Q. Horatii Flacci Opera omnia

171쪽

EΡISTOLARUM

LIBER PRIMUS.

PnIu dicto mihi, summa dicende Camena, Spectatum satis et donatum jam rude quaeris,

Maecenas, iterum antiquo me includere ludo. Non eadem est aetas, non mens. Veiunius armis Herculis ad postem fixis latet abditu agro, Ne populum extrema toties Xoret arena. Est mihi purgatam crebro qui per8onet aurem:

Solve senescenter mature Sanu equunt, no

Peccet ad extremum ridendus et ilia ducat. Nunc itaque et versus et cetera ludicra pono, 10 Quid verum atque decens curo et rogo et omnis in hoc sum; Condo et compono quae mox depromere possim ' Ac ne forte roges quo me ''ste, quo lare tute

Nullius addictus jurare in verba magistri Quo me cunque rapit tempestas deferor hospes. 5Nunc agilis fio et mersor civilibus undis, Virtutis verae custos rigidusque satelles; Nunc in Aristippi furtim praecepta relabor, Et mihi res non me rebus subjungere conor. Ut nox longa quibus mentitur amica, diesque 20 Longa videtur opus debentibus, ut piger annus Pupillis quos dura premit custodia matrum; Si mihi tarda fluunt ingrataque tem90ra, quae semConsiliumque 1orantur agendi naviter id quod Aeque pauperibus prodeSt, locupletibus aeque, 23 Aeque neglectum pueris Senibusque nocebit. Restat ut his ego me ipse eg an solerque elementis. Non possis oculo quantum contendere LyneeuS, Non auten idcirco contemnas lippus amni Nec quia desperes invicti membra Glyconis, θ

172쪽

160 ORATI FLACCINodosa corpus nolis proni e cheragra.

Est quadam prodire tenus si non datur ultra. Fervet avaritia miseroque cupidine pectu8, Sunt verba et voces quibus hunc lenire dolorem Possis et magnam morbi deponere partem. 35 Laudis amore tumes sunt certa piacula quae te Ter pure lecto poterunt recreare libello. Invidus, iracundus, iner8, inOSUS, maior, JVomo adeo ferus est ut non mitescere possit, Si modo culturae patientem commodet aurem. QVirtus est vitium fugere et sapientia prima Stultitia caruisse. Vides quae maxima credis Esse mala, exiguum censum turpemquo repulSam, Quanto devitos animi capitisque labore. Impiger extremos curris mercator ad Indos, 45 Per mare pauperiem fugie , per a a per ignes: Ne cures ea quae Stulte miraris et optas DiSeere, et audire, et meliori credere non visi Quis circum pagos et circum compita pugnax Magna coronari contemnat Olympia, cui Spes 50 Cui sit conditio dulcis sine pulvere palmael Vilius argentum est auro, Virtutibus aurum. cives, cives, quaerenda pecunia primum est; Virtus post nummos. Haec anus summus ab imo Perdocet, haec recinunt buvene dictata SeneSque, Laevo suspensi loculos tabulamque lacerto. Est animus tibi sunt mores et lingua fidesque; Sed quadringentis sex septem milia desunt, Plebs eris. At pueri ludentes, Rex eris,' aiunt, Si recto facies. Hie murus aeneus Sto, 60 Nil conscire sibi, nulla pallescere culpa. Roscia, dic s0des, meli0 lex an puerorum est Nenia, quae regnum recte facientibus offert, Et maribus Curiis et decantata Camillis 'Isno tibi melius suadet qui rem facias, rem 65 Si possis recte, Si non quocunque modo rem, It propius spectes lacrimosa poemata Pupi, An qui Fortunae te responSare Superbae Liberum et erectum praesens hortatur et aptat' Quodsi me populus Romanus sorte roget, cur ο

173쪽

EPISTOLARUM LI. 161 Non ut porticibus sic judiciis fruar isdem, Nec sequar aut fugiam quae diligit ipse vel di Olim quod vulpes aegroto cauta leoni Respondit reseram: Quia me vestigia terrent,

Omnia te adversum spectantia, nulla retro1 Sum 75

Bellua multorum es capitum. Nam quid Sequar aut quemlPars hominum gestit conducere publica sunt qui Crustis et pomis viduas venentur VaraS, Excipiantque senes quos in vivaria mittant; Multis occulto crescit res fenore. Verum 80 Est aliis alios rebus studiisque teneri: Idem eadem possunt horam durare probantes Nullus in orbe sinus Baiis praelucet amoeniS, Si dixit dives, lacus et mare sentit amorem Festinantis heri cui si vitiosa libido gaFecerit auspicium, Cras serramenta Teanum Tolletis, fabri. Lectius genialis in aula est,' Nil ait esse prius, melius nil caelibo vita; Si non est jurat bene solis esse maritis. Quo teneam vultus mutantem Protea nodo soQuid pauper D Ride mutat coenacula, lectOS, Balnea, tonsores, conducto navigio aeque Nauseat ac locuples quem ducit priva triremis. Si curatus inaequali tonsore capillos Occurri, rides; si sorte subucula pexae 95 Trita subest tunicae vel si toga dissidet impar, Rides quid mea cum pugnat Sententia Secum,

