M. Verrii Flacci Quae extant. Sex. Pompei Festi De verborum significatione libri 20. Et in eos Iosephi Scaligeri ... Castigationes nunc primum publicatae

501쪽

Suetonius: Antiqu'ssimi doctorum quidem 3c poetae Moratores semigraeci erant. Liuium& Ennaum dico, quos

uti aq. lingua domi foliique docuisse adnotum: & si nil ilamplius quam Graece interpretabantur. Ex his Suetonii Verbis potes colligere quare gloi ietur se pauisse eos Grae , ca lingua. quod quam eleganter dictum sit, nemo ignorat, qui scit a veteri bus id genus loquendi solitum vi urpari:

Vt εἰς rσω dc Cicero: literae, qui est suavissi- nati; pastus animorum. Merito ait Romanos ab omnibus certatim Graeco; .& Graios, vocar : cum Cato hoc vides, di

in senatu exclamauerit se non polle pati G:aecanicam urbem. Vides gitur ex solo primo ranii versu imperitu interpretatum esse a Veirio Ennii sensum , ut i a diximus: quanquam verum est, quod ait in fine, eandem pene cum veteri Graeca veterem Latinam linguam fuisse. Nais& ea dem pene veterum Latinorum cum Ionum literis fuisse testatur Plinius libro x II. Quin & linguam Romanorum Graecam fuisse auctor Varro & Dionysus extremo libro primo. 3c inscriptio illa Delphica. quam producit Plinius si sere Latinis characterib. scripta. N A v C I- ΣΟ

R litiosis Mactob: us libro i i 1. Secundum Potnpetu Festum religiosi sunt, qui facienda.&vitanda dis inunt. Reluat I In versu Caecilij lego opposivit.

Nemani J Non est alius inquinatior locus , neque maculosior. Legendum proculdubio: Reuitant, repetant. Ennius: Destituant riuos camposque reuitant. Reuitere M soliter,& melius, scribitur rebitere. Glosiae: Reuitere, m

At meare I Versus Afranij indiget emendatione: Vetuit me sine in rcede prosum Paccius . Remeare in ludum . MKε nil la I Vt confidentis hominis esset praestare, omnia,quae desideratur hic, verba repraesentari posse: sicino ost& nxij omnia tanqua sint in numerato, exigere. Hic aequii iudicem postulo, ut in id tantum quod sa

502쪽

sndagari poterit: non quantu verborum ipsoru ratio postulare videtur. Propemodu auguror quid Festus velit, idque non eius imastis, sed partim eius, partim meis ver

bis , sipotero, declarabo ita: Remisso exercitu silmil las Augur,quo Consul usus est in auspicando. abire iubetur.

quod tunc eo abeunte certu est exercitu esse remis Ium:

Vt cum Opus iit,tunc,si velit, abire possit. Nam Cosules, aut Censores non in perpetuum iptis auguribus utuntur, ut ait sed in auspicio: quos postea dimit-XO tunt. a quo ex lege secureς habitae sunt prius , eum &priorem esse ait Antistius Labeo. eadem quoque Iege significari priorem esiem auspicando dicitur, utari idem in libro de ossicio auguris. Potest autem aut id in consilio facere, aut si quo alio volet loco pullis pultem obii xue ciens seli stimum facit auspicium. aut etiam , si velit, intra pomerium: sa autem, in templo constitit. Primum quod hic dicitur augures adesse Consuli exercitum imperan- tim comitia centuriata sabenti. plane id confirmatur his Varronis verbis ex quinto de sermone Latino Hoc nunc LO aliter fit, atque olim. quod Augur Consuli adest tum , cuexercitus imperatur ac praeit, quid eum oporteat dicere. Consul Auguri imperare Glet ut iniicium vocet, non accensis, aut praeconi. Id incaeptum credo, cum abesset accensus: & nihil inteterat cui imperaret. & dicis caussa fi-χ ebant quaedam neque item facta,neque item dicta sic m-per. & in m. de re ruitica: Ibi Appium Claudium Augurem sedentem inuenimus in subselliis,ut Cosuit,siquid v-sus poposci siet,esset praesto. Porro ita magistratus Augi

ri denunciabat: utar ABITE voLO MIHI IN A v 3Os PI cIo E sst. Augur respondebat: voto. Consul autem ut ait, auspicabatur aut intra pomerium, aut in templo consistens. in quibus locis semper ei auspicanti praeibat Augur, ut notum est ex verbis, quae Paulo ante eX quinto de sermone Latino retuli. Idem a t non dubitari

priorem esseConsulem, i prior fasces habeat, hocest, qui ex lege prior Aetiis sit consul, ut supra locutus est in verbo Parare:quod reponendum est post Pappi. Eandent

autem legem interpretatione ad auspicia quoniae trabe bant uti scilicet cuius priores essent fasces, eiusdem priori; essent & auspicia. Ex istis, & ex aliis quam plurimis

