De Donatione Constantini quid ueri habeat, eruditorum quorundam iudicium

81쪽

ab eis huiusmodi fabulae proselutitur. cebo de aliis p

pulis .dica de Ro. apud quos paucissima miracula feratur, eaq; uetusta at incerta. Uale. Max. ait. Hia tu illis terrae in medio foro,cu te in eu Curtius armatu adacto equo immisisset. iteru coiisse in pristina forma cotinuo reuertisse. Ite Iunone monetacua quoda milite Ro. captis Veiis a iocuinterrogata esset an Roma migrare uellet, respodisse uelle Quorst neutru Titus Li. sentit, de prior autor de grauior dia dc hiatu amansisse uult nec tam fuisse subituminuetastum .Et ante condita urbe,appellatum Curtium lacu,q, in eo delituisset Curtius Metius Sabinus. Romanom fugies. impressione. Et Iunone annuisse,non respondisse. diectu fabulae postea, uoce reddidisse. Atm de nutu quos palam est illos esse mentitos, uel qcymotu simulachri, avellebant aut illud,interpretati sunt.sua sponte esse factum,uel qua lasciuia hostilem, dc uicta,&lapidea deam interrogabant,madem lasciuia annuissie finxerat. Ta&fi Liuius insuit no annuisse.sed milites q, annuiget exclamasse. Quae in boni scriptores no defendut facta, sed dicta excusant . Nam prout idem Liuius ait,datur uenia antiquitati.ut miscendo nina diuinis,primordia urbiu augustiora faciat.& alibi, Sed irebus ta antiquis, si qua similia ueritati sunt, pro ueris accipiantur. Satis habea,lige ad ostentatione sesne gaudetis miraculis aptiora. ad fidem, nem assirmare, neq; refellere est operepretiu. Terentius Varro his duobus dc prior, & doctior. ut sentio,grauior autonait triplice historia de lacu Curtio a totide autoribus prodita. Una a Proculo .quod is lacus ita sit appellatus a Curtio,qui se in eu deiecit. Altera a Pisone. qcra Metio Sabino.Tertia a Cornelio,cuius rei socium addit Luctatiu qcra Curtio costile. cui collega fuit M. Genutius. Neque uero dissimulauerim Valeriu nd plane posse reprehendi, quod ita loquatur,cum paulo post grauiter seuere subnciat. Nec me praeterit,de motu de uoce deorum immortaliu, humanis oculis auribusq; percepto.

82쪽

e , in ancipiti opinione aestimatio uersetur. Sed quia nonnoua dicuntur Ad tradita repetutur, sidem autores uendice De uoce deodi dixit,propter Iunonem moneta, dc propter simulachrum Fortune,quod his locutu fingitur his uerbis. Rite me matronae uidistis,rite dedicastis. A t uero nostri sahulatores passim inducunt Idola loquentia,quod ipsi gentiles & Idolorum cultores non dicunt, disyncerius negant,ta Christiani affrmat. Apud istos paucissima miracula, noside autorum, sed ueluti sacra quadam ac religiosa uetustatis comendatione nituntur. Apud istos recentiora quaedanarratur,quae illom holes temporu nescietui. Neq; ego ad

mirationi sinode derogo,nec ipsoBr diuina opa abnuo, quuscia tantu fidei, quantu est granu sinapis, montes etia posse transferre.Immo defendo illa Sc tueor,sed misceri cu sabuistis nG sino. Nec psuaderi possum hos scriptores alios fuissem aut infideles, qui hoc ageret in derisum Christianodi. si hcc figmeta, a dolosos homines in manus imperitodi delata acciperentur pro ueris,aut fideles,habentes smulatione dei,sed no secundu scientia, a non modo de gestis modi, ueruetia dei genitricis,ato adeo Christi improba quaeda de pseudeuangelia scribere no reformidaret, & sumus ponti

hos libros appellat apocryphos, Quasi nihil viiij sit q eodes noratur author, uasi credibilia sint quae narrant, Quasi sancta & ad confirmatione religionis pertinentia,ut iam nominus culpae sit penes hunc a mala probat,ss penes ulu qui

mala excogitauit.Numos reprobos discernimus Apamus abhcimus,doctrina reproba no discernemus . sed retinebi muset sed cu bona miscebimus: sed pro bona defendemus: Ego uero in enuam seram sentetiam.Gesta Siluestri nego esse apocrypha,quia ut dis Eusebius quidam fertur autor, sed falsa atque indigna quae legantur existimo,cum in alijs, tum uero in illo quod narratur de dracone,de thauro,de le a,propter qua resutanda tanta repetij. Neo enim si Naa