Quod petiit spernit, repetit quod nuper miSi

Aestuat et vitae disconvenit Ordine toto, Diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis Ido Insanire putas sollemnia me neque rides, Nec medici credis nec curatoris egere praetore dati, rerum tutela mearum Cum sis et prave sectum stomacheris ob unguem De te pendentis, te respicientis amici. 05 Ad summam sapiens uno minor est OVe, dives, Liber, honoratus, pulcher, rex denique regum; Praecipue sanus, nisi cum ituita molesta est.

174쪽

TR03Αm belli scriptorem, maxime Lolli, Dum tu declamas Romae Praeneste relegi;

Qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,

Planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit. Cur ita crodiderim nisi quid te detinet audi Fabula qua Paridis propter narratur amorem Graecia Barbariae lento collisa duello

Stultorum regum et p0pulorum continet aestus. Antenor censet belli praecidere causam:

Quid Paris Ut salvus regnet vivatque beatus Io Cogi posse negat. Nestor componere lites Ιntor Poliden festinat et inter Atriden;

Hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque.

Quid quid delirant reges plectuntur Achivi. Seditione, dolis, scelere atque libidino et ira 15

Iliacos intra muros peccatur et Xtra.

Rursus quid virtus et quid sapientia possit Utilo proposuit nobis exemplar Ulixen,

Qui domitor r a multorum providus urbes Et mores hominum inspexit, latumque per aequ0r, 20 Dum sibi dum sociis reditum parat, aspera multa Pertulit adversis rerum immersabilis undis. Sirenum voces et Circae pocula nosti; Quae si cum sociis stultus cupidusque bibisset,

Sub domina meretrice fuisset turpis et excors, 25 Vixisset canis immundus vel amica luto sus. Vos numerus sumus et fruge con8umere nati,

Sp0nsi Penelopae nebulones, Alcinoique In cute curanda plus aequo operata juventus, Cui pulchrum fuit in medios dormire dies et ad Ad strepitum citharae cessatum ducere curam. Ut jugulent homine surgunt de nocte latrones: Ut te ipsum Serves non expergisceris ' Atqui Si noles sanus curre hydropicus; et ni P0sces ante diem librum cum lumine, si non r5 Intendos animum studiis et rebus honestis, Invidia vel amore vigil 0rquebere. Nam cur Quae laedunt oculos sestinas demere, si quid

175쪽

EPISTOLARUM I. 3. 163 Est animum disser curandi tempus in annum'

Dimidium facti qui coepit habet sapor aude so Incipe. Qui recte vivendi prorogat horam

Rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille Labitur et labetur in omne volubilis aevum. Quaeritur argentum puerisque beata creandis Uxor, et incultae pacantur vomero silvae: dQuod satis os cui contingit nihil amplius optet. Non domus et fundus, non auris acervus et auri Aegroto domini deduxit corpore febres, Non animo curas. Valeat possessor oportet Si comportatis rebus bene cogitat uti. 53

Qui cupit aut motuit uva illum si domus et res Ut lippum picta tabulae, lamenta podagram,

Auriculas citharae collecta sorde dolentes. Sineorum est nisi vas quodcunque infundis acescit. Sperne voluptates, nocet empta dolore VoluptaS. 55 Semper avarus eget certum Volo et sinem. Invidus alterius macrescit rebus opimis; Invidia Siculi non invenero tyranni Majus tormentum. Qui non moderabitur iras Infectum volet esse dolor quod suaserit et mens, θDum poenas odio per vim festinat inulto. Ira furor brevis est animum ego, qui nisi pares Imperat hunc frenis, hunc tu compeSe eatena. Fingit equum tenera docilem cervice magister Ire viam qua monstret eques Venaticus, e quo βTempore cervinam pellem latravit in aula, Militat in silvis catulus. Nunc adbibe puro Pectore Verba puer, nunc te melioribus offer. Quo semel est imbuta recens servabit Odorem Testa diu. Quodsi cessas aut Strenuus anteis, 70Nec tardum opperior nec praecedentibus insto.

III.

JULI Flore, quibus terrarum militet oris Claudius Augusti privignus scire laboro. Thracane vos Hebrusque nivali compede vinctus, An freta vicinas inter currentia turres, An ingues Asiae campi collesque morantur alg

176쪽

164 HORATI FLACCIQuid studiosa cohors operum struit Hoc quoque curo.Quis ibi res gestas Augusti scribere sumiti Bella quis et paces longum diffundit in ovum l quid Titius Romana brevi venturus in Ora ΤPi aridi fontis qui non expalluit haustus,

Fastidire lacus et rivos auSu apertOS.

