Lazari Riuerii ... Praxis medica 1

201쪽

is 6 Praxoos Medica Lib. I.

que potentissime per vesicatoria, posteriori ceruleis parti admota ; ac denique cauterium occipitio, vel brachio,si catarrhias sit diuturnus. Ad caput etiam roborandum , suxionem retinen dam, eiusque reliquias absumendas conueniunt pulue Tes. circusae, & emplastra. Succini albi, sandarac Arab. mastiches henjoini, nucis moschatae, ana 3 j. thuris, gran. chermes, & rOsar. rubrar. ana 3. s. santator. omnium, myrtili. de balaiast. ana 3. ij. Fiat puluis , qui inspergatur capiti hora somni, mane pectuae decutiendus. Gummi iuniperi B. ij. rosar. rubrar.Ρ ij. myrtil. 5.j. macis, nucis moschat. ana Θ. i. thuris. sem. paeoniae, Corti c. papau. ana Θ.ij. nuc.cupressi. B. g.Puluerentur, Acum floccis panni coccinei, ac sindone rubra , fiat cu- .usa interpuncta perpetud gestanda. V. Mastiches, corti c. thuris, ana 3.ss.sandaracae, coralli rubri , rosar. rubrar. myrtili. balaust. cortic. granat .ana 5.j.ladani 5 ij cerae,& olei rosacei q. s. Fiat emplastrum, applic. suturae coronali. Quia verδ huiusmodi catarrhus , calida plerumque hepatis intemperie ducit originem , ideo remedia quae illius intemperiem emendant, erunt etiam usurpanda. Denique hoc in primis notatu dignissimum est. quod etiamnsim supra in catarrhi frigidi curatione proposi-rum est ; quod nimirum non rard humores excremem

iiiij, partibus inferioribus ad cerebrum sublati , catarrhos essiciant,& motum acquirant praeternaturalem, obstructis meatibus ordinariis,per quos expurgari solebant. Et tunc temporis opportune curatur catarrhus apertione viarum sit nilque blanda, & continua purgatione per iuscula, aut alia decocta, ad multos dies instituta.

CAPUT

202쪽

Cap. X VI. De Dolore layth.

CAPUT XVI.

De Dolore capitis. CEphalalgiae nomen pro omni dolore capitis generaliter usi patur: sed in specie , & magis stricte,

recentem capitis dolorem significat; cephalaea vero inueteratum , & hemicrania eum , qui dimidiam tantum corporis partem occupat.

Sunt & aliae doloris capitis differemiae , quibus diu iaditur in internum de externum , sympathicum, & idio- pathicum , & ex his denuo alius pungitiuus , alius ten- suus, alius grauativus, alius pulsatorius. Dolor capitis internus in meningibus locum haber, profundus ille est, & 'ad radices ocu Iorum pertingit: externus veris in pericranio situs pilorum radices inue itinon sinit , & ad capitis compressionem exacerbati LHaec est Galeni doctrina , quam proponit 3. de loc. assicap. I. & lib. 2. de comp. med. Lecundum locos cap. 3. ubi diserte asserit, dolorem capitis internum hoc peculiari ligno distingui ab externo, quod in interno dolor ad radices oculorum pertingat, in externo vero minime , & rationem reddit, quia tunicae oculorum a cert-bri meningibus prodeunt, unde fit, ut dolor eo usque facilὸ propagetur. Attamen Fernelius huic doctrinae contradicit tib s. suae Pathologiae cap. r. asseritque externos etiam dolores ad radices oculorum pertingere, quod pericranium , cui insident , oculorum cauum pertingat; huic respondet Rondelerius lib. I .meth.med. cap.f. ad dolorem pericranii oculi cauum non dolere, licet illud eo usque pertingat, propterea quδd pericrani dolor a stigore externo utplurimum oritur , quia pars

203쪽

I 18 Praxeos Mediea Lib. t. frigida a simili facillimὸ patitur qualitate. Illud autem