man leprosus fui,contreio 2 Costantinu leprosum fuisse

83쪽

diremus De illo multi autores meminerimi. de hoe principe orbis terraru nemo,ne suoru quidem ciuiu scripsit. ruunescio quis alienigena,cui no aliter est habenda fides, babieri cuida, de uespis intra nares Uespesiam nidificantibus, di de rana partu a Nerone emissa, de Lateranu uocitata locum dicunt.quod ibi rana lateat in sepulchro. Quod nec vespae ipsae,nec ranae,si loqui possent,dixissent, nisi ad deos capitolinos hoc reserui,quasi illi loqui consuessent, &hoc fieri iussissent.Sed quid mirer haec no intelligere pontifices,cu nomen ignorent suunx Cephas enim dicunt uocari P trum,quia caput apostolomesset,lad hoc uocabulusit uescum aereo die Re pociae, di no hebraicu, sed potius syriacum, quod Graeci rerum pse scribunt, quod apud eos interpretatur Petrus .non caput. Est enim Petrus oc petra graecum uomalum stultem per ethymologia latinam exponitur petra quasi pede trita. Et metropolitanu ab archiepiscopo Istinguut uoluntq; illum a mentum ciuitatis dictum,cum graece dicatur non metropolis,sed ira o nome, id est mater ciuitatis suve urbis, dc patriarcham quasi patrem patrum, dc papam ab intericctione pape dictum, cic fidem orthodoxam quasi

recta gloria, di Simonem media correpta, cum legendum sit media longa,ut Platonem,& Catone ita legendum Simonem. Et multa similia,quae transeo ne culpa aliquorum omnes summos pontifices uidear insectari. Haec dicta sint. ut nemo miretur,si donationem Constantini comentitiam fuisse,papae multi non potuerunt deprehedere. tamdiu ab aliquo eorum ortam esse hanc fallaciam reor. At dicitis,cur Imperatores,quoru detrimetores ista cedebat, donatione Constatini non negant,sed fatentur .affirmant,conseruante Ingens argumentum,mirifica defensio. Nam de quo tu lo queris Imperatore et si de graeco. qui uerus filii Imperator, negabo confessionem. sin de latino, libenter etiam consite hor. Etenim quis nescit Imperatorem latinum gratis factu

esse a summo Pont. Ut opinor Stephano, qui graecum Imperatorem.

84쪽

peratorem,q, amissium non serret Italiae, priuauit. lataeen Acit,ita ut plura Imperator a papa, d papa ab Imperatore

acciperet. Sane Troianas opes quibusda pactionibus soli Achilles oc Patroclus inter se partiti sunt. Quod etiam mishi uidentur indicare Ludovici uerba,cum ait. Ego Ludovicus Imperator Ro. Augustus statuo,&coced per hoc pactum confirmationis nostrae.tibi beato Petro principi apo stolorum' per te uicario tuo.dno Paschali summo poni.oc succestoribus eius in perpetuum, sicut a praedecessoria hus nostris us*nuc in uestra potestate dc ditione tenuistis, Romanam ciuitatem, cum ducatu suo, dc suburbanis, alvuiculis omnibus, ct territorijs eius .motanis. at V maritimis littoribus,& portubus, seu cunctis ciuitatibus,castellis,oppidis .ac uillis,inThuscis partibus . tera. Tu neLudovice cum Paschale pacisceris et Si tua .id est impern m. sunt . ista.cur alteri concedis et Si ipsius,& ab ipso possidetur. quattinet te illa confirmare et Quantulu etiam ex imperio Ro.

tuu erit,si caput ipsum imperij amisisti et A Roma dicitur

Romanus Imperator. Quid caetera quae possides,tua ne an

Pascalis sunt et Credo tua dices. Ninil ergo ualet donatio Constantini si ab eo pontifici donata tu possides. Si ualenquo iure tibi Paschalis caetera remittit retentis tantu sibi qtiet possidetId sibi uult tanta,aut tua in illum,aut illius in te de imperio Ro. largitio et Merito igitur pactum appellas,qua: si quandam collusionem. Sed quid faciam inquies et Repetam armis quq papa occupatet At ipse iam factus est me potentior.Repetam iure et At ius meum tantum est,quantum

