장음표시 사용
271쪽
De insitione ex Petro Crescentio decerpta ad '
OPORTET scire quod instionii multi sunt modi. Primus quidem est quod fraga eiusdem arboris omnia Vltra medium medullae ex transuerso incidantur, dc tum: alligetur quod incisum est, sicut vulnera ligari consueuerunt: de circumponatur cera vel lutum ad pluuiae dc extrinsecorum nocumerorum defensionem , & ne rumpi aut eorum plagae aperiri agitatione ve torum possint, conuenientibus perticis muniantur : statim enim consolidato vulnere superior
pars emundatum in sapore proseri fluctum propter digestionem succi in nodo factam,&hoc proprie dicitur Insitio: quae quidem plantam in
alteram non transmutat speciem deu genus, sed eam de sylvestri domesticam facit. Secudus modus est quod una & cadem arbor abscindatur in trunco, & fragum superius in eadem arbore acceptum, trunco suo inscratur, tunc enim conualescens insita, profert fiuctum alterius generis in sapore,& quantitate & figura quam prius protulerat: & iste modus secit diuersitate omnem quae est in malis pyris, & caeteris fluctibus. Tanta enim est vis nodi &conuersionis pororum qui prius ascenderunt, quod succum ex nodis retentum dirigunt ad aliam formam plantalem, quae monstratur in qualitate & sapore fructus. Temtius modus inuetus est in vite & quibusdam aliis quae ex medulla crescunt: videlicet quod gemma unius vitis excidatur usq; ad medullam prosum
272쪽
de ulnere transuerso & obliquato: & hantunde de gemma vitis alterius eruitur, & loco alterius ponitur,& fit colligatio sicut in aliis, & t sic co ualescit & fructificat. Fieret forte in aliis arbori bus,sed in vite expertum est. artus insitionis modus est, quo fragii arboris unius in aliam inseritur arbore, conualescitque & fructificat in ea per modum qui saepe dictus est.Et iste modus regulariter cum fiterit magis similium,erit melior& citius conualescens:& fit proprie in illis arboribus quae rectos habent poros, & per tunicas lia gatas , a radice accipiunt nutrimentum. Sed iste modus, & smiliter secundus, in plures subdiuiduntur modos . Vnus quidem est,quo surculus inserendus inter corucem & lignum nouae matris imprimitur.Secundus,cum surculus scisso litagno infigitur. Tertius fit more emplastri. tus dicitur ad buccellii. intus vero salici tatica perfosata. De omnibus per ordinem dicena dum est. Primus quide modus, quo surculus i ter corticem lignumque deponitur, fit hoc mois do. Truncum serra acuta recidimus in loco niti do & succoso : ipsumq; cum fascia orticis desu per polimus: deinde vimine salicis, aut ulmi liga mus : ibique inter corticem & lignum cuneum
ferreum,vel osseum,in acutum tendetem, ab utia
parte atum, & ab alia quasi rotundum, tribus
prope digitis deponimus, considerando ne cor licis fastia stindatur: & in eum locum subducto cuneo statim surculum mergimus ab una parte decissim, salua medulla & cortice partis alterius. pellicula exteriori remota, ita quod optime tru-
273쪽
co adhaereat surculi incisura: qui super truncum quatuor aut sex digitis emineat,vel usq; ad Oct o. Duos Vel tres, vel plures surculos pro trunci qualitate constituimus,quaternis digitis vel am- Ilius ad minus inter eos 'hatium relinquentes,3 utum desuper conuenienter ponetes, & peciam disponentes,vel ligates. Hic autem modus Optia me comprehendit & conualescit: sed fieri non potest nisi mense Martio vel Aprili,cum iam potest lignum a cortice separari. Sed nec fieri potest nisi in crassis trunco vel mediocri: & in his arboribus quae crassiam habent corticem & pinguem: Vt ficus,pyrus,malus,& similes. Conualescit a rem optime iuxta terram huiusnodi facta inciaso, & etiam in quacuque parte stipitis & cras
rum ramorum satis congrue prouenici sed omnisserculus duobus adminiculis ad minus, propter Ventorum rabiem indiget. Modus autem secundus qiu scissis fit stipite hoc modo aggrediendus
