Opus naturale politicum, in quo principatuum regimen indoles elementorum adumbrat. Auctore Francisco Viliotto ciue, & medico collegiato Montisregalis

161쪽

oo operis naturalis Politici

plus eleuant vaporum quam disgregent tantumq; sibi nubium offunduli ut aegie scintillent. Multa maris ab strusa reteximus, secretiora restants deis cantati fluxus, & refluxus causae i nqui. sitio quot macerauit ingenia 3 que mari, & terra infructuose peragratas, d in sublunaribus inaniter desudatia, ipsa tandem appellarunt sydera . Proximior luna preces exaudita in subsidiusessae mentis suis accarrit influxibus, qui humiditatum praesides , fluidarum re . rum commotiones ministrant. Et ve. re Oceanus lunae cossentit, suo jaestus ad lunaris luminis incrementum meis titur ; nam in novilunijs minus turget. in plenilunijs maxime te ruet,dimidia . ta luna, tam auctus, quam decrememta temperat. Quotidie, qua hora luna superat HoriZontem usq; ad meridiei

punctum, aestuat,cum a meridie deueris git, incipit feruor consenescere 3 mox aliam scandentem caeli medietatem,pari accessu,& recessu, comitatur. Ueritati haerere recusat, qui tam euiden.tia non audit argumenta, quae licet te, uigent ad veri ratem iter, ita tamen aia

peritates castigatae non sunt, quin mes obuios

162쪽

obuios adhuc scopulos explanare ni latur; nam ambigitur, an astrum ex collat fluctus, vel mare ex se ad prae. sentiam cauestis luminis exurgat; an utrumq; in aestum conspirent E qui lunae scopus sit tanta moliendi quod maria emolumentum recipiant in sui motus perpessione 3 num luna nouas aquas in accessu superfundat, mox sordheat in recessu an lucis calore densae Partes rarescant, quae sedem dilatantes pelagus grandescere cogantὶ quae om nia,ut seriatim ventilemus, per sua primordia resera binaus. Animantia, quorum vita ob quae . sitissimas operationes assidua flam. ma deflagrat, quae sine exhalationum estumatione, & aeris appulsu protinus extingueretur, geminis Ipiraculis, nais tura muniuit, quibus circumsitus aer in interiora demissus moderaretur in.cendio, flammqq; papulum suffice, ret, & explosae exhalationes in ambigentem erumperent, quae alioqui reten. tete putridum inurerent; idcirco pulmonibus circumsepit cor, qui tamquam fla bellum,utrumq; vlum egregie pre uaret E corporis vero ambitum mea

163쪽

. i o x veris naturalis Politici

bili cute protexit, quae appellentes vapores incessanter tranimitteret. verun tamen sicut caeteris creaturis respira tionis organum tamquam superuacuude negauit, ita pororum henelicio uti concessit: sic arbores, plantae, solidissimiq; lapides, praeuijs spiramentis,ali. mentum suggerunt, i jsdemq; fumos. re

vapores excludunt nam sublunaria in hoc incumbunt. ut nutritionis ope vi. tam diutissime trahant, quae sine ignis actione tueri nequit. Exigente natura cuncta tandem corrumpi, cum inter elementa, ad destruendum magis ido.neum, vi tae, & temperamentorum ad ministrationi praefecerit , calor enim conseruationem reru ab euersionibus auspicatur, tamquam ille, qui non ad aliorum commodum , sed in sui ipsius usum suos vertit conatus, ut vivat, ut

se diffundat, & cuncta vorando in se

transferat . Hinc fit, ut licet ad tempus multa ad rerum incrementa praeclare moliatur, nihil tamen sine vaporum,

di fuliginum praestet exortu; quae quia

si perstarent, temperiem subruerent, &mixtorum viscera molesto incendio corrumperent, natura foramina rebus insero

164쪽

inseruit; per quae continuo explodere tur . hinc tota orbis moles meatibus consita, qui in dies generantur vapo refocyssime transpirant; una aqua ex.cepta, quae cu frigeat modicos fumos progignit, quorum dilapsum frequens iactatio, tenuitas, & liquiditas solici

