장음표시 사용
11쪽
potentia passiva siue susceptiua 'omnes formas Ic substantiales 3c accidZtarias in se suscipiat. msi tota denominentur subjecta, id solii gratia alterius partis,scilicet materis accidit, ut ignis subiectu est caliditatis de aqua frigiditatis. Dicitur 3c materia ab antiquIs hyle. Forma vero substatia iis diffinitur esse natura u nata est transmutationes efficere, non quaslibet sine discrimine, sed suo
toti couenientes,haud aliter acsigillum non qu 1libet impress ionem, sed sola sibi respondentem effigiat, ut forma substantialis ignis efficit transmutationes igni conuenientes. Sc forma aquae mutationes aquae naturales.&ita de caeteris.Elhenim proprium formae officiunt,agere&essice re transmutationes. Proinde actu dicitur,sue actus primus&prseipuus physicus 'quia primum est pricipuum agens. Accidentia autem dicuntur actus seeundi quia omnem agendi vim a sormas cipiunt. Dicitur Praeterea forma species siue terminus, ν materiam determinet definiat pread certam rem naturalem constituendam. Csterum quia natura diffinita est esse principium, quid principia hic dicantur, sequens diffinitio declarat,tria exprimens ad physicorum principiorum rationem necessaria. Primum.Principia physica non debent esse ex aliis principiis, id est al. terius speciei δέ naturs composita,ut materia no componitur ex alijs diuesis rationis principiis, neque forma, quavis utraque ex eiusdem rationis partibus componatur. Secundit. Principia physica non debent constitui ex alterutri s,id est,prima non debet componi ex secundo, neque secundum ex primo,ut materia non componitur ex forma, neque sorma ex materia. Tertium. Εκ principi, physicis omnia alia fiunt,id est res naturales omnes nais sunt fieri.Omnia enim ex petenda sunt secundum materiam subiectam. Et quae uniuersaliter sonant apud authores, parti culariter, vel efflagitat materi intelligi debent.Siquidem omnis res naturalis eκ materia dc sor ma duobus principiis playsicis constat ut ostendit rei naturalis diffinitio,qua dicitur ea esse quae constat ex naturis, utpote materia & sorma substantiali tanquam suis partibus essentialibus. Quauis enim partes integrales sint rerum naturalium partes substantiales, tamen non sunt naturs,neque rerum naturalium Principia,quia sunt ex aliis principiis scilicet materia 5c forma partiali. Deinde enumerantur rerum naturalium genera id est species. qus sunt quinque, scilicet ele
menta ignis,aer aqua, erra. Animalia,ut pisces,aues vermes,&gressibilia. Vegetabilia, t ar bores frutices, Scherbs. Mineralia, Vt aurum, argetum ferrum plumbum. Mixta imperfecta, Ut
pluuia,ros,pruina,niκ, grando. Et lis sunt tote res naturales, quarum quidem partes integrales siue homogenes, de eiusdem cum toto denominationis, siue heterogenes, S diuerse denomina tionis a toto, etiam res sunt naturalee,sed partialeu, ut pars ignis, S radix arboris. Deinde sub iungitur diuisio accidentium rebus naturalibus inexistentium, quod eorum aliqua sunt secunda naturam,sia vero contra siue praeter naturam. Accidentia secundum naturam sunt quae rebus naturalibus conueniunt. Illa vero eis conueniunt, qus ipsas conseruare nata sunt, ut caliditas dc leuitas igni secundum naturam contanit,frigiditas vero & grau itas,aqus. Accidentia prs ter naturam sunt, s rebus naturalibus disconueniunt,dc eas corrumpere nata sunt, ut aquς caliditas, per quam resoluitur in vapores, & animali sgritudo, qua disponitur ad corruptionem. Itaque quicquid est in mundo sensibi si, aut est natura,aut res naturalis, aut eius accidens. Postremum ponitur interpretatio rei naturalis, quae alio nomine dicitur totum dc compositum , habita ra
tione ad suas partes. dicitur Jc corpus sensibile, quod substantia completa sit in mundo sensi hili consistens. Denique res naturalis dicitur hoc aliquid, id est tota substantia indiuidua dc una
Ausa est ad quam aliquid sequitur. CAd eam vero aliquid
sequi, est ex ea, per eam, ab ea. aut eius gratia aliquid fieri. Quod vero ad eam sequitur,esseetiis nominatur. CCauula materialis primo est ex qua cum aliquo sit aliquid. CReu
rum Vero naturalium materia est ex qua cum sorina fit compositimi CSecim est in qua aliquid fit ut in subiecto. Causa materialis secivado, usqua. mbiectiva. Causa formalis est per quam res habet esse. Nam dat esse rei, δέ eam conseruat in esse. Ipsa nanq; prssente res est, & ipsa fugiente perit. Rerum vero
naturalium forma, ea est per quam res naturales existunt. CSubstantia, accidens. Causa efficiens est a qua aliquid fit. CConseruans, producens, corrumpens. CCausa finalis est gratia cuius aliquid est. CPrimaria, secundaria. e Causa proupinqua est quς particulari nomine designatur,aut inter quam &effectum haud multe interiacent causς. Remota Vero, qus nomine communi designatur, aut interquam Sc effectum mulis interiacent cause. Causa per se estque cum ad siquid suaptae natura sit. causalitatis nomine pariter est expressa. CPer accidens autem ea dicatur,cum adessestim non ordinetur, aut causalitatis nomine minime sit exepressa. Casus,fortuna, neutr3. Casus,causa est per accidens eorum quae raro con
12쪽
tingunt, Sc alicuius gratia. CFortuna Uero causa per accidens agentium secundum propositum, eorum qiis raro Geniunt.& alicuius gratia. Fors fortuna mala forest a. Propositum. ratio.Uoluntas. 4 Causa in actu est,qus simul cum effectu existit. 4 Causa vero in potentia ea dicatur, que non simul cum essectu existat.
