장음표시 사용
61쪽
portunus Millius loriculae partem , admotis arietibus, aliisque machinas, deiecit. At Carth. ginienses quamuis dame, aliis multis, variisque naalis prcinerent uris nocte tamen eruptionglicta , non ii quidem teri a j m nullus pateret assitus, non nauibus , cum ibi mare vadosum esse, sed nudi cum facibus extinctis, ne lange conspicerent ur, mare ingressi sunt . horum partim summis pecto ibias extantes progrediebantur .partim natabant. qtri ubi ad hostium machinas peruenere in incensis facibus conspecti sunt atrox pugna commissa est Poeni, quippe qui nuo erant, multa accipiti bant vulnera multaque vicis in ob ferocitatem in audaciam hostibus inserebant qui quamuis infixa sagittaruspicula in astarumque cuspides in pectores, facieque gestarent. tamen tanquam strae in vulnera ruentes non ante fine
pugnandi fecere quam in opera Romanorum ignem intulere ipsosque perturbatos ea enim re consternatio atque tumultus tota castra occupata orat, talisque formido, qualis nuquam antea an fugam coniecerunt. Qua re Scipio vehemeter commotus foras cum equitibus egressus est, iis, castris obequitans iussit aut suos, ni fugere desisterent, caederent, ac vulnerarent multi percussi, atque necati sunt. unde complures, necessitate cogente , in castra incolumes rediere Carthaginienses autem incensis inachinis in urbem, qua venerat, rediere. Scipio coria desperatione veritus' ii odreliquum noctis suit, cum suis omnibus in armis permansit. At ubi illuxit, Carthaginienses, nihil impedictibus nec quiequa molientibus Romanis ob incensas machinas, muria, qui pridie deiectus fuerat arietibus, refecerunt: turresque, certospacio interiecto multas in eo excitauerunt e regione quaru Scipio, aliis interim fabricatis machinis , aggere instituit: unde sui faces, fictilia sulphure, pice referta 1 hostili turres , ac munitiones coniiciebant. Cum autem flairima addacta non ullas absumpsi si et turres atq; ob ea causam Poeni de fugam fecissent Romani eos insequi coeperunt: sed cu terra esset lubrica ob concretum sanguinem, recentem, alii multu
inviti ab hostiu sugienti insectatione desistere coacti sunt.
62쪽
scipio toto Poeno si aggere potitus, fossa eum, reunde diem iroque ex late bibus haud hui nil ore hiγitium moro, nec longo ab ipsis interuallo . ubi militum quatuor millia collocauit ut contemptim sagittas, pilaque in hostes intorquerent . illi vero quoniam loci altitudine pares crant, eos exaduerso constitutos telis inde Iere, is ulnerare non desinebant. Atque hec ei aestate gesta sunt Ineunte autem hyeme, cum plurimi, circa fauore hostibus. subsidia summitti scipio cognouisset quam primum eos opprimere in uiuq id virium. sociorum Poenis adhuc in Africa reliquum
e let is extinguere . e medio tollere fatuit. Quare aliis ex suis alio missis ipse Nepherim con a Diogenem quen-c am qui Asdrubalis adliator erat, illius tum reliquiis praeerat non enim multo ante Scipio Asdrubalis castra loco diffit limo sua cum ex ei citu deleverat in per stagnum naui-btis est prosectus: cum iussis et C. i a lium retra eodem maturare. Eo bile uenit, duobus stadiis procul a Diogene i astra posuit. in quibus Gulussa relicto, qui Diogenem ascidue aggrederetur, nec unquam quiescere sineret: ipse Care haginem in castra euersus est ubi amen assidue non commorobatur sed ultro, citroque nunc Carthagine Nephe-xim, nunc a Ncph CriCH haginem cuncta .ino: in utrisque
