장음표시 사용
111쪽
sanctitate quadam aC VereCundia temperabat. sic Corneliam Gracchorum, SiC Aureliam Caesaris, sic Atiam Augusti matrem praefuisse eduCationibus aC produxiSSe principes liberos accepimus. quae diSCiplina aC SeVeritas eo pertine- 75 bat, ut sincera et integra et nullis pravitatibus detorta uniuscuiuSque natura toto Statim PCCtore arriperet artiS honestas, et sive ad rem militarem SiVe ad iuris scientiam sive ad eloquentiae studium inclinasset, id Solum ageret, id universum
hauriret. Io At nunc natus infans delegatur Graeculae alicui ancillae, 29 cui adiungitur unus aut alter CX OmnibuS SerViS, Plerum Uevilissimus neC Cuiquam Serio miniSterio adCommodatUS.
horum fabulis et erroribus et virides teneri statim et
rudes animi imbuuntur; nec quisquam in tota domo pensi 15 habet, quid Coram infante domino aut dicat aut faciat. quin etiam ipsi parentes non probitati neque modestiae a parvulos adsuefaCiunt, Sed laSCiViae et dicaCitati, per quae paulatim impudentia inrepit et Sui alienique ContemptuS. iam Vero propria et peCuliaria huius urbis vitia paene in 3eto utero matris ConCipi mihi videntur, histrionalis favor et gladiatorum equorumque Studia : quibuS OCCupatus et Ob-SOSSUS animus quantulum loCi bonis artibus relinquit Θquotum quemque invenies qui domi quiCquam aliud loquatur Θ quos alios adulescentulorum SermoneS OXCipimuS, Sia 3 quando auditoria intravimus Θ ne praeCeptoreS quidem ullas Crebriores Cum auditoribus suis fabulas habent; Colligunt enim discipulos non severitate disCiplinae nec ingenii eX- perimento, Sed ambitione salutationum et inlecebris adulationiS. 3o TranSeo prima diSCentium elementa, in quibus et ipsis 3O3 matrem Muppe 5 et nullis Rhen.: et in nullis codd. 13 uileS C: uires : et virides dei. Put.: teneri siel. Kraui: fetJVir. Stat. et ten. rudes Gud. 16 non probitati Vahlen: improbitati, nec probitati codd. 17 dicacitati : bibacitati ceti. 18
112쪽
parum laboratur: neC in auCtoribus Cognoscendis nec in evolvenda antiquitate neC in notitiam vel rerum vel homi-2 num Vel temporum Sati S Operae insumitur. Sed expetuntur UOS rhetoraS VOCant; quorum ProfeSSio quando primum in hanc urbem introducta Sit quamque nullam apud maiores nostros auctoritatem habuerit, Statim di CturuS referam necesse est animum ad eam diSCiplinam, qua USOS OSSe eoS OratorOS ACCOpimi , quorum infinitus labor et cotidiana meditatio et in omni genere studiorum aSSiduae eXerCitn-3 tiones ipsorum etiam Continentur libris. notus est vobis utique Ciceronis liber, qui Brutus inscribitur, in CuiuS eX- trema parte nam Prior Commemorationem Veterum Oratorum
habet) sua initia, Suos graduS, Suae eloquentiae Volui quandam eduCationem refert: se apud Q. Mucium ius Civile didicisse, apud I'hilonem Academicum, apud Diodotum Stoicum omnis philosophiae partis penituS hauSiSSe; neque
iis doctoribus Contentum, quorum et Copia in urbe Contigerat, Achaiam quoque et ASiam peragraSSe, Ut omnem Omnium 4 artium Varietatem Complecteretur. itaque hercule in libris Ciceronis deprehendere liCet, non geometriae, non mUSiCRO, non grammatiCae, non denique ullius ingenuae artis scientiam ei defuisse. ille dialecticae subtilitatem, ille moralis partis 5 utilitatem, ille rerum motus CauSaSque CognoVerni. ita OStenim, optimi viri, ita: ex multa eruditione et plurimis artibus et omnium rerum scientia exundat et exuberat illa admirabilis eloquentia ; neque oratoris vis et faCultaS, SiCUt CCterarum rerum, angustis et breVibus terminis Cluditur, sedis QSt Orator, qui de omni quaestione pulchre et ornate et ad PerSuadendum apte dicere pro dignitate rerum, ad utilitatem temPOTUm, Cum Voluptate audientium poSSit.