Diffinitionis musael, se est intelligentia. Causa est ad quam effectus natus elisequi. hoc est , in Quid
qua propter materiam . per quam,propter formam, vel aqua,propter est iciens, aut cuius grais causa.
tia, propter sinera, aliquis esses iis natus est fieri. Effectus autem est quod ad causam sequi nam Quid es est id est quod ex ipsa fit. propter effectum materis,aut per ii a propter effectum larius, aut ab sectus. ipsa propter effectum efficientis, aut gratia ipsius, propter effectum sinis. Deinde unaquaeque causarum particulariter diffinitur&primo causa materialis sus diuiditur in causam materialem Caussprimo modo siue prima acceptione Ain eausam materialem secundo modo, de in secunda signi materia ficatione. De causa materiali primo exemplum, vi lapis est id ex quo cum aliquo scilicet sigura lis diuisio satus. sit statua lapidea, & aurum est id ex quo cum aliquo scilicet sigura annuli sit annulus. Ethsc ratio complectitur omnem materiam ex qu siue rerum naturalium, siue artificialium, siue quorumcunque aliorum quibus materia attribuitur. Idcirco diffinitur deinde materia eae qua rerum naturalium, quod ea sit ex qua cum forma substantiali sit totum compositum scilicet ipsa res naturalis. vi corpus hominis est ex quo cum anima rationali sit homo. .Causa autem materia
lis secundo modo est In qua ut subiecto aliquid est siue illud sit forma substantialis siue acciden talis. Omnis enim forma in materia est ut suo subiecto, Ream ob rem causam materialis secundo dicitur materia in qu siue materia subiectiva. Quo circa eadem numero materia si ad rem naistiiralem cuius est pars conseratur dicitur causa materialis primo & materia ex qua R si ad forma substantialem aut accidentia quorum ipsa subiectum est, causa materialis seeundo θc materia inqua. De causa formali exemplum, vi forma substantialis ignis, quia per eana ignis habet esse Dat enim ipsa esse igni, & ignem conseruat in esse. Ipsa nanque forma ignis existente. ignis est, dc ipsa fugiete discedenteque a materia perit ignis. At quia li causi sormalis diffinitio datur de de omni causa formali siue physica siue non idcirco subiungitur diffinitio forme rem naturaliti,cui' idr quod prius sumatur exemplsi ut forma ignis. Nam per eam res naturales una quidem aut plures existunt. Deinde subiuncta duo vocabula substantia accidens, ipsius causi forma- mu's lis diuisionem insinuant in causam formalem substantialem & accidentalem. causa formalis sub stantialis est forma perquam res habet esse substantiale, uti forma rerum naturalium . Causa for malis accidentalis, est forma per quam res habet esse accidentale. ut per albedinem nix est alba,
5c per frigiditatem aqua est frigida. De causa efficiente exemplum. Vt sdificator. Nam ab eo . aliquid sit, id est natum est fieri scilicet domus &astatuario sit statua Et est triplex queadmo
dum sequentes dictiones ostendunt scilicet conseruans producens & corrumpens. Causa efficies conseruans est a qua aliquid conseruatur.ut a caliditate conseruatur ignis, a frigiditate, aqua. Producens est causa efficiens a qua aliquid producitur, ut a forma ignis gignitur ignis & a caiore calor Corrumpensvero est a qua quicquam corrumpitur,via sorma ignis corrumpitur a u. . . .
qua,&a calore frigiditas. De causannali exemplum. vi sanitas. Nam eius gratia aliquid est ut . -- ui exercitium,alimentum, moderataque requies. Et diuiditur in causam sinalem primariam, &se μ cundariam . Causa sinalis primaria est causa sinalis qus ulterius in aliud non ordinatur vi homo comparatus ad ea qus sunt in mundo sensibili.Causa sinalis secundaria siue non vltimata est cau sa sinalis qus ulterius ad aliud ordinatur vi animalia rationis immunia ad hominem. R sanitas ad rei conseruationem. Postea subiungitur diffinitio causi propinqur, duas sub disiunctione
cotineris particulas, quarum prima rationem exprimendi respicit, secunda vero conditione rei. Tunc si quidem causa designatur nomine particulari, quando explicatur nomine singulari aut speciei specialisi s. ut hie sdistra tors salticator respectu huius domus. Tuc vero inter causamec effectum non mulis interiacent causi quando inter ea non mediat, Husdem generis causa vel paucs admodum. Vt inter filium S patrem, inter nepotem 5cauum. Opposito modo diffinitur causa remota duabus Itidem disiunctione connexis particulis. Exemplum prims . vi artifex deoperarius causi sunt remois huius domus .nam communi nomIne ut generis subalterni aut ge ii ratissimi explicantur. Exemplum secunde, ut ipsius filii abavus&atauus cause sunt remotae. Nam inter ipsas 5c effectu in mulis in eodem genere scilicet efficientis interiacent causi, utpote pater atius ti proauus. Deinde causa per se diffinitur duabus quidem particulis copulatione connexis quarum prima rei conditionem secunda vero rationem exprimendi concernit. visu cidum est eausa per se luminis. Nam cit suapte natura ordinetur ad lumen producendu etia exprimitur nomine denotate ratione ad illia effectum. Ita calidii causa est per se caliditatis. Causa vero per accidens easde particulas negariue R disiuuctim in sua ratione coplectit ut vi calidii causa est per accides motus sursum. Na suapte natura n5 ordinatur ad illu effectu. 5c ambulatio causa peraecidens inuentionis thesauri .non enim exprimitur note importate ratione ad illum effectu. Catili riDiuidituri temper subiuncta vocabula causa per accid s,in casum, fortuna, & causam Pac aecideri,
accidens neutra. De casu exopis,ut si lapis cadens deorsum licit prsetereunte, ipse lapis est casus. diuisio.
13쪽
Nam est causa per acciden.s,cum suapte natu ra ad huiusmodi issionem non sit, neet causalitatis nomine exprimatur. est prsterea eoru qui raro continguiu . non enim freque ter accidit prstereunte lapide deorsum cadente laedi. Postremo est alicuius gratia na est illius, quod si prscognosceretur, dignum esset expeti aut euitari. De sortuna Gemplum, ut si quis arborem conscedat ad decer pendos laudius S ramo cui innitebatur fracto decidat,brachitaq; frangat, ille est fortuna. Nam est causa per accidens cum ad eum ei diu no ordinetur. Insuper est agens secundii propositii siue in tione. Nam ex intentione 5c proposito arborem conscendit .Est prs terea eorti qus' raro cotingiit,& alicuius gratia, utpote illius Pr Vbi prs sciretur, dignit esset euitari. Ide quo est casus per ante datam diffinitionem. Nam fortuns ratio specialior est casus vero comunior. Et diuiditur sortii Fortunae na. Namqusdam est sors fortuna lue bona prospera fortuna, qua aliquod grande bonum pter diuisio. intentionem euenit ut si quis effodiens ad plantatam arborem, inueniat thesauru. Quid a vero est mala sortuna qua ingens malii inopinato accidit. Vt si quis equo cui insidet deiectus grauiter isdatur. Et in diffinitione fortuns propositum capitur pro ratione sive volutate . qus csi solius sit hominis,solus homo fortuna dici potest. C stera vero animalia & etia inanimata bene sunt casus. Causa per accidens neutra, est causa per accidens qus necit casus ne fortuna est,m non sit alicuius gratia, neque aliquid ut expetatur fugiatur' dignit efficiat. vi pede Iapillii moties inter ambuladii aut capillis capite dimoues. Postremo distinitur causa in adiu esse ea, q solii simul cii effectu existit ut calefaciens cii calefactione &Milicas cu aedificatione . Causa vero in potetia est non tuiti simul cu effectu existit,sed plerunssest effectu noeXistente .ut aedificator esse potest no existete domo qua extruxit aut ipsa causa no est,effectu in existente.Vt interdit no est domi sicator, at tame est domu ς ab eo construeta. Eicii effectus ad causam reseratur,consimiliter potest diuidi 5
diffiniri singula diuisionum me bra sicut de causa dictu est. Nam oppositorii eade est disciplina.
