Chronique

71쪽

s insin iniMus 15 justum esse decernitur, habeasque foedus' et amici clam cum v lodove et gente Francorum, ne sorte irruant in terram nos train, quia populus Validii et serus est, sine Deo. Audiensque eorum consilium Gundo badus dedit' per manus Aureliani ad partem Clodo vel maximam partem thesauri sui, aurum et argen- turn, ornamenta multa et ait Quid restat aliud nisi ut omne regnum meum cum Clodove dividam. Et dixit ad Aurelianu in Revertere ad Dominum tuum quia habes ei quod deserasu munera multa que non laborasti Et ait Aurelianus Filius

tuus dominus meus e St Clodo Veus reX omniave Stra Communiau erunt. η Et dixerunt sapientes Burgundiones Vivat rex qui tales habet leudos lis Reversusque est Aurelianus cum thesauris multis ad dominum quum in Franciam Clodoveus itaque reX habebat ilium de concubina, nomine Theodericum. 13. Eo tempore dilatavit Clodoveus ampliscans regnum Suum usque Sequanam Sequenti tempore usque' Ligerem fluvium occupavit accepitque Aurelianus castrum Malidunense omnemque ducatum regionis illius. Tunc concepit Crochil dis ex Clodove et peperit illum quem, cum bapti Smo consecrare Vellet. - non enim credebat rex Dominum Deum, regina enim in cotidie Pedicabat ei in ille nolebat audire eam. Interea regina parat baptiSinum, Ornat ecclesiam Veli atque cortinis, ut cor regis ad credendum compungeretur Baptigatus est autem puer quem Ingo mirem' vocavit qui in ipsis albi egrotans obiit. Pro quo ex nimis contristatus reputabat increpando dicens Quia si in ornine Deo num meorum dedicatus suisset vixitque utique. Quia in nomineu Dei veri' baptizatus est, vivere non potuit. megina vero dice bas u Deo gratias ago quia me non duxis indignam ut de utero meo si primogenitum in regnum suum recipere dignaretur. Ego autem v l ora Pu meo nullia in dolorem pro hac causa retineos Post hunc

vero genuit alium silium quem baptizatum Clodomirem vocavit. Es hic cum aegrotare coepisset dixi rex : o Xon potest aliudi, nisi es deci lo sic sit ' quomodo sui de fratre eius, ut baptigatus in nomino Christi vestri cito moriatur . Sed orante regina ei

72쪽

16 ADEMAIM GHRONICΟΝ Domini misericordia procurrente, recepit Sanitatem. Regina Vero non cessabat predicare regi ut Deum Verum coleret, et idola vanaque colebat derelinqueret. Sed nullo modo animum ejus ad credendum commovere poterat, donec tandem aliquando bellum contra Alamannos Suevosque moveretur in quo compulSu e Stconfiteri quem antea negaVeΓat.14. Factum Si autem, Pugnantibu inter Se Francorum et Alamannorum XercitibuS, ut populus Clodove nimis caderet. Aurelianus videns, ait ad regem Domine mi rex, Pede tantum-u modo Deum celi quem regina tua predicat h. Ille vero, ad caelum elevatis oculis commotus lacrimis, dixit u Jesu Christe, quem Cro-u chil dis uxor mea predicat esse filium Dei vivi , qui subvenis inu periculis, qui das auxilium in te Sperantibus, tuum adjutorium si devotu eXpo Stulo, ut, si mihi victoriam super his hostibus dede-u is et expertus uero illam virtutem, quam de te populi prediu cant, Credam tibi et in nomine tuo baptigabor. Invocavi enim deos si meo et, ut ideo, longati Sunt ab auXilio meo, unde Credo eo Su nullam habere potestatem qui sibi credentibus non Uecurrunt. si Te verum Deum a Dominum invoco, teque credere de Sidero, si tantum ut liberer ab adversariis meis. δε Cumque hec orans clamaret, Alamanni in fugam lapsi terga verterunt. Cumque regem suum vidissent mortuum Clodove se subdunt, dicentes Parce, si precamur, domine PeX, ne pereat plus populuSG jam tui Sumus. Tunc jussit rex imminente jam plaga cessare, Alamanno cepit et ipSo vel terram eorum sub jugo tributarios constituit. Facta victoria, reversus est in Franciam ad reginam suam, narravitque ei qualiter per invocationem nomini Jesu Christi victoriam meruit optinere Acta Sunt hec anno duodecimo φ Clodove regnante. Tunc regina vocavit abscondite sanctum Remigium, urbis Remen-Si epi Scopum, deprecans eum ut regi iam Saluti S Stenderet, quem Sacerdos ad baptismum venire Pedicabat. Et ille ait u Libenter te audiam, beati S Si me pater, Sed unum e Stat quod' populia qui me equitur non Vult relinquere deo Suo S. Vadam adhortari eos juXta verbum tuum n Convenien autem

