Curae Apuleianae ...

5쪽

aud ita multis annis post Carthaginem deletam Romani primam coloniam in Africam deduxerunt ex hoc ipso tempore etiam sermo latinus eo tran8serri coeptus est, non perpolitus ille cultu urbano, quo subsequenti saeculo imprimis aetate Ciceroniana florebat, sed rudis inconditusque, cuius peciem ac formam ne e pri8cae quidem latinitatis reliquiis salebrosis horridisque accuratius refingere poAsis seclusus ibi ab impetu eo quo Romae ferebantur literarum studia, per ducentos sere annos latuit nec omnino potuit initi liberaliter coli, cum angustis finibus detentus variisque impedimentis obstrictus tardius serperet neque ei, qui in Africam veniebant Romani mendatum sermonem literasque cultiores eo transferebant, quippe qui negotiandi vel muneris alicuius administrandi caua in provinciam proficiscentes brevis inde recessuros scirent et propter negotia vel publica vel privata litoris ibi vacare non possent literati certe homines non barbaram terram, sed Romam, imperii caput, petebant itaque facile accidissol, ut sermo latinus in Africa semper arcto Suterminatus aegre se sustineret certe nunquam ille eam auctoritatem ibi consecutus esset, qua inde ab secundo p. Chr. n.

saeculo vel in literis coepit multum valere, nisi Romani maximopere id egissent, ut Afros ad romanum cultum et disciplinam adigerent nam cum cognovissent quam secunda frumenti Africa esset' laequentiores colonias eo mittebant et exercitu, qui stativa castra ibi habebat, provinciam tutabantur ab incursionibu vicinarum gentium latrociniis adsuetarum sed rustici coloni militesque limitans et legionarii ex omnibus imperii partibus coacti neque ad divulgandum neque ad expoliendum illum sermonem satis idonei erant. hi autem indigenae quamdiu poterant linguae latinae punicam et graecam praeserebant, quarum utraque plerisque usitata literisque habilior erat quam horridulus sermo

3 cf. Cic. de imp. n. Pomp. c. 12; ac ann. 12, 43 Plin. n. h. 17, 13; Uod Theod. 14, 15, 3 unde apparet caput rei frumentariae hanc provinciam Romanis exstitisse.

6쪽

latinus. π44'tphs: stoli hom S , qui Caesarea aetate ex Italia in Africam deducti sunt pistriani' sermo illo in terram transmarinam iam pridem translatus brevi potuit excoli, cum tiam horum colonorum loquendi mos triviali esset magnamque partem rusticanus in Africa igitur sicut in reliquis provinciis sermo latinus proprios habuit gradus et quasi proces8us quamdiu enim impedimenta, quibus angustis finibus ορrcebatur propagatioque

seius retardabatur removenda erant vel superanda, incultus atque inchoatus quodammodo detinebatur florentibus autem robus colonorum cum propter commercium inter Italiam et fricam frequentissimum latius pateret atque non solum in quotidianae vitae usu adhiberetur verum etiam in literi8, omissis angustis finibus severitatis illius, quam aetas praecedens ObservaVerat, novis coepit abundare formis, quae mirae possunt videri, sed tamen prorsus respondent naturae atque indoli linguae latinae, cuius fecunditas luculenter expromitur prae ceteris in scriptis Afrorum sed cum sermo latinus in provinciis non posset tam celeriter expoliri quam Romae cumque tempore eodem, quo adscriptione evulganda in provinciis ille coeptus est adhiberi, literarum praestantia, quae vigebat aetate Ciceroniana, iam pridem defloruisset, minime est mirum, quod optimorum scriptorum romanorum auctoritatem parum sequebantur ei homines, qui in provinciis ad scribendi studium se conserebant.' itaque praeter novarum formarum abundantiam multa apud eos inveniuntur vocabula, quae vetustioribus quidem scriptoribus usitata erant, a quibus tamen elegantioris serveriorisque latinitatis auctores abhorrebant illa vero in provinciis non modo in cotidianae vitae Usu iam in consuetudine vulgari plurima sine dubi otiam in Italia orant trita sod etiam in literis usurpabantur satis multa. itaque paene nullus scriptor provincialis neque Aser neque Gallus neque alius qui8quam prorsus eis abstinuit, et ex quo illi in literis latinis primas quasi partes agere coeperunt, in eandem consuetudinem etiam alios abreptos es8 novimus universa igitur

scribendi ratio hominum provincialium, imprimis Afrorum, eo ferebatur, ut relicta stili severitate auctorum optimae latinitatis scriptores illi infinitae indulgerent vocabula novandi licentiae;