Aduersa omnia pro mari stat,quod. nec tenue, nec frigidum, nee perspi rabile sederasium , oleaginosa, is saq; materia coalitum, igne plurim graui , ita fuliginum generationi opportuna , quae ni si per tumidum illum aestum egererentur , ipsam maris, temperiem putrida tabe confice.rent i Laxatur enim humor, dum extuberati & hinc indo se pandens impetentibus non interdicit effugio ; nam Praeter gentiles maris ha litus, subdita

quoq; tellus exhalationum agmina in sublime concitat, quae, cum luperfice excesserint, meatibus destitutae vernam culis fumis associantur, & feruent, mutuisq; viribus se se invi cem iuuantes de sum maris corpus exagitant, in subli me eleuant, hiscere cogunt, nec residere patiuntur, donec di mare desie . . E rint

165쪽

o ophis naturalit Pollata

rint. Sic luna a stetita putredine maria fuligines, & vapores exhauriens; non tamen undas ad se pellectat,& suspedit, sed anhelituum motricena se prae stat,istos scilicet ad egressum concitat, marini vero liquoris rigorem mi illat, sua luce,& inlluxu contumaciam im minuens, ut urgentibus mollius resistes promptius cedat. Quem motu, si quis Iolerter specularetur in nostris corpo ribus, cum fluithus geminum inueniret. Nam certum est, cum alimenti coctio urget, carnes, extimamq; cutim attol,li, vaporum turmis eo maturantibus,& per poros praecipitantibus fugam: exacta vero coctione ad suam natu.ralem sedem emota remitti . Sed nos, aut praeterimus minima, aut egre cinprehendimus, & a naturali modera, tione, praeter crassos, caeteros tumores non distinguimus. Caeterum stati di delinitis horis, corporis sum ma in tumescunt, & identidem per diem co . ctione, motu , calidorum haustu, aut eorum exhibitione, quae vapores de turbant luculentissin .e in flatio Proditur . Sed multo minori strepitu, id inc nobis, incae terjs animantibus fit, in

166쪽

quibus per poros halitus se surti m penetrant, dia eiiugiunt: mare vero im-Feruitim quatitur , & quodammodo dilaceratur, ante quam obductu carcerem exhalationes fregerint . Hanc maris fluxui causam statuo. In reflUXionis vero causa explicanda ulterius non laborabo, cum nihil magis proprium sit naturalibus, quam in liras se. des remeta re . Violentus fluxus e evno concitatur impulsu, naturalis rocessus niallius indiget auxilio . - Porro plagae, inquas estus vergunt, naturalium lectatores magnopere de , lassarunt, cum modo ad oriente , modo ad occidentem maris tumor con uertatur,contra usitatum ipsius motu, ad exemplum primi mobilis ordina.

- cura haud magno te exi, mei saeptio 1 in nostra perstabis sententic talia la t i o n e s enim ad dissimi lem pelagi, ita terrarum habitum in quibusdam locis magis, alicubi vero

minus uberant. Quare aestus eo vergat necesse est , quo ab amuentibus lia isti. bus propelluntur.

Naturae praeceptis insistens portent osa mini videor hydrae capita resecac

167쪽

io j operis naturalis Politici

se , nili monstrum hoc adhuc uno la. tra ns obstreperet ab indi fluminiso.stio ; ad huius quippe litus in nouitu. DijS, quo tepore caetera maria fere pacate a gut, pelagus exundat. Dissicut talem rei cumulat diuersitas aestuam, in quos maria in nonnullis locis exe iant: non enim ubiq; eadem est e bublitionis facies ; sed alibi plurimu ebul liunt, at bi modicam, alibi pene aut iam exerunt effervescentiam. Aduet ius hanc, praeter quam quod in su pe'Voribus exaratum de terrarum situ te-cUrrit argumentum, teneaS oportet re

giam potestatem no adhibere sydera, sed inferiorum propensiones Iectari; ea mouere, quae ad motum insita vi feruntur, nihdq; obire, quod cuiusq; naturae fines transcendat, ac pro dil- paritate recipientis influxus, non eas dem conferre affectiones : maria ex eadem prodi jsse dextra , quae dispariles terras cotexuit, frigentes , feruidas, emunctas, humentes, eiaculantes flae.mas, ruchantes aquas , arenosas, lapi

dificas; vade mirum non est , si maria dulo nam , & ipsa inter se naturam nacta sint, raram, densam, spissam, te um