est. Resecetur truncus & desuper poliatur,Vt di- ctum est stiperius: deinde scindatur in ea parte quae magis uiccosa videtur, & quae corticem ibiadem planum & adaequationi surculi congruum cernatur habere, quod maxime inuenis v bi m ius est ij axium inter corticem & medullam propter abundantiam nutrimenti quod ad partem illam accessit. Si antequa scindas,uinculum prope summiam truncum stipitis ligaueris, cum mi
nima scissura longitudinis defendet: deinde cuneum duobus digitis vel quid minus,logum formabis : 5 aperta scissura eo, sublatinue omni lanugine de ipsus scissura: labiis,surculum ab vir
274쪽
que parte decisum immerges: taliter quod cortex cortici adaequetur in parte exteriore, & lignum ligno interius, ut succus inter cortices & ligna possit liberius pertrasre. In scissitra etia surculus
Optime trunco nouae matris adhaereat: deinde subducto cuneo, surculus in trunco sponte immissus constringatur. Super rimulas cornungen
das & cortices, aliquid corticis huius arboris vel
Ianni linei cerati ponatur, & cum iunco stricte igetur. Deinde ut ait Cato subtili puluere in superiorem scissura immisso,creta plurimum comprehensa cum pauca arena & fimo bubulo, vel cum cera, super truncum & ligaturam ad desei
sonem caloris, venti & pluuiae congrue disponatur,& pecia fascietur.Ego autem plusqua mitileses probaui & senaper inueni suscere solam cretam bene comprestim sine fimo & arena, vel cera & puluere.Haec etiam in scissitra proderunt,
s vapor a radice ascendens ad nouum alendum serculum foras egrediens denegetur.Notandum
tamen quod istiusmodi & actus & operatio diuersificatur secundum diuersitatem crassitudinis& tenuitatis stipitis inserendi,& cunei surculi incidendi . Nam inserendus stipes, surculo crassior est paulo, aut multo. Si multb, duobus potest scindi modis. Vno, ut ab una parite stipitis usque ad medullam tithim cum cogruo ad hoc scalproscindatur, ubi unus tantum surculus ins satur. Altero,ut ab una parte stipitis ad aliam scisturam pertranseat: ibique duo surculi, scilicet unus aqualibet parte ponatur,vel untii tantu si placu
rit ab una parte, altera vacua remanente.Si vero
275쪽
stipes est paulo crassior surculo, necesIarid per mediu scinditur, & unum solum recipit surculu.
Vbicunque autem unus tantummodo surculus pone dus est,debet cuneus eius formari ut in scis iura ex utraq; parte facta,tertia cum cortice conuenieti remaneat: in quarta vero quae intra stipitem stare debet,nihil corticis & latitudinis vide tur, aut modicu eo modo melius quo stirculus in
cortice, quam in ligni stipite exterius & interius adaequetur.Vbi aute duo surculi sunt ponedi, sit scissitra cunei a duabus partibus prope medulla: quae etiam ad medulla & acumen accedat: ab aliis duabus partibus fit quasi eiusdem latitudinis: ita quod pars pauid latior cum omni cortice permanes,extra cum cortice matris aequetur: pars Vero strictior, remota exteriori corticula versus m
dulla stipitis interius distonatur.Si aute stipes est aequalis stirculo qui inseritur, formetur cuneu S, ut ab utraq; parte sit cortex,&Vtrariiq; fiat ςqu tio,& cortice &pediola super riuulas posita,sub tili vinculo scisio,vel cordulacu modica strictura ligetur:& postmodum cum creta,seu terra & p ciola fascietur. Et hic modus iuxta terra & in altum, & in summitatibus optime conualescit: ac omnes istae formae quς fi ut scissio trunco,possunt fieri c5 uenienter me se Februario & Martio, etiamense Aprili si surculus omni terra priuetur: &melius si colligantur ante quam pullulet, & diu sub terra in loco frigido umbroso seruetur,summitatibus non subuersis. Et etiam mense Ianuario cum calefactione ignis facta insitio comprehendit, cum eius auxilio agglutinans concurrat succuS:
276쪽