3I Hoc sibi illi veteres persuaserant, ad hoC emciendum
s notitia 6 statim dicturus I. F. Gronovitis: de curiis codd. 0 exercitationeS exercitationis Io vobis Ehen. : nobiS codd. Ι referti : referre cest. 26 ora
113쪽
intellegebant opus esse, non ut in rhetorum Scholis declamarent, nec ut fictiS nec ullo modo ad veritatem accedentibus Controversiis linguam modo et Vocem eXerCerent, sed ut iis
artibus pectus implerent, in quibus de bonis et malis, de
5 honesto et turpi, de iusto et iniusto disputatur; haec enim est oratori subiecta ad dicendum materia. nam in iudiciis a fere de aequitate, in deliberationibus de uti Hara, in Iauda tionibus de honestate disserimus, ita famen ut Plerumque
haec ipsa in vicem misceantur: de quibus Copiose et varie Io et ornate nemo diCere potest, ni Si qui Cognovit naturam humanam et Vim virtutum praVitatemque vitiorum et intelleCtum eorum, quae nec in Virtutibus nec in vitiis numerantur. ex his fontibus etiam illa profluunt, ut facilius iram 3
iudicis vel instiget vel leniat, qui scit quid ira, promptiusi 5 ad miserationem impellat, qui scit quid sit misericordia et
quibus animi motibus Concitetur. in his artibus exercitationi bUS UO VerSatus orator, Sive apud infestos Sive apud Cupidos sive apud invidentis sive apud tristis sive apud timentis dicendum habuerit, tenebit Venas animorum, et prout Cui US-ao que natura postulabit, adhibebit manum et temperabit orationem, parato omni instrumento et ad omnem VSum rePOSilo.
Sunt apud quos adstri Ctum et Collectum et singula statim 5argumenta ConCludens dicendi genus plus fidei meretur :apud hos dedisse operam dialecticae proficiet. alios fusa a 5 et aequalis et ex Communibus duCta sensibus oratio magis deleCtat: ad hos permovendos mutuabimur a Peripateticis aptoS et in omnem disputationem paratos iam locos. dabunt 6 Academici pugnacitatem, Plato altitudinem, Xenophon iu-Cunditatem; ne Epicuri quidem et Metrodori honestas 3O quaSdam CXClamationeS adSumere iiSque, Prout reS POSCit,3 iis Pul. : in iis codd. 4 et D : ac ceff. I de utilitate in laudationibus D . Ursinus B sed ita Ool ita tamen Acidalitiss ipsa Om. AB 11 intellectum habet Schopen 14 ira D:
114쪽
7 uti alienum erit oratori. neque enim Sapientem informamus neque StoiCOrum Comitem, Sed eum qui quasdam artis haurire, omnes libare debet. ideoque et iuris Civilis scientiam Veteres OratoreS Comprehendebant, et grammatiCa8 musica geometria imbuebantur. inCidunt enim Causae, 5 plurimae quidem aC paene omnes, quibus iuris notitia de- Sideratur, pleraeque autem, in quibus haec quoque Scientia requiritur.3a Nec quisquam respondeat sum cere, ut ad tempus Simplex quiddam et uniforme doceamur. primum enim aliter utimur so propriis, aliter CommodatiS, longeque interesse manifestum est, POSSideat quiS quae profert an mutuetur. deinde ipsa multarum artium SCientia etiam aliud agentis nos Ornat, α atque ubi minime Credas, eminet et excellit. idque non
doctus modo et prudens auditor, sed etiam populus intellegit i5 ac statim ita laude prosequitur, ut legitime Studui SSe, Ut Per