Vt valui ut memini nostri Fidibusno Latinit

Thebanos aptare modos studet auspice Musa, An tragica desaevit et ampullatur in arte lQuid mihi Celsus agi: monitus multumque monendus 5 Privata ut quaerat opes, et tangere vitet Scripta Palatinus quaecunque recepit Apollo, No si sorte suas repetitum venerit olimGrox avium plumas moveat cornicula risum

Furtivis nudata coloribus. Ipse quid audes D uno circumvolitas agilis thyma Non tibi parvum

Ingenium, non incultum est et turpiter hirtum. Seu linguam causis acuis seu civica jura Respondere aras seu condis amabile carmen, Prima feres hederae victricis praemia. Quodsi raFrigida curarum fomenta relinquere OSSes Quo to caelestis sapientia duceret ires. Hoc opus, hoe studium parvi properemus et ampli Si patria volumus, si nobis vivere cari. Debes hoc otiam rescribere, si tibi curae θQuanta conveniat Munatius an male sarta Gratia nequicquam coit et rescinditur. At vos Seu calidus sanguis seu rerum inscitia vexat Indomita ervice feros, ubicunque locorum Vivitis, indigni fraternum rumpere foedus, 35 Pascitur in vestrum reditum votiva juvenca. IV. ALBI, nostrorum sermonum candide judex, Quid nunc te dicam sacere in regione Pedanal Scribere quod Cassi Parmensis opuscula incat, An tacitum silvas inter reptare Salubres,

Curantem quidquid dignum sapiente bonoque est 5 Non tu corpus eras sine pectore. ii tibi formam, Di tibi divitias dederunt artemque fruendi.

177쪽

EPISTOLARUM I. 5. 165 Quid vovoat dulci nutricula majus alumno, Qui sapere et fari possit qua sentiat, ct cui

Gratia, fama, valetudo contingat abunde, IJ Et mundus victus non deficiente crumenal Inter spem curamque timore inter et iras, Omnem crudo diem tibi diluxisse supremum: Grata superveniet quae non sperabitur hora. Mo pinguem et nitidum bene curata cute vises 5 Cum ridere voles Epicuri de grege orcum.

Si potes Archiacis conviva recumber lectis Nec modica coenare times Olus Omne patella, Supremo te sole domi, Torquate, manebo. Vina bibes iterum auro diffusa palustres Inter Minturnas Sinuessanumque Petrinum. Si molius quid habes arcesse vel imperium fer. Jamdudum splendet focus et tibi munda supellex. Mitte leves spes et certamina divitiarum Et Moschi causam cras nato Caesare festus Dat veniam somnumque dies impuno licebit ioAestivam sermone benigno tendere noctem. Quo mihi fortunam si non conceditur utilParcus ob heredis curam nimiumque Severus Assidet insano potare et Spargere flores Incipiam, patiarque vel inconsultus haberi. 15

Quid non ebrietas designtit perta recludit, Spe jubet esse ratas, ad proelia trudit inertem;

Sollicitis animis onus eximit, addocet arteS. Fecundi calices quem non fecere disertum' Contracta quem non in paupertate solutum eo Haec ego procurare et idoneus imperor et non Invitus, ne turpe toral, ne sordida mappa Corruget nares, ne non et cantharus et lanx

Ostendat tibi te, ne fidos inter amicos Si qui dicta oras eliminet, ut coeat par 25Jungaturque pari. Butram tibi Septiciumquo, Et nisi coena prior potiorque puella Sabinum Detinet, assumam locus est et pluribus umbris: Sed nimis arta premunt olidae convivia caprae.

178쪽

Tu quotus esse velis rescribe, ut rebus omissi ad Atria servantem postico fallo clientem.

NIL admirari prope res Si una, Numici, Solaque quae possit facere et servare beatum. Hunc solem et stellas et decedentia certis Tempora momentis sunt qui formidine nulla Inabuti spectent quid censes munera terrae, Quid maris xtremos Arabas ditantis et Indos, Ludicra quid, plausus et amici dona Quiritis, Quo spectanda modo, quo sensu credis et rei Qui timo his adversa fere miratur eodem Quo cupiens pacto pavor est utrobique molestus is Improvisa simul species exterret utrilinque.

