장음표시 사용
41쪽
da cum ingenti catapultarum , Se sagittaria in numero . Haec Strabo Appianus Florus autem exsuroris eos deuenisse refert: ut in usum nouae classis tecti, domosque resciderint: in armorum officinis aurum argentum pro aere, ferroque conflauerint in tormentorum vinculi, ut tendi post ent, matrona , alia inficiente materia, suos capillos O ,- tulerint. Dum igitur haec Carthagini geruntur consula aliquot diebus cum aliis de causis, tum vero maxime, vere frumentaria consulerent, absumptis , ad eam exercitum instructum oppugnandam ducunt Patebat Carthago in ciccultu millia passuum xxiii. sita in secessu magni cuiusdam sinus peninsulae similis Iugum enim eam a continente separabat xxv. stadia latum Strabo Carthago, inquit, sita est in peninsula quadam describente ambitu, qui murum habebar ccc de x. stadiorum culusqn. stadiorum longitudinem oecupabat iugum , quod a mare in mare descendit. Qiii veris dieit, eam patuisse in circuitu mill xxiiii passuus, videae quam probabilia scripserit: cum nussa sit urbs tam parua, quae non habeat tantum ambitus ab iugo quaedam lingua angusta, oblonga, trecentos duodecim pedes lata excurrebat in Occidentem inter stagnum, .mare simplici muro per rupes praeruptas muni a. pars Verd, quae ad meridiem,& continentem spectabat, ubi etiam erat Byrsi tumulus hic eraefatis editus in cuius vertice erat Aesculapii templum, maxime illustre, Sc opulentum) triplici muro ipsa circummuniebatur triginta cubitos alto praeter propugnacula, turres quae interuallo quingentorum pedum inter se distabant, quaeque tabulatorum quatuor, nixae fundamentis triginta pediani. altitudo verὁ cuiusque mur primum aequa bat tabulatum: in parte inferiori fornicata, atque firma trecenti stabulabantur elephanti cum locis idoneis ad ea
quoque Omicilia vigintam illium peditum, quatuor imilius nequitum tantus apparatus besti eo ordine collocatus in solis muris fuerat. An Ruu
42쪽
sus vero , qui praeter linguam ab ho e muro es portus circsi sectebatur, solus erat debilis. humilis, a principio neglectus. Portus vero ita erant constituti: ut ex alio in alium nauigaretur ab alto num commune os patere latum pedes septuaginta, quod ferreis cate nis claudebat ur primo Portu, In quo erant multae, ac variae tabernae mercatores, utebantur. Interioris vero portus in medio erat insula, quae
vii portus, magnus habebat crepidines naualibus referias
quae naues ccxx capiebant. In his triremium armamentaxia duae autem unicuique nauali columnae Ionici operis prona utebant quaein portum insulam circunspicientibus speciem porticus representarent. Erat autem in in sola praefectus classis domicilium , undes tubicen dare signum in praeco cui cere, iraefectus prospicere consueuerat Iacebat haec insula contra ostium , aditumque pGrtus, erat vehementer elata ut iraefectus quaecunque venirent ex alto, procul videret, Mab iis qui naui accederent etiam acriter intuentibus partes intimae portuum non conspiceretur: ac ne mercatoribus quidem en suum portum inuectis statim naualia sese ostendebant quod erant duplici circundata murta, portaque negotiatores a primo portu in urbem inserebat non transeuntes per naualia. Sic igitur sta Carthago, sic munita oppugnari, obsiderique caepta est. In qua op rugnatione deiecta tandem parte quadam muria consule Censorino , campus late patens, S ad pugnam apthas intus apparuit: ubi a Carthaginensibus milites constituti fuerant, Partim in fronte armis instructi, alii post hos lapidibus &Iign1s muniti: permulti etiam in aedificiis ipsi campo iminenbus dispositi expcctabant ut Romani irrumperent inio dorta luce cum duo Tribuni cum aliquot cohortibus latis temere secissent ac maxime iam ab hostibus pie meientur, Scipio , qui iam id animaduerterat, de salute illorum maxime sollicitus, diuisis suis cohortibus in plures partes, Mi is iuxta murum ex interuillo collocatis, Romanos ingredi
in urbem prohibebat, cingressos excipiens ab hostium . daque prcinentium mi et cui Os reddcbat. Quare nomen
43쪽
eius magna esse caepit apud omnes gloria cum militibus c&sulendo prudentior ipso consule existimaretur . Castellum quoque Romanoro nocte ab hostium incendio, paucis equitibus iuuantibus, liberauit Non multo post Carthaginien-lis discessu Censorini Romam ad comitia prosectus erat