ille esse uoluerit. Non enim haereditario nomine ad imperarium ueni,sed pacto,ut si Imperator esse uola, haec oc haee inuicem papae promittam. Omnihil donasseex imperio Constantinum rAt isto modo causiam agerem graeci Imp.reme omni fraudarem imperij dignitate Hacenim ratione papa se dicit facere Imperatore me. quasi quenda usorium

di nisi promittam,non facturum,& nisi parem,me abdica

85쪽

turum. D Emodo missat dehomnia satebor, omnia paciscar. Mihi tamen crede,si Romam ego aut huscia possiderentarantum abest, ut facere quae facio.ut etiam Sustra mihi P lchalis donationis,sicut reor faIsalicaneret cantilenam Nucconcedo,quae nec teneo,nec habiturum me est e spero . De

iure papae inquirere non ad me pertinet, sed ad Constantianopolitanum Augustum. Iam apud me excusatus es Liraeouire,ex quisquis alius Ludovici similis. Quid de aliora Imperatorii cum summis pontificibus pactione suspicans cum est,cum sciamus quid Sigismundus secerit, princeps alioqui optimus cic fortissimus,sed iam affecta etate minc fortis uem per Italiam paucis stipatoribus septu in diem

Viuere uidimus,Romae etiam fame periturum,nisi eu sed non gratis textorsit enim donationem) Eugenius pauisset. Is cum Romam uenisset,ut pro Imperatore Romanorum coronaretur,non aliter a papa coronari potuit, se ut Costantini donationem ratam haberet,eadem, omnia de interio

donaret. Quid magis contrarium,* pro Imperatore comanarsiqui Romae icti renuciasset et &coronari ab illo, quem dc conteatur, Sc quantu in se est,dnm Ro. imperii faciat racrata habere donationem .quae uera si sit,nihil Imperatori de imperio reliqui fiat et Quod,ut arbitror nec pueri fecise fiunt. Quo minus mirum,si papa sibi arrogat Caesaris cor nationem qui populi Ro. esse deberet. Si tu papa.di potes graecum Imperatorem priuare Italia. prouincijh occidentis,uIatinum Imp.facis,cur pactionibus uteris et Cur bina Caesiaris partiris et Cur in te imperium transierar Ouare sciat quisquis emi erator Ro me iudice, se non esse nec

perium teneat,& nisi operam det, ut urbem Romam recu

86쪽

tudine perii Ro.eamd sedula adauctuos. Non ea re tamen uocati Augusti .m imperium augere deberet, ut aliquisenuut,latinae linguae imperiti. Est enim Augustus quasi sacer,ab auium gustu dictus,quae in auspici, adhiberi soleabant,ueaecorumue testante lingua,apud quos Augustus ex scisse dicitur. nde Sebastia uocata.melius summus poni. ab augedo Augustus diceretur nisi q, dum temporalia auage piritualia minuit. Itaq; uideas, ut quis* pessimus estiummorum pontificu,ita maxime defendendae huic dona, tioni incubere. Qualis Bonifacius octauus . qui Celestinutubis parieti insertis decepit. Hic di de donatide Costantini scribit,di regem Franciae priuauit regnu* ipsum,quasi donationem Constantini exequi uellet ecclesiae Ro. tuisse reesse subiectu iudicauit. QS statim successores eius Benedietus dc Clemes, ut improbu iniustum reuocarunt. veru sibi uult ista uestra pontifices I o. solicitudo, v a singulis Imperatoribus donatione Constantini exigitis cosirmari,

nisi quod iuri diffiditis uestro et Sed latere lauatis, ut dicie. Nam nes illa res filii,& qcyno est,confrmari no potest. di quicquid donant Caesares .decepti exemplo Constantiani faciunt,dc donare imperium nequeui. Age uero demus

Constantinu donasse,Siluestruo aliquando possedisse, sed postea uel ipsum,uel aliquem ipsodi a possessione deiectu, loquor nunc de his.quq papa no possidet, postea loquar de

his quae possidet. Quid possum uobis magis dare,d ut ea

quae nec fuerunt,nec esse potuerunt,fuisse concedam et Tasmen dico vos,nec iure diuino,nec iure humano,ad recuperationem agere posse. In lege ueteri hebraeus supra sextum annu hebraeo seruire uetabatur, de quinquagetimo quόd anno omnia redibant ad pristinum dominu . Tempore gratiae Christianus a uicario Chtistisedeptoris nostrae seruitiatis,premetur seruitio sternor uid dicam,revocabitur adseruitutem, postquam liber factus e dius potitus liberistate et Silao I saeuus, s uehemens, s barbarus dominatu