omnis eloquentiae numerOS i Sse, Ut denique Oratorem OSSO fateatur; quem non posse aliter eXistere neC extitisse Umquam Confirmo, niSi eum qui, tamquam in aCiem omnibus armis instructus, siC in forum omnibus artibus armatuS ao 3 exierit. quod adeo neglegitur ab horum temporum disertis, ut in actionibus eorum huius quoque Cotidiani sermonis foeda ac pudenda vitia deprehendantur; ut ignorent legeS,
non teneant Senatus Consulta, ius huius Civitatis ultro derideant, Sapientiae Vero Studium et praecepta prudentium a54 penitus reformident. in paucissimos Sensus et angUStaS sententias detrudunt eloquentiam velut expulSam regno SUO, Ut quae olim omnium artium domina pulcherrimo ComitatUPeCtOra implebat, nunC CircumCisa et amputata, Sine aPPa'
a comitem Vahlen : citem A : civitatem cest. 3 haurire LitS. : audire codd. libare Behher: liberaliter codd. 4 grammaticemuSice et geometrie syel -ice codd. : em. Ehen. 5 incidunt . . . requiritur secl. And. I pleraeque Rhen.: plerumque codd. IOCnim Rhen. : autem codd. Ga huius Halm : utS, iuS codd. a huius add. PeterSOn : Suae Gud.
115쪽
ratu, Sine honore, paene dixerim Sine ingenuitate, quasi una ex sordidissimis artificiis discatur. ergo hanC primam et 5 PraeCipuam CB USam arbitror, Cur in tantum ab eloquentia antiquorum Oratorum reCOSSerimus. Si teStes deSiderantur, 5 quoS potioreS nominabo quam apud GraeCOS Demosthenem, quem studiosissimum Platonis auditorem fuisse memoriae proditum est 3 et CiCero his, ut opinor, VerbiS refert, quid- 6 quid in eloquentia effecerit, id se non rhetorum incinis, Sed Academiae spatiis ConseCutum. Sunt aliae CAUSIO, magnae 7 Io et graVOS, QUAS VObiS aperiri aequum CSt, quoniam quidem ego iam meum munus explevi, et quod mihi in Consuetudine est, Sati S multOS offendi, quos, Si forte haeC audierint, Certum habeo dicturos me, dum iuris et philosophiae scientiam tamquam oratori neCessariam laudo, ineptiis meis plausisse.'i3 Et Maternus mihi quidem ' inquit susceptum a te munus 33 adeo peregiSSe nondum videris, ut inCohasse tantum et velut vestigia ac liniamenta quaedam ostendiSSe VideariS. nam a quibus artibus instrui veteres oratores soliti sint, dixisti disserentiamque nostrae desidiae et inscientiae adVersuS aCerrimaeto et fecundissima eorum studia demonstrasti: Cetera CXSI CCto, ut quem ad modum ex te didici, quid aut illi scierint aut nos neSCiamVS, ita hOC quoque CognosCam, quibus eXerCitationibus iuvenes iam et forum ingressuri Confirmare et alere ingenia Sua soliti sint. neque enim solum arte et SCientia, Sed 3a5 longe magis faCultate et usu eloquentiam Contineri, neC tu puto abnues et hi signifiCare vultu videntur.' Deinde Cum Aper quoque et Secundus idem adnuiSSent, MeSSalla quasi rursus incipiens : quoniam initia et semina VeteriS eloquentiae satis demonstrasse videor, doCendo quibUS3o artibus antiqui oratores institui erudirique soliti sint, perSe-
116쪽
5 quar nunC eXerCitationeS eorum. quamquam ipsis artibus ineSt exercitatio, nec quiSquam percipere tot tam reConditas tam Varias reS PoteSt, niSi ut SCientiae meditatio, meditationi facultas, faCultati uSus eloquentiae accedat. per quae Colligitur eandem esse rationem et percipiendi quae proferas 6 et proferendi quae perceperis. Sed Si Cui obscuriora haec videntur isque scientiam ab exerCitatione separat, illud Certe Concedet, inStructum et plenum his artibus animum longe paratiorem ad eas eXerCitationeS Venturum, qUae Propriae