73쪽

LIBER PRIMUR 17

rex, cepit populum adhortari. Et procurrente misericordia Dei et potentia ipsius, omni populus Francorum una Voce exclamavit, dicens Mortales deo relinquimus, gloriose rex, et Deum i verum . immortalem, quem Remigiu predicat, credere paratii sumus, . Nunciantur hec Sancto Remigio Ille gaudio magno repletus, jussit baptismi lavacrum preparari. Velis depictis, ad urn brantur plate e sabricantur a eccle Sie componitur baptisterium, balsama redolent et talem odoramentorum gratiam Dominus subministravit in populo ut aestimarent Se collocatos in odoribus Paradisi. nec ergo prior petiit se Sancto memigi, baptizari. Venit novus Constantinus ad baptismum, abnegatis diaboli pompis cui ingresso ad baptismum, sanctus Dei sic ait ore sacvndo Miti deponae colla, Sicamber, adora quod incendisti,u incende quod adorasti. η Erat autem vir Sapienti SSimus Sanctus Remigius, rhetoricus. in virtutibu magnis ire clarus . Igitur rex omnipotentem Deum in Trinitate consessus, apti Zalu est in nomines Patris et Filii et Spiritus sancti, delibutus

sacro crismate cum Signo sancte crucis Domini nostri Jesu Christi. aptigantur de exercitu ejus ampliuS quam tria millia virorum. Baptigantur sorores ejus in nominibus : Albo fledis et Lande chil- dis in ipsa die. Baptigatur po Stea cunctus populuS Francorum. Vivi

t muliere S.

15. - Post hec Clodoveu contra Gundebadum et Godegis elum fratrem ju perreXit cum multo exercitu Francorum. Illi, hec audiente S populum multum Burgundionum moventes, ad bellum P Peparant, Veniente Sque Divione castro Super scaram fluvium, ibique contra se sortiter compugnantes, a Clodoveo Gundebadus et Godegis elus atque Burgundiones valde est, terga Verterunt ad fugam Clodoveus, Sicut Olebat, victoreXtitit afflictoque Xercitu Burgundioniani, Gundebadus et Godegis elus in fugam verSi, vix evaserunt. Gundebadia in Avennionem civitatem super HrO-danum ingressus, ibi se reclusit. Clodoveus illic eum per Secul US Ob Sedit, ut eum de civitate extractum interimeret. Quod ille audien S, P aVOP perte Pritu S, metuebas nee mors repentina Succederet.

labebat tamen secum virum illusirem redium sirenuum

ti precurreni D, E, G. - ' Cecis iis irati restituens, mortuis virum reparans demolita eiciens, ilii l. t . - God egi silum . G. - a Ct Odoveo deest E. F. - redium nomino E. F. G.