87쪽

hequeter est sacerdoti . Quod si ante smorabatur.nuper est cognitum,ex monstro illo,at portento. Ioanne Vitelesco Cardinale ae patriarcha,qui gladia Petri quo auricula Malcho abscidit. in Christianorum sanguine lassauit, quo gladio dc ipse pergi An uero populis Israel a domo David

re Salomonis,quos prophetae a deo missi unxerant. tame Propter grauiora onera desciscere licuit, factu* eoru deus Probauit,nobis ob tantam tyrannidem desciscere non lice hit et ab his praeserum qui nec sunt reges,nec esse possunt,ta qui de pastoribus ovium,id est animaru facti sunt lares ac latrones.Et ut ad ius humanu ueniam, quis ignorat nulla

ius ille bellorum et aut si quod est tandiu ualere, diu possideas,quae bello parasti. Nam quu possessionem perdis,aeius perdidisti. Ideo* captiuos, si fugerint, nemo ad iudice

repetere solet,etiam nec praedas,si eas priores domini rece perint. Apes & quaeda alia uolucra genera,si e priuato meo longius euolauerint,& in alieno desederint,repetinoque iant. Tu homines non modo liberum animal.sed diim caeterorum,si se in libertatem manu di armis asserant non manudi armis repetes,sed iure quasi tu homo sis illi pecudes. Neque est qst dicas. Romani iuste bella nationibus intulerat, iustem libertate illas exuerunt. Noli me ad ista uocare qus stionem,ne quid in Romanos meos cogar dicere. Quancit nullum crimen tam graue esse potuit,ut aeternam mererentur populi seruitutem. Cum eo,* tape culpa principis,magnive alicuius in repu. ciuis bella gesserunt,& uicti immerita seruitutis poena affecti sunt. Quoru exemplis plena sunt omnia.Ned uero lege nature comparatum est,ut populus tibi populum subigat. Prscipere atris eos* exhortari posset mus .imperare illis ac uim afferre non possumus.Nisi retia ista humanitate.uelimus ferociores beluas imitari, qus sanguinariu in infirmiores imperiu exercet, ut leo in quadrua Pedes,aquila in uolucres delphinus in pisces . verutamen

hac heluae no in suum genus sibi ius uessicanista inserium

88쪽

Quod quanto magis faciendum nobis est,&homo homi

ni religioni habenduset quum .ut M. Fabius inquit,nulla sit pra terras adeo rabiosa belua, inon imago sua sancta sit. bad quatuor fere causae sunt,ob quas bella inserutur. Aut ob ulciscendam iniuriam,defendendosep amicos. Aut timore accipiendae postea calamitatis si uires aliora augeri sina tur. Aut spe predae. Aut gloriae cupiditate. Quarum prima non nihil honesta, secunda pam, duae posteriores nequa si honestae sunt . Et Romanis quidem illata fuere frequenter hella sed post , se defenderant, ae illis & alijs ipsi intulerate nec ulla gens est quae ditioni eoisi cesserit,msi bello uicta,ci

domita. qua rem,aut qua causa.ipsi uiderint. Eos ego noalim nec damnare,tand iniuste pugnauerint. nec ablatueretan , iuste. Tantum dicam,eadem ratione Romanos caeteris bella intulisse.qua reliqui populi regest3.Ato ipsis qui

bello lacessiti uictim sunt,licuisse deficere a Romanis ,ut ab alijs dominis defecerunt. Ne forte,quod nemo diceret,iminperia omnia ad uetustissimos illos,qui primi domini fuere: id est,qui primi praeripuere aliena,referantur oc tamen melius in uictis bello nationibus populo Ro. qua Caesaribus remp. opprimentibus ius est. ouocirca si fas erat gentibus a Constantino, oc quod plus est, a pop. Ro. desciscere,prosecto & ab eo ius erit.cuicun* cesserit ille ius sua. At* ut audacius agam,si Romanis licebat Constantinu aut exigere ut Ila quinium,aut occidere ut Iulium Caesarem, multo magis eum,uel Romanis uel prouincijs licebit occidere,qin locum Constantini utcuin successit.Hoc & si uerum, ta. men ultra causam mea est. & idcirco me reprimere uolo, nec aliud ex his colligere, quae dixi, nisi ineptum esse, ubi armorum uis est,ibi ius quem afferre uerbotrum. Quia qffarmis acquiritur,idem rursus armis amittitur. Eo quidem magis .quod aliae nouae getes,ut de Gothis accepimus.quae nund sub imperio Ro luerunt, sugatis ueteribus incolis Italiam ct multas prouincias occuparunt, quas inseruitii

