장음표시 사용
31쪽
Extu caput cotinet quatuor c6susiones, quatuor rationes ad secuda duas in statias ad tertia, duas ratiora ad quartam. Prima coclusio. No tatu est Vnureru naturaliu princi, pium. Patet Quia rem naturaliu principia sunt contra,ria ripis aut cotraria no sunt Unu. igitur no latu Unu est rearum naturaliu principi u.Nam nihil sibi ipsi eouatium est. Secuda coclusio. No sunt reru naturaliu infinita cotrau Ita tria principia. a Primo,Quia reru naturaliu tolleret sciemtia. Secudo, Quia in unoquoq; gne est una prima cotrahetasaeontrarietas aute rduob' extremis claudi f. itur in unoquoq; genere cotraria sunt finita. Rem aut naturali ii cotraria principia uni' sunt generis. Est em substatia gen' quodda. te ipsa sunt finita. Tertio. Melius ex finitis principiis rerum naturalium genera; tiones corruptioes. 8c csteras tras mutatiora saluam', si ex infinitis: ut Empedo cles melius ipsa saluabat ipso Anaxagora. is potius poneda sunt finita et infiniata. CQuarto, Contrariorum queda sunt priora re queda posteriora: igit no sunt infinita. Nam in infinitis neq; priora neq; posteriora inueniunt. S Tertia c6suα sio. Pr er duo cotraria principia ponedum est tertium principium eorum subie actum. Na sicut cotrarium suu cotrarium no efficit: ut caliditas no efficit frigidi tatem .neq; lis amicitia, neq; raritas desitate: ita ide costituere nequeunt: δέ nulla cotraria p se subsistunt: ut caliditas &frigiditas. raritas&desitas:&ita de singulis. Est ui t ponedum tertium principium quod modo cum uno una re constituat nasturale,& modo cum altero altera: & quod eorum couariorum uicissim sit subie ctum. CPrima instatia. Si principia cotraria essent in subiecto. principiorum esset principiunt. Na subiectum ,prius & principium esse uidet eorum que in ipsolunt. Hoc aute inc emes uidet. CSecunda. Substatis nihil est cotrarium: igitreru naturalium q substati e sunt pricipia no sunt cotraria. CResposio. Si ratio FbaS rerum naturalium pricipia esse cotraria vera est, illa cotraria esse substarias oportet. alioqui res naturales no costitueret. Na ex no substantiis no fit substana:
Π ', ' .pΠ ς no iubstana postea viail est substatia. Et illorum couatiorum esteit aliud pricipiti subiectauum,qd vicissim ess subiectum est. 3c cum ipsis res conitatuit naturales. Et antiquisere oes a comune substatia posuerunt cum cotra r s,exo'oia fieret.quide ea posuerunt igne.alii aere alii aqua, alii substatia meciam. ouaria sto quida calidum & frigidum alii magnum Sc paruum, alii con Degytione egregatione lite, testia raritate de desitate. 8e duo posuerunt agenσtia.& Unum pati cs. Plato aute posuit duo patietia, magnum Sc paruum: de idem Unum principium ages. Eruetustissima fuit opinio rerum naturalium ma esse pricipia, subiectum, supabundatia,&defectum. Quarta coclusio. Τras mutatiHis 3 rei naturalis tria pricipia sufficiunt. CPrimo, uia unum subiectum sufficit ad patimum, S duo cotraria ad Medii. Si em duo fuerit sub ecta. dueerunt cotrarietates cuiuslibetem subiecti transmutationis est a contrarietas. &sic diuerse gernerabuntur res naturales. Si aute sint diis contrarietates, Sc subsectum unum: cum Vnum couarium sussiciat suum corrumpere c6trariu & res naturalis facere tranmutatione nam quicquid habet cotrarium, ab eo corrumpi natum est in altera conuuarietas erit ociosa. Non aute poneti est pluralitas ociosa. Sufficiunt igitur tranmutatiois rea naturalis tria pricipia. Secundo. Uniuscuiusq; generis est Una cotrarietas: qus cum subiecto trasmutationis est sufficies. Substatia aute quodda zeuntri est istiur substantie est una contrarietas: que cum subiecto transmutationasubstanalis est sufficio. Trasmutationis igit rei naturalis est enim ea, substatiae ussi'unt pricipia: duo talioet contraria,& subiectum Vnum.
LEt disterunt illa secundum pti' de posteti', &pon genere. Nasubiectum
32쪽
trariis prius est.& si contrariorum prius inest, Se sterii posteri': Sc omnes alie contrarietates in hanc primam & substantialem reduci Videntur contrarietate.