503쪽

passim possumus aduertere,quam aequi boni bene fici una Pauli interpretari debeamus,qui maximam a posteritate gratiam se initurum sperauit, si de bono autore male promereret, quem meliore sui parte mutilauerit, ita ut cum ex Atlante nanum se facere posse contendit, ex homine sintegro, mancum & mutilum nobis proponat. Renouuiiuum J Vidi Adtestata. Repaetula I Glossae: Repagulum, Me t. Repagula,

Roustinari I Lego: Cum aut siluester excodicatur, aut Iolapis mollitur frangendo, ut fiat pasculis vel pecoribus herba, vel hominibus satione. Afranius Emancipato: Repallinasse ratus sentes fugis. vel: Repaltinatas crati sentices fugis. Nepotiat Pacuvij versus inedosus est. Ita emcda: ab eo is Depulsum mamma paedagogandum accipit Repotialis liber Glossarium: Reoria, Ap. πυν

his exemplis legendum Repotia. & pro - , α, ἔ-β , zoquo utitur Pindarus. Apud Acronem Horatij interpretem perperam excusum est ποῖος ia pro ποδος ία. Aeq; e sed Quibus de hominibus cum ego saepe atq; in multis locis opera, factis , consiliis, reque eapse bene meritus siem. Reserari I Reserari ait dici ab eo, quod emota sera a cardine patefiant fores. Inde caeptum, ut quae aperta,&reclusa sint, reserata dicantur. Serae denique dicuntur fustes, qui opponuntur soribus. Pacuvius in Pandite valvas, remoucte seras Vt complectar. 3o ResisIInfra: Rese , ignauus oui residet. Attius in residi vos sumno. Afraniuς in Rosa: praeterea Pacuvius in Armorii iudicio: Tuque te desidere mauis reside: nos hic esse in labore. Io Atiij verbis deest tale quid, deditos: residi sumno deditos. Scriptura antiqua sum no pro somno. ' Ne imitareJCato despolijs,ne figerentur, nisi quae de hoste capta essent: Sed tum ubi indivisi sunt, reuertantur resigitatis vectigalibus. Haec citabat Festus. quae nos

reperimus in fragmentis Servij, qui est penes Danielem

nostrum

504쪽

nostitum. Qui etiam aliud profert ex eodem Catone, oratione in Lucium Furium: De aqua quod attinet ad salinatores aerarios ,cui cura Vectigalium, resignat.

. Asersum J Respersum vinum significat, uia in sacriss Novendialibus vino sepulcrum spargebatur. Iesidi auis I Hic solus versus pertinet ad epitomam. neque aliud quidquam amplius praetor quam quod in Epi

tome cotinetur, a Festo tractatu suisse puto. Rcliqua, tuae sequuntur,tantum abest, ut huc referenda sint,ut potius Io importune a suo loco diuulsa fuerint. Coiungenda enim sunt cum iis,quae de vcrbo Resecrare supra posuit stat in post linea, chique comitia &c,ita: Resecrare,resoluere religiono utiq; cu reus populu comitiis Orauerat per Deos, ut eo periculo liberaretur, ubebat magistratus eu resecrare. Rursus ide. vii se liberaret, ins flebat. & quod insons, innocesque osset causabatur ne in carcere esse leundii. iterum ne in se innocentem animaduerti statuerent, deprecabatur. cumque comitia ossent dimittenda: peracto sacrificio quasi finis impetratus esset, post comitia perfe-eto Ela, sumi iubebant cum sacerdotes suo more alis . . . &secundum consuetudinem luci, in quo sacra facerent, acalatoribus ingeniculato statuebatur & vinu in caput io fundebatur eius, cum imprecatione. Onmino vere,ni fallor,arbitramur haec male diuulla fuisse ac distracta quae V sententia ipsa,& mos resecrationis reorum hactenus ignoratus tam belle inter se coniungit. pro illis corruptis ali'. . . non obscurum est legendum a lictoribus. quos postea vocat calatores. ij, ut alibi dicitur, sunt sacerdotum, ac sacrorum collegiorum serui. Cum in rei caput vi-3Q num infundebatur, apparet id fieri solitum, ut in eum omnis religi cotracta verteret Religio coam cotracta intelligitur,ex obsecratione . quapropter non aliter res crabatur, id est sacro aut religione se luebatur magistratuς, qua si piaculii co tractae religionis in rei caput verteret. 3S A. ZaiJRellat pro distat ait Enniu ponere, cum isdicat: Impetus ast longe medias regionihil' restat.

