Opus naturale politicum, in quo principatuum regimen indoles elementorum adumbrat. Auctore Francisco Viliotto ciue, & medico collegiato Montisregalis

181쪽

irS Oper a naturalis Politici

liores, vel usus, vel excellentia notauit; prout aliquae defaecatas tantum mentes decerent, aliae etiam crassis in. enijs subactae; sua facilitate vilesce.rent inde illa ordinum dii crimina , In Quibus urbanus nitor, Sc elegantia re. cumbit, orta sunt. Plebs, & nobilitas

ita secernebat ciues, vi opum, aut Vir. tutis occasus nobilem ad vulgus adi gerent,diuitiae vero, aut astis praelian tia , vel plebeium in orchae stra collo. carent. Si e virtutibus crescebat opule.

tia,& virqq; clietes suos a multitudinis grege in clariorem locum segregabat, ita tamen, ut quisq; ordo, vel humilis, vel eleuatus, vel medius presixam , &limitatam degendi norma excoleret.

Emicabant quippe gentilium do naus structu tae, & su pel lecti lis cultu, a

vulgaribus no usurpato. Seruitia quo.que ,habitus, ipsiusq; met incessus grauitas, aut leuitas bellissime distinguebant. Sed erant ista ornamenta cluitatum non luxus; nam pecunia temporum intercapedine, & sudoribus parta, ut plurimum non nisi modeste co. tingens , quemque in suae sortis consi.

nio stare suadebat, Quod si casus cumulis

182쪽

litate conquisita aliquo excessu dissol- Di non tolerabat. lti rebus aequo fato fluentibus, dum inaequales hominum status exaequabat proportio, quisque

mortalium suo censu , laboribus utens, vitamqne trahens propria, aut maiorum solertia filicem, vel miseraeam poscebat vivendi mensuram,qua ad honorum custodiam magistra eo suetudine, di disciplinae cultu instituistus fuerat; conuerso rerum ordine, citiuitatumque corporibus partium iFin metriam exuentibus, iniustitia fortu.nae suasdam domos immensum tollentis , aut sevitia temporum sparsam pecuniam ad paucorum manus co genteae rexit inaequalitas nullo tem peramento coercita , quam excepit luxuries, iam primum enata in exupe-xantia bonorum, multos dein torques fortuna modicos, aemulatione vecor'

des . sic ingens malum laeto principio serpit in urbes pernicioso exitu . Hin actum, ut in suspiciosos au

ctus promulgarentur leges, quos tari dem proterere Rem publicam usus do-

egat. Nam sicutadspirauit semper

183쪽

sset operis naturalia Politici

uitiis cura mortalium, ita, iis ad ex cessum conquisitis , deiicit tum pti. mum locus inter pares superbienti. repudiat domus vicinarum contactu, antiquas sordes spissa marmora sepe Iiunt : fastiditas maiorum humilitates aurata dissimulant peristromata , laxitatem aularum arctant obsequia, syl.uas aerem, maria depopulatur cuti. na explorans animas de cadaueribus,& e subtiliori materia condiens obolonia, in quae ambarum muschum, Mea farcit, quae qua uis nutritioni ine pista sint, vel cum dispendio nativi hu.midi, dc caloris pascant lenius, qui, bus blandiuntur, aut ipsa bellario rum operositas sumptuosa mentis alat deliria , quae nulli vitio magis. plausdit, nullum alacrius excipit, nullum impensius incurrit hostili. caetera impotentes absoluunt . luxurie vero ita obstringimur , ut ultimus miseriarum gradus inuitissime missionem faciat . hostem sentimus , hostem odimus , hostem amplectimur, Pau

pertatem fiagimus, Paupertatis nunqciuin videmus,& comitamur. tam stunpida aemulatione lymphati, ut de me.