Exti cap.scholia. xxxi.In unoquoq: genere est Una prima corrarietas. Id non de gene Jre logico aut eius contrarietate dictu m putetur, sed de genere physico, contrarietateqIphrsica,& de genere quide ut etiam commonefaciunt notsὶ transmutationis physius. Sunt autem transmutationum physicalium tum substantiali una tum accidentalium genera quatuor substantia, quantitas, qualitas,& ubi, quod secundum ea sola sit motus, ut osten suri est Aristoteles in tertio physicorum. In unoquoque alitem eorum esse unam primam a uarietatem hinc liquet. Nam in genere substantis, transmutationis prima contrarietas est unisssor me substantialis acquisitio, & alterius in eodem subiecto eodemque tempore deperditio. In genere quantitatis, maxima natura rarefactio,& maXima condensatio. In genere qualitatis, maxima qualitatum simpliciter contrariarum intensio. Et demum in genere lationis, maxima latio sucum,& maxima latio deorsum. Ad quas primas quatuor generum rerum contrarietates, alis sui generis contrarietates quς posteriores sunt, dc minus prscipus habet reductionem. Verumhsceae dialogi difficilium physicalium Ieinione euadent clariora. XXX d. Nam sicut contrarium, suum contrarium non efficit. Tria in hoc loco afferuntur proloquia phvsica ad ostendendum quod prs ter duo principia contraria, requiratur eorum subiectum. Primum. Nullum contra rium, suum contrarium efficit. Et id intelligitur de efficiente producente aut conseruante, non autem de corrumpente, cum contrarium natum sis suum corrumpere contrarium. IntellIgitur itidem de efficiente per se. nam nihil prohibet frigiditatem ei ficere caliditatem,&e diuerso per
accidens. N propter contrariorum adiacentiam, atque circunstant in n. Secundum. Duo contra
ria idem tertium constituere nequeunt. quod de contrariis simpliciter intelligitur. N quae non sunt nata se in eodem permittere. Nam duo contraria secundum quid , idem tertium ex viro que adgregatum faci Ie constituunt, ut caliditas de frigiditas remissa tepiditatem. Tertium. Nulla contraria per se & sine subiecto subsistunt. Nec abs re quidem . nam contraria, forme sunt aut substantiales aut accidentaris. Atqui nulls forins sine subiecto subsistere natura possunt. Neque igitur contraria. Prima instantia. Hsc obiectio diluitur ut&nois ostendunt admitte do prin cipiorum substantialium esse prinicpium subiecituum, Ut pote materiam γε vicissim formis eo toris substernitur. neque id in conueniens est. Nam illius principii subiectivi non est ulterius ponendum aliud principium subiectivum. est enim primum subiectum Nega dum tamen est prin cipiorum esse aliud principium constitiitiuum, Sc quod eis essentiam subministret. nam luc prin cipia essent ex aliis,&m ipsis abiretur in infinitum,cum qu scunque darentur, deherent eade ra tione ex altis constitui. Secunda autem cauillatio dissoluitur concedendo voci dictionique degenere substantis nihil esse logice contrarium ut quarta substantis proprietas in Cathegoriis oste dit. Rei tamen qus subantia est,aliquid est physice contrarium, ut uniforme substantiali altera, cum in unoquoque genere rerum physico sit una prima contrai letas, non quidem dicibili uin sed rerum. xxxiq.Si enim duo suerint subiecta. Si duo diuersarum naturarum ponantur sub tecta transmutationis substantialis consequens est S duas esse omnino diuersas contrarietates in substantia. unam, γε cum primo subiecto transmutationem faciat substantialem, & alteram omnino a prima discrepantem, que cum secundo subiecto specie quidem a primo dissidente, trans mutationem etiam efficiat substantialem. Et sic diuerss specie sient res naturales. hs quidem ex
primo subiecto, primaque contrarietate,ilis Vero ex secundo subiecto, eiusque contrarietate, plango interuallo, specieique discrimine a primis distahunt, neque unquam nais erunt primi subiecti res naturales transmutari in eas γε secundi, propter subiectorum diuersitatem, neque ediverso secunde in primas. Hsc autem sunt perquam absurda, oim physicus supponat mutuam rerum transmutationem fieri posse. Non autem ponenda est pluralitas ociosa Esset ociosa pluis inlitas cum plura quidem essent sed sine usu & sunctione aliqua in natura. quod summopere na rura Sc ipse optimus naturς conditor refugit. Nihil enim in tanta rerum huius mundi multitu dine ociosum, nihilque sine usu subsistit. Et hanc metaphysicam dignitatem nonnulli recentio res in hanc commutarunt. Non est ponenda pluralitas sine necessitate. qua velut herculea claua aut Achilleo telo magnitudines numeros,lationes,& tempus enituntur interimere, contende
reque illa nihil a substantia discrepare. Verum h scpropositio non modo proloquii si no est, sed ne veritati quidem consentanea. Videmus enim in hac pulcherri ina muli dispositioe, ordinatissi inoque te nore complura esse rem genera,vr herbarum, lapidum, stillarum aqus, sine necessitate, nulla tame eo in sunt ociosa.dus obsecro necessitas est tam numerosam esse hominu multitudi nem aut astroru stelliseri caelicque omnia non propter necessitatem, sed in uberantissimae boni latiς diuitis largitate adeo multiplicata conspiciuntur. C sterum no parua labes disciplinis hinc si lata est. 1, loco doctsin alium proloquiorum a probatis auth Oribus positorum. recipi inur ea quae principioru speciem prs sertit,attentius te auic pensiculata salsa sunt. Et differunt illa secundum prius de posterius. Principia rem naturalium,V tpote duo intraria, 8c tertium subiectit differunt secunda prius & posterius tepore. Nam subiectu est prius tepore intrariis, ut materia prior quasorma seminis oliue etiam quam forma olius. Ex contrarior si unum,scilicet sorma γε ab acitur, prius tempore inest subiecto, alterum Vero, Ut te tarma qui acquiritur, posterius inest. Norii une illa principia genere differui, na& subiectu ipsum, S cotraria ubstati e sunt. Et oex alis co
33쪽
tra Ietates 5c secundu alia genera physica quantitatem qualitatem Sc vhi sumpis, in substantiale reducuntur c5trarietatem qus est inter duas fortunas essentialis tan4 minus vers&prscipiis in verissima &principalissima ,quemadmodii secundus dialogus physicus abundantius disserit.