Otus est alicuius in aliquo aut acquisitio aut deperditio. Dicitur acquisitio aut deperditio: quandiu aliquid rei a quiritur aut deperditur. CAcquisitio: aut deperditio: aetiis
entis in potentia secundum quod in potentia. Motus, mutara .llo, transmutatio. Generatio est substantialis foringinali quo acquisitio .a Corruptio vero: eius deperditio.
CAugmetatio est maioris quatitatis acquisitio. Dirmnu
tio . est a maiore quantitate in qualitatem minorem mutatio.
Alteratio est a qualitate aut ad qualitate mutatio. 4 Contrarium, medium habitus priuatio. Mutatio secundum locum, est ad locum aut circa locum mutatio. 4 Mutatio secundum locum motus localis: latio. Restiis, circularis mixtus siue neuter. Id subiective mutatur: quod est mutationis subieα stum. Id terminative: quod qus acquiritur forma est. Completiue vero totum mutatione acquisitum. Quapropter fornis ad materiam mutatio subiectiva: ad seipsam, teriminatiua ad totain,' mutatio completiva dicitur. Id mutatur per se: quod a motu qui an eo est mouetur. 6 Id per accidens: quod non a motu qui in eo est sed alterius mouetur. 4 Motus acquisitiuus est quod aliquid acquiritur. 4 De Iperditium: quo aliquid deperditur. et Naturalis est, cum ei natus est conuenire cui inest. Violentus veror qui disconuenit, atque contra naturam eius est. CIndifferream: qui proprie neque conuenire neque disconuenirematus est. Commum h rum motuum: ex opposito intelligimus quietem.
Diffinitur motus esse acquisitio aut deperditio alicuius sorius siue substati sis,ut in generatione 5c corruptione, siue accidentalis, ut in csteris trasmutationibus in aliquo subieeto, Ut pote materia, ius primum est transmutationum subie diu. Dicitur aute acquisitio si diu aliquid forins ac
quiris es 4 eius aliquid acquisitum,& aliquid supe rest acquiri dii, v t cum toti' caliditatis quin que gradus acquisiti sunt,& quinΦ restat acquiredi.Sic dicitur deperditio qdiu aliquid forms cuius est motus deperditur,est aliquid ei' deperditum, Ec aliquid relinquitur deperd dii. Vtcsi totius caliditatis sex gradus deperditi sunt: Ec quatuor adhue sunt abiiciendi. Εκ quibus costat ideesse acquisitione aut deperditione, ac si quis dixerit, actus entis in potentia secundum in potentia. que sunt verba disi initionis motus ab Aristotele tradiis eiusde sane sent tis cum diffiniti modo data. Na quod hic dicitur, acquisitio aut deperditio alicuius illic dicitur actus in pol tia secudum m in potetia, Et quod hic dicitur in aliquo, illic denotatur per genitivum entis designate
subiectum in quo est motus. Vocat autem motus alio nomine mutatio, siue trasmutatio. Dei
de sex motus species d iis iniuntur. Et primo gnatio, φ est forms substatialis in aliquo, scilicet materia, acquisitio. Ut generatio ignis est acquisitio tarms ignis in materia. corruptio est forme sub
14쪽
stat Ialls in materia deaditio υt corruptio ligni est deperditio 3c abiectio format ligni a sua materia in qua prius fuit. Augmentatio est malo ris quantitatis, ut magni tutinis extentionis i in aliquo acqui titio, ut cum quid pedale per alimenti susceptionem aut rarefactionem sit bipedale. Diminutio vero est a maiori mole in minorem mutatio, ut cum quippiam bipedale per desuκum partium aut condensationem sit bipedale. Alteratio vero aut mutatio est a qualitate solum. vicum ex luminoso sit tenebrosum aut ad qualitatem solum, ut in contra ex tenebroso sit lumino sum. aut simul a qualitate. 5c ad qualitatem, ut cum ex calido sit frigidum. Et sunt altera tionis sex modiciis quatuor dictionibus contrarium medium, habitus, priuatio design. iii Pri Sex modimus est de contrario in contrarium sitie extremo in extremum Vecum ex albo sit nigrum. Securi alteratiois dias de contrario at e Ytremo in medium ut cum ex albo sit favum. Tertius de medio in contrarium siue extremum ut cum ex flauo sit album. Quartus vero de medio in medium, ut cum exsatio sit rlabrum. intus ex habitu in priuatione ut cum ex luminoso sit tenebrosum. Sextus ex priuatione in habitum vicum ex tenebroso sit luminosum. Mutatio secudum locum aut est mutatio ad locum ut motus ignis sursum 5c terrs deorsum N exteri motus rerum naturalium recti aut est mutatio circa locum. aut proprium, ut motus circularis sphaerarum inseriorum aut circa loca corporum inseriorum ut motus circularis Vltimae sphaerae, quae proprium cIrca quem moueatur locum non hahet. Et mutatio secundum locum dicitur alio nomine motus localis.&etiam latio. Et triplex est ut designant dictiones subiunctae scilicet motus localis rectus qui sit secundum spatium rectum,ut motus grauium 5c leuium Circularis qui sit secundum spatium ciri Motusto culare vi motus orbium caelestium. Et mixtus, qui sit partim secundum rectum Spartam se, catis diui cundum circulum ut volatus auium. Dicitur aute huiusmodi motus mixtus . maliquid utrius sio. ec recti scilicet 8ccireularis participet. Dicitur etiam neuter. Une Q simpliciter rectus ne simpli
citer circularis sit. Possea caetera per quae motus ante diuidebatur, me bra diffinititur, de primo quid sit mutari subiective terminative Neompletiue Siquidem id mutatur subiective, quod est mutationis subiectit .primum quidem ξc incompletum, ut materia,quae si generationis subiectii est dicitur generari subiective. si corruptionis corrumpi subiective & ita de atris speciebu .ld υ eminutatur terminative quod est serma qus acquiritur aut deperditur, ut forma substat talis qtis
per generationem acquiritur generatur terminative dc quae pe r corriaptionem deperditur. cor rumpitur terminative. Et quantitas maior quae per augmentationem acquiritur. augetur termi
native de ita de aliis. Nempe reipsa motus nihil aliud est quam ipsa forma vel subsantialis vel ac cidentaria quae per motum acquiritur aut aboletur. Completiue vero id mutatur quod est io tum compositum corpusque naturale per mutationem acquisitu autdeperdatum, v t totus ignis qua per generationem acquiritur, generatur copletive. Et tota aqua que p er corruptionem de perdatur corrumpitur completive. Et tota arbor quae ex quantitate hichita sit tetra bita autetur completiue & ita in aliis. uo sit vi haec tria nomine concreto alet denominatiuo explicata, re ipsa inter se differant etiam specie. Nam quod mutatur subiective, non mutatur terminatiue, nec completiue,sicut subie ctum non est sorma neque totum completum . Tamen denominantia
