Cornelii Taciti opera minora

91쪽

DIALOGUS DE ORATORIBUS

multa quidem omnibus Saeculis exempla edidit, ad quam usque fortunam homines ingenii viribus pervenerint, Sed

haec, ut Supra diXi, proxima et quae non aUditU COgnOSCenda, sed oculis spectanda haberemus. nam quo Sordidius et ab- 35 lectius nati Sunt quoque notabilior paupertaS et angustiae

monStrandam oratoriae eloquentiae utilitatem inlustriora CXempla Sunt, quod Sine Commendatione natalium, Sine substantia facultatum, neuter moribus egregius, alter habitu IO QUOQUO Corpori S ContemptuS, Per multOS iam annOS potentissimi sunt Civitatis ac, donec libuit, prinCipeS fori, nunC Principes in Caesaris amicitia agunt feruntque CunCta atque ab ipso principe Cum quadam reverentia diliguntur, quia VeSPaSianus, VenerabiliS Senex et patientissimus Veri, benei 5 intellegit et ceteros quidem amicos suos iis niti, quae ab

ipso aCCeperint quaeque ipsis aCCumulare et in alios Congerere Promptum Sit, Μarcellum autem et Crispum attulisse ad amicitiam Suam quod non a principe aCCeperint neCaCCipi possit. minimum inter tot ac tanta locum obtinent qao imagines aC tituli et statuae, quae neque ipSa tamen negleguntur, tam herCule quam divitiae et opes, quas facilius

inVenies qui vituperet quam qui fastidiat. his igitur et

honoribus et ornamentis et facultatibus refertas domos eorum Videmus, qui Se ab ineunte adulescentia Causis forensibus et 25 Oratorio Studio dederunt. Nam Carmina et Versus, quibus totam vitam Maternus sinSumere optat inde enim omnis fluxit oratio), neque dignitatem ullam auctoribus suis Conciliant neque utilitates alunt; Voluptatem autem brevem, laudem inanem et infruCtuosam 3o ConSequuntur. licet haec ipsa et quae deinceps dicturus a

92쪽

CORNELII TACITI

SVm aureS tuae, Materne, reSpuant, Cui bono est, si apud te Agamemnon aut Iason diserte loquitur 3 quis ideo domum defensus et tibi obligatus redit Z quis Saleium noStrum, egregium poetam vel, Si hoc honorifiCentius eSt, praeClariS-3 Simum vatem, deducit aut Salutat aut prosequitur Θ nempe Si amicus eius, Si propinquus, Si denique ipse in aliquod negotium inciderit, ad hunc Secundum recurret aut ad te, blaterne, non quia Poeta CS, neque Ut Pro eo VerSUS saCias; hi enim Basso domi nascuntur, pulchri quidem et iucundi,

braVit, rogare ultro et ambire Cogatur, Ut Sint qui dignentur audire, et ne id quidem gratis; nam et domum mutuatur et auditorium exstruit et subsellia Conducit et libellos dispergit. 4 et ut beatissimus reCitationem eiuS OVentUS PTOSO UntUr, omnis illa laus intra unum aut alterum diem, velut in herba Vel flore praecerpta, ad nullam Certam et Solidam perVenit frugem, nec aut amicitiam inde refert aut Clientelam aut manSurum in animo Cuiusquam benefiCium, Sed Clamorem 5 Vagum et Voces inanis et gaudium Volucre. laudavimus nuper ut miram et eximiam Vespasiani liberalitatem, quod quingenta Sestertia Basso donasset. pulChrum id quidem, indulgentiam principis ingenio mereri: quanto tamen PUlchrius, si ita res familiaris exigat, se ipSum Colere, SUUm6 genium propitiare, suam experiri liberalitatem l adice quod poetis, si modo dignum aliquid elaborare et effCere Velint, relinquenda Conversatio amicorum et iucunditas urbis, deserenda Cetera ossicia utque ipsi dicunt, in nemora et lucos, id est in solitudinem secedendum CSt. IO Ne opinio quidem et fama, cui soli serviunt et quod unum

17 Praecerpta Schele: percepta ABE : praecepta CDU G5 genium Lips. : ingenium codd. liberalitatem Liss. : libertatem ceti. G8 utque Am: quae, ut quae, et ut Celi. 29 SCCC-dendum Schele: recedendum codd.

