rarum differres, dum illa de
intensionein tempore motus , haec vero de numero motuum praedicatur qui tamen proprie non petrat ad Lientiam motuum . hiandocunque
vero sermo est de motibus, ubi semper unus alterum una serie sequitur, ut fit in pullibus haec est quaestio:
an non frequentia a celeritate singulorurn motuum oriatur in annon haeci placerius index sit celeritatis singulorum quod ego quam maxime merito affirmavi . Etenim nulla certe alia suppetit ratio, singulorum ictuum. celeritate in , vel tarditatem accurate , ratione temporis diiudicandi lac determinandi , quam ex irequentia repetita vibratione , ita quidem ut si c. c. eo temporis spatio , quod vocant minutum , in uno centum pulsus numeruntur. in alio quinquaginta, priores duplo latori celeritate quam pollerti res contigit Ie demum conitet. Quapropter nil pulsus celer,
nec requens, ni cive, muli minus
reipsa , ullo in morbo ut dii linctus demonstrari potes , nisi pulsa in i qui fit in arteria dura & coiti iriata , et
149쪽
13 Sect. I. CV XL De rationalii pulsuum exsilicatione.
f. VIII. rum tensio&eonstrictio, eo maior est Fi hanc eandem de imaginaria pul l nisus, intensio, renisus ac renitentia in se celeri sis frequentis di flerenti motibus, contra Haec vero tenso scolenti)m . Medicorum celeberrimi in durities arteriarumis fibrarum pro latentur. Diserte sane verbis S lvius praxiι b. I cap. 26. celeritas, ait,ptilfui ad , Uti mente quidem conciis pipotes , non item digitas tangia perrupi. Idnuod etiam confirmat acuti Llimus Medicus & Mathematacus Res. linus in ir de pia bur pag. 3 celer, inquiens, po Hur, qvιa digito minimo temporis perspis, in statu a naturali
partim recedente, vel non datur,ve ta. diu distingui non potes , quum nainra. lis motus extrιritim arter vix puniscium remporis uret, missio minus in statu praeternaturali id sensibile erit. Egregie quoq; eandem in rem sci ibit Schelhum merus de pussibus p. 73 . pulsum frequerilem non citra celeritatem observari. Et hun etiam est, quod nunquam in Q bservationibus medicis, pulsus taldus frequens, cler&rarus conjuncti deprehendantur. Non sine ratione itaque in consideratione medico practica celeritas pulsuum pro frequentia,&frequentia prsceleritate ponitur. Et quia unius ictus celeritas tactu per se non potest dignoici atque peicipi, eo quod vix temporis punctum complet, consultius est numerum ictuum benencio horologii quod minuta secunda monstrat, metiriatisque determinare, quali instrumento insigni cum fructu in artis exercitio us-cue eo usus sum.
3. IX. - . Longe aliter depulsu duro aemollimiatis sentiendii m. Hic enim licet ipsius mo- duim tu essentiam non tangat, sed tantum talis dicatur respectu arteriae, prout nempe ea plus minus tensa, renitens.
duta , vel flaccida, mollis&relaxataeae nihilominus tamen multum sane refert nosse, qualis sit constitutio dispositio instrumenti mobilis m ventis , ratione texturae strictioris, vel laxioris, adeoque num constrictae, vel laxae sint cordis fibraein arteria- au in tunicas, utpote quo ma or solido nervosis,
universi corporis nervearumin carnOsarum , deprehenditur vel hi statu naturali, a conformatione nativa in aetate iuvenili eliolericis item senibus, ubi arte larum putilis valde tensus ac durus est , mollior, c te litura
in sanguineis , phlegmaticis, item in pueris, vel obvia etiam et in iratu praeternaturali,& nil nisi spastis quaedam species est , quae quam maxime tangit tunicas .arteriarum , ex fibris nervet sin musculosis compositas. Et quoniam se ipsa dispostio arteriarum, ceu instrumenti motus , plurimum confert ad pulsuum mutationem , in proclivi est ratio, quare non emnerunus idemque pulsus teste Ballonio, in utrosue brachio observetur , id quod etiam nos in hemiplexia aliquoties observavimus. Et apprime hue facit luculenta observatio et eripag. 2o qui scribit . in quamplurimirminiibus faticiatis o male curatis, notabilem differentiam inter pulsum
lam lis lateris, movi. Superest adhuc in pulsuum lasseis, qui maxime omnium memoratu mesIdignus, convulsivus meo quidem judi v ' cio merito aicendas. Hic pariter non
sanguine arteriosum alveum perlabente, sed potius ob ipsa nervoso. musculosa ac membranos arteria su stantia proficiscitur in tractorio ac tremulo subsultorio motu, quasi arteria ad superiora raperetur , sese prodit, atque in febribus acutis moristis praesagium praebet eaque propter recte dici potest pulsus Orientium, cui plerumque inaequalis vel intermittens jungitur. Nam scuti circa mortis confinia in toto syilemate nerv rumin nervosarum partium, consu- so&irregularitas motuum cum conis vulsione percipitur ita etiam id in sum eontingit in arteriarum tunicis&tactu sentitur.