Aemi Sed exemplo adiuuat interpretationem Numa

in secunda tabula, secund/ lege, in qua scriptum:

505쪽

e t v IIIs EI. QI r D. N o R V M. F V A T. V N v M. I v D I C E r. ARBITROvE. R E O v E. DI Es. DIFFUNsvs. Es-το . Nunc uterque actor reusq; in iudiciu euocatur: itemque accusator de via citur more vetere , & consuetudine

antiqua. sRem eum pro I Reus cum pro Vtroque litigatore poni, ut in eo, qui in aliquem agit: tum pro eo qui dicit pro se, audior . . . . reliqua non potui expiscari. & supra iam dixerat Reum tam pro eo, qui conuenit, quam pro eo, qui

conuenitur, a veteribus usurpatum. io

δου Phγιον κικ σώθ. Quae verba odorati sumus ex Strab nis libro v I.

Motide i Rhondes, Icadionque. & nomina piratarum.&, quam illi essent saluti nauigantium. Is Fideol Lego: interpretatur in iis. Ῥαὸueri Glosne:R: enosuS,νεφριτικός. Rigi bi Quae hic tractabantur, non pertinebant ad ce- sum literae R. Quare videntur aliena hoc loco esse. Nam quid caerula prata, quid Parus insula, quid denique si rus x habent cognatum aut simile inter se 3 Et manJ Vide Nonium. Glossarium: Dirimar,

Rimatur, ἐρευνα.

EmusJ Correxit olim doctissimus Turnebus: specu,incilioue. Rodu J Integrius carmen Lucillii adsert Isidorus: Huc cataproratem puer eodem deserat, Vncum Plumbi paxillum rodi, linique incinxam.Interpreta tur Cataproratem , uncum paxillum plumbi. Quin etiam eundem Latino verbo Syrus vetustissimus Novi Testa-3omenti I'araphrastes Vncinum vocat,in nauigatione Pauli. Videlicet, quod via cui esset. Metina est in ii. linea, serici tracta. Hodie & nos Aquitani fili tractam vocamus ita. Verba illa Rodusculo libram serito concipiebat qui in i cipio dabat. qui vero, accipiebat, dicebat, Hoc AD 4 E SSEE AENEAR. LIBRA. puta meum est, aut simile. ex Varrone.

506쪽

s dori Euxenide nihil memini me legere. A lcimus scripsit

ἰς αλ--ν. Eoque nomine citatur ab Athenaeo. Antigoni praeter alios meminit Dionvsius. Ca ex imparum cire liqua ino; stra verborum . haec scripturae vestigia prae serunt: Eosoue a multo errore nominatos Aber genes. io quorum subiecti qui fuerint Cae X in idarum iuri, vicinarumque urbium imperio,&c. Quae vera est lectio. si illud Cae' nidarum prorsuς integrum esset, ut aliqua parte contaminatum est. Erat en in tale quid cacoxenidarum, aut nc scio quid fiatile. Nare ut etiam ex abis scriptoribus 1 nouim iis, qui dicti sunt Aborigines , eorum at j Cumas, alij alias urbes condiderunt in italia. proinde Ino omnes simul sub uno duce ibant, sed una uaeque pa ς suuin ducem habuit cum in multa partes distracti essen . Agathoclis, qui in m ἡ seripsit, Athenaeus. Stephanus . alij et O meminere. Legendum postea: visam esse iustam vocabuli Romae nominis caussam eam. quae prior eund m locum dedicauisset Fidei. Visa. inquit, iusta est causia nominis Romae in oppido nouo appellando, utpote cum ea R ina prima locum dedicasset Fides de flumine Nolo filiae- is rendum censeo. Calliae verba quae huc pertinent,eXtant apud Dionysium : ηἱ 'est Αγαθοκλέους

thenaeus non semel meminit. Non solum autem de eo intelligitur in illis verbis quae ex Dionysio ius a pona : sed& si Nam eando qua tangit Festuς, ex coden pro 'ona:

507쪽

producit Athenaeus,c5siderarit. Porro cum haec ex autore Graeco desumeret Felius, in illis verbis reddendix Graec: ssat. Nam ωροίαν πιαρεινον vertit tempestiuam. De Galata scriptore amplius quaeramus. Rism. J In istis laciniis, imo fimbriis tantum odorari po- stuimus de compressu Iliae, expositos infanteet Remum,&Romulum; quod a Faustulo sunt educati: quod a ruina sint nominati: quod ex rauliuio cognouerunt, quo patre essent procreati restituisse regnii auo Numitori: per auguria decreuisse uter nome urbi imponeret. extrema verpa roex Epitoma plane sarcire potes. In nona linea Numitoris nomen agnoscimuy. Reliqua nisi qui egregie se insanire postulet alius reserciet nenlo, certo scio. RomamJ Non obscurum est cuius aedifici j olim suerint haec rudera. idque aedificium magis possum describere, is quam a fundamentis rediuiuum instaurare. Haec :gi urfuit siententia Festi: Romani nullum ab initio exercebant artificium. neque prius exercere caeperunt, quam artes didicerunt ab exteris ciuitatibuς. Sero etiam ludi omnes, qui nunc in Urbe celebrantur sunt instituti. Quidam po- λ nunt primos ludos Romano v. alij aiunt Megalenses Matris Magnae, ac populares Cererit. ali j in conserendis equis Troiam lusitasse pueros Romanos. alij solitos exerceri eos equitando, iactu saltu, sestis Parilibus. parilibusq; etiam institutum,ut a ludentibuς fierent. Populares ludos x

manifesto dixit pro plebeis: ut saepe populus pro plebe

dicitur. Romuliat Insta: Romuliam tribum appellatam Terentius quidem Varro ait a Romulo. deinde detortam vocalem v, in e, credibile. Cieterum caussam se inuenisse ait ues Verrius, cur a Romulo dicta sit: nempe quod ex eo agro censebatur,quem Romulus caeperat ex Veientibus. Iam

agnoscis spata una desiderari in extremis reliquiis Festi ad capienda ea, quae de epitoma suppleuimus: Vides etiam inconstantiam Varronis, qui nunc a Romulo dictam ait, 3 quam in libris de Latino sermone ab eo appellatam vult, quod sub Roma fuerit. Norario I Glossarius: Rogari j, ιι scora: V. Male legi: Roga ij, pro Rorarii.

508쪽

iecti. quod Roscius Comoedus in arte sua persectus fuerit adeo ut nihil ei deesset ad pei sectioncm. vi lib. i. de Oratore ait Cicero. Deinde aliud caput: Rustica vinali me se Augusto Veneri dicata sunt: quod eode illo die aes dis ei consecrata sit. iumenta quoque , olitores ,& omnes horti in eius tutela sunt. De iumentis autem mei: onem iacit, quia tumeta coronata eo die ab opere cessabat.quaquam non eo die, sed altero ab illo, hoc est Consualibus cessare solita ait Plutarchus in Quaestioni b. to Rubidu J Infra: Rubidus panis appellatur parum coetiis

cum rubro colore. Plautus in Casina:in furnum condito, atque ibi torreto pro pane rubido. apud eundem scorteae ampullae &c. Intelligit autem locum ex Sticho: Rubiginosam strigilem, ampullam rubidam. Is NumentumI Rumentum in Auguralibus significare videri ait abruptionem dum verba Anci exponit: si posterinae auis canerit, ut auspicio,augurio rumentum sit. Posteri me, vel posterrime, est postreme. Canerit,cecinerit. Etiaballustius dixit canuero, pro cecinere. Suspectum est no-α O men Anci. & potius ita putem legendum: Rumentum in Ruguralibus significare videtur abruptionem: Dum verberat Anciliorum aerimen, auis canerit interea, id co augurio rumentum esto. Et aperte id ex libris auguralibus Carmen est. Aerimen, est aeς, ut supra cognouimus ex libro 11 II i. Morem hunc aera in Saliaribus quatiendi tangebat Nigidius libro x v III. Itaque ex aere in Saliaribus A lta

nus tintinat.