frigus ad oculi cauu non potest peruenire, quia a calore oculoruiu,spiritibus& sanguine conseruatur. Si vero interdum ab aestu , aut simili caula dolor vapitis externus excitetur, tunc cutem capitis tantum assici assit mar, non autem pericranium in profundiori loco situm. Verum haec Ron delet ij doctrina non omnem omnino tollit dis- ficultatem , licet enim omnia, quae ille adit ruit, ipsi concederentur, tamen si dolor excitetur ab aliquo tu more itixta pericranium collecto , aut ab alia causa continuum soluente, nulla ratio erit, cur dolor ad oculi cauum non feratur. Dicere possumus ad Galeni defensionem , duplici ratione hoc signum suisse a Galeno positum : primo, quia membrana , quae a perieranio ad oculi cauum fertur, est hebetioris sensus, atque ita non compatitur dolori pericranii, nisi admodum obtusEr tunicae Vero oculi, quae prodeunt a men in gibus, sunt exquisitissimi sensus , atque adeo insigniter dolent: deinde membrana illa. quae a pericranio oritur, non ita intrin- see E de profundὸ attingit oculum versus neruos Opticos, scut tunicae , quae a meningibus procedunt, unde fit, ut dolor ille externus non possit sese extendete ad fundamenta oculorum, ut loquitur Galenus. Idio pathicus dolor stabilis est 3c permanens, nec aliarum partium sequitur affectus: Sympathicus vero ab alterius partis affectu dependet, ita ut, dum affectus ille suscipit Incrementum , dolor capitis intendatur, dum vero remittitur, conquiescat. Ille autem sympathicus dolor fit vel ex consensu totius corporis, sicut in febribus contingit, vel determinatae partis, puta Ven-culi, hepatis , lienis, Vel uteri. Quaenam vero sit illa pars, quae dolorem capiti communicet, ex cuiusque pari is a adi propriis indiciis fac te innotescet.

204쪽

p. X VI. De Dolore capitis. r e sDolor pungitiuus ab acri & bilioso humore , vel vapore membranas feriente excitatur. Grauatiuus a copioso humore, crallio , frigido, pituita scilicet, vel melancholia, partes sensiles comprimente. Tensivus fit a flatibus. aut humoribus mitioribus intia membranas sese instinuantibus, easque distendentibus. Pulsatorius donique fit a tenui biliosoque sanguine , vel spiritu redundante ; quo turgentes ac distentae arteriae vehementius pullant, membranasque concutiunt, sicque partes vicinas percutiendo sensum pulsationis in iis efficiunt, ut fusius docetur a Galeno a. de loc. assi c. .

Ex supra propositis causae praecipuae doloris capitis

capitis satis declarantur , quae in uniuersum ad solutionem continui tanquam ad causam proximam & immediatam referuntur. Quaecunque igitur continui solutiois ne numani feriam,vel occultam inferre possunt, ea capitis colorem etiam inducere apta nata sent. Signa etiam diagnostica tum specierum doloris capitis , tum causarum eas producentium ex superiori-

curatu facilior est interno.

Dolor capitis in labin acuta cum urina tenui & alba periculosius. Significat enim raptum materiae biliose ad cerebrum , unde phrenitidis periculum impendet Dolor capitis fortis, subird delitescens, nulla subsequente euacuatione , aut morbi imminutione, lirhalis Significat enim facultatis animalis abolitionem , qua obiectum dolorificum amplius non sentiat 'In vehementi capitis dolore extrema frigesi in nra; ex doloris vehementia magna fit calori re-ractio ad partem ast 'arn, unde Periculum imminet i

Quibu

205쪽

ago Praxeos Medica Lib. I.

Quibus ex morbo partium inferiorum conualescens i-bus dolor capitis vehemens superuenerit, si non praecedat excretio manifesta, iis in cerebro futurus est abscessus;materiae enim morbificae transi ationem ad cerebium fgnificat. Qui in doloribus capitis aeruginosa vomunt, & cum surditate vigilanti,ij cito vehementer insaniunt. I.Prorrh. Significat enim bilis adustae in cerebro collectionem, quae ventriculum in consensum trahat. Capitis dolores & sonitus aurium sine febre,aut veritiago,aut surditas, aut manuum torpor, imminentem apciplex iam,aut epilepsiam significat. Hipp. in coacis. Fiunt enim ista syinplomata a pituitae crassae copia in cerebro

cumulata.

Vtero gerentibus capitis dolores soporosi curti grauitate fientes, mali , I. Prorrh. significant cnim humorum transfluxum ad cerebrum , qui cum multi& copiosi sint in muliere grauida ob purgationis inenstruae defectum , hinc grauius malum metuendum est. Dolor eapitis, qui , morbi principio non apparuit, agitato dc perturbato corpore obortus , imminentem crisin per haemorrhagiam , aut vomitum signi

ficat.

Cum igitur capitis dolor tum a frigida causa, tum calida dependeat, ad utriusque ablationem curatio dirigenda est. Ad prioris curationem materia pituitosa primum euacuanda est conuenienti praeparatione adhibita , ut superiori capite dictum est. Deinde intemperies cereis bri frigida corrigenda, ac reliquiae humoris discutiendae sacculis, superiori etiam capite oropositis, vel iis, qui in frigida cerebri intemperie delcripti sunt. Quibus calstitibus confricetor caput derarum mane , per

sesqui

206쪽

Cs X VI. De Dolore capitis. Ic rsesqui horam singulis diebus, dum doloris causa fuerit

exhausta.