Vulgaris praeterea sermonis consuetudo ad 4cribendum saepe

7쪽

afferebatur novaque ita provenit species orationis priscae ut ii multis similis, sic in plurimis dissimilis iniuste Ver faceremus. si quae apud quosdam eius generis scriptore cum Vetustiore lingua Occurrunt communia, ea praepropere ac sine delectu, ut Vulgo fit, prope omnia contenderemus ex obliteratis libris multa Opera conquisita esse nonnisi hoc consilio, ut scriptores illi audientium vel libros legentium animos insuetis ac miris vocibus allicerent oblectarentque.

Quod idem Apulei accidit quamquam ingeniosissimus ille

omnium scriptorum Afrorum, certe profanorum, e quo Veterum literarum studia renasci coeperunt usque ad hoc tempus satis multorum hominum doctorum in se convertit animos atque Operam.

quam diversa iudicia vel nostra aetate de eo tulerint viri docti, qui studiis Apuleianis se dederunt, ex his duobus perspiciatur exemplis Henricus quidem retschmann tantum afuissρ dicit λ)ut Apuleius in scribondo sibi tomperaret, id quod Gellium fecisse affirmat, ut potius immissis libere habenis per omnem licentiarum campum exsultans vagaretur linguaeque latinae nobis exhiberet speciem mirum quantum ab Omnium priorum criptorum usu formaque abalienatam in modum similem furimi alii de Apuleio senserunt et profecto merito ac iure a contra Chr. Ut-johannus prorsus aliter de elocutione eius iudicavit sic argumentatus' den er Apul. hat ais fremde die lateinische prachegeterni und sich darum mi beWussisein mehr an bestimmtegeselge ebunde ais erinoemer, de seine mutterspratae mitgroesserer rethei und Ieichtighei handhabi socis o alterdings bis gur voliston eheresinun des lateiniAchen dioms orge-drungen, aber die metamorphosen tragen Och don tempelder ueh8amsten, petulichsten orgiali satius duco sententias has inter se manifestissime repugnante commemorare, iudicium, quod litjohannus tulit paucis, puto, arridebit sed de hac ipsa

opinione infra uberius exponemus, nunc missa dissensione de universo genere elocutionis Apuleianae ad eorum nos convertamus sententiam, qui scriptorem ex obliteratis veteris linguae latinae monumentis multa casca vocabula deprompsisse contendunt, ut

8쪽

lectores vel auditores insuetis ac miris vocibus oblectaret in hunc modum iam prioribus temporibus viri docti do pulsito iudicaverunt, sicut Lipsius in epistol. quaest. lib. 2 p. 22 3 12 aliis locis et Ruhntanius in praelat edit Oudendorpianae p. III,

idem placuit recentioribus eisque paene omnibus. Sententiae eorum satis sunt divulgatae, nihilominus nonnullo testes citabimus, ut manifesto compareant, quae minus probanda videntur. Bern-hardyus inter alia, quae de latinitate Apulei recte animAdvertit haec ita retulit, ut facillime perperam possint accipi veraltete mort sin absichtlicli ingestrout aucti anhlaenge de archaismus

bis gum orbe pleonasmus . . . Och dienen archaismus undgraecismus bios ais seines geWuer 8q, ). Erdmannus cum de Apulei usu vocabulorum scriberet' voces, quae ab antiquis scriptoribus repetitae esse ei Viderentur, colligere conatu est, quamquam paucissima tantum easque leviter congessit. retschmantiu l. c. p. 4 88en8us est Ruhnhenio, sed tamen ita, ut non eadem antiquitatis Verecundia admirationeque commotum vetusta Verba eum revocasses diceret qua Frontonem, sed ut rhetorum mor illecebris eorum orationem ille docte exornaret

p. 14). horum iudicium secutus Draegerus ' Apuleium sic vituperavit: am chlimmsten ergin es hiermi dem Apuleius, dor

Κοgiolium ε), passim apud alios, quos etsi silentio praeterimus

His sententiis, quas procul dubio non sine ratione tenore sibi visi sunt homines docti, paene nemo oblocutus est, quia in libris Apulei vero multa Vocabula inveniuntur, quae Vetustissimis scriptoribus usitata ab auctoribus optimae latinitatis respuebantur. sed iam Ioannes Ottius in eis, quae l. c. eruditissime scripsit de studiis recentiorum hominum doctorum collocati in cognoscendo sermone librorum sacrorum imprimis vetustissimae versionis latinae, quam Italam solent vocare, paucissimis verbis sed tamen satis