74쪽

atque Sapientem, quem ad Se accerSitum ait u Vallant me undiu que angu Stie, et quid faciat ignoro, quia veniunt hi barbariu Super nos ut nobi interempti S regionem totam evertant , Ad hec Aredius ait portet te lenire feritatem hominis hujus, neu pereas. Nunc ergo, Si placet, in oculi tui ego a te fugere adu eumque tran Sire me Simulo . Cumque ad eum acceSSero, ego u faciam ut neque te, neque hanc noceat regionem, tantum tu quod tibi per meum con Silium demandaverit implere studea S, donec causam tuam Dominu pro Speram facere sua pietatest dignetur h. Et ille Faciam, inquid, que cumque mandave Pi D. Hec eo dicente, vale dicens redius discessit, et ad Clodoveum regem abiens ait u Ecce ego tuus humilis , piissime rex, ad tuam si potentiam venio, relinquens illum mi Serrimum Gundobadum. Quod si me pietas tua recipere dignatur ' integrum in meu famulum atque fidelem et tu et posteritu habebitis , Quom ille promptissime colligens, secum retinuit. Erat enim o undus in fabulis, strenuus in consiliis, justus in judiciis, et in commissos d0lis. Denique Clodove cum omni Xercitu circa muro urbis residente, ait Aredius dignanter, o re X, et Situdinis tu glo- uuia paucos humilitatis me sermones vellet accipere, consilium v licet non egeas, tamen si de integra ministrabo. Idemque vel 'tibi si congruum vel civitatibu erit, per qua transire deliberas Cur, inquid retines exercitum cum loco firmissimo tuus resideat ini micus lepopularis agros, prata depaScis, Vineas di S Secas, oli-u Veta succendis, omnisque regionis fructu evertis interim et

u illi nocere nihil prevales Mitte potius legationem et tributumst quod tibi annis singulis solvat, impone ut et regio salva Sit et utu tributa solventi perpetuo domineris. Quod si noluerit, tunc u quod libuerit facias . Quo consilio re accepto, hostem patrie redire jubet ' ad propria. Tunc, missa legatione ad Gundobadum, ut ei per Singulos annos tributa imposita reddere debeat jubet. At

ille et depresenti solvit et deinceps soluturum Se esse promittit. Clodoveus vero ablatis alie Sauris, cum Peda maXima PeVePSUSu hic E, F, G. - simulabori. - humilis deos F, G. - pietate tua . pietas vestra . - 2 dignaretur . - a gloriam . -bὶ velis . velit , . - vel deest olivetas E, - e jussi D, E, F, G. 1 soliturum . solviturum F, G - g accepti F.

75쪽

LIBER illi ius 19 est victor' His temporibus sui in Vienna urbe terre motu maximus, ibi multe ecclesie et domu multorum Concusse suerunt et subverse. Illic hosti multe oberrante S lupi, ursi, accervi ingressi per porta In civitati devorante Sque Plurimo S per toturn annum hoc faciebant. Nam veniente dominica Sollempnitate sancti Pasche, sanctus Mamertus, qui in ea urbe erat Pi SCOPUS, dum mis Saru In sacrificium in ipsa vigilia celebraret, palati urn regale, quod in ea civitate erat divino igne succen Sum St. Cumque hec agerentur,

adpropinquante Ascensione Domini, indiXit jejunium vir sanctus

Dei triduanum in populo cum gemiti et contricione spiritu S. Tunc cessavit ipsa tribulatio et subversio. Deinceps omne eccle Sie Dei, cum auctoritate apostolici romani, hoc Xemplum agente S, u Sque ad presens ipsa letanias triduana ubique celebre recolunt ante Ascensionem Domini. 16. Tunc Clod OV eu rex, cum Veni S Set Parisius civitatem, ait ad reginam suam et ad populum suum Satis mihi molestum estu quod Gothi arriani partem oblimam Galliarum teneant. Eamus i cum Dei auxilio et eiciamus eos de ipsa terra, nostrisque dicio- nibus subiciamus, quia Valde bona est. n Placuitque hoc consilium proceribus Francorum. Tunc Crochil dis regina consilium dedit regi dicens Faciens faciat Dominus Deus victoriam inu manibus domini mei regis Audi ancillam tuam et ac iam usu a cclesiam in honore beati Petri, principis apostolorum, ut situ tibi auxiliator in bello. Et rex ait Placet hoc quod hortaris. Ita faciam. unc projecit in directum a se bipennemo suam,