abstractaque re ipsa idem sunt 3c sola ratione dissident. Nam fornax mutatio ad materiam com para dicitur mutatio subiectiva is es subiecti,&quae est in subiecto. Eadem comparata ad ipsam formam,dicitur mutatio terminat tua id est quae est ipse terminus 5e forma. Comparata vero ad totum, licitur mutatio completiva id est ipsius completi ξc totius compositi. Deinde diffini, Quid estuntur mutari per se & per accidens id quidem mutatur per se qnod mouetur a motu qui in eo mutari Pest ut subiecto aut primo cuiusmodi est materia aut secundario cuiusmodi est totum comis se. P Ttum, quod gratia alterius partis scilicet materiae transmutationis subiectum dicitur, ut materia in qua acquiritur forma ignis per se generatur. Totus etiam ignis qui acquiritur, per se Quid mirperieratur, quia mutatur eo motu qui est in ipso vi subiecto. id vero mutatur per accidens. tari per aeqs no a motu qui in eo ut subiecto est. mouetur sed motu alterius,5c qui est in altero, ut cit lapia cidens. mccidit deorsum forma lapidis . eius magnitudo, calor 5c frigiditas, etiam per accidens mouentu edeo isti m non quidem motu Qui sit in ipsis,sed in materia lapidis cui etiam inlunt. Et quiescens in naui per accidens mouetur ad motum nauis qua continetur. De motu acquisitiuo exempla, ut generatio ignis. Nam per eam aliquid scilicet sorma ignis, acquiritur. Similiter augmentatio aris horis. Per eam enim aliquid, scilicet maior quantitas acquiritur. De motu deperditivo ut corruptio ignis. ippe per eam aliquid scilicet forma ignis,deperditur . Et decalefaci io aquae, id est deperditio caliditatis in aqua. Praeterea datur motus qui simul est acquisitiuus 5e deperditi titi .eollatione facta ad diuersa,visonatio ξc motus localis acquisitiuus est pariu posteriorum, de de
perditiuus partium priorum quae iactae non manent, sed de pereunt. perinde atque si quis conti ave protrahat lineam in directum &partes illius descriptas continue deleat considerando parte, quae in continuum describuntur ille motus acquisitiuus diceretur sed attendendo eas quae abo lentur at nobi iterantur diceretur deperditiuus. De motu naturali excpsum, ut motus terri aut lapidis deorsum. Nam is natus est terrs aut lapidi conuenire. Motus vero terre sursum violentus est quia ei dist enit atq; contra naturam eius est. De motu indifferete,ut leue sursum sertur.5c offendens obstaculii mouetur ad latus .ille motus neet omnino couenit leui quia non est ad lo
cum sursum,neo omnino disconuenit quia no est ad lo si deorsum, sed quodamodo inter Virii medius est. Et quia unum oppositor u per alterum cognoscitur,motus aute 5e quies ad inuicem
15쪽
sunt priuatiue opposita idcirco pereaqus de motu dicta sunt,facile natura quietis,cognoscit .Est Quid ci x eui quies,m subiecto nato motus priuatio, cu scilicet subiectu no mouetur qu ado ubi θc quomo do moueri natu est. Et per cosimilia penitus naebra diuitur,diffinitur et coirmiter sic t motus.
Nfinitum primo non finitum, non quantum. CSecundo, quantum transitum habens inconsummabilem. Magniὰtudo,multitudo. Infinitu magnitudine est quod suae ma gnitudinis caret extremis. Infinitum multitudine, quod suae quidem Sscretae multitudinis caret extremis. Clarini tum secundo. infinitum actu. Tertio est spatium, cuius
cum pars transta si, nondum totum est pertransitum.
C Quarto est quod cum sit transbile difficilem habet tran, situm. Quinto infinitum, est cui semper additio subtractiove fieri potest. Additio. subtractio. Subtractio, diuisio, idem. Infinitum quinto, inusiniit m potentia.
Infinitum in prima acceptione est quod non habet qualitate,aut continuam ut punctum,aut discretam ut unitas.Dictum infiniisi quasi non sinitum,& non quantu. In secunda vero acci ptione est quantu habens transitum ed inconsummabile. Dicitur autem transitus inconsumma hilis extensio aut pluralitas qus sempersumendo partes eiusde & determinate quantitatis nunq: solui Se siniri potest.vt u daretur linea a qua sumptis continue pedalibus eius non posset longi In sinita a- do tota absumi.aut numerus a quo dempto semper hinario aliove determinato numero, nonctu diui posset ad eius sinem quispiam peruenire ea linea & is numerus esset hoc modo insinitus. Et diuisio. ditur hoc modo Infinitum in insinitum magnitudine &multitudine, quemadmodum designat dictiones eius diffinitioni subiunctae. De infinito magnitudine ut linea quae suae extensionis nee principium haberet nec sinem, utrinque in immensum porrecta Ea enim suae longitudinis ore rei extremis , Ec partibilibus, nam neque primam haberet pedalem, neque ultimam, de impar tibilibus quia non haberet punctum initians ,liaeque diniens quibus clauderetur.ita superficies suae latitudinis & corpus suae profunditatis extrema N partibilia 3c impartibilia no halias est hoc modo infiniisi. De infinito multitudine exempli ut si sumatur numerus cuius neque prima dari posset unitas neo vltima similiterne et primus binarius aut alius certae multitudinis numerus. neque vitimus is careret sus multitudinis discreis quod consulto adiectu est, ad excludenda inui. ritudine continuam partiti cotinui)extremis.& partibilibus quide N impartibilibus , esset hoc modo infinitus. De infinito tertio exemptu ut via cuius medietas peracta est, & altera superest perageda est infinita in tertia acceptione.Et numerus cuius pars numerata est 3 restat altera pars numerata eode quo modo inunitus est. De infinito quarto, ut totu spatium inter oriente de occidente interceptu pertransibile quide est, sed difficilem habet transitu.Et numerus arenarum maris,aut capillorii capit is,numerabilis est sed dissicilis est ea niteratio. De insinito quinto exe Plum, V t magnitudo.& quodvis continuit. Nam ei semper potest fieri subtractio id est diuisio in minores partes neci: unqua per talem diuisionE peruenietur ad partes impartibiles. Similiter nu merus consurgens eκ diuisione partiu continui est hoc modo infinitus quia ei semper fieri potest Insiuiti additio Q uantum enim decrescit magnitudo tantia crescit partium eius multici do neq; Vt qua potentia ad maximum numerori . t ulterius additio fieri no possit peruenire possibile est. Et diuiditur
diuisio. ut subiunctae dictionea designant in infinitu quinto additione . cui scilicet semper additio fieri potest,cuius modi est numerus ac tris ita quinto subtractione cui semper subtractio diu istocli fieri potest, iusmodi est magnitudo. uibus tertium mehrum ex utroq; compositu adiungi po test scilicet infinitum additione&subtractione ut partes collisi is qui se inber subtractio ma gnitudinis fieri potest ex qua earum semper multitudo crescit & continue aliquid ad heitur. Authores autem per membra simplicia intelligunt composita. Et infinitii quinto dicitur infinitu po
tentia infinitum vero sectando infinitum actu.