succus: sed tunc temporis erit insitio caeteris melior, & melius conualescens cum iam cortici se viridis succus intulerit, & gemmae incipiunt Hinc suspectae. Ego etiam malorum insitiones iaci ci ca principium Augusti de surculis illa aestate ma
turatis,&satis congrue prouenerunt. Verunt
men talis insitio facienda est sub terra, vel modicum supra eam, ut tumulatione terrae a tanto aestu insita desensetur: vel supra eam vas aliquod stillans suspendatur, SO eo auxilio poterit hoc tepore etiam in altum fieri. Fit etiam, ut ait Varro, haec insitio commode in solstitio aes tuo & Caniculae signo,ac praecipue in fico. Potest etia praedicta insitio fieri sub terra & circa terra, si v modicum supra terram, ubi sine dubio insiti ramusculi proueniunt omnibus aliis locis ad incremeta maiora,quia ibi lignum S cortex maxime beneficio soli adhaeretis humescit,quae insitio proprie arbusculis conuenit. Si vero arbor mediocriter magna fuerit,commodius erit eandem locis altioribus inserere,ubi cortex sit viridis & succosus,quam ipsam circa terram inserere, quia sic fructus ex ea pluribus annis tardius haberetur: Ucrumtamen quanto magis inserius fiet, tanto magis domesticabitur fructus. Si vero fuerit a bor magna plurimos habens ramos, nihil erit v-tilius quam ramos in locis nitidis resecare, ibiq; quotcunque volueris surculos inserere. Q d si adeo vetusta est arbor ut ramorum cortices numium sint rugosi ac humore consumpti, arbor eadem incidatur, & relinquatur incisi v siue ad annum sequentem, de tunc inseratur surculi qui
277쪽
in ea nati fuerint laetiores, & in comodiore parte locati,circumcisis caeteris & abiectis, qui tot numero esse poterunt,quot inserenti placebit: quia
omnem numerum surculorum sussicienter nutriet talis arbor.Modus quidem inserendi quem Palladius emplastrationem vocat, sic ab eodem fieri assirmatur.Ex nouellis ramis incisis & fer cibus gema quae bene apparebit sine dubio processura,duobus digitis quadratis circumsignetur ut ipsa statuaturin medio, & ita sitbtiliter cortex
leuetur acutissimo scalpro,ne gemma laedatur. Item ex ea arbore cui gestimus inserere,s militer cum gemma tollatur emplastrum, nitido tamen atque ubere loco,tunc ibi conuenienter impres.sum circa gemmam vinculis cogitur cohaereresne laesione germinis, tunc luto superlinis & liaberam gemmam rclinquis. Cui multum proderit si pectola cum cera super iuncturam & rim
las corticum apponatur, ad extrinsecorum nocumentorum defensionem,& nutrientis siicci ac Vaporis vivifici retentionem. Ramos deinde superiores huius arboris resecabis, ne mater proprios volens nutrire ramos, alienum filium sibi propter utilitatem radicu per eundem relinquatur. Deinde verδ viginti diebus exacto is aut pluribus,resolutis vinculis reperies externi seminis gemmam mire in arboris alienae membra trans lixam.Hic autem modus mense Iunio fieri posse
ieritur,licet & ante,& post modicum comprehendat, dummodb gemma conueniens habe tur. Est modus vulgariter ad buccellu dictus,qui huic proximo est plurimum affinis, fit hoc modo:
278쪽
do: Buccellus paruus crassitudine pollicis logus, cum gemma in medio, de nouo surculo eleuetur eiusdem crassitudinis,suo cortice in tres vel quatuor partes scissis & denudato ponatur, & ta tum inferius considerate comprimatur, quod itigno stipitis mediocriter stricte adhaereat: de cortex appositi surculi non scindatur, & siue gemma posita super locum gemmet sublatae ponatur, siue no, nihilominus sine aliquo ligaturae vel auterius rei auxilio conualescit. Abscindeda tamen est omnis circundans boles surculorum,ne imsitae surripiat nutrimentum, ei tamen magnum adminiculum praestabit,si cortex pendens taliter rescindatur, qudd remaneti appositus buccellus subtiliter adaequetur: dc propter dictam causam pectola, deinde creta super iuncturam & totum Duccellum ponatur,libera gemma relicta,postea