150쪽
uincla n morbis recte ex iis formando. F. XI.
Constitutis sic pulsuum differentiis& genuinis speciebus,evolvendae sunt eorundem causse inquirendo maxime, quom do iidem pro diversitate orpo
rum atque etiam rerum non natura
lium usu, dist erant. Ad pulsuum itaque caussas quod attinet originaliteri idem a cordis motu sellaitico &dia. stallico deducendi sunt . Hic enim
eordis motus maxime omnium dici debet vitalis, eor primum movensae ultimum moriens Scilicet cordis si ructura ex fibris quam plurimis firmis tensis, expansibilibus& contractibilibus, sive elasticis Ionge artificiosi si me est contexta, &ex harum viae potentia,validam contractionem, seu motum activum , sortitur, quia a san.
guinis aereo e ilici valde spirituosi qualis sit ex brevissimo illo circulo
ex eordis substatui in pulmones,& ex his ire hanc, dum portio sanguinis ex pulmonibus subtilior facti . per su stantiam cordis musculosam transit &mox rursus beneficio arteriae pul monalis ad pulmones sertur, tenuior redituruso per vasa coronaria transeuntis influxu animatur in potentia
a virtute fluidi subtilissimi quod ex
pari oe a voin intercostali nervorum affertur, magis augetur.
Deinde quum motus cordis non uno . illo contractorio, sed reciproco altero Μαι diastallico absolvatur, posterior qui-
rninus tamen hic quoque motus dii tatorius, qui sit a contractione arteiariarum impulsu sanguinis in venas, necessarius et ad systolen sive . vim elasticam contractoriam . Etenim quia corporum elasticorum ea natura est atque conditio, ut, post dilatati nem sese rursus contrahant ιδε post
nimiam contractionem iterum amplient ae in pristinum statum est tuant in corde quoque tanquam parte mira elastica virtute instruesa, post
suscitatus, ita, ut experimentis con- .stet, quo maior quo crebrior dia-ilolein expansio, eo maiorem fieri syliolen&consequenter pulsum arteriarum. Confirmatur hoc luculenter ex eo , quod am uente copiosius ie-loeius sub moti laboriosiori vel ascensu scalarum , intensiori dongiori sermones, ad cor sanguine, non modo esus motus intendatur, sed pulsus major crebrior micetin corpus plus incalescat contra vero si debita sanguinis quantitas cordi vel per largiores hς morrhasias , vulnerati
nes, aut venarum incisiones subtrahitur, systoles ejus eum pulsu Tanguinis circulo vel valde imminuitur, vel penitus perit ac vita intercidit. Notavimus paucis abhine diebus eiusmodi exemplum in semina, quae, cur nescio, subito enorme angirinis experta est profluvium, ut animo primum deficeret, demum tamen res ciciliaretur. Sed quum e secto eruore conspurcato levaretur paullo diutius erecta sederet , subito exanimis coucidit atque extincta est nullam aliam ob caussam, quam quod sanguine ob situm perpendicularem eo uidet radio systole periit&sie totus sanguinis circulus subbiti qui forsan promto revocari potuisset auxilio.
Sicut itaque aequabiliso moderatus
influxus sanguinis in vasa coronaria m. .&convenienses quantitas incordis σενιιιι thalamos est usa , motum eordis i
emcit; ita eariter aequalisin tempe- . a. rata sanguinis in arterias propulsio, M. ipsi cordis motui respondens, a m derat sanguinis & fluidi elastiei in arteriarum tunicas appulsu dependens arteriarum renitus a systole pulsum facit naturalem, vicissim prata
ternaturalem quando hoc temperam
mento recedit . Et pulsus quidem magnus , sive ampla arteriae dilatatio, indicat copiosiorem sanguinis a cor m--
an luxum rellimilem etiam in arterias, πιι sae
expansionem ejus contractio de novo et fullonem. Parvus vicillim paret