quod est francisca, et dixi Sic stat ecclesia beatorum aposto lorum, dum auxiliante Domino, revertemur . n Commovit autem re cunctum e Xercitum Suum populum Francorum et Pictavis dirigit. Ibi enim tunc Alaricus, rex Gothorum commorabatur. Multa pars etiam hostium per territorium Turonicum transibat. Prece Pit autem re pro reverentia sancti Martinim ut nihil aliud nisi herbam presumerent' ad eorum equo Su Stentandum. Direxit itaque nuntios rex ad beati Martini basilicam cum muneribus mullis

et equum Suum Veloci SSimum, quem re ani abal plurimum et ait

in murtyri A. - presumerent Acciperei,

76쪽

Ite et sorsitan aliquid victorie et sancti sermonis accipietis ab κ Scripturi Sancti S. unc datis muneribus, nunciis dixit is Si tu, Omne adjutor mihi es et gentem hanc incredulam tibi' si mei manibus traditurus es, in ingressu sancti Martini dignareu mihi revelare, ut sciam si propitius mihi sis famulo tuo. Genientes autem pueri ad beati Martini aecclesiam, cum jam ad ipsa limina pervenissent, primicerius aecclesie hanc antiphonam impo-

Suit dicens is recinxisti me irtute ad bellum et subplantasti insur- gentes in me subtus me, et inimicorum meorum dedisti mihi dorsum si et odientes me disperdidisti. Qui, psallentium voces ut audierunt Domino gratias agentes, dimisso ibi equo regis et aliis muneribus multis cum leticia et exultatione nuntiaverunt regi. Cum venis Set autem rex ad fluvium ingennam cum Xercitu Suo, in quo loco vadare deberet non inveniebat inundaverat enim a multitudine pluviarum. Deprecatusque Dominum ut ei adiimi Stenderet nocte illa mane autem facto, cerva mire magnitudini ante eo S, Domini nutu, precedens vadum ostendit, illaque ad ante, POP Ulla quoque Sequens vadavit. Veniente autem rege Pictavi S, dum procul ab aecclesia sancti Hylarii tentoria fixisset, ea nocte saria ignea ex ea visa est exisse. Apparuit nempe Super ipSa tentoria in auxilium Clodove regis cum virtute beati Hilarii Precepit

autem re hosti Suo ut nec cybum, nec ullum stipendium de ipso pago tollerent, nec ulla spolia. Clodoveus autem re cum Alarico,

rege Gothorum, in campo Vogladiri se super fluvium Clinii ' miliario decimo ab urbe Pictavis, pretium commisit. Illisque inter Se

compugnantibu S, Gothi, cum rege suo nimis colli Si, terga verte Punt. Clodo Veus, Sicut solebat, victor extitit. Cumque Alaricum interficeret, duo Gothi cum contis eum ex adverso in latera feriunt, Sed propter loricam qua indutus erat, eum non livoraVerunt . DominUS autem adjuvabat eum in cunctis que agebat MaXimus autem tune

ibi Arvernorum populus quicumque, Apollonare duce, ibi venerat, corruit in gladio Francorum cum multis senatoribus. De hac pugna Amatricus evasit per fugam, filius Alarici, et in Hispaniis , regnum

o tibi deest , G. - Ρ Deo F. G. - Vigennam F. - Deprecalusque est , F, G. - Cluino , G. - vulneraverunt. F, G. - Apollinare F et in Hispaniis deest D F, G. l. Lo Clain.

77쪽

LIBER Pni3ius 21 patris sui, sagaciter recipit. Clodoveus autem Theodericum, ilium suum, per Albi en Seir et nothenis civitate in ad Arvernum dirigit. Qui pergens, omnes urbes illas a sinibus Gothorum usque Burgundiam Subjugavit, et in potestatem patri Sui restituit. Regnavit igitur Alaricus annis XII. Clodoveus quoque Burde galens civitati tota hyeme reseditu thesauros vero plurimos Alarici regis Gothorum, de Tholosa abstulit . Omnesque urbes illa accipiens, iam ad Egolisinam civitatem veniret, tantam ei Dominus gratiam contulit ut in ejus adventu muri corruerent. Intersectis Gothis qui ibidem erant, ipSam urbem adprehendit, Ornnemque terram illam