audaciores facti cu omnibus copiis noctu urbe egressi sunt partim armati, alii inermes asseres tantum serentera quas capi oximae castrorum Manilii fossae iniecissent, strcnue a lum diuellere, ac peium per caeperunt. Qua re perterritis quod nox erat, Romanis, Scipio ea por a quae longius ab hostibus , ac praelio aberat, egressus cum equitibus tanta vi in hostes irrupit ut, omisso in carpto intra moenia sese fagarccipci exugerentur. Quo egregio facinore Romanis iatanta trepiciatione iterum saluti ea nocte fuisses una omnit. voce ferebatur brat quidam Phamaras Himilconis filius iuuenis, ad pugnandum audax . qui cum praefectus equitum Libycorianti esset, equis uteretur illis quidem paruis. sed cursu maxime velocibus, berbaque, cu nihil aliud erat, eseentibus, ac stim , cum opus erat, famemque facile tollerantibus, magno erat impedimento atque incommodo Romanis, ductu Tribunorum consuerant enim Tribuni eos ducere milites, qui frumentatum in pabulatum mittebantur in frumentationes, ac pabulationes proficiscentibus . Nam ex sylvis, convallibus , ira quibus latitare consueuerat, ex improuiso, ubi quid negligentius agi videbat, frumentantes inuadebat Romanos in aliquo iis illaro damno e conspectu in tutum euolabat: cum nusquam tamen Scipione id muneris obeunte, prodire auderet. Pedites enim Scipio instructos, ct equites in equis paratos semperduccbat: ac ubi ad locum ibi erat pabulandum , atque frumentandum acie instructa peruenerat: non ante ordines dissolui patiebatur, quam equitibus eum , peditibusque cireundatum firmasset: quo facto, eundem ipse campum cum reliquis equitum turmis continenter lustrabat, si quem ex frumentatoribus longius vagantem , aut e circulo egressum deprehendebat, in eum grauiter animad uertebat. Unde fa-
44쪽
ctum est, ut eum eo Phamaeas congredi non is eret, quot
in primis metueret eum , ac reuereretur: id quod etiam drubal alter Poenorum dux fac1ebat: quod scipionem , cparatissimum ad pugnandum, consultissimum videret. Hoc modo magis magiique quotidie gloria excellebat. in . mine caeterorum Tribunorum inuidia impulsorum crebra: voces audiebantur, inter Scipionem . Sihamaram amicitiam iam inde ab auo Asricano institutam permanere Cun vel ὁ Libyci in turres , .castella, quibus abbundis bat ea regio, confugerent: alii Tribuni eos interposita de , cum dimississent, deinde tamen in itinere ex insidiis aggrediebantur: sed Scipio domum eos deducendos curabat. Ex quo
elemo Libycorum ante cum Tribunis pactioncm fac iubat. quam Scipio accederet . tanta erat illius egregiae virtutis
opinio , id ei Mapud suos, S apud hostes. Reversis autem Romanis a pabulatione in castra Parni classis praesidium
cum noctu invasissent , tumultusque varius stet tollentibus una clamorem in urbe de industria ad incutiendum Romanis errorem Carthaginiens bus Manilius, ut qui eius Tei causam ignoraret, copias non temere educendas ratos intra vallum sese continebat. At Scipio duas equitum lurmas haud mediocri occupatas metu cum facibus incens seducit, simulque his praecipit, ne cum hostibus in nocte cogrediantur sed cir m correrant cum facibus, ac speciem multitudinis prae se ferant , hostibias 'iac ira iacia obtar, terrorem sine intermissione incutiant inio facto, duplici meta Carthaginienses in urbem compelluntur pro quo reli quisque iam editis praeclaris fac moribus Scipio erat omnibus in ore ut solus patre paulo Persei Macedonum regia imperii euersore in scipionibus, in quarum a miliam adoptatus vel a dignus. Sed Manilio ab irrita Catthaginis op rognatione ad cpherim distabat haec vibs a Carthagine
vigiginti qua Dior ni illi passuta natura munita . quo i in ca cumine monta si cuius erat alccnsus quindecim milli uini a suum , in saxo quodam condita scierat aduersus Aldroba-
45쪽
.esturi durente, Scipio cum id non probaret, vehemea iter angebatur animo quod per rupes, convalles, & pleraque edita, S praerupta loca, iam ab hostibus insessa iteresse faciebdum videret . Et iam ab Asdrubale trecentos septuaginta quinque passus aberant, .flumen quoddam erat transeundum , S inde ascensu difficili, ad hostes veniedum: cum de reditu agere in consuli suadere crepit; vi ab eiusmodi desisteret incepto , quasi opportuniore tempore, aliaque ratione , lapparatu id esset agendum . Sed in primis caeteris aduersantibus Tribunis, qui illius prudentiari virtuti inuidebant, atque etiam dicentibus, id non prudens consilium sed animi mollitiem. Mignauiam es con- syctis hostibus, retrocedere, Messe periculum , ne se fugientes percontemptum hostes insectentur cum nihil proficeret, iterum suadere conatus est ut saltem exercitus ad ripam fluminis sisteretur, vallumque excitaretur; ut, si forte premerentur x hostium vim ferre nequ3rent, aliquem