Ocus est extrinsecus terminus corporisalterum continentis. Locus communis est qui multa cotinet.quibus immediatus, non est. Locus proprius est terminus corporis continentis contento immediatus. CTerminus, superficies concaua. Cri Uero concaua est.quae est continentis interior vltima. avid Io, CViolentus in quo res naturalis minime natura quiescit.
a. Uisi initur locus es e terminus sumisicies etconcaua corporis continentis alteru,ut te locat
Elat ea convexa en, quae est corporis circundans extrema. Locus naturalis est inquo res naturales i rura quiescunt.
In eo enim natura quiescunt, in quo conseruari nais sunt.
16쪽
trinsecus non quidem corpori locanti quia et Inest ut suo subiecto, sed ipsi corpori Iocato, re
spe tu cuius dicitur locus. Non est enim locus in locato, aut ut pars eius aut accidens, cum possie conparari, dc separatus permanere. Corpus tamen locatum dicitur esse in loco denominatio ne eNtrinseca, quemadmodum pannus mensuratus ab vina, non quaesit in panno,sed ei extritis Q, ut superficies concaua dolii eo nilnentis vinum,est locus vini quia est terminus dolii contine tis alterum rpus, ipsi corpori contento extrinsecus. De loco communi exemplum, Ut conca Dum caeli lunae ad aerem, aquam de terram, locus est comitis. Nam illa continet corpora qui hus non est immediatum .cum inter ipsa dc concauum lunae, aliud corpus , scilicet ignis, ulteria cca . De loco proprio,Vt concauum caeli lunae ad ignem. nam est terminus ipsius caeli lunae ignem concinentis,igni contento immediatus cum inter supersiciem caeli lunae concauam & ignem, nullum aliud intermediet corpus. Et in diffinitione loci, terminus non pro quacunque corpori; sta perficie sumitur,sed dii niaxat pro superficie concaua. Siquidem duplex est extrema supersicies, scilicet concaua, quae interior est corporis continentis super facies Sc vltima, nempe ultra eam nulla est illius corporis interior superficies. ut in rima doth aut vitri alteriusve corporis continentis Sum i .el superficies. Et lixe dicta est esse locus, Zc secundum eam unum corpuου continet alterum. Alia est diuit . . superficies convexa dc est exterior corporis superficies dc Vitiina, cum ultra eam nulla sit alia eκ terior eiusdem corporis superficies,ut extrema superficies terrae tangentis aquam,aut aerem, ex trema aerse lagentis igna,& inter ex eriores Vltima ignis ultima superficies tangentis ce' u lunae. Et ista non est locus, quia secundum eam corpus non continet , sed potius ab altero continetur,
excepta solum ultimas pli aera,quae nullum habet aliud corpus supra se . uo sit ut omne corpus habens superficiem concauam habeat itidem conuexam, qua clauditur ut termino intrinseco, ecqua tangit corpus ipsum continens si modo habeat quemadmodum inferiores sphaerae caelestes. 'on tamen quidquid habet superficiem conuexam .habet concauum , ut terra Sc caetera cor rora, quae continentur solum, & non continent. De Ioco naturali exemplum, ut concauum aeris hominem continens est locus eius natu resis,3c concauum aquae ad piscem. D e loco M solen to, ut concauum aquae ad hominem, dc aeris ad piscem. Nam neque in aqua homo, neque in aere piscis conseruari natus est.
Acuum primo, est locus non repletus corpore. natus repleri. Cum enim inter superficiei latera non interiacet corpus. iii do interiacere natu esset: ea superficies Uacua diceretur. Uaαcuum primo, vacuit priuatione. Vacuum secundo. est di meusio omnia intra se corpora non cedendo recipiens. CVacuum
secundo, spatium separatum. CΤertio, est quod corporibus immersunt , plenum non est, Privatio, spatium.
Tres istae diffinitiones vacui non rei naturam explicant, cum natura non sit natum est. Vacu in Ouid .
iam sed conuertibilem nominis rationem insinuant. De vacuo primo exemplum, V si aqua vi- c tibin e citro contenta esstandatur, nullo alio vitrum subeunte corpore, cum ipsa esset penitus effusa. mo '' Persicies concaua vitri est vacuum primo. Nam ipsa est locu ς non repletus corpore, cum nullum intra se per hypothesim corpus contineat, natus tamen corpore repleri, nam suapte narura tiata est aliquod corpus continere, cum omnia corpora nata sint proximum corpus latinere, quo excludatur vacuum,quod summopere natura abhorret. De superficie vacua exemptu, Vc si intra cois ui caeli lunae latera non interiaceret corpus,omnibus scilicet ab ipso remotis curamen natu est et interiacere concauum caeli lunae, superficies vacua diceretur , 5c vacuum Primo. Vnde constat
vacuum primo non capi pro medio illo inter hiante spatio intra latera superficiei concauae remo ro omni corpore concepto, sed solum pro superficie concaua corporis non continente aliquod corpus. Et vacuum primo, dicItur etiam Uacuum priuatione, quia loci priuationem designat De vacuo secundo exemplum,ut sit esset dimensio per totum mundum quemadmodum po nebant aliqui antiquorum )extensa omnia intra se corpora non cedendo suscipiens, S illius tanta moles esset cum corpore in se recepto, quanta esset corporis in eo contenti magnitudo, ut in corpore bicubito, illius dimensionis magnitudo bicubita, de in tricubito tricubita, mobili coe poris contenti omnino respondens, illa dimensio esset Uacuum secundo. Verum nulla talis . nepotest, quia natura quam maxime refugit penetraιionem dimensionum , corporumque occis a tionem ad quam prorsus excludendam corpora sibi inuicem cedunt, Sc uno locum aliquem tib eunte alterum prius eo loco contentum exit egrediturque, neque unum alterius dimetis ioncssu hitat subintrat Ut aqua cedit lapidi,&aer homini. Quod si altero corpore secundum consimi uia pe lem situm adueniente primum non exiret loco suo, neque diuideretur,sed eundem penitus cum necratii, secundo &secundum cum primo situm haberet,nel plus duorum c punius dimensio spathopple dii actio ret, illa corpora non cederent, sed se penetrarent at occuparet.Et dicitur vacuit secundo, alio no num. mine spatium separatum, i, a substantia rerum quibus cottingitur,separatum sit atque semotuni. Vacuum tertio duas prinias vacui acceptiones complectitur,& ideo est duplex scilicet vacuit Vacui ter
totio priuatione. Et est parua quaeda concauitas quae corporibus inuncisa,plena non est, nata ta- Goda .i: a
17쪽
men repleri,quomodo aliqui posuerunt parua quaedam vacua eorporibus animatis insita in quibus alimentum susciperent. Aliud est vacuum tertio,spatio. Et est parua quaedam dimensio cor poribus immensa,iplaque non cedendo recipiens, ut nonnulli nolentes concedere vacuas huius modi concauitates posuerunt exiguas dimensiones ccrporibus immersas, quae non cedentes ali
mentum susciperent, eique coniungerentur.