Post frictionem capitis per saeculos, inspergatur puluis sequens, cotone, aut lana superposita. Nuc. moschat. caryophy ll. piperis, pyrethri,anail. sol. salutae, baccarum lauri, ana 3. ij. sem .sinapi, nasturtij contus. an 3. vj. Fiat puluis, capiti inspergatur ut dictum est,& mane pectatur ante usum sacculorum, ut puluis pridie inspersuς excidat. Vtilia etiam erum errhina , sternutatoria, & apophlegmatismi, quor descriptiones supri .erunt.' propositae. Vtilis etiam erit strupus magistratis, in hune m dum compositus. v. Rafligni guaiaci,& rad. chinae in taleolas diuisae, ana 3.j.ss. Infundantur per horas xij. in m .iiij. aquae fontis. Bulliant ad mediae partis consumptionem, addendo sub finem fol. verbenae M. j. flor. stoechados &maior. ana P. j. In colatura ditatue sacchati albi m. s. Coquantur in stropum, & antequam sit persecte coctas,in eum coniice In nodulo,sennae mundat. J. iij.agatici recenter trochiscati J.ij.rhab.opt. J.iij. Capiar 5.ij. vel iij. semel in septimana. Conferent etiam plurimum pitulae sequentes,quae in Italia olim magno in pretio habitae sunt tempore Eustachii Rudij,in Academia Patauina professoris Practicae primarii, qui earum autor praedicabatur , & pro magno secreto habebat , ideoque uni dumtaxat Pharinmacopoeo conficiendas dederat, ne aliis innotesceret earum descriptio, quam tamen mutuatus suetat ec-chero, qui eam proponit ex Andernaco. Illa autem talis est.

207쪽

gr. Praxeos Medicae Lib. L. g. 6.Contundantur purgantia, & ponantur in vase via treo cum spiritu vini , ut octo digitos superemineat, &digerantur per octo dies in loco calido, postca adiiciatur puluis di arrhod. Et infundantur ad linc per quatuor dies, mox colentur omnia, & sortiter exprimantur , ac liquor expressus distilletur in balneo, donec in iandocilembici extractum redeat ad eam crassitiem, quae pilutis efformandis idonea sit, quarum dosis est B.j. Sequentes vero pitulae Fernesio tribuuntur, quarum Ie tantam vim experiendo cognouisse affirmabat, ut nullam tephalalgiam , aut hemicraniam offenderit,

quam non curauerit.. Alocsopr. g. lv. electar. de gemmis, trium sal tali rosar. rubrar.ana g. iij. cum syrupo absinthij, &violar. fiat massa, detur 3. j. bis in hebdomada hora j. vel ij, ante coenam. Ac denique in totumaei dolore,& inueterato omnia conuenient remedia, quae pro curatione frigidae intemperiei cerebri fuerunt proposita. Inter quae non infimum locum obtinent emplastra epi spatica. Quibus etiam non conferentibus , nonnulli ausi sunt capiti admouere emplastrum de Vigo cum mercurio,quod multis pituitosis humoribus per sputa eu acuatis, inueteratos capitis dolores interdsim finiuisse asserunt. Thermae sulphureae, ac bituminosae in hoc easu e seaeissimae sunt, tum balneo, tum lotione capitis. Plurimum etiam conferunt, in dolore inueteraro, decocta sudorifiea, quibus multos suisse liberatos,apud celeberrimos Autoles legere est. Quibus non conserentibus, Mercatus ad stibij usum

nudet confugere, eumque cum elogio commendat ii b. r. de intern . morb. curatione c.8. In dolore autem diutur

no plus praestat caput frequentius roborare,qulim perii-

208쪽

Cap. XVI. De Dolore capitu. 3ς s

naciter vacuationibus insistete. Ideo conferent pulue res, & cuculae, aliaque topica, in frigidae intemperiei cerebri curatione proposita. Magis tamen probantur pulveres, quia virtus pilei non ita cerebro communicatur, & ex sorditie eiu in dolor excitari potest. Praeterea fieri poterit inunctio ex ol. amygd. in quo set pillum, lauri soliu, mastiche spica,mentha,maiora Da, thymus,pulegium,nux moschata, caryophylli, & cinamomum,aut horum nonnulla bullierim, addendo dum fit ebullitio, vini rubri parti . Vel sequens oleum arte chymica paratum componi

poterit. v.Terebinth.'.j. mastiches,nucis moscharae4 cinain momi, anas j. caryophyll. Zedoar. galangae , qaflani, ana J.j. g. succi ebuli,& cucumer. agrest. ana F.j.ol. ch mom .dt Iiliorum,ana m. g. vini rubri m. j. g.urpilli virid. M. i. Pulveranda puluerentur,& coniiciantur in reia . tortam vitream,extrahaturque oleum,quo derasum caput illinatur. ue a Oleum succini ad idem est essicax , eoque rempora inungere sessiciet. ' ι - .