Numinali,J Inna: Ficum Ruminalem appellatam ait Varro a veteribus, quod sub ca arbore lupa mammam, o Remo,& Romulo dederit. Mamma autem Rumis dicitur. Vnde agnos veteres subrum os vocabant qui sub mammis essent. ahi autem sunt, qui putent, quod sub ea pecus ruminari solitum esset. Rupitiast Inepte sane. Lege, Rupsit, damnum dederit. 3s nam & in veteri scriptura annotatu est in margine fuisse, dederit, non dederis. Quid sit R v P i T, vide Vlpian. Tit. ad i. Aquiliam. Rusium'. Alibi monemus verba Catonis ita legenda:

Mulieres opertas auro. purpuraque: artinea, roce, diade Hra, coronas aurcas, russeas. fascias, albeos, lineas, pelles

509쪽

redimicula. De rustea fascia,& Iinea veste Apuleius lib. tr. Metamorph. Ipsa linea tunica mundule amicta, & russea fasciola praenitente altiuscule sub ipsas papillas succinctula.

Au8ari J Glossarium : Ruspinat, pro codem setiam Rostrare. Idem: Rastrat,ani etia. Dimo versum ita legendum: Et ego ibo ut latebras ruspas rimer maritimas. In eo de Glossario: Rutilat, ειυνοῦ, φυζαλ ζ i. Lege ut hic,Ruspat. RutabulumJ Glossae Rotabulum, ἐνσν,λM. I RutilumJ Cato: Mulieres nostrae cinere capillum ungitabant,ut rutilus esset crinis. Rutrum tenentisJ Graeci pueri ἐ*κωσινo: hoc exercitio

utebantur.

s Abis,ilsabini dicti, ut ait Varro Terentius, quod ea gesP L colat deos. α Φούθ, A. s. Illud P P. significat praecipue. quare & glossema appositum erat Plinius: Sabini, ut quidam exillimauere, a religione & Deorum cultu Se - χῖ bini appellati. Sabini quod. J Sabini quod volunt somniant. vetus id prouerbiu esse, & inde manasse ait Sinnius Capito: quod quotiescunque sacrificium propter viam fieret, hominem Sabinum at id adhibere solebant. Nam his promittebat se zs pro illis somniaturum. Idem igitur postquam e somno euigilasset, ipsis sacra facientibus, narrabat omne,quidquid in quiete vidisset, quod quidem esset ex sacristia j religione. Vnde venit in prouerbium, Sabinos quod vellet somniare. Sed quia propter auiditatem bibendi quaeda anus id somnium captabant, vulgatum est illud quoque: Anus quod volt somniat.fere cnim quod vigilantes animo voluimus, id dormientibus apparere solet. Nemo negauerit, quin opera nostra prouerbium, quod hactenus latuerit, e tenebris erutum sit. neque est, quod imorose quis verbarimetur . cum sententia ipsa nullo negotio ex reliquiis Festi diuinari potuerit. Sacram viami Idulia sacra dicta ab ovi Iduli,quae quo idibus Ioui immolabatur. Ouidius:

Idibus alba Ioui grandior agna cadit. Vide Coniectanea'

510쪽

et xi IIctanea.

Saccor . . .JSycomorus est genus arboris, quam dictam Pomponius ait ex sico, & moro: quod ficus ea sit, de morus. Vnde nonae per Y scrib tur. Caetera de Sole, aut tasse de Soracte monte Apollini dicato concipienda sunt. Sed viderint docti. Sacer mons Ioui consecrauerunt.Dionysius:ἰm A., Γαλ

si quis im occidere velit, se frude sua liceto.&, sine capita-αo li noxa esto. &, iure caesus esto. SacramenioJ Sacramento dicitur quod secratur fide interposita. ac tum sacramento dicitur interrogari quidam. Cato in hermum de X. hominibus. Aderant, ne mala fide viderentur icelera nefariasicri,qui dicerent sacranae to traderentur lege estirnarentur. Sacra mentumJ Plebiscitum Papirianum ita legito:

33 Ε .sEMO PORTET.Sueri eulu,I Sacrificulus dicitur Rex sacrorum , qui ea sacra, suae facere Reges sueuerat,iacit. Primus Rex cre tur poti Reges exactos Papisius Manius. Saetra naJ Glossarium: Sacrima, ά-ρχi Jc, Prae