Septimi capitis annotatiuncuts. 2Modus exprimedi est simplex. quando extrema sunt incomplexa. Compossitus,quando alterum coplexum est. CPrivatio primo. est fornas in subiecto nauto caretia. Est autem carentia Drme in subiecto nato, subie mina forma quam naα tum est habere carens. Secundo est forma qua .adueniente alter materia priua tur. CVnuari numero. Vnum essentia. 4 Sub alteratione generatio, corruptio, Scalii motus comprehenduntur. 4 Dignitas. Qus eadem ratione dicuntur, si unum conuenit.& alterum conuenire necesse est. Principia per se sunt que remanetia rei naturalis constituunt essentiam. Principia per accidens sunt principia que ut fiat
res naturalis requiruntur: facts tamen non constituunt essentiam. Res naturalis, hoc aliquid,totum. in ξositum completum ens in actu. Eptimum cap. continet duas diuisones,quatuor conclusiounes duas rationes ad primam partem prim s. Unum corollaurium .& instantiam ad tertiam.& unum corollarisi ad quarutam. Prima diuisio. Duobus modis aliquid fieri exprimimus. Primo simplici Vt homo fit muscus, ex immusico 3 fit musicus. Secundo composito: ut immusicus homo fit musicus. ex homine immusico sit musicus. Secunda dies Suisio. Duobus modis aliquid fieri modo simplici exprimi mus. Primo in recto: in homo fit muscus. Secundo in obliquo: ut ex in uusco fit musicus. Nam cum aliquid fieri exprimimus nomine permanentis mateαris & seims ut plurimum recto utimur: ut homo fit musicus. No tamen id semuper oportet .Nam dicimus ex aere fit statua,& ex lignis fit doni'. & non es fit sta
tua,& ligna fiunt domus. Cum vero nomine non permanentis materis. habitu Sc priuatione. aut nominibus contrariis transmutationem exprimamus, obliquo Vtio
mur: Ut.ex semine sit equus,& ex immusco sit musicus, de ex nigro fit albus.Et de modo exprimendi composito ita dicendum est. Et hoc uniuersaliter de transmutitatione intelligimus. Nam natura communia prius determinanda sunt, deinde circa propria speculandu est. CP ima coclusio. In omni trasmutati aliquid subii, 36citur, quod Unum numero est, ratione Vero duo. Prima pars patet. Primo quia omne quod fit, aut fit simpliciter aut non simpliciter. fit em aliquid simpliciter, cuacquiritur substantia. non simpliciter vero, cum acquiritur accides, sed in aliquid sit simpliciter aliquid subiicitur.Nam formς vs acquiritur,subiecta est materia subiicitur em vicissim sorinis eoiraris Etetia cu fit no simpliciter aliquid subii citur. Na no erit accidens quod acquiritur sine subiecto. igitur omni trasmutatiotaliquid subi icitur. Secundo .Existimant oia fieri transfiguratione, appositione, subtracticte,copositione aut alteratione. Transfiguratione quidem vita ex fuso ere sit statua. Appostione.vt eu quid augetur. Subtractione, vi cu quid diminui αtur aut cum ex lapide sculpitur Mercurius aut Apollo. Copositione vi cu ex lapiudibus lignis & lateribus cogestis sit doni'. Alteratione Utcu aliquid fit albu . Sed in omnibus his subiicitur materia ex qua fiunt:Vt es tr figurationi statue. corpus augmentationi aut diminutioni dapis is iptioni Mercurii lapides lagna & lateres constructioni doni & subiectu suum alterationi. Igitur in omni transmutatione aliquid subiicitur. CSecunda pars, transmutati oras subiectu Unu sit numero, ratione vero duo patet. Qd vero si vinu nuero superius dictu est: alias no fieret Unum. Sed quod ratione duo patet:quia in omni transmutatione subiectum foresina quam natu est habere, caret,& quam quide facta transmutatioe habet.est igi
34쪽
tur idem & subiectiirri. 3e priuatio. At alia est ratio subiccti. & ptiuationis: sicut
alia est ratio hominis &1mmusici. N a factis transi nutationibus, quod subiicitur: dicitur subiectu non autem serinae cuius prius dicitur amplius priuatio. & homo semper dicitur homo non autem immusicus. Igitur quod subiicitur. Unum numesro est,& ratione duo subiectu & priuatio. Secunda coclusio. Subicctum Sc forisma,rerum naturalium per se sunt principia. CPatet, quia illa per se rerum naturaulium sunt principia quae intrinsece eas constituunt. & earum substantia coplent Sperficiunt. qualibet autem rem narurale subiectu & forma intrinsece costituunt, Scesus substantia esipient& perficiunt. Sunt igitur subiectu & forma rei unatura, as lium per se principia. Tertia coclusio. Privatio,& cotratior uiri altersi. principia
sunt per accidens. CPatet quia rei naturalis non coplent& perficiunt essentia. nafacta re naturali eius priuatio dc contrariorum alterum non manet. isitur principia
sunt per accidens. Corollarium. Unde fit in rerum naturalium principia sint veduo: sint ut tria: sint ut contraria. Nam duo sunt per se. subiectum, dc forma. tria vero. subiecta natura, de duo contraria. esse Uero contraria. prius ostensum est. Λ Instantia. Si rerum naturaliuari sint principia contraria. ea adinvicem non ageα
' re aut pati impossibile est. non poterit igitur consistere res naturalis. CRespondet.
in re naturali illa contraria no manere sed unu cum subi ecto. Sufficit enim cotradiriorum alterum sua presentia & alterius absentiaculabiecta materia rem constiis εο tuere naturalem. Quarta. Materia secundu proportionem &analogiam cognoscibilis est.Nam sicut aes se habet ad statua, & lignum ad lectum & unumquodque talium formam habentium: ita materia ad rem naturale, Se hoc aliquid. et Corola i latiu. Unde materia unum est non ut forma, neq; Vt hoc aliquid. Nam serina Vnuest ut actus:hoc aliquid unum est Ut totum: materia vero unum est υt sublestum. Dicere autem quomodo materia & forma & hoc aliquid substantiae sint, non ames
ritus Physici est. sed philosophi primi.