castris gerentur, diligentis si iner exploranscursitabat. collapsa tandem parte valli Diogenis, quae duabus furtibus con-imebitur, i pio illuc accessit. &mille delectis militibus an insidiis post Diogenem collocatis . tria item millia delectorum a fronte constituit quibuscum ipse qua vallum ruina procidcrat, ascendere caepit, non im ite uno agmine confestos ducens, sed partiter inter se ita constipatos veprio cibus sublequentes impedimento essent, quominus si ab hos e chementius urgerentur se se fugae mandaretit. Sublato a Romanis clamore, Libycisque omnibus in eos con-ue in id unum intentis ac in pugnam ruentibus, ii mill qui post Diligenem in insidiis collocati suerant de improuiso e praeter Afrorum opinionem , vallum it tuis imi eracum sucrat, audacter invasurum: id quo onued re
63쪽
atque transcendere caeperunt Afri, re statim animaduersi, maiorem multo numerum hostium , quam qui cernebatur . in ea dr Pelle rati in fugim sese coniiciunt . Gulussa ex altera Darie cum suis Numidis elephantis impetum facit plurimos faeda caede confidit. Ad septuaginta hominum millia capta ad quatuor millia fuga sibi salutem petiere. Hac paeta victoria, Nephetas obsidera est caepta. in qua obsidione per duos, vigin .i dies , quibus expugnata est, propter anni temtaus, in regione frigidi erat enim , ut supra dicitiae ii Nepheci, in praecello in edito monte res gerebatur, Scipio multa incomm)da perpessus est . Sed ex eo cie in spe Captenciae Carthaginis venisse videtur . Nam hac victoria cola eatus copia, quae hinc suppeditabatur, hostibus erepta siti tri Afrique omni spoliati fiducia , quam in Diogenis exercitu habebant auo delato , caetera Libyae loca Scipionis ducibus cum e dedissent aud difficulier accepta fuere. Cartaginienses rei frumentariae inopia vehementer laborare , cum nihil ex Libya . quae iam omnis in ditionem Roma uoram venerat nihil aliunde nauibus cum propter betalia in , tum propter an ri tempus importari posset Nomae interes , quoniam erat illius anni exitus , Contiales creantur
Cn. Cornelius Lentulus L Mummius, qui postea Achaicus dictus est. Scipioni in annum imperium prorogatum est. lneunte vere Scipio Byrsam portum , qui Cothon i-Ceba ur aegres us est Asdrubal vero partem Cothonis, quae
erat quadrata , combussit, ea spe, ut eam qOOque scipio oecupare conaretur intentis igitur in id ammo Carthaginie si bus Laelio clam rotundam ipsus Collionis portem in . ea uersam conscendit atque sublato , vim victoria feritet, clamo: e Poeni perterriti sunt Romani vero eos hil prorsus curantes iam undique in murum ascendcre conten- Ocbant, lignis, machinis, as eribus, quo Crat opus, admoti s Comiam excubito restasque propugnatores fame consectis iissent, animisque concidis ent. At Scipio muro potitus. qui Cothonem cingebar forum ei propinquum Occupa. ite&ιbi quoniam iam eieera diei aderat, sub armis ea nocte
64쪽
cum uis omnibus conquieuit Prima vero iace, cu videret, Carthaginienses eo rerum omnium inopiae redactoes Vt nec se, nec sua diutius defendere possent, eo die Carthaginet esse capiendam de more patrio, veterisque militaris discipli inae deos Carthaginienses tutelare . costat . n. apud antiquos omnes urbes in alicuius dei fuisse tutela)euocare: Sipsam urbem cie uouere statuit Antiqui . n. aut aliter urbes capi posse non credebant, aut etiam sitio sient, nefas esse existinaabant, deos habete captiuos undes ipsi Romani, leti, in cuius tutela Roma erat, ipsius urbis latinii nomen ignotum esse
