Opus naturale politicum, in quo principatuum regimen indoles elementorum adumbrat. Auctore Francisco Viliotto ciue, & medico collegiato Montisregalis

461쪽

oo Operlibaturalis Politici

inde, si silios enutrirem angustu in vi ctum ex amplissimis meis bonis vota cissima tempora vix concedunt si curanda essent uxoris supellectilia lauboriosius viverem . si nubo, in ere domum, ornare mulierem debeo fo-lus tot curis no frangor. filiorum edueatio luxuriem coercet e me caeteris, inferiorem facit. melius igitur , quodno procrees Pereatis no suffieio, ideo eotu vita negligenter custodio,iune.ra non deploro, quietiorem illis patriam, mihi vitam minus infesta sperans ab ipsorum morte. Lucet igitur comaetes non incendit, raram illam molem inuisit sol, nulla flamma consumit . faecunditatem ex 1llo decreuerunt sydera, non fumos,

di vastationes: si perire voluissent ter gas, illud humidum primigenium sol uissent namma. interminabile agitae imperium, ideo benigne cogendo vim iij sicant, luceq; tacundant. Perenni- ratem, amplitudine dominii tui exar- descis humanum est hqc optare , humana ergo remedia proterenda sunt, quae auctum generis humani solicitet, ima impediant incrementa. A Prin-

462쪽

ci pe integritatis, iustitiae, beneuolen, tiae spledor dira metur in subditos, nul.

Ius auaritiae,& crudelitatis ignis desce, dat: flamma hreui lucet, mox exti inguitur pabulum discerpens. Durat in inocua lux, quia pastu non eget, & qua applicat materiam, non vorat . ideo pauemus comaetem, quia arbitramutvrenti splendore decurrere, si illu tan tu modo splendidu cociperemus,nihil mali inde ominaremur. quo rect ad ministrationis fulgores emicant, hominum genus ire properat; stationem figere, uxorem docere, silijs assectat recreati . crescit inibi absque terrarum auctu dominium Principi, vires impellio, redditus vectigalibus. Principi paucorum subditorum,nonisi parum, vel multa portoria con tribuere possunt. multum multi elat

giuntur . non enim tunc duntaxat rei

lus industria , & solertia praegnans eo piosiores fruges enititur, sed amictus, ct alimenta plurima a denso populo usurpata implent vectigalia, ijs imminentia , callideq;fami,& nuditatibus

nostrisinsidiantia,ea tamen mensurae,

ut sine sensu sensim trahant . na deste

463쪽

o . operis natisralis Politici

deste reparina ex multis rebus innumerosa plebe immensam pecunia ad Principis aerarium, vix intellecta conducunt. obseruamus civitates,quq quo magis populosae sunt, eo maiores redditus supremo deferunt. imo nostra Europa quasdam urbes ostentat tanta hominum copia infarctas, G sicut rem gna multitudine exaequant,ita retribum tionibus superent. unde colligit indeficientes opes regnum Galliae, aurum,

argentum, & merces indicas liciens unde Anglia potetiam suam aestimat Eolandia in udi spectaculum se prebet hellicosam Suetiam caeterae nationes timent i vis, diuitiae in hominibus sui. Et quia ad hoc puctum deuenimus, vellem extenderemus linea ab Adtiam lico mari ad Ballicum usque. Decur ramus primum Italiam e regio olim tam ferax, nunc aliunde victum suspirat. Bone Deus e quo a bierunt tot Respub. copijs non mediocribus muniistae r bella, quae legimus tot saeculis suis flentata . sartae clades 3 interneciones reparatae vindicatae populationes Ehonis suis tanta multitudo vluebat. nondum enim exoticis terris alimenta

464쪽

querendi emerserat consuetudo. nunc maris iram deprecamur, ne annonam intercludat . Degenerauit ne tellus

abolitane est pullulandi virtus E absit sydera id pati . cur ergo nullo populsata senio retro abjjt, & cometa mu. pera detrectati non audit tellus nisi re. perculsa, duram submittit ceruicem, cum sepius obteritur, leuiter proscissa, di verberata tenuiter prouenit, plenio-ii opera faticata exuperat. Fertilitate suam decoxit Italia , cum populum ponsumpsit. magis forsan conspicua nunc sunt supellectilia ciuitatum, popa vciarem excedit, extulit supercilia luxusi, tributa quoque feroclus impe- unt ; nerui vero recisi sunt, calor na tiuus attritus, stacidum corpus est. no

strum pelagus hospitales via fles , vel

miratur, vel pauet, ex vernaculis rarqsulcant naves . si Turcarum copie aditos nosti os,& repagula infringerent,d est d ei a re mus h o mi nes, pro cxl l du b i oex nostra gente obsistentem exercita non colligeremus. Religio strum pre ces victoriam sponderent, paucae manus cladem, & populationes non vindicarent. vexationibus, & luxu fati,

465쪽

o Operis vitur i, Politici

gati, compulsiq; permulti ad religio, nem respiciunt, dulci otio,& quietioris vitae transcursu illecti. interea regiones , ubi verus Dei viget cultus, hominum inopia marcent, florent illae , quarum fidem iugulauit haeresis. Anglia postquam a Deo rebellauit, opibus, diuitijs, & robore polluit. Olandia terra non eapit, hospitatur oceanus, quem frequentauit, lubrieiq; contumaciam obstinatissime vicit , absorptis nauigijs noua susticiens; nullo obtentu , generatione interpoliata, reuiuiicit, grandescit, culminat, perpetuabit etiam . si diuinis aliquando praeceptis insistet. Dei vilius regna consolidat, ad potentianti perducit, imperia propagat, nullo pollutus velamine. castis victimis gratulantur c .li, nolunt tamen intercidere munda . odit Deus religionis obtentus, praeter eos, qui illum syncere, nudeq; respiciunt. Principum intere a politiae conis ducit , habitatorum turbas solerter

Promouere.