93쪽

DIALOGUS DE ORATORIBUS

esse pretium omnis laboriS Sui fatentur, aeque poetas quam

oratores Sequitur, quoniam mediOCriS PoetaS nemo nOVit, bonos pauCi. quando enim rariSSimarum reCitationum fama ain totam urbem penetrat 3 nedum ut per tot provincias 5 innotesCat. quotus quiSque, Cum CX HiSpania Vel ASia, ne quid de Gallis nostris loquar, in urbem venit, Saleium Bassum requirit Θ atque adeo Si quis requirit, ut Semel vidit, transit

et Contentus est, ut Si picturam aliquam Vel Statuam vidisset. neque hunC meum Sermonem Si C aCCipi Volo, tam Uam COS, 3 Io quibuS natura sua oratorium ingenium denegaVit, deterream a Carminibus, si modo in hae studiorum parte obleCtare otium et nomen inSerere POSSunt famae. Ogo Vero omnem eloquentiam Omnisque eius partiS SaCras et VenerabiliS puto,nOC Solum Cothurnum Vestrum aut heroiCi Carminis sonum, 15 Sed lyriCorum quoque iucunditatem et elegorum lasCivias et iamborum amaritudinem et epigrammatum luSUS et quam Cumque aliam Speciem eloquentia habeat, anteponendam Ceteris aliarum artium studiis Credo. Sed tecum mihi, 5 Materne, reS CSt, quod, Cum natura tua in ipSam arcemeto eloquentiae ferat, errare maVis et Summa adepturus in

levioribus subsistis. ut si in Graecia natus esses, ubi ludi- CraS quoque artiS exercere honestum est, ac tibi Nicostrati robur aC vires di dedissent, non paterer inmanis illos et ad Pugnam natos lacertos levitate iaculi aut iactu disci vane 25 SCOre, SiC nunC te ab auditoriis et theatris in forum et ad CRUSAS et ad Vera proelia Voco, Cum praesertim ne ad illud quidem Confugere possis, quod pleriSque PatrOCinatur, tamquam minus obnoxium sit offendere poetarum qilam Oratorum Studium. effervescit enim vis pulcherrimae naturae 6

94쪽

CORNELII TACITI

tuae, neC Pro amiCo aliquo, Sed, quod periCulOSius est, pro Catone offendis. nec excusatur offensa necessitudine officii aut fide advocationis aut fortuitae et subitae dictionis impetu : meditatus videris aut elegisse personam notabilem 7 et Cum auCtoritate dicturam. Sentio quid responderi possit:

hinc ingentis ex his adsensus, haec in ipsis auditoriiS prae-

Cipue laudari et mox omnium sermonibus ferri. tolle igitur quietis et securitatis excusationem, Cum tibi SumaS adVer-8 Sarium Superiorem. nobis satis sit privatas et nostri saeculi ControVersias tueri, in quibus expressis Si quando necesse sit pro periClitante amico potentiorum aureS Offendere, et probata sit sides et libertas eXCUSata.'II Quae cum dixisset Aper aCrius, ut Solebat, et intento Ore, remiSSUS et subridens Maternus parantem ' inquit me non minuS diu aCCusare oratores quam Aper laudaverat fore enim arbitrabar ut a laudatione eorum digressus detrectaret PoetaS atque Carminum Studium prosterneret) arte quadam mitigavit, Concedendo iis, qui Causas agere non POSSCnt, Uta VCrSUS 1 ACerent. Ogo autem Sicut in Causis agendis es Cerealiquid et eniti fortasse possum, ita reCitatione tragoediarum et ingredi famam auspicatus sum, Cum quidem 'in Nerone inprobam et Studiorum quoque saCra profanantem Vatinii potentiam fregi, et hodie si quid in nobis notitiae ac nominis

QSt, magi S arbitror Carminum quam orationum gloria Partum. 3 ac iam me deiungere a forensi labore Constitui, nec Comitatus istos et egressus aut frequentiam Salutantium ConCUPiSCO, non magi S quam aera et imagineS, quae etiam me nolente4 in domum meam inruperunt. nam Statum CViUS UC AC