tutum haberent receptum , cum fugae alius sibi nullus relinqueretur locus. Haec non solum risu excepta sunt sed quidam etiam e tribunis minitatus est de ensem abiecturum , si Scipionis Tribuni arbitrio , non autem Manili consulis Imperio exercitus esset ducendus. Victus tandem eiusmodi Vocibus cum Manilio, ae caeteris flumen traiecit his obuius fit Amriabat inita extemplo pugna, magnaque caedes, triaque facta, Asdrubal in locum munitum sese recepit, ibique tutus ab omni Romanorum vi in eam occasionem iminebat ut hostes inde abeuntes invaderet. Qui tandem notas ne facti poenitentia stume, ut Scipio praedixerat integris ordinibus repetunt, quod cum propter angustiam ad lo- eique si acritatem instructi transire non possctent, id di talo i tis ordinibus facere coguntur . Quod conspicatus Asdru- bal eos aggressus aperte omni vi urgere caepit:multi faede cae debantur , qui in fuga potius inuam in virtute spem ad utis
eouocauerant . Epiam tre ex illis tribunis, qui illius pu- gnae auctores Manilio fuerant ceciderant cum Scipio treeento τῆ vcs, quos circa se habebat, aliis quos cogere t in α
46쪽
μuit,additisi ὀmiles simul in duas partes diuisos in hostepi
immisit celeri cursu, ae iussit ut altera pars tela in hosteziaceret,&iactis telis, statim secederet: altera huic succederet, missisque de ipsa iaculis, statim resiliret . Dicebar enim fore ut dimidia ipsorum pars hostes semper iaculis saeces eret, quibus intortis pedem referret. se quasi eo modo pugnando in orbem circumageret quod cum crebro, Min loco haud amplo fieret, Afri continenter vulnerabantur in Scipionem arma vertere cogebantur eoque modo Romanis laollior fluminis transitus dabatur quod ubi om- xleg transiuerunt, Scipio quoque inter hostium tela, ct aegrὁ ad suos transuectus est. Dum haec initio gerebantur, duae cohortes interuentu hostium a caeteris diuisae, Mastatione excisis, cum in tumulum quendam confiigissent .ab Asdru-hale obsideri carpia sunt quae quidem res non prius, quam eonstitit exercitus, castraque facta sunt, a Romanis cognita varie ipsos assecit. Frant enim, qui potius fugiendum censerent, quam uniuersis pro paucorum salute periculum vitae subeundum in Scipio ceseriter, audacter strenuis viris laborantibus opem esse ferenda contendebat docebatq;rriusquam aggrediare prudentia in consilio opus esse Ladductis uero tot viris , ac signis in discrimen . proiecta tendum audacia. Quare profestus , se aut eas cohortes incolumes reducturum, aut strenuem pugia arido morec aequo animo oppetiturum, cum pavicia dclinis cηMitiam riarmis,
assumptis duorum etiam dierum cibariis, ad tumulum contendit, omnibus de reditu illius desperantibus . Quo ubi peruentum est collem quendam contra eum tumulum, in quo cohortes obsidebantur, quam maximo cursu potuit oecupauit. ina a re cognita, Libyci acrius obsessos premere,&vehementius oppugnare simulque ii significare , Scipione de via continenti fessum auxilio venire nonicisse. Sed Scipio postquam radices utriusque tumuli, vallemque interiacentem satis contemplatus est , nulla interposita mora 'per eam fertur supra hostes. Qui bi se circonuentos viderunt,
effusae sese fugae mandarunt . Quos tamen Scipio, quo ni aut
47쪽
mero long 'superiores erant,cum insequi noluisset, quedfatis superque visum esset suos, qui iam prorsus de salute desperauerant, ab minenti periculo liberalse, reuersus in castra ingenti plausu, ac laetitias Se ipse praeter spem incolu anis esset,& alios conseruasset,omnibus, Deum aliquem opinantibus illi auxilio esse, exceptus fuit Sc ab iis, quos obsidione liberauerat , corona obsidionali c vir digramine donatus mod postea statuae illius Caesar Augustus in foro suo adscripsit imae quidem graminea corona nulla apud Romanos nobilior fuit haec splendore, nobilitate atque