466쪽

DI non secus, ac per tereas sumina, quorum materia sutilia, oeinanis terra in ,-e movisambuccis, in foraminibus spirat. caput XVII.

ouebit forsan non paucos istius libri series , ut a me

curiose percuctentur, cur ventorum tractatione in

calce distulerim ; cur diis uerterim prius ad terrae viscera , vel in caelorum altitudinem suspexerim, de remotissima insequutus sim speculatio, nem omnino abhominantia, qtlae Veis ro nobiscum degunt, contubernium suum etiam detrectantibus ingerunt, de fidelissima. sodalitatem contribuunt, quasi socios aspernans in ultima clat, sem reiecerim. Non inficior, si vici. niam tanti duxissem, ut ab ea auspicia capiendum esse putassem, assiduo ita. tu

467쪽

ocoperis naeturalis Publici

m mussauiue ventos,se primum oportere naturalium rerum rat Iocinationi- hiis inchoamentum dare . dea ala ae,et flabella, uti suavi vilitatione coc

taus non secus, ac ardentium S rornacis fiammam veturinentius a Perat . enim silc nobiscum ad familiarimem demendunt,ut aucupium omnee d siderii sul animum no

et tum mirabiliter impleant, vel pomis raremus aliquos calles patere ad fa bus nostris vanissimi corporis speci em exscribunt; nubes vaporosam mo em representant in tenebris et lucid Icomete subtilissimas exhalationes no- so ciunt. Nihil est, quod perseue in in furto, re si nequit veram specie,

saltem figmentam non a et imagi.nis x viras aciem,utcumq; non ii stat. venti vero errores suos nunquam e incusant saepe pulcherrimis iocis oblectant,nonnunquam terribili vafratre, ne de uiunt . aliquando mol illime assiant , aliquando acci lam quan inis corpus neruis firmissimis ingrunni varia ex iis senties, sed nihil

468쪽

videbis, re penitus non cognosces naquod hunMdi hauries ex Austro, sic cus consumet Aquilo, ut diuersitas te, perierum attritam, & desudantem me tem exsibilet . Lybicus, & Asticus aerem nubibus onerant, Boreas sudum iubet: illi humore graues, iste siccita, te notabilis. ideo in hoc meo breui

naturalium rerum complexu, cum sti mulabant venti, tanquam pulsatus ab ianotis exerrabam, fateor, in arena, inherius cui me committerem . Idcirco e re mea duxi caeteras laruas prius excutere, lucem scilicet antea agitare, di tenebras, ut ex ijs argumentum ali quod ad hunc vagum spiritum nullius spectri compotem assequendum deis

promerem . di sicut naturalia sibi cohmunicant, ita ex omnibus ad indaga.dana naturam tam alte depressam, aliqua rationis umbella aliquando elum ceret . at quam minimum in tanta solertia profeci ictus omnes sequestra fefellit natura, a qua eo longius reced , quo proprior esse contendo. Ijsdem ambagibus,& strophis vetu stissimi Philosophorum circumuenti,ctus in ventis nihil conciperent, nihil

469쪽

os operis naturalis Politici

esse putarunt, impetum omnem rese rentes ad aerem, qui se iplam excur 'sionibus insolentibus vexet. ducebant enim vitale quiddam in elementis ab se odi , quod ea, ad tutela sui, cotinuIS motibus fatiget . ideo aerem ex ae m.

tendere, & remittere motus, ut squalorum rem abigat, putredinis declinet in . commoda . nos etsi vitae dignationi.hus omnino spoliata elementa no ap- Piobamus , cuius praerogatiuam varia

opificii reuelant ministeria a attamen excessus omnes circum aer ip simus, dcvltra moderatos impulsus nihiI com

perimus.. Frustulentum ventorum corpus peculiarem constituere Rempub. sedit Quam plurimis, qui tamen aegre expediuerunt frustotum materiam, quam, vel vaporem, vel exhalationem, vel simplicem, vel mixtam varie delimetes, obscurissimam rem profunda potius caligine suppresserui, quam enu

clearint, Sententias variavit dispar ve, torum conditio a numero temperam mentorum profecta, qui omnium elementorum naturam includunt, calo-

te, humido, frigore, & sicco mallei.

470쪽

Aquilo enim, Auster, subsolanus, dc

gephyrus rigorem,humidit axem,aestu,& siccitatem spirant . in una ventorunatura multiplex reperta est, & nulla affabre excussa, diuersitate veritatem umbrante , & penitus dissentientibus iudiciis distracta sunt interpretantium

mentes, quas Irnpensius confudit motus obliquitas. aerem quippe a latere feriunt venti, quorum ictus, ut declinarent nonnulli, in sydera tanta mo-- lem reiecerunt, quae praecipui quidem sunt naturalium motuum mini liri, aut,

vi castigatius loquar, imperatores pres dent, attamen peculiares causas non hauriunt: opitulantur quidem, sed tota non defunguntur prouincia . nam praeter sydera, quae disponunt, deducuntur res naturales a suis propiorib principiis, quaealios mouerunt, Vt ex cogitarent exhalationes secundq aeris

regionis frigore pulsatas fugam citan, aes in obliquum, Sursum praeci pita re,

quando euictum iam est, exhalationes secundam aeris regionem p teruehi mari tertiam allabantur. Hae illusiones in tanto arcano ociscuparur ingenia, quas, ut sensim ape.. S tiamtis e