34 Ergo apud maiores nostros iuvenis ille, qui foro et eloquentiae parabatur, imbutus iam domestiCa disciplina, refertus honestis studiis deducebatur a patre vel a propinquis ad eum oratorem, qui principem in Civitate locum obtinebat. a hunC SeCtari, hunc prosequi, huius omnibus dictionibus interesse sive in iudiciis sive in Contionibus adsuescebat, ita ut altercationes quoque eXCiperet et iurgiis interesset utque 3 sic dixerim, pugnare in proelio diSCeret. magnuS OX hOC USUS, multUm COnStantiae, plurimum iudicii iuvenibus statim Contingebat, in media luce studentibus atque inter ipsa dis- Crimina, ubi nemo inpune stulte aliquid aut contrarie dicit,
quo minus et iudex reSpuat et adVersarius exprobret, ipsi denique advoCati aspernentur. igitur vera statim et incorrupta eloquentia imbuebantur; et quamquam Unum Se Uerentur, tamen omni S et USdem aetatis patronos in plurimis et
Causis et iudiciis Cognoscebant; habebantque ipsius populi
diversissimarum aurium copiam, ex qua faCile deprehende-5 rent, quid in quoque Vel probaretur vel displiceret. ita nec PraeCCPtor deerat, optimus quidem et electissimus, qui faciem eloquentiae, non imaginem praestaret, neC adVerSarii et
117쪽
aemuli serro, non rudibus dimiCantes, neC auditorium semper Plenum, Semper noVum, eX inVidis et faventibus, ut nec bene nec male dicta dissimularentur. scitis enim magnam illam et duraturam eloquentiae famam non minus in diversis sub-5 selliis parari quam suis ; inde quin immo ConStantiUS SUrgere, ibi fidelius corroborari. atque herCule sub eius modi prae- 6ceptoribus iuvenis ille, de quo loquimur, Oratorum diSCiphiluS, fori auditor, sectator iudiciorum, eruditus et adsuefaCtus alienis experimentis, Cui Cotidie audienti notae legeS, non
novi iudicum vultus, frequens in oculis Consuetudo ContiOniam, Sael e Cognitae Populi aureS, SiVO RCCUSationem SUSCeperat siVe defensionem, solus Statim et UnuS CuiCumqueCRUSae Par erat. nono deCimo aetatis anno L. Crassus 7
C. Carbonem, unoetviCesimo Caesar Dolabellam, altero et 15 vicesimo Asinius Pollio C. Catonem, non multum aetate antecedens Calvus Vatinium iis orationibus insecuti sunt, quas hodieque Cum admiratione legimus. At nunc adulescentuli nostri deducuntur in scholas isto- 35rUm, qui rhetoreS VOCantur, quOS paulo ante Ciceronis aQ tempora eXtitisSe neC Placuisse maioribus nostriS CX eomanis Stum est, quod a Crasso et Domitio Censoribus Claudere, ut ait Cicero, ludum impudentiae V iussi sunt. sed aut dicere institueram, deducuntur in sCholas, In quibus non facile dixerim utrumne locus ipse an Condiscipuli an genUSas Studiorum plus mali ingeniis adferant. nam in loco nihil 3 rQVerentiae QSt, in quem nemo nisi aeque imperitus intret; in Condiscipulis nihil profectus, cum pueri inter PuerOS et adulescentuli inter adulescentulos pari securitate et dicant
et audiantur; ipsae vero exerCitationeS magna OX Parte Con-
1 rudibuA P. Faber: sudibus codd. nec Schele, mase: Sed codd. : Sic Michaelis 3 nec male hic ad . Pithoeus, post ut Agricola 5 In SutS And. 13 nono decimo uno et vicesimo N per F I unoetvicesimo' tertio et vicesimo Fichena 17 que quoque Ari18 Scholas istorum must: seni sein, Scenam, &C.) ScholaSticorum coaed. II a Michaelis: M. codd. sa in add. Schum Ascha5 adferat Gud. s6 esa vel Acidalius: Sed codd.