Eptimi capitis scholia. YYYV. Non tamen id semper Oportet Cum primu extremit,& quod primum propositione loca sortitur, impor tat materia permanente in qua subiectum denominationis potissm
mum nominativo utimur in exprimenda transmutatione ut homo sit musicus.Cu vero primu extremi designat materia ex qua perma nente,utimur obliquo ut ex aere sit statua ev lignis domus, neq; ac
comodate dixerit quispia,ss sit statuadigna sitit domus. At cii primu
extremum designat materia traseunte, habitii priuatione, aut cotra rietatem,& generatim cum explicat terminii a quo motus prosectici tur timur obliquo ablativo ut ex pialitere declarant,vid licet mis entine iit equus,ex immusico sit musicuq. dixtivi. Est igituri se subiectum N priuatio.sicut idere ipsa est homo &immusicum ratione tamen duo nam homo sumia illam nominat, sin musicuautem priuationem musicae quam cum assecutus quispiam fuerit. adhuc dicetur homo , non ta meri ampliuς erit immusicus. Quemadmodum etiam idem subiedio & essentia est aer se tenebre, diuersam tamen rationem sortitum . nam aer subsantiae rationem designat, tenebrae autem pri Dationem luminis. At eum fuerit aer perfusus lumine, adhuc aeris nuncupationem retinet, non
autem tenebrarum .sic idem re ipsa est subiectum & priuatio primo. in primaque acceptione in notis declarata utpote ipsa materia quae transmutationi subiicitur.Illa tamcn inter se latesccunda rationem disserunt.Subiectum enim respicit sormam quae inest priuatio autem eam quae nec dum adest sed potest adesse. Proinde completa transmutatione, persectaque generatione, adhue materia ipsa dicitur subiectum aequisitae Se in existentis formae, illius tamen non amplius dictitur priuatio, cum eam actu habeat, quod sufficiens est argumentum illa inter se ratione differ re. Nam ea quorumvno alicui conueniente,alterum simul eidem non conuenit ut rationis diser Hen habeant necesse est. Neque hoc in loco prolabedum est in captiosam altercationem sophisii clamet sensum quo haec concedatur completa generatione priuatio manet sed non manet priua tio.propter proprietatem quandam terminortia recetioribus excogitata sed disciplinis indigna, quam appellationem nuncupant,Nam huiusmodi propositionum discrime curiosius obseruare, non doctrinale est sed contentiosum 5c litigiosum nihil habes frugis nihil usus. Auiliores enim suarum propositionum rectam potius intelligentiam es petunt quam contentiosam sita piatio Mem iacet propter terminorum diuersam collationem atque situm veritatis aut salsitatis discrime
constituunt . Proinde secundum Aristotelis philosophiam utraque praedictarum nefanda v
35쪽
nit ut qui sint prorsus eo gem. xxxviii. Eius priuatio S contra Iorii alterum non manet. dia transmutatione priuatio primo formae iam acquisits etsi secundum rem maneat quod nihil illud te ipsant quam materia non tamen manet secundum rationem . nam post completam generatio nem amplius non dicitur priuatio Illius form idcirco priuatio primo dicitur non manere. nam in philosophia naturali non tam rerum quam rationum Vbi aliqua dicuntur disserre,non dister re, manere,non manere,&caetera id genus,habetur sideratio. Alcerum autem contrariorum, scilicet forma quae acquiritur,ne secundis rem ness secundu rationem manet copleta transmuta tione sed omnino deperditur.Et ex his constat in omni transmutatione naturali duas requiri formas substantiales contrarias.si enim solum esset forma qui deperditur, materia post corruptionEmaneret sine forma aut prius habuisset duas formas,quarum Vna esset deperdita,&altera rema neret. quorum utrunm est impossibile.Si vero solumes et forma qui acquiritur, tuc materia an re generationem suisset sine forma aut post generationem simul haberet duas sormas,utpote sormam praeexistente,&alteram de nouo acquisitam. quorum v trian manifestum itidem est in istieiniens, A physicorum principiorum Oppositum. Xxxix. Nam duo sunt per se. Principia eon sit tutionis rerum naturalium,dc manentia in re naturali complete acquisita sunt solum duo tali cet materia 5c forma per generationem acquisita. Principia autem trasmutationis rerum natura lium re ipsa distincta sunt tria,utpote rnateri forma quae acquiritur,&priuatio secundo, siue sorina qusaeperditur.Nam vo praecedente scholio dictii est,nunquam sorma substatiali in materia acquiritur, quin simul alia ab eadem deperdatur,dc e diuerso nulla deperditur. quin simul alia in eadem acquiratur Neet natura comperitur seiuncta corruptio a generatione, aut generatio a corruptione.Principia autem transmutationis rerum naturaliu ratione distincta sunt quatuoraciliaeet materia,sorma qui aequiritur priuario primo quae idem est re ipsa ipsi materie ' &priuatio secundo. Nisi enim materia esset priuata forma acquirenda,& nata eam suscipere, no esset ipsa sub lectu transmutationis naturalis. quare non minus ratio priuationis primo, requiritur ad genera rionem, spriuatio seriindo. Caeterum cia dicimus secundum Aristotelim tria esse rerum natura llum priticipia materiam formam,& priuationem intelligimus tria re ipsa distincta 5c priuatio nem pro priuatione se lido accipimus. Cum vero dicimus priuationem aliud nihil esse in materia sorma priuatam priuation E sumimus propriuatione Primo.Quod dictu voluimus,ne quispiam vocabuli priuationis homonymia, multiplicitateq: N aequi uocatione hallucinetur. xl. Materia secundum proportionem & analogiam cognoscibilis est. Materia non est cognoscibilis secundum analogiam & conuenientiam quam habet assormam rerum artificialium,quia ad eam non habet rerum naturalium materia res sum sed ad rerum arte Paratarum materiam. Nempe per rerum arti sic alium mate riam facile inducimur ad cognoscendum materIam rerum naturalium. Sicut enim se habet xv ad statuam a ream,& lignum ad te est iam ligneum Sc unumquodque talium si ram artificialem habent iii ad rem artificialem, ita se habet materia ad rem naturalem. Vtrunque enim praeexistit suo toti.&praecipuam sormam qus dat esse suscipit, hoc quidem substantialem, illud vero artificialem.Et sane materia rerum naturalium est ut aes ex quo fit statua, forma substatialis ut sigura statuae,res autem naturalis Ut statua area.