Empus est numerus primi motus secundum prius & posteὰrius. CPiimus motus is est qui est primi mobilis. Clito
bilia hoc ordine sunt sita. terra, aqua, aer, ignis .coelum Lunae. Mercurii, Venetis, Solis. Martis, Iovis, Saturni, firmamentum, primum mobile. 4 Praesens primo, est impartibile. praeteritum futuro connectens. ePraesens nunc, instans, adiacens. Secundo, est tempus Vtrinque adi cto impartibili non multum distans. CPraesens nunc. Praeteritum :est teporis pars prior. turum Vero,pars posterior. Esse in temupore. est mensurari tempore.. Ea Uero mensurantur tempore, quorum tempus duratio est,aut quae incipiunt & desinunt in tempore.
Quid te Diffinitur tempus esse numerus,rion quidem numerans, sed numeratus hoc est partes ipst nu pus. meratae,&secundum aliquem numerum apprshensae, ipsius primi motus secundum prius Sc p sterius sumptae id est secundum successionem,qua una temporis pars est prior, ec non permanes cum posteriori, altera ve ro posterior,& priore praeterita continue succedens, Vt annus est numerus trecentorum sexagintaquinque dierum sibi inuicem succedentium,& dies, numerus viginti quatuor horarum,secu ndum prius S posterius sumptarum, hora vero, numerus sexaginta mi nutorum,quorum unum prius durationem habet,&aliud posterius ei succedit. Et in hac temporis diffinitione primus motus dicitur motus circularis,qui est primi mobilis, supremaeque sphae rae. Nam sols partes illius motus secundum prius 5c posterius sumptae dicuntur tempus , dc non partes motus sphaerarum inferiorum,aut rerum naturalium. Mobilia autem,no quolibet mo tu sed eo qui secundum locum est nam is solus caelo conuenit in hoc ordine sunt sita, ab infimo ad supremum, Eca proximis nobis ad remotiora conscendendo. primo quatuor elementa, quae mo uentur motu recto,scilicet terra aqua, aer,ignis. Deinde septem orbes planetarum,quorum in se riores superiorum ambitu continemur scilicet caelum Luns,cstum Mercurii, Veneris Solix Martis,Iouis,saturni.Cui proxime supereminet firmamentum, stellis fixis 5c quidem plurimis oris natum. Postremo primum mobile omnium est supremum csteraque suo claudit ambitu. Et om nes caelestes Orbes circunseruntur motu circulari. Deinde subnectuntur ipsius praesentis duae ac Q uid pri ceptiones. I n prima acceptione praesens est impartibile secundum successionem, partem temporissen b se praeteritam futurae connectens ut sit tota presens hora a b, cuius medietas sit praeterita,& mediem. taς sutura,coniunganturque adinvicem per instans c, tale instans est praesens primo, quia estim partibile temporis.connectens prxteritum ac ipsi futuro cb perinde atque in linea ac b, puncta ς c est extremum N impartibile secundum extensionem, coniungens priorem partem lineae scilicet ac parti posteriori eis. Et quemadmodum in philosophia naturali lupponendum est, punctum
esse proicis indivisibile secundum magnitudinem , nullasque dimensionis partes habere alioqui non posset esse lineae vitimum, ita quoque supponendum est, dc principii loco habendum . in stans esse impartibile secundum successionem, nullasque durationis partes habere.alioqui temporis extremum esse non posset.Et praesens in ea acceptione dicitur alio nomine nila primo, siue in stans adiacens.Quod postremi adiectum est ad excludenda instantia coniungentia partes temporis praeteriti inter se, aut temporis futuri . quae non sunt praesentia primo , quia non adiacent nobis, nec assunt.Siquidem Omne praesens primo est insta .sed non omne Instans est praesens primo. Praesens secundo, est tempus utrinque a dicto impartibili distans non tamen multum. Di stat quidem utrinque tempus,quando eius una pars prscedit instans adiacens,& altera sequitur. Quare totum tempus praecedens instans adiacens iue praesens primo,aut totum tempus seques, non est praesens secundo,quia neutrum utrinque iacet,sed solum altera ex parte.Tunc Vero non multum distat tempus utrinque iacens, quando utraque eius pars, & praecedens scilicet, dc sesquens est propinqua instanti, ut praeteritae partis principium non longo interuallo semoueatura praedicto instanti, nec suturae partis finis .Quare totus annus,aut quinquennium,aut decenni iam non est hoc modo tempus praesens,quia eius partes ad instans nobis adiacens comparat , multo interstitio ab eo distant, sed hora aut dies recte dicitur secundum hanc acceptionem praesens, cum sit tempus utrinque ab instanti adiacente non multum distans. Deinde diffinitur prsteri tum esse temporis pars prior,& quae exacta est.Quae si non multum a praesente primo distat dicitur praeteritum actu δc temporis praesentis est pars,ut horae praesentis medietas quae pertransiit. Si vero multili distat ab impartibili nobis adiacente, dicitur pro terstum potentia, dc non est pars teporis praesentis.Futum vero est temporis pars posterior, dc quae adllucve tura est.Et ea si parii distat ab adiacete impar tibili dicit u r futuru actu est pars teporis praesentis.Si vero multu in eo distat est futurum potentia,ec non pars teporis praesentis. A t quia omni rei naturali couenit esse
18쪽
In tepore quid sit re es ii tepore postea ossenditur Est ea me surari tepore ut ut mesura in
triniae: .quead modia primu mobile .in quo est lepus ut suo subiecto, aut ut mesura edit rinseca si cut sphers celestes in seriores. 3e res naturales cies. in quibus no est tepus vi subiectis. perinde at clivinam furatur sua magnitudine. t mesura intrinseca. pannus vero ab ea de dicitur me sura is vi victura extrinseca,cia viris extensio sit extra pannii. Et hie quide mensuras secundu extensione res
vero naturales displisis cslestes secadu duratione. Duplicia alii sunt qus me suratur tepore. Qus da eo mesuratur ut mesura equale quotu scilicet totu te pus est dura i io & qus squa cu toto ic pore habet permanetia,ut Orbes cslestes & reru naturaliti materia. Et hic similia sunt pano squa ipsi viris ektesione habeti. Alia vero tepore mesurant ut m Esura excedete qiis silicet incipitii 5e de sintit in tepore queadmodii res naturales ori si in tepore atet obatu habetes, de quatit duratio toto tepore cotract ior licui teporis particulae respondet. Et haec assimilatur panno minore 3e princlinpio 8d fine extentionQ habeti cF vina ipsum m. rans significatur per secunda diffinitionis par
istula alia vero per prima. Et hseliteis introducti5is succincta breuis et declaiatio huic loco sus sicere Misa est in pricipio quide adiecta quo ipsa introductio secudii lii eis serieυel in irascursu in relligatur,ante et ad primi dialogi exactiore ipsius explanatione coiinentis IectionE accedatur.