89쪽

tem reuocari,in qua nund lamini,quae tande aequitas este

praesertim uictrices,& forte a vietis. Quo tempore, si quae urbes ac nationes,ut factum fuisse scimus. ab Imperatore desertae,ad Barbarom aduentum necesse habuerunt, deligere sibi regem, sub cuius auspicijs uictoria reportarunt,nunquid hunc postea a principatu deponerentinui eius filios tum comendatione patris. tum propria uirtute fauorabiles iuberent esse priuatos .ut item sub Romano principe essent maxime cum eorum opera assidue indigerent,& nultu alia unde auxilium sperarent et Hoc si Caesar ipse, aut Constantinus .ad uitam reuersus,aut etiam Senatus populus* Ro. ad comune iudiciu,quale in Graecia Amphitrionu fuit, uocaret, prima statim actione repelleretur,m a se olim custode

desertos iam tandiu sub alio principe degentes, v nund alle'nigeni regi subditos,q, denim homines libertati natos,dein

libertatem robore animi corporisty assertos. ad famulatum seruitium preposceret. Ut appareat,si Caesar,si .Ro a repetendo exclusus est,multo uehem ius papam esse exclusium Et si licet alijs nationibus, quae sub Roma fuerunt,aut regem sibi creare, aut remp. tenere, multo magis id licere. populo Ro. p cipue aduersus nouam papae tyrannidem.

Exclusta defendenda donatione aduersari j, quod nec uno fuit, dc s qua fuisset, iam temeom conditione intercidisset.

confugiunt ad altera genus defensionis,& uelut relicta urbe, in arcem se recipiunt, quam statim deficientibus cibas rijs dedere cogentur. Prae psit, inquiunt. Romana ec

clesia in his quq possidet. Cur ergo, quae maior pars est . ea reposcit in quibus non praescripsit, oc in quibus alij praea scripserunt et Nisi id non licet alijs in hunc quod huic licet

in alios . Prescripsit Romana ecclesia. Cur ergo ab Imperatoribus toties curat sibi ius confirmandum et Cur donastionem confirmationem* Caesiarum iactat, si hoc unum

satis est et Iniuriam ei iacis, si de altero quom iure non taleas. Cur igitur de altero non siles et Nempe quia hoc sibi

90쪽

non sufficit Praescripsit Romana ecclesia.& quomodo po test prcscripsisse,ubi de nullo titulo, sed de malae fidei pose

sessione constat: Aut si malae sidei possessionem neges ,profecto stultae fidei negare non posses. An in tanta re, tamen aperta excusata debet esse oc facti oc iuris ignorantiarFaci quidem, Romam prouinciasue non dedit Constantinus, quod ignorare idiotae hominis est,non summi pontificis Iuris autem,quod illa nec donari potuere,nec accipi,quod nescire uix Christiani est. Ita ne stulta credulitas dabit tibi ius in his quae si prudentior fores,tua nunquam fuissent Quid et Nonne nunc saltem,postquam te per ignorantiamato stultitiam possediise docui ius istud,si quod erat, amittes et S quod inscitia male contulerat tibi, nonne id rursum cognitio bene adimetet Mancipiumq; ab iniusto ad iustum dominum reuertetur, fortassis etiam cum usustuetia et q, o adhuc possidere pergis. iam inscitia in malitiam,fraudem*conuersa est planeq; esseetius es malae fidei possessor. Prat scripsit Romana ecclesia O imperiti. o diuini iuris ignari e

Nullus quantumuis annorum numerus uerum abolere titulum potest. An uero captus ego a Barbaris, creditusque

perijsse, post centum annos quibus captiuus fui,postlimianio reuersus, paternae hqreditatis repetitor excludari Quid hae re inhumanius: Atque ut aliquod asseram exemplum, num Iepthe dux Israel reposcentinus silijsAmmon,terram a finibus Amon,uso in Iabue,atc3 in Iordanem, respondit praescripsit Isiaeliam per trecentos annos et An quod muta

quam illorum,sed Amorreorum fuisset terra, quam repo scerent, ostendit:& hoc argumentum esse, adAmmonitas illam non pertinere,quod nunquam intra tot annotum circulum repoposcissent et Praescripsit Romana ecclesia.Tacenepharia lingua. Praescriptione.quae fit de rebus mutis ataque irrationabilibus,ad hominem transters,cuius quo di

turnior in seruitute possessio eo est detestabilior. Aues aein se praescribi nolunt, sed quantolibet tempore pos