decore longe superauerit gramineas, aureas, Vallares, murales, rostratas, ciuicas, ac triumphales lia pauci admodum donati, illis pene infiniti hac nullus fere in vita, nisi semel illis saepe multi L. Sicinius Dentatus ciuicas quatuordecim accepit , cum depugnasset centum viginti praeliis semper victor Gramineam S. P. Q R. Q. Fabio Maximo Cianista tori dedit: quod urbem Romam obsidione hosium liberasset hac eademHonatus fuit P. Decius Mus, in Calpurnius Flamma Tribuni militum QAugustus ipsae Caesar consul cum M. Cicerone filio . In hac danda corona obseruari solebat ut e viridi gramine conficeretur decerpto ex eo loco, ubi obsessi liberati fuissent: ab iis ipsis daretur, qui obsidione vitaeque periculo liberati suissen . Etenim summum erat apud antiquos victoriae signum her-
Lam,occ Accc υ; no dissimo terra Iesaltrice ipsa humo, humatione etiam cedere . Manilius autem cum iam satis pae
narum dedisset, quod Scipionis consilium eam expeditionem dissuadentis, sequi noluerat, ad exercitum, quem ad Carthaginem reliquerar, rediit. Versantibus autem Omnibus in magno moerore , cum omnium, qui in eo certamine ceciderant, tum vero maxime Tribunorum causa, quod eae Tum corpora insepulta iacerent: Scipio unum ex captiuis liberum ad Asdrubalem dimis es; qui ab eo verbis suis peteret ut Tribunos sepeliendos curaret. Quod Asdrubal conquastis, ac facile inuentis corporibus propter anulo P . est ,
48쪽
ferreis ut an ino non grauate iacit; vel quod hum mn m. communeque cum host bus id esse crederet vel quod Scipionis gloriam iam tum reuereretur, cilli obsequi maximὀCuperet. Per idem fere tempus egati, qui Roma, dum harugerebantur, a Senatu in Africam missi fuerant ad itinia. quae ibi fierent, diligentissime exploranda, atqi cognoscenda , in castra cum peruenissent, Manilium ipsum, praetortu, reliquos Tribunos extincta iam prosperis reru successibus inuidia, uniuersos denique milites verissim v, grauissimuScipionis virtutibus, rebusque gestis testionium dantes audaverunt . Quod ubi Romam reuersi in Senatu retulerunt, atque etiam addiderunt, quam omnium sere militum voluntas in Scipionem esset propensa gratumque Senatoribus es.se apparuit, Cato ille sapiens qui sibi, atq; animo suo nuuius unquam turpitudinis grotiam fecit: & Ob eam rem non facile alterius libidini malefacta condonabat lingua ad vituperandum promptior interrogatus, quid sentiret de iis , qui in Africa militabant, illius uirtutem tantis laudibus est prosecutus ut illud protulerit Homeri carmen ex decimo labro flisseae de Tires a
Soli sensus initi, ali simulachra feruntur. Quam diuinam hominis vocem non multo post res ipsa cc firmauit Populus autem Romanus ob hanc ipsam causam
tanto illum studio complexus fulta ut pro v - . o mi elix Plurima tribos consulem scriberent, cum id per illius aetatem
minime liceret. His ita gestis in Africa, creantur Romae Consule SP. Postumius, L. Piso M'. Manilio prorogaeum est imperium. Per idem fere tempus Massanis Rex iam aetate confectus septimu enim , nonagesimi agebat an- num cum grauiter iacere a Manilio proconsule pernit ras petiit, ut ad se quam primum Scipionem mitteret, nortem suam ratus eliciorem futuram sancimi eissimi complexu extremum vitae spiritum edidisset mandata dedisset: regna, ac filiorum diuisorem atque consultorem reliquis
L . Qui tamen supremam iam adesse horam cum sentiretthaec
49쪽
haee uxori , filiisque mandasse memoriae, literisque prodie;
est ut in terris unum Ρ. R. noscerent, obseruarent in P. autem R. unam Scipionis domo m his duobus eniterentur domi militiaeque, sui quam maximo esse: hos duos sibi eo gnatorum , hos assinium loco ducerent se de regno nihil in praesentia latuere integra omnia Scipioni reseruare eum diuidendi regni arbitrum haberent quod ille statuisset , id perinde , t testamento cautum immutabile sanctumque conseruarent. Haec locutus e vita demigrauit. Scipio autem cum paulo post Massanisae mortem eo perue
y ii nitat, regnum inter eius filios hoc modo diuisit iis, qui ὀconcubinis nati fuerant erant enim xliiii alia tribuit bonae. legitimis vero , qui tres tantum erant, Micipsa Gulussa,
Muna stabat, pecunias omnes, aurum, Wargentum factum, infectum,cia vectigalibus assigra a Uite ac regium nomen commune inter eos esse volo it Gulussa natu maximo.