95쪽

DIALOGUS DE ORATORIBUS

securitatem melius innocentia tuetur quam eloquentia, nec Vereor ne mihi umquam Verba in Senatu nisi pro alterius discrimine facienda Sint. Nemora Vero et luci et Secretum ipSum, quod Aper in-Ia5 Crepabat, tantam mihi adferunt Voluptatem, ut inter prae- CipuoS Carminum fruCtus numerem, quod non in strepitu nec sedente ante ostium litigatore nec inter Sordes ac lacrimas reorum Componuntur, Sed SeCedit animUS in loca pura atque innocentia fruiturque sedibus SaCriS. haeC eloquentiae prim- aio ordia, haec penetralia; hoc Primum habitu Cultuque Commoda mortalibus in illa Casta et nullis Contacta vitiis peCtora influxit: sic oracula loquebantur. nam luCrosae huius et SanguinantiS eloquentiae usuS reCens et ex maliS moribus natuS, atque, Ut tu di CebaS, Aper, in locum teli repertus.13 Ceterum felix illud et, ut more nOStro loquar, aureum SAC- 3 Culum, et Oratorum et Criminum inops, poetis et vatibus abundabat, qui bene faCta Canerent, non qui male admiSsa defenderent. nee ullis aut gloria maior aut augustior honor, Primum apud deOS, quorum proferre reSponSa et intereSSO

et o epulis ferebantur, deinde apud illos dis genitos Sacrosque regeS, inter quOS neminem CauSidicum, sed Orphea aC Linum ac, Si introspicere altius velis, ipsum Apollinem aCCepimuS. vel si haec fabulosa nimis et composita videntur, illud Certe 5 mihi Concedes, Aper, non minorem honorem Homero quam a 3 Demostheni apud posteros, nec angustioribus terminis famam

Euripidis aut Sophoclis quam Lysiae aut Hyperidis includi. PluriS hodie reperies, qui Ciceronis gloriam quam qui Virgilii 6

detrectent: neC ullus Asinii aut Messallae liber tam inlustris est quam Μedea Ovidii aut Varii Thyestes. 3o AC ne fortunam quidem vatum et illud felix contubernium Ι3

96쪽

CORNELII TACITI

Comparare timuerim Cum inquieta et anXia oratorum Vita. licet illos Certamina et pericula sua ad ConSulatUS OVOXerint,

malo Securum et quietum Virgilii Secessum, in quo tamen neque apud divum AuguStum gratia Caruit neque apud a populum Romanum notitia. teSteS Augusti epistulae, testis 5 ipse populus, qui auditis in theatro Virgilii versibus surrexit UniVerSus et forte praesentem Spectantemque Virgilium Vene-3 ratUS OSt SiC qua Si AuguStum. ne nostris quidem temporibus Secundus Pomponius Afro Domitio vel dignitate vitae vel 4 perpetuitate famae Cesserit. nam Crispus iste et Marcellus, io ad quorum eXempla me vocas, quid habent in hac sua fortuna ConcupiSCendum Θ quod timent, an quod timentur Θquod, cum Cotidie aliquid rogentur, ii quibus praestant indignantur Θ quod adligati omni adulatione nec imperantibus umquam Satis Servi videntur nec nobis satis liberi 3 quae 13 haeC Summa eorum Potentia est Θ tantum posse liberti 5 solent. me Vero dulces,''ut Virgilius ait, Musae, V remotum a sollicitudinibus et Curis et necessitate cotidie aliquid Contra animum faciendi, in illa sacra illosque fontis ferant; nec insanum ultra et lubricum forum famamque pallentem tre- Io 6 pidus eXperiar. non me fremitus salutantium nec anhelans libertus excitet, nec incertuS futuri teStamentum pro pignore SCribam, neC Plus habeam quam quod possim Cui velim relinquere; quandoque enim fatalis et meus dies 23

Veniet :Statuarque tumulo non maestus et atrox, sed hilaris et CoronatUS, et Pro memoria mei nec ConSulat quiSquam neCroget 'a ad LitS. : et codd. : vel ad GHE. consulatus C: cent', COCtUS, ConuentuS celt. 13 vel ii Anc: non praestant Lips.14 omni Matther: cu, cum codd. : Secl. And. ao pallentem B H: Pallantem, palantem Git. 25 quandoque . . . Veniet Sic Scripsit Heller enim del. Nipperdo z6 ueniet : ueniat ceti. aTque Secl. Gud.