118쪽
4 trariae. nempe enim duo genera materiarum apud rhetoras traCtantur, SURSoriae et ContrOVerSine. ex hiS Suasoriae
quidem etsi tamquam plane leViores et minus prudentiae exigentes PueriS delegantur, ContrOVersiae robustioribus ad- Signantiar, qualeS, Per fidem, et quam incredibiliter Com- 5 positae t sequitur autem, ut materiae abhorrenti a Veritates declamatio quoque adhibeatur. Si C sit ut tyranniCidarum praemia aut vitiatarum eleCtiones aut pestilentiae remedia aut incesta matrum aut quidquid in schola cotidie agitur, in foro vel raro vel numquam, ingentibuS VerbiS PerSequantur: locum ad veros iudiCOS VentUm . . .
36 . . . rem Cogitant. nihil humile, nihil abiectum eloqui Poterat. magna eloquentia, SiCut flamma, materia alitur et motibus excitatur et urendo ClaresCit. eadem ratio in nostra a quoque CiVitace antiquorum eloquentiam proVOXit. nam etSi 15 horum quoque temporum OratoreS ea ConSeCuti Sunt, qUae
Composita et quieta et beata re publica tribui fas erat, tamen illa perturbatione ac licentia plura sibi adsequi videbantur, Cum miXtiS Omnibus et moderatore uno CarentibuStantum quiSque Orator Saperet, quantum erranti POPIllo Per- aos Suaderi poterat. hinc leges assiduae et populare nomen, hinCContioneS magiStratuum paene pernoCtantium in roStris, hinCaCCUSationes Potentium reorum et adsignatae etiam domibus inimicitiae, hinc procerum factiones et aSSidua SenatuS ad- VerSUS Plebem Certamina. quae singula etsi distrahebant rem 23 publiCam, exerCebant tamen illorum temporum eloquentiam et magniS Cumulare praemiis videbantur, quia quanto quiSque plus dicendo poterat, tanto facilius honores adsequebatUr, tanto magis in ipsis honoribus collegas suos anteibat, tanto plus apud prinCipes gratiae, plus auctoritatis apud Patres, 3o
quid aliud And. Io persequantur Put.: proSequuntur PCTSC- ω . II hic desunt Sex pagelle A ma*. : lacunam notant cest. 1a cogitant AB : cogitare celt.: cogitaret Halm vel abiectum AE 17 nefas And. ao perSuadere Heumann
119쪽
plus notitiae ac nominis apud plebem parabat. hi clientelis 5
etiam exterarum nationum redundabant, hos ituri in pro- vi Cias magistratus reVerebantur, hos reVersi Colebant, hos et praeturae et ConSulatuS VOCare ultro Videbantur, hi nes privati quidem mine potestate erant, Cum et Populum et Senatum Consilio et auCtoritate regerent. quin immo sibi 6 ipsi persuaserant neminem Sine eloquentia aut adsequi posse in civitate aut tueri ConspiCuum et eminentem lOCUm. neC 7 mirum, Cum etiam inviti ad populum ProduCerentur, Chamio Parum OSSet in Senatu breviter Censere, nisi qui ingenio et eloquentia Sententiam suam tueretur, Cum in aliquam invidiam aut Crimen vocati sua VOCO respondendum haberent, Cum testimonia quoque in Publi Cis iudiciis non absentes nec per tabellam dare, Sed Coram et PraeSentCS diCere Cogeren-13 tur. ita ad Summa eloquentiae Praemia magna etiam neCes- 8Sitas accedebat, et quo modo disertum haberi pulchrum et