ne cera cadat,linea pecta fascietur. Fiat autem hic modus mense Martio,dum cortex separatur alia
gno,& mense Aprili Ac Malo. Surculi antequam gemment collecti seruantur in loco frigido dcvmbrose ne pullulent, sub terra pro parte submersi.Item expertum est in mense Iunio circa finem , dc Iulio,buccellum paruum cum gemma de nouissimo surculo eleuatum, dc in nouissimo surculo positum eiusdem crastitudinis,sive gemmae adaequentur,sive non, sine aliquo auxilio lia faturae vel alterius rei,optime conualere.Et tamic modus, quam seperior qui emplastratio ducitur,locum habet in his solis arboribus quibus succus pinguis est in cortice, ut ficis, oleis, cast neis, de si bus. Potest etiam sine abscissione
279쪽
inserendi surculi eleuari buccellus,& domesticus eius dena crassitudinis ab una parte scissus ibidem apponi,& cum filo ligari ac praeparari,ut dictum est supra:& ubi comprehendisse videbitur supra buccellum abscinde, relicta enim summitas su cum ad buccellum fortius attrahit quam absciosa,& hoc modo possunt plures eiusdem speciei Zc diuersarum in una virga formari. Modus quisit in salicis pertica fit hoc modo: Pertica vel baculus dictorum lignorum perforetur subtili t
rebra & acuta, ita quὁd inter unum foramen δc alterum sit spatium semipedis,&surculus modicum raso cortice intromissiis iungatur in scrobe surculis eleuatis, ita tamen quod perticae saltem
salicis,funamitas remaneat supra terram: hinc Vero post annum materia totaliter eleuata, & inter
surculos incita, platam quamlibet radicibus plurimis decoratam in ordinata scrobe depone, cui fors in proderit si creta,vel cera, ramina de corum scissurae undique optime obturentur. Quidam autem mihi asseruit se expertum fuisse hanc insitioilem in palo filicis viridi perforato usque ad medullam solummodo, & infixille surculos
aequalis crassitudinis remoto cortice, quatenus intrarent in foramen, Vt cortex surculi aequaretur c0rtici pali,& cum cera omnem rimulam ob.
tiarasse,&posuissὸ palum sub terra,quatuor digi. tis iacentem in loco aquoso,ita quod de palo nihil apparuit, sed selum surculi supra terra,& c5prehendisse optime omnes,& resecato inter surculos trunco plantasse & bene covaluisse. Alium modum inserendi retulitColumella,dicens,Gal-
280쪽
tica terebra usque ad medullam arborem pers randa, plaga interius leniter inclinata, ubi ded isto omni fragmine, vitem,vel ramu ad modum foraminis delibratum,succidum tamen &hum,
dii strictim imprimi iubet, una vel duabus gemmis foris relictis, & tunc argilla & musco locum diligenter operiri,& ita vites in ulmo inseri posia se dicit. Praedicti autem duo modi fieri possint in mense Martio, vel principio Aprilis: aut cum
viridis & nouus succus calore aeris dis lutus mouetur in cortice. I tem scribit Varro aliu modum inserendi suo tempore inuetum in propi quis arboribus, hoc modo : De arbore cx qua vult habere surculum in eam quam inserere vult ramulum traducit:& in eius ramo praeci ac d fixo implicat in locum, quod contingit ex vir que parte quod intus est falce extenuatum , ita
quod ex una parte qua cestim Visurum est, cor licem cum cortice aequatum habeat eius ramuliquem inseret, cacumen ut directum sit ad coelum postero curet anno: dum comprehederit, unum propagatum ab altera arbore procedit. Ex praedictis igitur patet, quod licet insitio in similia sit
melior,tamen in dis limitia plurimum coualescit,& infinita mirabilia facit, quae apparent his qui experiri desiderant, δοῦ in talibus exercitantur. HACTEN Vs Petrus Crescentius, qui insitionum historiam confisam & impeditam nobis reliquit,ut legenti facile erit iudicare. In qua nihil immutare visum fati, siue sententiam spectes,sive dictionem, quae multis locis inepta est ac ridicula,sed ornari res ista negat, contenta do-