97쪽

DIALOGUS DE ORATORIBUS

Vixdum finierat Maternus, Concitatus et velut instinctus, 14 cum Vipstanus Messalla Cubiculum eiuS ingrOSSUS OSt, SuSpicatusque ex ipsa intentione Singulorum altiorem inter eos OSSO Sermonem, num Parum tempestivus ' inquit interveni 5 secretum Consilium et CauSae alicuiuS meditationem tractant

ibus Θ λ

Minime, minime ' inquit Secundus, atque adeo Vellem amaturius intervenisses; delectasset enim te et Apri nostriRCCuratissimuS Sermo, Cum Maternum ut Omne ingenium a Cio Studium suum ad Causas agendaS COIaVerteret eXhortatus est, et Materni pro Carminibus SutS laeta, utque poetas defendi decebat, audentior et poetarum quam Oratorum Similior

Oratio.'

Me vero ' inquit et sermo iste infinita Voluptate adfe- 3I5 CiSSet, atque id ipsum delectat, quod vos, viri optimi et

tiis et declamatorio studio ingenia VeStra eXerCetiS, Sed eiusmodi etiam disputationes adsumitis, quae et ingenium alunt et eruditionis ac litterarum iucundissimum oblectamentum et a Cum Vobis, qui ista disputatis, adferunt, tum etiam iis, ad quorum auri S PerVenerint. itaque hercule non minUS prob- ari video in te, Secunde, quod Iuli Africani vitam Componendo spem hominibus fecisti plurium eius modi librorum, quam in Apro, quod nondum ab SCholasti Cis ContrOVersiis

Tum Aper: non desinis, Messalla, Vetera tantum et 15 antiqua mirari, nostrorum autem temporum studia inridere

atque Contemnere. nam hunC tUum Sermonem SROPO OX-a cum EU: tum ceti. Vipstanus Ernesti: Vibanius, Libanius,&c. codd. 5 et aut Halm Io exhortatus : et hortatUS ceti. Ι vero B: uere cest. et Seri. Haim: et oratio a. . Anc iste Halm : ipse codd. : ille Gud. 10 eruditionis B : eruditiones celi. Ga Africani Nippensio : asiatici codd. a damnari add. post quam Halm : improbari And. 27 non Bin:

98쪽

CORNELII TACITI

Cepi, Cum oblitus et tuae et fratris tui eloquentiae neminem hOC tempore Oratorem OSSO ContendereS antiqUiS , eo, Credo, audacius, quod malignitatis opinionem non VerebariS, Cum

eam gloriam, quam tibi alii Concedunt, ipse tibi denegares a Neque illius' inquit sermonis mei paenitentiam ago, 5

neque aut Secundum aut Maternum aut te ipSum, Aper, quamquam interdum in Contrarium disputes, aliter sentire Credo. aC Velim impetratum ab aliquo Vestrum ut CauSaS huius infinitae disserentiae scrutetur aC reddat, QUAS IDCCUma ipSe plerumque Conquiro. et quod quibuSdam SolaCio OSt, Ioiamilii auget quaestionem, quia video etiam GraeCis aQCidisse ut longius absit ab Aeschine et Demosthene Sacerdos ille Nicetes, et si quis alius Ephesum vel MytilenaS COnCentu Scholasticorum et Clamoribus quatit, quam Afer aut AfriCanuS aut vos ipsi a CiCerone aut Asinio recessistis.' I516 Magnam ' inquit Secundus et dignam traCtatu quaOS-tionem movisti. sed quis eam iustius expliCabit quam tu, ad Cuius Summam eruditionem et praestantissimum ingenium Cura quoque et meditatio accessit Θ 'a Et Messalla aperiam ' inquit cogitationes meas, si illud a an VobiS ante impetraVero, ut VOS quoque Sermonem hunCnOStrum adiuvetis.'3 Pro duobus ' inquit Maternus promitto : nam et ego et SCCUndUS CXSequemur eas partis, quas intellexerimuS te non tam OmiSiSSe quam nobis reliquisse. Aprum enim So- 25lere dissentire et tu paulo ante dixisti et ipse satis manifestus est iam dudum in Contrarium accingi neC aequo animo perferre hanc noStram pro antiquorum laude ConCOrdiam.' Non enim' inquit Aper inauditum et indefensum Sa

a antiquis del. Acidalius : atque id vel parem antiquis Liss. 3 malignitatis Ehen. : malignis maligni in) iis codd. 4 ipse B:

99쪽

DIALOGUS DE ORATORIBUS

Culum nostrum patiar hac Vestra Conspiratione damnari: sed hoc primum interrogabo, QUOS VOCCtiS anti UOS, QVam oratorum aetatem SignifiCatione ista determinetis. ego enim 5 Cum audio antiqUOS, QUOSdam Veteres et olim natos intel-5 lego, ac mihi Versantur ante OCulOS UlixeS aC NeStor, quorum aetas mille fere et treCentiS anniS SaeCulum nOStrum antecedit: vos autem DemoSthenem et Hyperidem Profertis,

quos satis Constat Philippi et Alexandri temporibus floruisse,

ita tamen ut utrique SuperStiteS OSSent. CX QUO RI Paret non 6 Q multo pluris quam treCentos annOS intereSSe inter nOStram et Demosthenis aetatem. quod Spatium temporis si ad infirmitatem Corporum nostrorum referaS, fortaSSO longum videatur; si ad naturam. SaeCulorum AC TOSPeCtUm inmensi huius aevi, perquam breVe et in Proximo CSt. nam Si, Ut 7 15 Cicero in Hortensio scribit, iS est magnUS et VerUS annUS, quo eadem positio Caeli Siderumque, Uae Cum maXime OSt, rurSum eXiStet, iSque annUS horum QUOS I)OS VOCAmUS annorum duodeCim milia nongentos quinquaginta quattUOr Complectitur, incipit DemostheneS VOSter, quem VOS Veterem Cta a antiquum fingitiS, non Solum eodem anno QUO IaOS, Sed etiam eodem mense eXtitiSSe.

Sed transeo ad Latinos oratores, in quibus non Mene- ΠΤnium, ut puto, Agrippam, qui potest Videri antiquuS, noStrorum temporum disertis anteponere Soletis, Sed Ci Ceronema 5 et Caesarem et Caelium et Calvum et Brutum et Asinium et Messallam : quos quid antiquis potius temporibus adscribatis Uam nOStris, non Video. nam ut de CiCerone ipso loquar, a Hirtio nempe et Pansa Consulibus, ut Tiro libertus eius Scribit, septimo idus Decembris occisus est, quo anno diVUS 3o Augustus in locum Pansae et Hirtii se et Q. Pedium Con-SUleS Suffecit. Statue sex et quinquaginta annOS, quibUS 3

100쪽

CORNELII TACITI

mox divus Augustus rem publicam rexit; adice Tiberii tris et viginti, et prope quadriennium Gai, ac bis quaternos denos Claudii et Neronis annos, atque illum Galbae et Othonis

et Vitellii longum et unum annum, aC sextam iam felicis huius principatus Stationem, qua VespaSianuS rem publicam 51 OVet: Centum et viginti anni ab interitu Ciceronis in hunc 4 diem Colliguntur, unius hominis aetas. nam ipSe ego in Britannia vidi senem, qui se fateretur ei pugnae interfuiSSe, qua Caesarem inferentem arma Britanniae arcere litoribus 5 et pellere adgressi sunt. ita Si eum, qui armatus C. Caesari IoreStitit, vel Captivitas vel voluntas vel fatum aliquod in Urbem pertraxiSSet, aeque idem et Caesarem ipsum et Ciceronem audire potuit et nostris quoque aCtionibus interesse. 6 proximo quidem Congiario ipsi vidistiS plerOSque Senes, qui se a divo quoque Augusto Semel atque iterum aCCepisse 357 Congiarium narrabant. ex quo Colligi potest et Corvinum ab illis et Asinium audiri potuisse ; nam CorvinuS in medium usque Augusti principatum, Asinius paene ad eXtremum duravit, ne dividatis Saeculum, et antiqUOS aC VetereSVOCiteti S Oratores, quoS eorundem hominum aureS adgnOSCere 2o ac velut Coniungere et Copulare Potuerunt.18 Haec ideo praedixi, ut si qua ex horum oratorum fama gloriaque laus temporibus adquiritur, eam docerem in medio Silam et propiorem nobis quam Servio Galbae aut C. Carboni quosque alios merito antiquos VoCaVerimus; Sunt enim a5horridi et inpoliti et rudes et informes et quos utinam nUlla parte imitatus esset Calvus vester aut Caelius aut ipse a CiCero. agere enim fortius iam et audentius volo, si illud ante PraediXero, mutari Cum temporibus formas quoque ets illum L V: istum AB: ipsum CD 4 Septimam L lius 5 quo Meissonborn 6 viginti decem ABE B fatebatur

CE ei EU: et cest. Is aeque idem Ssen : et quidem codd.

Corvinus Borymesi medium extremum N persio Go uocetis ABE G3 eam Halm : eandem codd. G aut C. Laelio aut C. Nitur GI miratuS Gud.