subjugavit. In ipsa civitates consecraro secit in episcopatu Venerabilem virum Apionium' capellanum suum, expulSO primo episcopo arriano Gothorum de eadem civitato'. Et tam in ipsa Egolisma quam in Sanctonico vel Burilegata Erancos 'receptim an a ad Gothorum gentem delendam. Deinde Turonis civitali mi reversus, multa munera basilice beati Martini tribuit Equum Vero, quem antea ad ipsam ecclesiam transmiserat, matriculariis illis datis centum solidis se velle recipere mandavit. Quibus datis, equus ille nullatenus se movi tu cumque alio centum solidos dedi Sent, Statim ipse equus solutu abiit. Tunc cum leticia rex ait u Vero beatus Martinus bonus est in auxilio et carus in negotio. Ah nastasio imperatore codicellos accepit ClodoVeiis re proconsulatu Tunica blattea' indutus rex, in basilica beati Martini.

tum in atrio quod est inter civitatem et ecclesiam beati Martini. presente populo, manu propria aspersit, atque voluntate beni- missima dispensavit. Ab ea die tanquam consul et in Stu 'St

78쪽

appellatus Turoni autem egreSSus, PariSiu civitatem veniens, ibi sedem regni sui constituit.

17. - Deinde commotus e S contra Regnacarium parentem suum. Erat autem p Se Regnacarius apud Camaracum civitatem,

effrenis in luxuria habebat quoque con Siliarium nomine Faronem in , simili spurcicia luculentum . Cum enim aliquid muneris aut cibi ei deferebatur, dicebat Sint ista mihi et consiliario meo a-

roni. Pro qua causa indignati Franci qui erant cum eo, consen- ciebant Clodoveo, commovente eum adVerSuS Regnacarium. De

diique eis Clodoveus pro hac causa bratteas et armillas S Similatas des auro, sed de intus eramen cuprum erat et oris deauratum subdole factum, pro munere leudibus me gnacarii, qualiter super ipsum invitarent eum. Commoto deinde Clodoveus exercitu, contra Regnacarium parentem Suum ire disposuit. Misit ergo Regnacarius Speculatore ad cogno Scendum, interrogans cujus e S Set hostis major. Qui re Sponderunt mencientes is Tibi est fortior et tuo Fa- roni consiliario. Venientibus autem Clodove et Regnacario ad pugnam, sortiterque inter se preliantibuS, Regnacarius e Sum Cernens Xercitum Suum fugere nititur. Sed ab ipsis traditoribus comprehensus ligati a tergo manibus, una cum Ricario in fratre suo Clodoveo presentatur. Cui dixit Clodoveus Cur humilias- tigentem nostram ut te vincere permittere. Nonne melius tibiu fuerat mori Et elevata bipenne in capud ejus eam defixit, et mortuit e St. Et conversu ad fratrem ejus, ait Si tu solatium c fratri tuo prebuisses, ille ligatus non fuisset , Similiter ec ipsum

in capite percussum intersecit et mortuu e St. o Si mortem eorum, Cogno Scente traditore eorum aurum quod a Clodove acceperant e S Se viciatum, di Xerunt hoc regi. Recautem re Sponden S,

dixit eis Merito tale aurum debet accipere, qui dominum Suum ad mortem tradit. Sufficiat vobis vitam tantummodo habere ConceSSam, ne inter tormenta desiciatis. Glli, hec audientes, gratiam et vitam Solummodo optantes habere adeptam cupiebant,

sibi sufficere dicentes ei gratias Fuerunt supradicto Regnacario parente quorum frater fuit Regne miris nomine apud Cinomannisci Vitatem, qui jubente Clodove rege, interfectus est. Quibus