168쪽

em. Ijs accedit nihil magis mutationbbus subijci, quam mare, quod flumina bospitatur, aquisq; suffunditur e subiecto solo exilientibus: inde fit, ut pelagus multa aqua dilutum ad probcreados ha litus minus efficax sit; lyn.cerum vero, suaeq, naturae relictu alsesiduis fumis sua viscera farciat s rur. sus,aut crassium, aut in profundioribus cunabilis altissime sedens minus pateat halitibus vias omnes , & abitus densitate sua, vel humoris multitud ne obstruens. unde repercussae exha. lationes , aut oppressae , si modicae sint, silent, cum multe, vires suas cohligunt i insolescunt, ferociter gradan. tur , oblectamq; molem exturbantes aperuint ibi, per diaeerpta viscera, eraiugium . ex his comprehende, non eo, dem modo, tumultuari maria , cum materiae procreatio tumultua causa

tam diuersimode procedat. varietati causarum accedit luna dominium suum ad subditi patienti, am dispensans. nam enim activis qualitatibus simplices aquas, & iniurijs obuias emcacius signat, quam mare,

quod salis , st olei consortio pote

169쪽

, o 8 veris naturali, Politici

t us reluctatur. huic sit, ut pro vati maris codmone,qua init, varie fetetitum mola quippe luna, tum calore, cum occulta vi, abditoque imperio laxat aquas , suaq; iusia, dia robur ad maria transmittit ; ex quibus tame a

illa magis obnoxia , & audientia iussibus ossendit, quae aut a numinibus, aut a demisto solo aquarum plurima

coni ciuerunt. Aquarum enim mixtu ra, fico sueta m superet mea sura, mare

ad summissiorem obedientia Parat, nam pelagus suae naturae relictum, &duntaxat destinata sibi aquatum cinpia instructum segnius lunae obtemper proptere, multo minus diducit ut , ac laxatur. hinc fiti ut te laxa tiones marium sibi non conugaiant, cum. alibi minoies, alibi maiores pro mantur ad humoris conditionem. Ia- tenta. relaxatio, sine euidenti contem tione halitus, quiumuis copiosos derim tisit, modet alia veris si paucae sine

fuligines has exspirat sine tumultu, si in mediocri copia mediocrem edit Eumorem, sit multae te se inuicema cgressum urgentes insignem parit ims iaetionem. Eo aliqua ma1ia, quae un

170쪽

caput R. X '

eos halitus concipiunt, & multum reo laxantur minimos quos ferunt aenus, nobis male parua explorantibus ab-iscondunt; alia maiores, & patentio. res obi jciunt , ita ut hanc ausim pone re senteistiam, multos halitus, ct rem Jaxationem moderatam magnos in ducere situs, nam cum primum illustrioris tunc beneficio mare r*laxatus, fuligines sub obscura , vel corniculam a luna, mare, suo frigore constrin

gente diu oppressae , ideo insultandi

auidae, laxum corpus nactae praecipi tes scandunt,& ea facilitate quodam modo abutentes, dum egressum Inso lenter festinant: illud eleuant,estumq3Prouocant , ita ut mediocri relaxationi plures halitus qgre demitteti pr v pua innation js causa leganda sit,

sicuti admodum solutum, laxumque mare vix conspicuo incremento fuit, gines egerit. i Veium lumine vacua Iuna, aut mi Rimum irradiata, purum ,&inuiola

tu mare suo frigore imbecilliter stri git sine brut per ipsum adhuc fessi, mdiffundi halitus quoquomodo pus sint, vel stitem non adeo arcte obrua