cui pabis studium in primis cura fuit, Cirtam urbem praecipuam quaecunque regia ibi essent, concessit Gulus a uoisti artibus militaribus erudito , qui secundus aetate ab illo fuit, pacis facie lae, bellique inserenda potestas data est . Mana- stabali vero natu minimo , S graecis literis praedito; exercendae iustitia, cuius erat cultor, iudiciorum munus assigna turn . Hac igitur ratione Massa nisi imperii administratione , gaetaque diuisa Gulussam belli sibi asciuit socium se
midarum auxilia in primis usus est ad repellendas insidias Phamaeae, quibus assiduis infestos reddebat Romanos, easq; effugiendas, atque comprimendas. Qui tamen Phamaeas pauci, post diebus ad Romanos auctore Scipione, defecit. Nam cum Scipio aliquando, Phamaeas iter ita secerent tu alter contra alterum iret, sed inter utrunque vallis in uia, ae cessu disse ilis interes et, ut alter alterum nec inuadere. nec offendere ullo modo posset scipio veritus hostium insidias agmen cum tribus antegradiens omnia diligentissime explorabat. Quod cum Phamaras animaduertitat, cum vno
ta suis mici obuiam ei proceliit. idem Scipio ratus illium
50쪽
loqui velle pascito Uno tantum comite fecit sed ubi mapri 'pinquatierunt, ut alter alterum audire posset Carthaginienses enim praecesserat cur, inquit, Scipio in hamata taluti non consulis tuae cum communi non possis tum ille, quae mihi spes salutis esse potest ri bus Carthaginrensium se accisis, Romanis tot a me in iis, cincommodis asse-His it Lm Scipio, tibi spondeo , inquit, ac in me recipio,
si tamen de dignus, atque id eos surri salutem, veniani apud Romanos, de gratiam tibi non defuturam S ille, dignit, imus omnium tu quidem es , cui omnium consensu si-ec adhibeatur sed ego , inquit, deliberabo: si putabo hoc fieri posse, tibi significabo. His dictis dilapsi sunt, quisq;
ad suos. Reverso iterum Manilio cum cibariis quindecim dierum ad Nepherim, castrique, ubi propius accessit, munitis , ut esse faciendum in priore expeditione Scipio admonuerat: a quodam ex Gulussae militibus in castra ad Scipionem affertur epistolat quam obsignatam, ut erat, Manilio duci legendam tradidit quae in hanc sententiam erat scripta. Fgo ad talcm diem veniam ad talem locum et a vero cauum placuerit accedito in primis excubitoribus impera, ut eum , qui ad se noctu veniet, accipiant in hac epistola nullum erat nomen adscriptum unde Scipio eam esse Phameae arbitratus est. Manilius autem ob eam ipsam causam maxime timebat, ne qua strueretur Scipioni fraus ab homine
ad insidias faetendas calidis imo πα mori iam Scit ei orier
bene sperare videret, eo inclinauit ipsus sententiaci ut iret ad eum locum: de salute Phamaram animo bono esse, atque confidere suo nomine iuberet sed nihil de gratia assi
maret, nihil flatueret: verum, quae essent honesta, ea Senat i
facturum polliceretur . Sed nulla opus fuit pollicitatione Vbi enim in conspectum scipionis venit, se illius fidei suam
committere salutem dixit: gratiae vero referenda arbitrium Senatus esse. Haec locutus discessit. Postero die, habita contione ad suos, qua eos ad defectionem ad Romanos, hortatus est, cum duobus millibus, ac ducentis equitibus ad Scipionem transiit summa cum latitia non solum ipsius proconsulis