voluerunt. Hoc igitur carmine Scipio, antequam ad urbem expugna dam aggrederetur, omnibus ad id necessariis rebus comparatis, deos Carthaginis euocauiti Si deus, si dea est, cui populus, ciuitasque Carthaginiensis est in tutela aeque maxime ille, qui urbis huius, populiq; tutelam recepisti, precor lvenerorque , veniamque a vobis peto, ut vos, populum, ciuitatemque Carthaginiensium deleratis loca templa, sacra, urbemque eorum relinquatis absq; his beati saeiq; populo, ciuitatiq, metu, formidinem , obliuionem iniiciatis proditique Roma ad me meosque veniatis nostraq; vobis loca, tempta sacra, urbs acceptior, probatiorq; sit 'mihi quoque, populoq; Romano , militibusq; nicis praepositi sitas, ut sciamus, intelli
gamusqi, sita feceritis, voti eo vobis templa sudosq; facturia. iin haec cade carminis verba hostias mola iit, ipsarum exta c6suluit: quae prospera omnia portenderunt. Iam numinibus euocatis, extis lia conlultis, sic Vrbem deuouit Dis pater, siue Iouis manes, siue quo alio nomine fas est nominare, vi omnes illam urbem Carthagine, exercitumque, que cro me sentio dicere, fuga, formiduae, terrore Opleatis: quiqi aduecsus legiones, exercitum ii nostrum arma, telaqi ferrent, tivos eos exercitus, eos hostes eosq; homines, urbes, agrosque
eoru , S qui in his locis, re 'ionibusque agris, urbibusq; habia
tant, abducatis, lumine supero priuetis exercituq 'ostiti, vebes, agros ii eorum, quos misentio dicere, uti vos ea vi bes, agrosque, capita, aetates ii eorum deuotas, consecratas lita
beatis, illis legibus, quibus quandoque sunt maxime hostes deuoti
65쪽
deuoti eosque ego vicarios pro me fide, magistratuque meo,&pro Pop . Rom . exercitibus, legionibusque nostris do deuoueo ut me meamque fidem imperiumquei Iegiones, exercitumque nostrum , qui in his rebus geren- dis sunt bene saluos sinatis esse si haec ita faxistis, ut ego sciam, sentiam , intelligamque: tunc quisquis votum hoc faxit, ubi faxit, recte factum est, ouibus atris tribus, Tel lus mater, teque Iupiter obtestor . Cum Tellurem dixit,
manibus terram tetigit: cum lovem manus ad coelum sustulit: cum votum recipere dixit, manibus pectus tetigit. His omnibus rite perfectis cum Polybio,in quatuor millibus delectorum armatorum, acriter propugnantibus hostibus, muro portaeque successis; muro defensoribus nudato , portaque subruta urbem est ingressus . Milites autem fanum Apollinis, in quo erat statua eius aurea, sacellum, quo Laureis laminis mille talentorum pondo vestiebatur. neglectis loci praesectis , expilauerunt eamque gladiis discissam praedam inter se partiti ad incoeptum rediere Scipioni interim Polybius suadere coepit, ut in mare, quod in medio non adeo profundum erat, aut ferreos murices spargendos, aut tabulas plumbo resertas, clauisque praefixas iniiciendas curaret me subita eruptione hostes in praesidia Romana impetum facere possent ridiculum esse, dixit, cum iam muros coepissent, Messent intra moenia, quaerere, necu hostibus pugnarent: nec esse eiusdem,& capere hostes
vella, Mum e sed Byrsam qua primum oggredi studebat,
quod is locus munitissimus totius urbis erat Meo plurimi confugerant tres autem erant viae, lae acclives, quae a foro in eam ferebant : in his aedes erant utrinque continentes, atque celsae, unde Poeni in Romanos tela coniiciebat Scipio, impetu facto , proxima quaeque aedificia occupauit: ex his vim propulsabat eorum, qui ex proximis aedibus resistebant: quibus superatis, interuallis angiportuum trabes asseres imponebat, ac per Cas tanquat