9쪽

aporte significavit' Apuleium simili ore ratione atque alios scriptores, qui in hic libros conficerent, Vetu8ta Vocabula usurpare ut usitata et trita hoc unum ille vituperavit, quod Apuleius immodicum numerum eorum in scriptionem recepit. Og vero Ottii iudicium in aestimanda elocutione puleiana

universum non spreverim, aliquatenus tamen immutaverim. nam

quin plurima vocabula, quae Apuleium a priscis transscripsisse putant propria fuerint dictionis vulgaris nullus dubito, quamquam

antiquorum usum eum nonnunquam respexisse ipse non negaVerim.

sed ne in reliquorum sententiam his relabi videar iam mecum causa examines, quibus commoti plurimi delectu et discrimine parum accurato ac definito contonderent Apuleium dedita opera atque cumulate vetustatis speciem ab antiquis scriptoribus romanis

mutuatum esse.

Μaxime igitur hac o salsi esse videntur plurimi homines docti, qui de sermone Apulei iudicium fecerunt, quod praestantissimorum latinitatis auctorum urbanitatem elegantemque Verborum delectum nimis respiciente eum comparaverunt cum scriptoribus,

qui spreta ratione auctorum optimae latinitatis Romae vere in eam inciderunt consuetudinem, quae ipsi Apuleio obicitur sed valde ego dubito num elocutio scriptoris alicuius, qui in provincia doctrina puerili institutus in provincia libros composuit, conferri possit cum studiis hominum, qui Romae scripserunt, etiamsi in his non deerant, qui ex provinciis in caput imperii transmigraverant.

namque Romae, ubi literae tot gradus et quasi processus percurrerant ad summamque perfectionem iam pervenerant, priscae orationis imitatio praeter linguae naturam revocata arteque corrupta erat. sane hoc apud omnes gentes assese evenire, ut aetati

10쪽

praestantissimorum scriptorem et ingenii secunditate et praecipuo genere dicendi insignium succedant tempora, quibus homines quae ipsi assequi non possim fastidire soleant atque ad exempla Ρriorum se applicare malint, cum et Acilius haec imitentur et

ipsi novum quoddam literarum genus proferre Videantur sed Romae praeter communem hanc omnium artium sortem complures aliae causae emcacissimae erant ad statum iterarum prorsus mutandum nam quantopere post eversam rei publicae libertatem

ipsa orationis quoque libertate intercepta librorum scripti apud Romanos impedita sit, quemadmodum literarum universa condicio immutata cum omnia novarentur, decantatum est inus inter Omnes satis constat ad hoc damnosissimae imperatorum libidines mox ne ab literi quidem scribendique studio poterant arceri; denique urbanum cultum literarum aetate Caesarea etiam ab hominibus provincialibus incommodo affectum esse iure dixeris. ac primo quidem . Chr. n. saeculo priscorum Acriptorum studia Romae cessabant et in oblivione iacebant δ), cum plurimi antiquam Orationem aspernarentur quod esset incompta et horrida, imprimis

Seneca philosophus, qui ob eam ipsam rem Gellii Frontonis assecla veteribus admirandis addicti, in Noctibus Atticis 12, 2

acrem suscepit reprehensionem et quod neminem fugit Antoni-norum tempore provinciale homines antiquitatis studiorum Romae praecipuos fuisse cultores, idem iam argenteae quam dicunt latinitatis tempore usu venisse luculentissimum docet Valerii Probi exemplum secundo vem p. Chr. n. saecul Vetustissimorum scriptorum cultus provincialiumque hominum operae mirum quantum proficiebant Romae cum imperatoris Hadriani studiis excitarentur et foverentur atque vulgo quidem haec studia perverso de veterum praestantia iudicio tribuuntur, sed ego praeter talem opinionem, quam antiquariis illis non denegaverim, aliam quandam causam eorum On8uetudini subsuisse puto namque vetustatem illi non videntur recoluisse propterea, ut literarum depravationem removerent vel retardarent os reistam. l. c. p. 3), sed in eis omnibus necessitatem in rationem Versam 8Sedixerim, vel ut Hieronymi verbis usus magis perspicue eloquar id quod sentio de necessitate virtutem ab eis factam esse SuSpicor. non quod eos omnes literis latinis parum eruditos fuisse putem, cum sine dubio etiam meliorum scriptorum libro cognovissent,