Octaui capitis annotat. Ratio quam subiungebant ad probandum non esse multa entia. Nas multa es,lent entia. ipsa inter feessent diuersa. 3c si essent inter se diuersa , essent diuersa abentibus. quae aute sunt diuersa ab entibus, esse non possunt: igitur non sunt multa. Fit aliquid ex aliquo perse,quado ipsum fami constitues. in eo remanet. CPer
accidens vero,cum non manet in facto. Privatio. secundo. 2Per se no ens quod hoc aliquid non est aut ipsum constituendo remanens. Em inpotentia, potentia, materia. 4 Non ens si tripliciter quod nullo modo est eras, Clauum caput cotinet una conclusonem & duas dubitationis dilutiones .c Conclusio. Soluenda est ratio dicentiu ni 'hil posse fieri neq; corrumpi. Qui ita argumentabatur: Si fiat aliquid aut siet ex ente.& hoc no,qula ta est. esset emptius si fieret. Aut ex non ente: hoc aut no, quia ex nihilo lashil fit. non potest igitur aliquid fieri. Et hi statim credebant non esse multa entia: Rex disputandi imperitia longe a veritate in quandam aliam via digressi sunt. haec itaq; indisso luta ratio posset nos a Ueritatis perceptione distrahere. 4 Prima dubitationis diluistio. Exente aut non ente potest intelligi dupliciter aliquid fieri. Primo per se.secundo per accidens: sicut dicimus medicum medicationis causam esse per te, dc aediti dicationis per accidem. medicus enim in eo Q medicus, medetur: per accidens autem
36쪽
sdificat. nam accidit medicum habere edificandi habitum. Nos itaq; dicimus. exente hoc es: quid per se non fieri aliquid alias redit opinio Anaxagore) sed peracci dens: ut ex quodam animali per se non fit canis: aut aliud, sed per accidens. Ita miro ente Ut priuatione qus iasi est eras per se no fit per se aliquid, sed per accid&. Secuda dilutio. Ens dicitur multipliciter. Primo ens in actu. Secudores inpo
' ' telia. Ex te in actu. per sono fit aliquid: sed ex ente in potetia, per se probe fit ali
quid. Similiter no ens dicitur imultipliciter. Primo no eras in actu. Se dono ens
in poteti a. Ex no ente in actu per se a be fit aliquid:na ex materia per se fit ali
quid. Ex no ente aut in potetia, per accides mam ex coposito Ex no ente tame sim
pliciter, nihil sit: neq per se,neq; per accides. Ex his distinctioibus ob quam coe
acti sunt generationem. 8c corruptionem negare omne soluimus ambiguitatem.
SClaui cap.miolia. xlii. Qui ita argumentabatur . Hsc antiquorum ratio dissoluitur, admittendo totum corpus naturale quod sit, fieri ente,scilicet materia quae in omni transmutatione subiicitur. In cuius partis improbatione cum iniimunt no fieri aliquid sex ente, quia iam ens est,si Intelligant ipsum ens ex quo fit alterum, esse quando sit se neratio id admittendii est, ut materia ignis est quando generatur ignis, quin etiam S ante ignis productionem. Nel ex hoc sequitur aliquod incommodum. Nam illud ens eκ quo aliquid sit. non est id ipsum ens quod fit. quare non sequitur aliquod ens esse priusquam fiat. 4d si intelli gant ipsum ens quod fit, tunc cum sit,esse, id refutandum est. nam ex illo sequeretur illatum incoueniens. V erum eta eo quod sit, non conceditur aliquid sierI. Nam longe aliud est ens quod sit &ex quo sit. Quare ad saluandas rerum generationes necessarium est concedere pluralitatem en tium . quam interimere volentes Per rationem in principio notarum positam, peccabant perpe iam inseretes,si entia sint inter se diuersa, idcirco illa esse diuersa ab entibus. nam ex interemptio ne inferioris interimunt superius, haud aliter quam si hoc pacto argumentarentur. Socrates NPlato sunt homines inter se diuersi, ergo sunt diuersi ab hominibus. quae quidem illatio infirma est Ec inualida. Demum admittendum st ex non ente sura pliciter nullum ens natura gigni posse, quia ex nihilo nihil sit. Negatio clausa in ablativo nihilo,infinita intelligi debet, δc clausa in no minatiuo nihil, negans ut hic sit huiusce principii physici intellectus. Ex non ente simpliciter nullum ens physica naturalii transmutasione lieri natum est. Si autem negatio utrolloco intelligaturinsinita sitque sensus ex non ente simpliciter fieri non ens simpliciter, aut utrocp loco negas, hique intelligentia, ex nullo ente nullum ens fieri, quod tantundem valet atque ex omni ente fieaei aliquod ens, dicta propositio est salsa. Demum si primo loco clausa negatio sit negans. & secundo infinita sitque sensus ex nullo ente fieri non ens simpliciter, vera quidem est propositio, sed in eo sensu huic loco minus accommoda. xliii. Sicut dicimus medicum, medicationis causam es se per se. id non exemplum est diuisionis ante datae,na ex medico non fit per se medicatio, neque per accidens aedificatio sed declaratio est membrorum postis diuisionis per aliud in quo inueni
tur per se &per accidens ut puta per genera causarum, in quibus sicut inuenitur caula per se qui ad effectum ordinatur,&causalitatis nomine pariter exprimitur, ut medicus medicationis,&causa per accidens,quae aut ad effectum non ordinatur,aut nomine causalitatis no designatur, ut medicus aedilicationis ita in is ex quibus aliquid sit, inuenitur per se N per accidens. Ex aliquo enim ente sit aliquid per se,ut ex materia qus manet in re facta. Ex aliquo etiam ente sit aliqu id per accidens, ut ex toto composito quod corrumpitur, &no manet in re quae gignitur. Alias redit opinio Anaxagorae.scilicet omnia in omnibus esse commixta. Nam si ex igne per se fieret aer, perdes initionem maneret ignis in aere facto. et Rex aere aqua, maneret aer simul eum Igne in aqua.& si ex aqua Beret terra per se, maneret aqua simul cum igne 5c aere Inexistentibus in tetra quare ignis,aer,aqua terra,simul essent commixta, & deinde a terra ad caeteras res naturales pro orediendo tandem efficeretur res naturales Omnes in omnibus esse confusas. quod prius improbatum est. xliiii. Similiter non ens dicitur multipliciter. mens in actu,hic intelligitur uni teria, quaecum non sit ens in actu, neque tota res naturalis, recte dicitur non ens in actu. NGen in potentia res naturalis. quaecum non sit ens in potentia, neq; materia, apte diciturgio ens in potentia. quare haec duo non entis membra,duobus entis modis re ipsa coincidunt,tametsi ratione discrepent. nam ens in actu est non ens in potentia,& ens in potentia est non enς in actu.
mons capitis annotatiuncuts. CPotentia materia. CDiuersa multa. CSubnantia, res naturalis. Appetere. ad absens inclinari, instingi ordinari. Desiderium appetitus, inclinatio, instinctus.