184쪽

die amentis soliciti exclamemus magnitudinem morbi in notum venena avide exhauriamus, cupitumque Tel. yuamus remedium . inuite rebus nostris suprema soluentes ferali eruciatu tractamus splendida , incusamusque

mores, ae tempora, Me non cogunt, uinuma in libertate durissimam su'. himus seruitutem. Sentit mare pacatiores dies, nun quam luxuria non tumultuatur: mare interquiescit malacia, luxuris nec breuissimum spatium vacat, que morum nouat jones in dies fingens, aut exoti, cos ad deluias eliciens, propria disi j cit commoda, perfringit e raria, euer, ut domos, perdit Vrbes, subruit leges,& imperia . - i Paupertas Romanos penates tute lacn f, a u tu tenues procerum la res , auctum imperi j moderates formidabile exteris . t utam ciuibus fundarunt Re. publicam , ndam prouinclaru admi strationem, integra iudicia, ill batas Iegei, obseetuatos magistratus. at postquam adolevere primis opes , -- bire

185쪽

rx operis raturalis Politici

tare edes, lascivire meme,ornari cor 'poras tunc auaritia legaliorum vexamuit prouincias, tentauit magi stratus

conuulsit leges, es dominandi cupidi,tas Rempublicam distraxit . sic Iulius Cqsar perditis qre alieno, egentibusq;

in amicitiam receptis , imperium occupauit: nihil intactum, nihil inausa omittente luxuriosa, & indiga nobi litate.

Recrudescit pestis ista , & latissime

amat, quia , ut plurimum ex eo c lodemittitur, unde salubrioris aurae spirritus alte di deberet. Principes in quorum rum perniciem lues grassatur, prima mali germina, ut adolescant apud se. student, cuius citissima contagione populi siderantur , qui bonis supremi sui moribus aegre tanguntur, prauita tes vero toto haurientes ingenio, in regii vitii emulatione putantinuenisse virtutem gloriantur malo, ideo ostentantes, quia cum principale sit . videtur inuidiam traicendisse, vel tur'pitudinem non referre, cum in aula

degat spiedidissime. aule quippo sple-dores, quamuis saepe metito luceant.

di faedissime illuminent, mire tamen capiunt

186쪽

capiunt. tanti est regium esse, ut solunomen labes censeatur implere, net

soluin peccant Principes pc ssimo exe-plo , quasi fulminis ictu subditos atto.

nantes , qui corruscatione stupentes, altissimum vulnus non sentiunt, nec sanguinis emuuium, antequam extrinma tabe violentur, intclligunt. Sed quod grauissimum est, largitionibus,& beneficiorum cumulis aliquos genio suo factos,gratiamq; promeritos . ita inconsulte munificant, ut ciuilem ordinum temperiem corrumpant, cui

videbatur fortuna prudentissime in dulsita.. Fortunae acta, qui aequissime expen d erunt,miust illima m vocarunt.a Quo titulo ipsa non abhorret , eum huic potissimiam assideat, ut adsit immemritis , dignos, honestosq; destituat: attamen, qui in membra prius , dein in ciuitatum corpus non lippientes

oculos ducet , compaginem offen. det ex iniustitijs illis ad summam pul chritudinem, di aequi talem coalitam, Ita ut videatur rerum series hanc for tunae rusticitatem appeti jsse, quae iniustior esset, si aeque ab omnibus eXora'

187쪽

ics vero nati ruga Politici

retur. Huius preces frigide audit, hunc insectatur , altu incogitantem evehit,& mundum cosutrissime regit. ut plurimam fauores tuos contribuit, etiam iis , quibus studiosior est, inter quae dam spatia coercitos, qui non deforismat ciuitates, sed supremos, infimos sordines miro artificio connectUnt. rarissime diuitias subito congregat, hac potissimum ratione, ne breui profligentur , cum sero contigerint Principes si quidem aliquando iniustiores fortuna visi sunt, cum eoru gratia in' considerate effisa publica bona in

paucos temere coniecti, fortunam i p.