gloriOSum, Si C Contra mutum et elinguem videri deforme habebatUr. Ergo non minuS rubore quam praemiis stimulabantur, ne 372o Clientulorum lOCO PotiuS quam Patronorum numerarentur, ne traditae a maioribus necessitudines ad alioS transirent, ne tamquam inertes et non susseCturi honoribus aut non impetrarent aut impetratos male tuerentur. neSCio an Venerint a in manuS VestraS haeC Vetera, quae et in antiquariorum biblio- a 3 illeCis adhuc manent et Cum maxime a MUCinno Contra-hUntur, AC iam undecim, ut opinor, Actorum libris et tribus Epistularum Composita et edita sunt. ex his intellegi potest a
Cn. Pompeium et M. Crassum non Viribus modo et armiS, Sed ingenio quoque et oratione valuisse; Lentulos et Metelao los et Lucullos et Curiones et Ceteram prOCorum manUm multum in his studiis operae Curaeque POSViSSO, DCC QVem
AcidaliMS: Commoda . . . Sed codd. aa honoreS SMOpen a
120쪽
quam illis temporibus magnam potentiam sine aliqua elO- quentia ConseCutum. hiS aCCedebat splendor reorum et magnitudo CauSarum, qUae et iPSa plurimum eloquentiae PraeStant. nam multum intereSt, Utrumne de furto aut formula et interdicto dicendum habeas, an dἱ ambitu comitio- 55 rum, eXPilatiS SOCitS et CivibuS truCidatis. quae mala Sicut non accidere melius est isque optimus Civitatis status habendus est, in quo nihil tale patimur, ita Cum aCCiderent, ingentem eloquentiae materiam SubminiStrabant. CresCit enim Cum amplitudine rerum Vis ingenii, nec quisquam Claram et in- Tolustrem orationem eicere potest niSi qui CauSam parem 6 inVenit. non, opinor, DemOSthenem OrationeS inluStrant, quaS
oratorem P. Quintius defensus aut Licinius Archias faciunt: Catilina et Milo et Verres et Antonius hanc illi famam Cir- 13 Cumdederunt, non quia tanti fuerit rei publicae malos ferre Cives, ut uberem ad diCendum materiam OratoreS haberent, Sed, ut Subinde admoneo, quaestioniS meminerimus SCiamuSque nOS de ea re loqui, quae facilius turbidis et inquietis; temporibus existit. quis ignorat utilius ac melius esse frui et opace quam bello vexari Θ pluris tamen bonos proeliatoress bella quam pax ferunt. Similis eloquentiae CondiCio. nam quo Saepius Steterit tamquam in acie quoque pluris et intulerit ictus et eXCeperit quoque maiores adVerSariOS aCrioresque pugnas Sibi ipSa desumpserit, tanto altior et excelsior a 5 et illis nobilitata discriminibus in ore hominum agit, quorum
ea natUrn CSt, Ut SeCura 'velint. 8 Transeo ad formam et Consuetudinem veterum iudiCios accedat CDΔ 6 de expilatis CDΔ : aut expilatis Grad. civibuA t. : comitibus codd. 8 est om. EU 16 fuerit Madog: fuit codd. so existit LipS. : CXStitit codd. G4 maiores adversariOS acriorOSque pugnaS Sibi BOellicher: maior aduei Sarius eo ei, et) acrior qui pugnas Sibi cod . G5 ipsa Orelli: ipsas ipse f)codd. G6 nobilitata Latinitis: discriminibus Lips.: nobilitatus criminibus coaed. GI nolint Nisen. : periculoSa extollant vel mirentur) add. JOhri lactinam notant alii