Gaudeat an doleat, cupiat metuatne, quid ad rem, Si quidquid vidit melius priusve sua Spe Defixis oculis animoque et corpore torpeta

Insani sapiens nomen erat, aequus iniqui, a Ultra quam satis est virtutem si petat ipsam. nunc, argentum et marmor Vetus aeraque et artes Suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores; Gaude quod spectant oculi te mille loquentem; Navus mane forum et vespertinus et tectum, 20

Ne plus frumenti dotalibus mutat agris Mutus et indignum quod sit, prioribus ortus Hie tibi sit potius quam tu mirabilis illi. Quidquid sub terra est in apricum proferet aetas; Desodiet condetquo nitentia. Cum bene notum 25 Porticus Agrippae et via te conspexerit Appi,

Ire tamen restat Numa quo devenit et Ancus. Si latus aut renes morbo tentantur acuto Quaere fugam morbi. Vis recte vivere qui non lSi virtus hoc una potest dare, fortis omissis 80 Hoc ago deliciis. Virtutem verba putas et Lucum ligna: me ne portus occupet alter, No Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas; Millo talenta rotundentur, totidem altera, porro et Tertia succedant et quae pars quadrat acer m. JScilicet uxorem cum dote fidemque et amicos

179쪽

Et genus o formam regina Pecunia donat, Ac bono nummatum decorat Suadela Venusquo. Mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex: No fueris hic tu. Chlamydes Lucullus, ut aiunt, Si posset centum cenae praebere OgntUS,

'Qui possum tot P ait se tamen et quaeram et quot habobo Mittam:' post paulo scribit sibi millia quinquo

Esso domi chlamyduna partem vel tolleret Omnes. Exilis domus os ubi non et multa supersunt GEt dominum allunt et prosunt laribus. Ergo, Si res sola potest sacere et Servare beatum, Hoc primus repeta opus, hoc OStremus mittas. Si ortunatum species et gratia raeStat, Moreemur servum qui dictet nomina, laevum 30 Qui fodice latus et cogat trans pondera dextram

Porrigore Hic multum in Fabia valet, illo Velina; Cui libui hic laseos dabit eripietque curule Cui volet importunus ebur. Frater, Pater, adde; Ut cuique est aetas ita quemque facetus adopta. Si bono qui coenat bene vivit, lucet, camus Quo ducit gula piScemur, Venemur, ut limGargilius, qui manu lagas, Venabula, Servos Dis r tum transire furum populumque jubebat, Unus ut o multis populo spectante referret 60 Emptum mulus aprum rudi tumidique lavemur. Quid deceat, quid non obliti, Caerite cura Digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixei, Cui potior patria fuit interdicta voluptas. Si, Mimnermus uti censet, Sine amore jocisquo ea Nil est jucundum, Viva in amore jociSque. Vive, vale. Si quid novisti rectius istis Candidus imperti si non his utero mecum.

VII.

QΠ1sud dies tibi pollicitus in rure futurum, Sextilem totum mendax desideror. Atqui Simo vivere vis sanum recteque Valentem, Quam mihi das aegro dabis aegrotare timenti, Maecenas, Veniam, dum ficu prima calorque o

180쪽

Designatorem decorat lictoribus atris, Dum pueris omnis pater et matercula saliet, officiosa quo sedulitas et opella forensis Adducit febres et testamenta reSignat. Quodsi bruma nives Albanis illinet agris, Io Ad mare descendet vates tuus et sibi parcet Contractusque leget te, dulcis amice, reviset Cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima. Non quo more piris vesci Calaber jubet hospes

Tu me sucisti locupletem. Vescere sodes.' 5 Jam satis est.' At tu quantum vis tolle.' Benigne.' Non invisa seres pueris munuscula arvis.' Tam teneor dono, quam Si dimittar onustus V

Ut libot hae porcis hodie comedenda relinques.'Prodigus o stultus donat quae pernit et odit DHaec seges ingrat0 tulit et feret omnibus annis. Vir bonus et sapiens dignis ait 88 paratus, Noe tamen ignorat quid distent aera lupinis: Dignum praestabo me etiam pro laude merentis. Quodsi me noles usquam discedere, reddes 25 Forte latus, nigros anguSta fronte capillos, Roddes dulco loqui, reddes ridere decorum, et

Intor vina sugam Cinarae maerere Protervae. Forte per angustam tenui Vulpecula rimam Repsura in cumeram frumenti, aStaque rursus ad

Ire foras pleno tendebat corpore frustra; Cui mustela procul, Si vis,' ait, effugere istinc,

Macra cavum repetes artum quem macra Subisti'

Hac ego si compello imagine cuncta resigno; Nec somnum plebis laudo Satur altilium Deo raotia divitiis Arabum liberrima muto. Saepe verecundum laudasti, rexque paterque

Audisti coram, nec Verbo parcius abSens: Inspice si possum donata reponere laetus.

Haud male Telemachus, proles patientis Ulixei: b I on os aptus equis Ithace l0cus, ut neque planis Porreetus spatiis nec multae prodigus herbae; Atride, magis apta tibi tua dona relinquam. Parvum parva decenti mihi jam n0n regia Roma, Sed vaeuum Tibur placet aut imbelle Tarentum. a