Andiae lector quicunq; ad hanc lectione accessurus es. 8e cui nostram oti Nperam profutura cupimus, ne mireris si aliquot in locis Aristotelica lite
' x Darae non sinu; ordine secuti. sed parti postposita interdu praeposuimus. hcc
ia ne iii cosulto feci mus:quo omnia & clariora .& memoratu proptiora reddearentur:& nos hac de causa ubi Aristoteles in literis demonstrat,titeraru ordine murat uimus, aliis literitus. nam grecatu literarum & latinarsi altera & altera series est. Gractam secutus est Aristoteles nos latina potius.quo cofusio vitaretur . essetq; inutellectui peruior demonstratio: ratino esse paraphrastis ossiciu in omnibus aut horis seriem sequi. & nihil immutare: veru id potius seruata literae sententia.& aut horis mente, ea modis quibus potest clara εἰ Deilem efficere, Sc omne quoad potest amputare confusionis occasione. Insuper summo conatu studere debes intelligere quo pacto aliqua subiecto sint unu. 3c ratione multa. Nam ex huius sana intelligentia. multa in hac peripatetica philosophia pedent panditi id ad sapientia introitu, haubetq; id praecipuum, ut intellectu nos defendat ne lababamur ad ea pone da quae non sunt, nec ad neganda quae sunt: quae dus extremae sunt in nostra philosophia Sy rtes
ad quas qui applicat, periclitatione in philosophia faciut.surguntq; horrenda iuigia. Phorcidos Scyllς latratibus similia. longe vano garritui sitraquille&paci sic sphiulosophiae aptiora: quae solii pulchra & pulchrorum conleplationem intendit nullius
maledica clamorosa iurgia vita ea sophistis relinques: quibus cedere magis ipsi operaepretiu est.&eCstacendo superare. qcu ipsis cocertando garrula videri. Neq; quae sunt at terius artis aut peritiae. sibivedicat.sed Logica Logicis, εἰ Mathematica Mauthematitis.& diuina Metaphysicis relinquit discutienda, ad omnes iustitia seruans. Quo sit ut quoties inciderit sermo an quicquam ea potentia quae supra naturam est, ei lepos st: quod naturae potentia esse non potest, ut infinitum. Vt vacuum : ius illic
nostra naturalis philosophia nullum habet sed alteri disciplinae relinquit cognosce,
dum. Supponit enim illam pulchram &admirandam Universi ordinationem : quasillam summam & stabilissimam optimi naturae opificis quantum potest imitatur. In qua decora uniuersi ordinatione .ipsi ab ordinatissimo rerum opifice concessa ,hee philosophia suum locauit fundamentum. Hinc euenit ut qui cotra hanc ordinati nem quicquam sibi admitti petunt.non amplius philosophice agant. Sunt enim exutra philosophiae bases 3c fundamenta: neq; a naturali philosopho magis id recipientidum esse celao.quam a Mathematico lineam esse infinitam:quo admisso sua prinucipia Sc suae cotemplationes pereunt. 1 Conducet tibi quicunq; es Peripateticae phi losophiae amator. si introductorios dialogos paraphrasticae expositioni praelegeris:
praesectim primum,qui praecedenti introductioni seruit. Valer
19쪽
stotςlis octo Physicos libros paraphrasis.adiectis Iu doctoichthoues Neoportuensis scholiis. CPrimi Capitis paraphraseos in primu Physcorum, annotatiunculae. CPrincipia, elementa, usae. principsorum sunt nomina. Incertius, notius. Notiora nobis,notiora quo ad nos. C Confusiora,compositiora. ibri Physicorum Aristotelis.octo. Primi librica.pita,nouem. Primum caput.libri prooemium est:
quod, quo pacto in libris Physicorum procedens
dum sit ostendit, tres continens conclusones.
Prima. Prius naturalis philosophiae determinas rda sunt principia. 4 Patet, quia ea prius determis
nanda sunt, ex quorum cognitione, rerum naturatilium acquirit ut notitia. At ex principiis naturalis philosophiae, rerum naturalium acquiritur notistia : quoniamquidem intelligere Sc scire contingit circa omnes scientias quarum sunt principia, eleumeta, aut causae, eri horum cognitione. Arbitranetur enim omnes tunc Unumquodque cognoscere. cum principia. elementa 3c causas
cognoscunt. Sunt igitur prius naturalis philosophiae determinanda principia. Seu icunda. Ad ipsa principia ab incertioribus natura procedendum est. Patet, quia a
notioribus nobis ad minus nota procedendum est. Incertiora autem natura . nobis sunt notiora certioribus natura. Non enim oportet eadem nobis & natura similiter
nota esse. Sunt enim compositiora nobis prius manifesta, smpliciola veto post rius. Ad ipsa igitur principia ab incertioribus natura procedendum est. Etenim indigenita est nobis via ex nobis notioribus 8c certioribus . in notiora & certiora natura procedere. Tertia . In hac disciplina ab uniuersalioribus ad minus uniuersalia 3 procedere expediet.WRatio. quia a notioribus ad minus nota procedendum est.Indisciplinis autem uniuersaliola notiora sunt minus uniuersalibus. CPrimo, quia uniuersale,totum est intelle mas comprehendit enim sub se partes multas scut cotipositum, totum est sensus. Compositum autem rotius est sensui suis patribus: ita 8c uniuersale notius erit intellectui suis partibus. Secundo quia uniuersaliora consfusiora sunt. suae enim diffinitiones, quae indistinctae important. distinguunt, & in particulas diuidunt. Compositiora autem nobis sunt notiora. CTertio. quia pueri
Primo omnes viros communi appellatione vocant paries, εἰ omnes mulieres Vocant matres:&cum perficitur in ipsis cognitio, particularibus nominibus eos nuneupant.