Generari,Ut terminus. Corrumpi, Ut terminus.
37쪽
Onum caput cotinet quinq; coclusiones. CPrima coclusio. FN 6 recte defendut aliqui aliquid fieri simpliciter Parmenidem approbates. CN acu ipsi approbet illud Parmenidis, Quicquid est preter ens nihil est:&copletu intelligant naaliud ens no cognoscunt & credant, qd non sit hoc mo eras,nilui omnino esse ex quo quide ente nihil credui simpliciter fieri restat sane ut dicant ex Oino non ente aliquid fieri, α materia ponant Oino non esse eam. Id aut recte defendi non potest. Secunda.No item recte eXistimati si potetia Una est numero, oinono q6 sit diuersa. CN a dixi mus idem esse numero potetiam ,&ptiuatione: illa tame late inter se differre.na potentia rei naturalis principium est per se: priuatio vero per accides. Est enim materia in per se ens,&prope substantii: priuatio vero non. Nares naturali sua potentia semper adest,esus vero priuatio nunqua adest. Tertia. No est nostre.trinitati eade Platonis principiora. trinitas. CN a Plato magnum.
paruum,& ideam tria posuit rerum naturalium principia:& magnum S paruv. mina materie ponebat,& non priuationis. Quod si eandem materiam intelligebat. erat solii nominum trinitas, sin Uero diuersas, trinitatem sine priuatione ponebat. Privationem enim despexit:que despicienda no est. Nam tametsi res naturalis G sua materia sicut omnium matre, suaque forma subsistat,priuatio tamen ut ad maleficium plerunque contemplantibus occurrit. Nam ab ea proficiscutur rerum maeteritus. Quarta. Materia rerum formas appetit. CPatet. N a est bonii quodda ΑΘ
diuinum.optimum, summe appetibile, summa abstracta forma a qua omnes rem forme proficiscunt mmc autem diuino bono, optimo, Unaqueque res, quantum
potest quam simillima fieri natura appetit,& ei ad hoc summa illa prouidelia naturale indidit desiderium. At materia formas a bono optimo omnium absoluta fores ma manantes recipiendo,illi,quantum coceditur, no optimo sit d simillima. Appetit igitur materia rerum formas. Appetit enim materia rerum formas, ut foemina marem,& turpe honestummon quide quia per se turpis sit, sed per accidens. &perfectionis carentiam. Et forma seipsam no appetit:quia nihil seipso eget. Neq; forma contraria appetit:quia nihil sui ipsius appetit corruptione: ea vero a suo couatio corrumpitur,neq, materia:quia priusqua sit in materia non est. CQuinta. 40i Materia per se neq; generatur,neq; corrupitur:generatur aute & corrupitur per aecides. Primum patet, quia quodcunq; per se generatur aut corrumpitur,ei subiicialiquid oportet:quod aute ei subiicitur,materia est. Vocamus enim materiam,subuiectum unicuiq; primum ex quod fit aliquid cum insit non secundum accidens. si corrumpatur,ni hoc abibit ultimii. Igitur si per se generaretur,esset antequage neraretur:& si corrumperetur, corrupta esset antequa corruperetur. Est igitur per se ingenita atq; incorruptibilis. Secundum. et per accidens patet, quia diciturg nerari aut corrupi ad corruptione eius quod in ipla est hoc autem est per alterum.&Per accidens. igitur. CVtrum Uero forme multiplices sint, an una sit a qua D sprodeunt omnes primi philosophi est,& in illud tempus id quaerendum disseratur. De fornus autem physicis & corruptibilibus in his libris intendimus. &primum
quot naturiri& que, re quot numero rerum causs,determinandum est.
Ons cap. scholia. xlυ I. Estenim materia ut per se ens. Non dicitur materia per se ens, quia per se susibstat, non enim sine forma natura subsistere potest, sed quia rei naturalia principium est manensiari lacta.& prope substantiam esse dicitur. quia consumma
ra generatione remanens, substantis reique naturalis constitiait essentiam. Privatio autem hoc modo non est ens per se, ne reprope substantiam quia secundum rationem non ma net in re tacta,licet te ipsa maneat.Rei enim naturali quandiu saluatur sua materia semper adest. Privatio autem primo, res naturali cuius est, nunquam adest, ut non est simul priuatio formae ignis cum igne.Proinde asserendum est materiam vere esse ens de subsistens. est enim luhltantia.