per pontes in oppositas domos irrumpebat & hoc quidem certamen Romanis erat cum iis, qui ex tabulatis, locisque superioribus
66쪽
,uperioribus pugnabant: alterum vero erat cum iis, qui in Vicis S angiportibus occum ebant. Et iam omnia e Mitu, clamore, ululatu, variisq; malis erant plena cum alii comi-ixus necarentur: quidam adhuc vivi praecipites e locis supe Tioribus in terram agerentur: nonnulli cadentes hastis erectis, aut spiculis, aut ensibus exciperentur nullus tamen adhuc ignem tectis inferre ausus fuerat, o Romanos, qui in ipsis erant ubi vero ad Byrsam peruentum est, tum Scipio, ut facilius miles per vicos discurrere, Mobuium quenque trucidare posset, tribus simul atque eodem cmpore vicis ignem inferri iussit L ex incensis aedibus in alias assidue coniici, incendiumque augeri. Hinc aliud oriebatur diuersorum malorum spectaculum dum ignis omnia complectebatur, atque deiiciebat Romani vero non leuiter aedificia disturbabant, sed uniuersa - continentia summis viribus aequare solo contendebant ob id enim cum fragor, ac strepitus longe maior audiebatur es una cum lapidibus mortui frequentes, is tui in medium decidebant: tui maxime senes, pueri,& mulierculae qui ob formidinem in intimos aedium secessus sese receperant, ibique latitabant, partim, ulneribus affecti, partim semiustulati voces edebat miserabiles fuerunt etiam, qui, cum ex locis altissimis una cum saxis, lignis, ac igne praecipites caderent, multis, vari isque modis discerpebantur, atque diuellebantur. Nec ad finiendas miserias haec satis erant. Fabri enim . ruderum que purgatores securibus , dolabris , furcisque in loca veribis depressa, foveasque promiscue mortuos, vivosque conis gerebant , eos tanquam ligna, saxa attrahentes , aut contis ferreo unco praefixis versantes. Itaque hominum coeroribus fossa complebantur ex iis autem , qui in eas praecipites dati fuerant quidam, infosis capitibus, diuitissime tremebant atque palpitabant cruribus extantibus. alii vero defosis pedibus sub terra, capitibus eminc bant:horum quidemora atque cerebrum equi, inuitis equitibus, sed sestinant, bus proterebant,&conculcabant eum fabri etiam inuitisos semisepultos reliquissent. Sed certaminis labor opiniq
67쪽
Uictoriae iam exploratae militum celeritas, ac festinatio, prii cones simul tibicines omnia sonitu 3 clangoribus completes, Tribuni, atque Centuriones cum suis cohortibus , ac centuriis discurrentes ita affecerant omnes Vt lymphati, ac furentes viderentur, 3 oculis subiecta prae nimio ardore, ac festinatione contemnerent. Et iam sex dies in his consumpti fuerant, totidemque noctes, sed ita tamen ,ut illic seiusmodi labores, ac nunera iussu Scipionis inter se partiti fuerint ne perpetua vigilia , asii duo labore, caedibus , rerumque terribilium, nec ante visarum aspectu dilassarentur, atque deficerent: cum Scipio, quod his rebus omnibus inre suill et,& institisset aut per urbem discurrisset diurnis, nocturnisque laboribus, Wigiliis, ad inedia eas enim sex noctes duxit in somnes in cibum in ipsis tantum rebus agendis forti itum sumpsit)defatigatus, ac pene confectus in edito consedit loco , unde quae adhuc gesta essent, quaeque gerentur, contemplatus est. Sed cum adhuc multa excinderetur, Mea calamitas diu duratura videretur; septimo die