N distinguunt. Signum est igitur uniuersalia nobis esse notiora. Est igitur in hae di, sciplina ab uniuersalioribus ad minus yniuursalia procedendum.
tingit. Principia elemeia dc cauli,no hic diuersorsi gener u cai. DI um ratio nem importat,ut pleriet arbitramur,dicetes per principia intestigi debere causas efficientes, per clementa, materialem di formale, & per causas,sine, sed ut etia praefixae huic capiti declarant notae illa tria principiorum sunt nomina,non quide rei,sed doctrinae. Disciplinatu enim principia, propo sitionesque per se nots,ex quibus cstenduntur coclus1Cnes, sunt principia, elemcta dc causae ob diuersas,tamen rationes.Siquide principia dic stur,vprima sint a quihuc in unaquaq discipIina sumendisi est exordisi. Elcmenata vero, quia non in alia priora sed conclusiones in ipsa resoluuntur. Demu dicuntur causa , , 5 uenienter respondeamur ad quaesit iusi quare ut interopg1ti quare ignis est res naturalis apta da turresponsio, quia constat ex nataris. Itaq; huius propositionis Aristotclicae imelligentia est, in
20쪽
omni discipi na habente principia doctrinalia,intellectum Sc scientiam eorum quae traduntur hi
heri ex spirum principiorum cognitione. ii. Non enim oportet eadem nobis 8c natura simili ter nota esse.Sentiunt nonnulli hanc propositionem solum particulariter intelligi debere & non nulla eadem inueniri qus sine notiora ad nos, oc notiora natura respectu eiusdem. Verum eorum dictum abhorret a sententia Aristotelica,&non satis veritati conspirare videtur. Nam notiora ad nos sunt,quae sensui sunt propinquiora Ut singularia & effectus. Notiora autem natura Mimpliciter, sunt que a sensu magis sunt semota atque distancta, Vt uniuersalia & causae. Nulla autem
eade sunt respectu eiusde & secunda idem causae & effectus. nulla itidem eadem singularia sunt Muniuersalia. Quocirca Universaliter asserendum est nulla.eadem nobis 8c natura notiora esse sesquae nobis notiora sunt natura sunt ignotiora,& quae certiora natur nobis incertiora. Et com positiora,vt totae rex naturales sunt notiora ad nos.simpliciora vero,ve partes earum substantiales,lunt posterius nota. Siquidem ignem sensu cognoscunt omnes, materiam autem eius at Quo
formam poturius, loque intellect u physicis elementis instituti cognoscunt. sit. In hac disciplina ab uniuersaliorcius ad minus uniuersalia. Non repugnat lixe conclusio praecedenti, Quae pro ponit ab incertioribus natura ad ipsa principia procedendum esse.quae quidem natura incertio O singularia sunt,aut eis propinqua. Nam Prscedens conclusio intelligitur de eo pro ressu ouri proficiscimur ad principiadoctrinaliamanifestand quaesubobscuriora sim tam es irant d clarationem. Debet enim illa perinductionem aut aliam tOPicam persuasi nemo notioribustas nos ut singularibus,sieri dilucidiora quemadmodum rem naturalem Omnem in suo Ioco naturali recte conseruari, manifestum euadit ex eo quod pisces in aqua natura conseruantur, anima tes autem respirantes in aere,& ignis in rili vicinia Praesens aute Gesulio intelligitur de pro e znone quae sit ad scientiam rapessendam Utpote a principi, ad conclusiones demonstrandas une etenim princinia uniuersalior conclusiones autem contractiores,& strictioris ambitus. Et non modo in hac disciplina,verum etiam S reIiquis omnibus ab uniuersalioribus ad minus vii Hertalia tendit, ut in logicis prius de syllogisnu, quam de demonstrativo aut di auctIco sit pertractatio. Suae enim diffinitiones, quae indistincte important,distingunt. Vniuersalia hie vocantur quaecommuniorem sortita sunt rationem, Vt homo. animal, quae e suuOra. commvitiora eproinde dicuntur . consi se indistinctessea important qpersuas difficiones distinctius exotica PINin partes figerunt urat iu dirimuntur,ut homo coluse uniuersaliteroe significat id ra 'su, diffinitio, animal terrestre bipes intelligens,in paresculas diuidit. Potestet homo ut inquit HeromoIaus in emistium si comunionem aut consortium nominis spectes, pro aliis etia olestis is
rebus capi, eluti pro homine ficto pictove .sed diffinitio videtur substantiam subiectam ita
hin partiri. Compositiora autem, huiusmodi logica,& qtis dutaxat rationuest copositione oriuo a nobis narum cognoscuntur in simpliciora & particulariora,quemadmodum composita secunda sensum sunt notiora ad nos & prius sensu deprehendiantu r qua simpliciora,& singulae earli reae res tum integrales, tum substantificae.Sunt igitur Universaliora minus uniuersalibus oriu & ntitura quidem nota. Et plane assumptio huius secundae rationis intelligiciar de compositioribus naadsensum,sed intellectum. notiora autem nobis eodem loco dicuntur nonotiora ad nos sed citiis allas natura Prius cognoscimus .l n approbatione aute secundae coclusionis compositiora sumatur pro copositioribus secundia sensum.& notiora nobis ut notaeadmonent pro notioribus ad nox ut utraque dictu intesigatur stidii sensum loco accomodu,& inter ea no sit discrenans sente la Signum est igitur uniuersalia nobis esse notiora Et hoc quoque loco notiora nobis diciatu tanotiora quo ad nos sed quae a nobis natura prius cognosci nata sunt. Sunt enim uniuersalia a senis iis semotiora atque elongariora,&proinde ignotiora ad nos. uod si quis contendat tin laria prius a nobis cognosci, Sc ex singularium cognitione uniuersat tum notiones in i his a rn nitane verum est de eo cognoscendi modo quo a distincte cognitis ad confusiora progrediretie a de modo illi opponto, &quo proficiscimur ab indistincte consulaque cociniti d d digestiora. Planium est autem Vtriuinatiora primum offerri & surgeri inrel dis fiui S subinde ad specialiora progressum fieri,ut de homine procul distante prius co noscimo
quod sit substantia quam alumes,&priusiadem pallimal quani homo. y
CSecundi capitis annotatiuncula.
inita distuncta suppositio. CAmmi sunt sensu impam talia corpora: dualla
Diridio solis sedgrossiescesa,videntur. Hae homoeomerae sunt.quae similis nauturae sunt totamq; simili uni pamum constituunt. yppocrates Gaius quadras circaeu per laniatasAEx propriis procedebat Geometriae principia retinens . Lunuulamini est supcrficies plana contenta duabus circuierentiis supra eandem chordam an eandem partem. C Antiphon Ucro circulum quadrare viam Geometriar principi urni negabat, constituendo in circulo triangulum squi laterum, Sc deinde supra
quodlibet latus triangulia scelein constituebat:quo foret ut putabat l vltima ises tu latus aequale parti circunferentiae. hi