sam in hoc affligentes, ut iniustissi.mu in nomen illi conciliarent, quod ipsis debebatur, qui fortuitam quid e , sed elegantissimam graduum dii post.tionem immaturis, dc inique partitis disturbarunt prodigent ijs. Obscuros

vides illico micantes, pauperes con tinuo opulentos, opuletias in squales, diuitias impares, a quibuS dum locu pletissimus gradus p rq ter ceteros oste rare se cupit, luxuries orditur ab aemulatione in populum elapsa..Estus suos alicubi' vix promunt

188쪽

maria, alicubi affluunt, & nusqua in exorbitant. tuberis illius inaequalitas nemini grauis, molem regit 3 gratiae quippe, & pondera, si non ad equilibrium, tamen ad patientiam rerum, ut tantae machinae moderatio ferebat partita sunt. Si enim fauor coelestis, ct exhalationum phalanges uni maris parti incumberent, dum caeterae maris cescerent, Ista immoderatissime ela ta terram occupando peruerteret Grandia multa facit natura, sed talia, quae iplam stabiliant non obruant. ex

opposito videtur Principes nihil magnu moliri, quod vitium non faciat, quos ne latear, quantum negotium agant, audiant quaeso , quid sim dicturus. magna astruam, & vera lo. quar et Monarchias omnes oblisit iuuxuria ; qui omnium primi in alios ex .exercuerut imperia, primum praebeat

documenta .

Sardanapalum, cui igniculos in virtutem scintillantes luxus e Xt in Xerat, in hoc prudentia non omnino

illatebraret, ne pessimum exemplum plures moueret. Potuit etiam verecta,

189쪽

cxs Operis vaturalis Politie;

dea subditorum abstinere conspectu, ne se postremum subditum proderet . Sed quam imprudenter informat convsilia Rex , qui acta sua tenebrarum mandat protectioni pideo magis conis spicua, quia in serenissimo illo coelo nubeculae, si quae apparent, curiosius illustrantur . enituit cum tota sua mollitie Sardanapallus a subdito contet plus, & euersus. Periit in conelaui Assyliorum Mo narchia, inter epulas medorum cor ruit sub Astia ge. habuit mixtam crurum delitatem comitulum s deeuarat tam et hanc in obsonijs parari, ne non om nis Imperi j euersio in luxus pote state

eget, qui re Persicam huius hqredem

consumpsit., Arcto supercilio suspexerimi omnes Macedonis attentatum in Persi dem, maror ne fuerit audacia, an mulicior fortuna ambigentes: ego nihilo secius quam ingenium speculor. imo

licet caetera reipondeant ipsum omnibus anteuenisse reor. luxuria circumuentos aggredi, est potius insidiari, quam bellare, victos opprimere, qua Pro victoria certare, sine discrimine

190쪽

triumphos nobilitare. victoriam bello praemisit Alexander, cum Darium oppugnandum suscepit, qui in castris

suis, luxum, non martem instituebat.

ipse vero inter dubios helii exitus brius,pudicus, modestus, ideo victor; inter victorias; Deorum filius, fastu comestativibus, & mulierositate de bellatus vitam , & Graicum finiuit imperium, illorum inuidia , qui ho

minem coluerant, di Detim oderant. Decumanus fluctus amuentissima erat Asia , nullas liniens tempestateS, verum naues illuc appellentes imma niter vorans. nationes omnes Matilli,

mete illius regionis alliciebant diuitiae, quae illic in rigidos luxuriae scopulos allisq, misere naufragabantur. Roma ni qui armorum iure Alexandri haere, ditatem adierunt, irrisere Antiochi Syriae Regis socordiam, qui luxurio m apparatu in arenam descendens, sine pugna cessit . imprudenter tamen ex Syriaca victoria fatalem sibi compararunt luxumi, qui Rempublicam totius orbis dominatricem, sine hoste hostiliter direptum iret . ut res luci