dc quidem incompleta eique naturatus constituens ubstantiam,quauis ipsast nOens actu, quia
38쪽
non est totm compositum neque res naturalis. xlv. Privatio tamen ut ad male sicium Privatio primo,dicitur occurrere contemplantibus ut ad maleficium 6c corruptionem, quia ex ratione priuationis res naturales cognoscuntur corruptibiles. In earum materia sit priuatio &nata liabet e in se formam quam non habet, quare non est nata perpetuo manere sub eadem forma Et cum hiemateriae inclinatio non sit otiosa neque frustra,ipsa cognoscitur non semper permansura sub ead eforma sed eam quam habet deperditura, & alteram habitura. Hinc a priuatione dicuntur pende re rerum interitus. xlvij. Nam est bonum quoddam diuinum. Haec attributa non rerum natu ralium sormis sunt asciscenda ut nonnulli applicant, nam forma physica non est optimum, ne msumme apetibile.& summe abstracta ised ipsi primo enti & formae metaphystcs dutaxat ascribe da sunt quae purissimus est & simplicissimus actus,summe bonii, & proinde summe appetibile, ab
omni potentia substantiali semotissimus. Cuius quidem simulacra S imagines sunt rerum natu ralium formae, quod ut ipsum primum ens est, summe potens,& maximam habens agendi vim patiendi aut nullam, ita formae rerum aeuuae quidem sunt, Pati autem nequeunt. Et cerum naturalium materia suscipiendo rerum sormas absolutissimae illius formae remotas quasdam effigie dc imagines imitatur Utcunque potest illud summe bonum, neque aliud est in quo datum sit ma teriae ipsam imitari. Proinde materia appetit rerum formas, naturaque ad eas suscipiendas inclinatur. Et haec ratio metaphysicis innititur prolo'u's, dc m. gni est mometi. Appetit enim materia rerum sormas. Hie materix appetitus non sentitiuus est, sequens Ue apprehensionem sensualem qualis est animalium ea quae sensu PraecePta sunt tanquam conuenientia concupiscentium . nam is solius est rei sensum habentis sed naturalis est,& quo Vnuquodcv natura ad id ordinatur, quod ad suam attinet persectionem,suaeque consentaneum est naturae. Et consimili etiam appetitu foemina quae est ut quiddam in Persectum appetit esse Virum, tanquam quippiam persectius. est enim secundum Aristotelem Vir ut intellectus 5c mulier ut appetitus. Et turpe id est carens persectio ne quam natum est hahere,vt ignorans,& Virtutis expers,appetit honestum, utpote scietiam revirtutem, qua perficiatur .Et qui eorum quae hic dicuntur, quippiam de appetitu sensitivo intel lex erit longe abhorret & alienus est a sentetia Aristotelica. xlix.Vocamus enim materiam, subiectum unicuique primum. Hic ipsius materiae definitio innuitur,quae vocatur subie 'iu unicui transmutationi primum, quin immo actui omni tum substantiali,tum accide tali, quia nata est foris mas substantiales omnes N etiam accidentarias affectiones suscipere,ia cum acquiruntur. & cum suerit completa mutatio. Ex quo quidem subiecto sit aliquid. utpote res naturalis cum ipsum subiectum illi insit ut pars toti .Quod quidem aliquid & totum si corrumpatur abibit in hoς subie actum ultimum. Nam cum res naturalis corrumpitur,nihi I manet substantiae qux prius fuerit in ipsa re naturali, nisi materia. quare res naturalis cucorrumpitur,vltimo in materiam resoluitur, quae sicut praemistit antequam res naturalis acquiritur, ita manet superstes postquam res natu ra
lis fuerit deperdita, quia sicut impossibile est natura ex nihilo aliquid fieri. ita & aliquid in nihilsi
corrumpi. Dicit u r autem materia generari aut corrumpi per accides ratione formae ei in existen iis, quae cum acquiritur,materia dicitur generari subiective u eius incipiat eri subiectum. Et cucorrumpitur forma eiu et materia dici tur corrumpi subiective P desinat eius esse subiectum. Non autem generatur materia terminative quia natura non habet esse post non esse, neque corrumpi tur terminatiue,quia naturaliter non habet non esse post esse. Et idipsum intendit haec ultima cω clusio, ut & notae insinuant.
Paraphraseos in primum Physicorum sinisT
39쪽
PRIMI CAPITIS PARA PHRASEOS IN SECUN,
dum Physicorum annotatiunculae. Ens habens naturam ens naturale. 4 Secunduli,quae couenire nata sunt. Aecidunt accidentia sunt. Propter per. CPtiuatio priuatio secundo. E eundus liber Physicorum continet nouem capita. Primucontinet Unam diuisionem Unam disserentiam. tres definitiones tres conclusiones quatuor rationes ad tertiam. CD uisio. Eorum quae sunt,quaedam sunt a natura .quaedam Uesro per alias causas. A natura sunt elementa,ignis, aer,aqua, terra, animalia .animallium partes plantae,& similia. Pera lias causas,domus, lectus, indumentum per artem scilicet,
thesauri inuentio per fortunam. CDisserentia. Disserunt ea quae sunt a natura ab at iis,quia eaquς sunt a natura habent a sua forma principiusui motus 3c quietis, augmentationis Sc diminutionis alterationis 3c secundum Ioucum mutationis. Ea Uero que sunt per alias causas Ut per artem domus, lectus, inudumentu, a forma artis no habet principium sui motus δέ quietis,sed se du et ipsa lapidea.lignea aut terrea sunt. CPrima definitio. Ex his naturs definitio nota esse , potest quς est. Natura est principiti δέ causa motus Sc quietis eius in quo est, primu .