Dum praedicta remedia fiunt, ab ipso etiam curationis initio specifica remedia usurpari poterunt, quale est

hoc epithema. V.Pulu.2Moar. s.l. aquae betonicae verbenae,sambu 'ci,an a j. Misce, applicetur calide parti dolenti eum

pannis scarlatinis. ι

Inter specifica doloris capitis , a quacumque causa' riantur,principem locum obtinet verbena cuius aqua destillata , & capiti admouetur, de intus assii tur ad

iiij. cum spiritus salis gut. ii j. Imo vero ipsa verbenavitidis , de collo tantum suspensa, duos aegros sanauit

209쪽

apud Forestum , cum multa remedia frustrὶ usurpata fuissent. Laeuius Lusitanus lib. I. Praxis Med. mirab. obseruat.7.8. 9. Sc O. quatuor proponit remedia,experimentis ibidem enarratis confiimata, nempe fonticulum in summa manu, hirudines temporibus assi xas, apertionem venae frontis, & iuxta eanthum oculi , quorum historias dictis locis videre est. Circa illas obseruationes haec notanda. Primo, quod fonticulus inter pollicem, & indicem admotus, aliis experimentis comprobatus est , & rebellem capitis dolorem curauit.

Seeundo, in curatione quae per hirudines fit , Zacutum non esse contentum duas vel tres admouere, ut

vulgo solet fieri, sed decem aut duodecim circulisitet temporibus assigere, unde maxima sequitur sanguinis attractio, quae Ioram materiam morbificam exhaurire' Potest. Tertio, in curatione quae fit secta vena frontis . n ecn tum est eam venam bis sectam fuisse, unde innuitur primim sectionem satis non pinsuisse ἔ cum tamen praetici nostri raro eam operationem repetant, si prima vi ce non successerit. Causa calida dolorem capitis primarium, Ac essentialem essiciens, est sanguis, aut bilis. Eademque utrique Conueniunt remedia , sed magis, minusve porenἶia, pro maiori, vel minori causae essicacia. Primo igitur a phlebotomia incipiendum est , praemisso clystere, Maior tamen sanguinis copia educenda est , cum dolor fit a sanguinei minor, bile re

dundante.

Deinde medicamentum purgans bilem exhibendum est: non solum quando bilis causae principalis rationem obtinet, sed etiam quando sanguis luxuriat, cuius portio

210쪽

portio tenuior facile in bilem vertitur. Si unica evacuatione materia peccans sufficientet educta non videatur, repetenda erix purgatio per debita

interualia.

Postea admoueantur capiti repellentia, &oxyrrho dina ; qualia in curatione phrenitidis fuerunt propotata, mitiora eligendo. Ac consequenter animalia recenter mactata , aut eo rum partes, ad materiae morbificae reliquias dissoluendas,& dolorem demulcendum,erunt utilissima.

In dolore capitis qui per febres continuas affigit,

pulmo vervecinus ex recenter mactato animali extractus , dc calide admotus , dolorem potenter demulcet.

Ad idem valet cataplasma ex cucurbita contusa, vel semperuiuo maiore plantis pedum admotum. Apertio saphenae , praemissa iussicienter phlebotomia in brachio , capitis dolorem in febribus, saepE in momenro fugat. Interim revulsiones per cucurbitulis , tam siecas, quam scarificatas , & frictiones extremorum erunt celebrandae. Ac toto morbi decursu,si aluus non sit fluida, clyst res emollientes , refrigerantes, & leniter purgantes auternis diebus eruri iniiciendi. Tum etiam derivatio rectὸ, de utiliter celebratur post generales evacuationes,& reuulsiones, secta venafrontis , aut eidem admotis hirudinikus, & vesicatoriis ceruici applicitis. Dum haec fiunt,tora humorum massa erit temperanda tui epis, emulsionibus, & iusculis , in curatione phreni. tidis proposi: is. Si denique dolor valde urgeat, ad narcotica veniem dum est,tam externa, quam intor , pro ut in dicta cu-

L 3 ratione