79쪽

LIBER iniMΓs 23 perem Ptis, Omne segnum eorum et the Saurum Clod Oveus a cepit, intersectis multis et magni regibus parentibus eorum.18. - Post hec omnia mortuus Si ClodoVeia re in pace, Se

pultus in basilica beati Petri quam ipse vel regina sua edificaverunt. Mortuus est ' anno quinto poStquam cum Alarico rege Gothorum, Pugnavit . . Regnavit quoque Simul annis XXX. A transitu sancti Martini usque ad transitum Clodove regis fuerunt anni CXII. Crochil dis regina post mortem ' viri sui, Turonis civitatem requenter pergens, ad basilicam sancti Martini diutissime commorata Domino Serviebat Parisius raro Vi Sitabat. Igitur post mortem viri sui hi ' quatuor filii ejus oheodericus, Clodo miris, Chil de hortus et Clotharius, regnum eiu inter Se divi Serunt equaliter. Habebat quoque Theodericus silium ornine Theodebertum strenuum et utilem, et elevatum in magna potentia Amatricus quoque, si lius Alarici regis Gothorum, Sororem eorum ad conjugium petiit, quam illi non negantes cum ornamentis illi optimis

tradiderunt, eamque sibi in matrimonium adsumpsit '. In illo tem pore Dan cum rege suo nomine Cothelaico , cum navali hoste per altum mare Gallias petunt, evaStante et capti Vante Omnia, et pleni navibu de captivis, altum mare intrant, rege eorum ad litus maris residente. Quod cum Theoderico nunciatum suisset, Theodebertum silium suum cum magno exercitu in illis partibus

direxit. Qui Consecutus eos, pugnavi cum ei Cede magna atque' pro Stra Vil regem eorum inter secit, Pedani tulit et in terram suam restituit '.

19 In illis diebus Chrochil dis regina cum venisset Parisius

ait ad illos suos Non me peniteat, silii, dulciter VOS enutris Se . recor, indignamini , injuriam meam et patris mei et matrisu me mortem vindicate. Illi hec audientes in ira in mas nam Commoti, cum magno exercitu Burgundiam petunt contra Sigismundi in ei Moimarum roges silio Gundebadi Tunc temporis

80쪽

Agaunensium V in Burgundia, sancti Mauricii cum sociis suis sex milibus sexcentis sexaginta sex'. Illi autem commoverunt hostem Burgondionum contra Clo domi rem regem, et Chil debertum, et Clotharium fratres, filios Clodovei. Illis inter se compugnantibus fugerunt est Burgundiones cum Gotmaro J Sigismundus vero dum ad sanctos Agaunenses fugeret, consecutus est eum Clodo miris, apprehenditque eum cum uxore et filios eorum, et captos in pagum Aurelianensem adduxit atque in carcerem retrudi us sit Beatus autem Avitus, qui erat tunc vir sanctus Dei abbas in Aurelianis civitate Clodo mirem rogabat ut non occideret eo S, sed ille nolebat audire eum. Tunc interfectum tam Sigismundum quam UXorem eiu et filios projecit eum in puteum in loco qui vocatur Columpne VicUS. 20. - Post hec iterum commovit exercitum Clodo miris, in Burgundiam pergens, contra Olmarum. Cumque Veni S Sent cum magno hoste in pago Viennense, in loco qui dicitur Vis orantia, Gotmarus, locatis gentibus, cum Clodo mireh preliabatur, Burgon dionesque valde collisi, cum Gotmaro sugerunt. Cumque eo persequerentur Clodo miri nimi Valde, concurriSsetque antecedenseo cum equo veloci in medio eorum est ingre S su S. Qui ex adver- Sa Parte percu SSUS, corruit mortuuSque est. Quod videntes Franci, nimio dolore et ira commoti, Olmarum perSequente eXterminant, Burgon dione perimunt, cuncta Sque regione VaStante S, a UeΓΟu Sque ad Senem interimentes, reversi sunt Clotharius hec audiens,

uxorem fratris Sui accepit in conjugium, undelicam nomine. Filios quoque Clodo miris orsanos', Theodo aldum et Clodoaldum, Crochil dis regina nutriebat , retinenc eo Se Um. 21. In illo tempore Theodericus et Theodebertus, si lius ejus,

et Clotharius rex, cum Francorum Xercitum renum Pan Seunte S,

1 Toringam dirigunt contra Ermen Dedum' , regem Toringorum. Hec audientes Toringi, fossatos fecerunt et subdole desuper OOperuerunt cespitibus. Cumque ad bellum ibidem pervenissent, in