per se,&non se dum accidens. Non secundum accidens dico,nam medicus aeger
in se habet sus sanationis principium medicinam sciliceimon tame est natura.Nano est in eo primu.& per se, sed secundum accidens: accidit enim ipsum esse mediacum,& sanari. quapropter et separatur aliqua abinuice. Similiter domVectus, S alia artefacta .artificiales formas in se habet:qus no sunt cause quς primu et per se insunt, sed secundum accides.quapropteri, dici nequeunt naturς. 2 Secunda . qEns habens naturam: est substantia ex naturis constans. Est enim naturarum una
semper labi ectu : altera vero semper in subiecto. Tertia. Secundum natura sunt ehec: Sc que secudu se his accidui.ut ignis motus sursum meque natura est, neque natura habens.sed secudum naturam est. Secundu natura et a natura, idem. 2PrI 6ma conclusio. Ridiculum est conari demostrare natura esse. 2Patet, Quia ridiculum est conari manifesta per immanifesta nota facere,& no potentis iudicare quid propter se notu:et quid propter alteru notum esse debeat.Qui autem conabitur demonstrare naturam esse: hec ei accident.Nam qui ea q per se manifesta sunt,n5 inutelligens syllogismum quςret, accidentes que caeco nato de coloribus syllogyranti accidunt meras voces audire,& nihil de rebus ipsis intelligere. No igitur demostra, dum est naturam esse sed ut per se notum capi edum est. Secunda coclusio. Priu etima unicuique subiecta materia habentium in seipsis motus principium,natura est. Patet. Na antiqui solum id credebat esse natura .quod facta tramutatioe et D corrruptione semper manet,ut Antiphon, quia putrescente lecto,si vim germinandiaccepisset. remanebat lignum, et non remanebat lectus ideo lignit dicebat natuturam lecti ,et non eius formam: et qui crediderunt omnium materiam esse ignem qui factis inesset et qui ide corruptis remaneret solum ignem Vocabant naturam: et qui aerem aere: et Uuaqua, aquam: et qui terram terram Et qui plures posuerunt materias plures posuer inaturas et eam solam credebant perpetuam:et ortus et interitus immunem. Caetera autem vocabant qualitates: habitus, dispositiones: pasessiones: quas credebant infinities fieri,et infinities corrupi. Sed qis vere facta transis
mutatione et facta corniptione sempermanet est prima Unicuique subiecta matertia habentium in seipsis motus principium. itur ipsa est natura. Tertia concluα sso. Eorma reum naturalium etiam natura est. CPrimo,Quia sicut se habet serma
40쪽
artis ad artificiale ita & ipsa sorma ad ens a natura. Sicut enim lignum priusquaartis sorma recipiat no lectiis a mi est sed sola potentia: habita vero forma, actu simi illectus est.&res artificialis:ita prius qua materia forma ossis aut carnis accipiat no aetiae aut caro. sed solu potetia, sed simul atq; forma ossis aut carnis e. ipsum os aut caro est. At a sema artis res denominatur artificialis. igitur & a sua forma denominabitur ens a natura. est igitur ipsa serina natura. Secudo. Q dex materia Sc forma existit,ut elemetum animal, plantamsi natura, sed a natura esse dicitur:sed magis a forma qua a materia eo Videtur.Na simul cu forma& est, α suu nonae recipitineq; prius.TMem sunt singula,& esse dictitur, cu actu ipso sunt. Est igitur forma illius cui' est.natura,&veri' quide natura, si materia ipsa. Tertio. Antiphon dicebat lignu esse natura,l putresces regerminaret lignu:& no formam artis esse natura et no regerminaret lectu. Sed lignum potius a forma regerminat lignum,quam a materia: Ut homo a forma generat homine.& bos bove. igitur forma est natura immo Sc magis ipsa materia. Quarto. Forma aratis non ponimus natura quia non sit principium motus & quietis. At eorum quae sunt a natura, forma est principium motus&3uietis generationis,corruptionis,&reliquarii mutationii. Et unaquaeque resqus Ut nomen sumat ab eo quo pergit, et non ab eo unde venit: via fabro dicitur fieri scamnum non lignu:et cum aqua Vertitur in aerem dicitur fieri aer non aqua, et denominatur ens a natura, non sicut
medicatio a medico sed sicut sanatio que est ad sanitate. Est igitur forma, ei' cuius est, natura, et potius natura ipsa materia. Et quia forma dicit quodamodo et deforma principio per se, et de eius priuatione naeius priuatio et contrarium quodamα modo species est ideo natura etia quodamodo dicitur de priuatione. Sed quomodo circa generationem erit forma, et eius coriaria puratio, postea determinandu est.
Rimi capitis secundi physicorum scholia. it. Ea Vero qui sunt per alias causas. Q daris
ficialia non habeant a forma artis principium sui motus, perspicuum est ex eo v absente sorma artis non minus artificialiter consimilia mouetur, ii ea Prssente non est igitur sor ma artis est ectilia motus 5c quietis rerum artificialium . Ut lignum ex quo iactus est lectussi inse ratur terr ,dc repullulet illa regerminatio non est a figura lecti cum eaabsente nihilo minus see
cet sed a forma substantiali ligni. Et si statua aerea procumbit deorsum, figura artificialis motum illum non efficit quanuis enim non inesset sit liuiusmodi figura nihilo secius adhuc moueretur deorsu in sed forma substantialis lapidis. Nam a sortita substantiali qus in rebus artificialibus est, rerum artificialium transmutatio Sc quies prosiciscitur, Sc mouentur, quiescunt,e , secundum mipsa lapidea, lignea aut terrea sunt. Ni hil enim incommodi est eandem esse rem naturalem &arti sicialem,ut annulus re ipsa nihil aliud est EF aurum, di statua lapidea re ipsa est lapis, rationes ta men sunt longe diuersi .nam dicuntur naturales a sorma subsitantiali, artificiale vero a tigura ab opifice per artem inducta, ius quidem ligura re ipsa est quantitas, solamet habet a magnitudine
competat.Ital cum artificialia diasitur differre a naturalibus, illic rationum diuersitas 5c tio recitat tenditur.na in disciplinis quae ratione abinuicem disserunt, licet ead. sint re ipsa, nihilo minus
differre dicuntur. cxterum cum quantitas aliud sit re ipsa Q substantia quata quemad modii pre ridete libro dictum est ac figura nihil aliud sit qua magnitudo certo quodamodo terminata, res te si rata dicatur substantia habes in se liguram,ut statua, annulux, conseques est 'hura siguram a a re sigurata non modo ratione, sed θc re ipsa discrepare. it, Natura est principiti l ausa viri re refigur 'naturae.&materiae Ec forme hse desinitio communis est .Est enim forma principium 5c causa em disii igus ciens mouendi Sc quiescendi eius entis naturalis in quo est Vi in toto ateria vero principiti est subiecti uti & causa materialis in qua moue di de quiescedi eius idemem entis naturalis in quo est ut pars substantialis in toto. Vtrunmitidem principium prima est. ωrma quidem,primu S prs
cipuli efficiens transmutationsi ac quietis. Nam transmutationes omnes rerum naturalium nunta forma aut intrinseca,ut frigefactio aquae a forma alis,aut extrinseca, ut calefactio aqui a sor ma ignis tanqua agente praecipuo.Nel est dare ullam operatione rei naturalis, siue naturi sub tecti conueniens fuerit, siue v iolenta quae non reducatur ad aliquam formam substantiale t prscipuam Sc primam causam. Accidentaris aut inaffectiones sunt earumde operationum efficien
με minus pucipus,oc substantialium formarumadminicularia instrumenta,vicaliditas frigidi