nonnulli Carthaginienses infulis Aesculapii redimiti, ramos oleae, aliaque velamenta supplicum porrigentes ad Scipionem confugerunt: eum multis, ac supplicibus verbis orauerunt ut quos belli clades reliquos fecisset, eos se dedere cupientes, Me Byrsa egredi, saluos, incolumes esse vellet, seruire que permitteret id Scipio ,exceptis traia fugis, non erauate concessit. Quinquaginta millia irorupromiscue, ac mulierum statim exiisse scribit Appianus equinquaginta L. Florus Eutropius in Paulus Orosius primum agmen mulierum satis miserabile viginti quinque millium, postea virorum triginta millium e Byrsa descendisse, memoriae proditum fuist e, affirmant. Haec omnis multitudo, quae reliqua fuerat ex hominum septuaginta millia, quae initio eius belli Carthasei fuit, in custodiam statim tradita sciat omnes autem Romanorum transfugae, qui ad nongeti fuere Vesperata alutes, in Aesculapii templum una cum Asdrubale , Ne illius uxore , duobusque filiis confugeres ex quo , ut edito, d praerupto loco huc enim per sexaginta
68쪽
gradus ascendebatur sedile die, nocteque pugilabant, seque
defendebant tandem victi fame, vigilia motu, labore mali appropinquantis, relicto templo, ut summam illius aedem. tectumq; se receperui. Aciliterim Asdrubal, deserta X Gre de filiis, clam ad Scipionem cum ramis oleae confugit illius fidem. milericordiam implorans inrem illo ad uos pedes sedere iussit , ut transfugis ostenderet ubi homine conspexere, petitia Scipione, Mimpetrato silentio, multi, eum, ac variis conuitis sine rauere , temploque incens , inflammas sese praecipites dedere Literis quoque proditu e Ii, Asdrubalis uxorem, cu templii incendio costagrate vidisset, exornasse sese , quantum misera ipsius conditio patiebatur, duobus filiis ante suos pedes constitutis, haec Clara voce Seipioni praesenti, S audiunt i dixisse. Nulli tibi sint irati dii, o Romane,qui iure belli terri. Sed dii Carthaginis una tecuti e sit Asdrubale patriae templo ru, v x Cris quoque, ilio rum prodit Orcium ant debitas poenas. Deinde in virum a quo paucis ante diebus impetrare non potuerat, ut ad victorem Scipionem transfugeret, couersiam exclamasse. Oinpie, scelerate, peria deque, omniti effice minatissime, hic in qui iem, meosque filios ignis absumet, atque sepeliet tu vero quem exornabis triumphum dux magnae Carthaginis quasisti, cui nunc supplex assides, poenas non dabis' Atque sic in maritum inuectam filios iugulasse seque cum illis in igne praecipitasse, Reginam quae Carthaginem condidit, imitatam fuisse . Sic Asdri, bolis uxorem coegeri cre mortis, qu,
ipsum oportuit, periisse ferunt. At Scipio, cu urbe intuere tur, quae per septingentos annos, ex quo codita fuerat, rebus omnibus floruisset: quae a late fines imperii terra mariq; propagasset orbem prope terrarum obtinuerat armis, trecenia, initio belli urbes in Libya habebat permultu classe, maritimisque rebus valuisset: opibus armisque nullius priscoria imperio inferior, audacia vero, Manimi praesentia longe superior fuisset: demum omnibus spoliata subsidiis armisque per tres assidue annos depugnasset, vimque hostium sus 1-nuisset: sam belloque prostigatam ad ex remum venie. cxcidium
69쪽
incidit nai lachrymase fertur. aperte qui clam misericor dia hostii in commotus fere videbaturi sed magna ex parte vir sapientissimus id patriae caulas aciebat. Nam a Platone, a Philosophia didicerat. hystoriae , cuiuslcne peritus
erat, testimoniis confirmauerat, naturales esse convcrsones quasdam interitus, S Occasum rerum publicarum , ciuitatum , nationum, magnorumque imperiorum o ea tum a principibus tenerentur , tum a populis, aliquando a singulis, tandem interirent atque subuerterentur 'lium opulentis symam olim ciuitatem anno receive sinio pos quam condita fuerat, euersam fuisses Assyriorum, Medorum, ac Persarum imperia, cum ad summum peruenissent concidisse: Macedonum etiam, cuius euersoris ci ple filius erat, ii-mul spectator tanti fortunae ludibrii fuerat annos sexcentos quadraginta septem stetisse . Vnde aut dedita opexa, aut casu Homel reum ill ad protulisse aiunt εγο εται σμαρ οταν πο ἰλὼλ ἴλιος M. Pol ibius, qui aderat, hae audita voce, satis libere'. confidenter erat enim illi studiorum comes, O praeceptor, ut iam diximus ex eo quae sui , quid nam eo caimine significare vellet Romam sine ulla dissimulatione eum respondisse scriptum reliquit de qua , humanis perpensis ebus maxime animi pendebat, ac sollicitus erat. Sed eueria ad thagine. iam incendio , quod ad decem in septem dies durasse traditum est, peni ext ncto Scipio exercitui permisit ut per aliquot dies quicquid reliquum esset, diriperent, praeter aurum, argentum, insigno statuas, ac dona diis dicata. Ad haec milites omnes, exceptis iis, qui Appollinis templum spoliati erant, muli is praemiis honestauit. Nauim de itide cursu celerem scoliis hostium onustam,t exornatam cum C. Laelio Romam misit victoriar nunciam. Prae-eterea, eum diutissime'. saepissimcsti vexatam a Carthaginienvibu, siciliam nouisset Siculis literis accitis, ut ad sua recognoscenda venirent, domumque expUrtarent, quae potuit, restituenda curauit ut quos victoria populi Romani maxi,
70쪽
me laetari arbitraretur rapud eos in In unaetata suae Populiq, . Romani liberalitatis collocaret. Itaque Thermitanis signa ex aere complura restituit: in his mira pulchritudine erat Himera in muliebrem figuram , habitumque formata, ex Oppidi nomine, Iuminis ste si eor poeta statua senilis, incurua, cum libro miro artificio facta item Capella quaedam ea quidem mire,&scite facta segrigentinis autem illum nobilem Taurum reddidit quem crudelissimus omnium tyrannorum Phalaris habuisse dicitur: quo vivos supplicii causa demittere homines, iubiicere flammam solebat quem Taurum Scipio cum redderet, dixisse dicitur aequum esse illos cogitare, utrum esset Siculis utilius , suis ne seruire, an
Populo Romano obtemperare cum idem monumentum, domesticae crudelitatis. Romanorum mansuetudinis
haberent. Etiam signum Apollinis pulcherrimum: in cuius femine literis minutis argenteis nomen ironis erat inscii-ptum. Redditum, Dianae simulachrum Segestanis ex aereis singulari opera , artificioque factum , amplum , excelsum cum stola: veruntamen ine at in illa magnitudine aetas, atq; habitus virginalis sagittae pendebant ex humero .dextra aedentem facem praeferebat. Hoc Segestae sane excelsa in basi positu in ea grandibus lueris Scipionis nomen incitum, idque Carthagine capta restituisse perscriptum fuit. Tinda iritanis autem signum Mercurii restitutum, pulcherrime factum iunguinis loricas, galeasque aeneas caelatas opere Orinthior Hideas scala Ucssimili in genere atque eadem arte perfectas: in quibus suum nomen inscribendum curauit. Haec Malia multa Siculis reddita plurimum ei beneuolentiae conciliarunt: cum cernerent imperaroriae maiestati singularem adiunctam esse humanitatem. quam eandenam multos etiam alios Africa , Italiae populos Ostendit. His peractis , ac praeda , omnique captiuorum multitudine uiuendit, excepti paucis prmcipibus , quos ad triumphum sibi reseruauit exemplo L. Aemilii Pauli patris ludos fecit .exterarum gentilam transfugas atque fugitiuos feris bestiis obiecit: omnis deinde generis arma, machina, cum nauibus