장음표시 사용
11쪽
cunscribere habetis genus hoc aratorum . quod eos in senso animo venisse dicatis. Id est, ut testes vobis in sensos a testimonio reiicere . Est etiam antiquare & inducere. Ide in Finib. Circu scriptis igitur iis sentetiis, quas posui, relinquitur vi.& reliq .Vlp. in tract. de iudiciis, Circii ducere edictum dixit. Dicitur & Inductum, quod circunscriptu est. Cic. ad Atticu , Inducendi senatusconsulti maturitas nondu est. Id est, delendi & antiquandi. De iis quae inducuntur in testamentis, titulus est in Parad. Eodem modo, Circunscribere sententiam est quod Ad nihilum redigere dicimus.& Appellatio circun- scripta, quae vel curiae decreto, vel diplomate regio antiquatur. Editum ex actis decretum & consignatum, pro eo quod Leuatum e Graphiaria tu vulgo dicunt. Asse se scripturae capita& cduenietia. Id est de quibus inter partes couenit: quibus Capita cotrouersa opponii tur. Cic. in Aca. Etenim qui a vobis sapies inducitur, multa sequitur Isabilia, no coprehesa, neq; percepta, neq; assesa. Causam suam iudicibus probare, est quod dicunt vulgo Docum etiam boni iuris sui dare, cui opponitur, Apud iudices offendere. unde offensiones iudiciales res sunt minus secundae in negotiis resibus . Graeci appellat. Offendiat prouocatores in curia, qui in fraudem sexagenariam incidunt.
Quod & de causidicis dici potest , qui vulgo mulctam habuisse dictitantur.
Et Causidicus offensator, cuius clientibus saepe id contingit. Et litigatores quidam subinde offensantes,& temerarii appellatores.
Is ad quem res, qua de re agitur pertinebit. Nuc, Pars quae ius acquisierit. Simile est, Adhibendi autem iis erunt, cum eo ventum erit, ad quos ea res pertinebit vel quibuscum ipsi reserit, qua de re tunc agetur. Nunc, Vocatis ab eo vocandis dicunt.
Si quid aduersus ea quae decreta sunt, sectu fuerit: pro ut quaeque res erit,
ita iudices animaduertant. Nunc, Secundum casuum exigentiam mulctet.
Reus ad causam dicendam admissus. Nunc Ad se iustificandum.
Litis aestimationem limn inuere , eleuare, refellere, & minoris aestiman
dam contendere, tameti m, extenuare & eleuare. Nunc, Per attenuatio
nem respondere. vel sic, Licet ex sormula litem iniuriarum ultro citro quepluris minorisque aestimare. Ius prodendi sacerdotis in locu demortui sufficiendi, Ius patronatus nucdicitur. Ius etia nominandi dici potestantiquo verbo quo lingua vernacula utitur in sacerdotiis & pro sanis muneribus: quod & Nomen edere dicitur. Qui interdicto retinendae possessionis experitur, primu vel agit ut aduersariu possessione deiiciat.& ut penes sequestre ipsa ut possessio,& regiae manus iniectione veluti sacrosancta sit partibus. Et haec disceptatio quasi exordiu est cotrouersiae. Secunda intentio gemina habet disceptatione: pertinet enim &ad vindiciar u litem & ad iustae possessionis iudiciis, etiam ii cotrouersia plerunq; duabus sententiis dirimitur longa intercapedine distatibus. In hoc aute interdicto ita promiscuae sunt intentionis & depulsionis vices,& petitoris, eiusq; unde peritur, sic( ut ita dica persona desultoria, ut tamenis petitor censeatur qui lacessivit controuersia, interdicto prouocando ad
12쪽
uersarium, quasi iuris sui se uendi utendique obturbatorem. Prouocare aute& interdicto & vindiciis sic dicere possumus, ut olim aiebant, Quado tu hoc
negas, sacramento quinquagenario te prouoco. Postulare ius subsidiariae actionis,& cum eo experiundi ad quem res pertinebit seruandi sui causa. Nunc, Saluum recursum vocant. Opponere se liti vi suae, Agnoscere litem ut suam, & Litem suam sacere, eiusque euentum recipere ac praestare solent, qui de euictare tenentur. Olmae-gilavia O: EM, A vis qui causae patrocinium suscipiunt.
Indicere mulctam ni pareatur, hi solent qui auctoritate iudiciali quippiam
Vsurpare ius antiquum, est Resricare amissam tempore possessionem. Liuius, Mirabantur quidnam incidisset, cur ex tanto interuallo rem desuetam usurparent. Vsurpare ius,est uti aliquo iure,& quasi possessionem capere. Ide de Diali flamine qui admitti in Senatum e more antiquissimo postulabat, loquens, cui rei Praetor intercedebat. Praetor(inquit non exoletis vetustate annalium exemplis stare ius, sed recentissimae cuiusque consuetudinis usu volebat, nec patrum nec avorum memoria Dialem quequam id ius usurpasse. Idem alibi. Nihil noui facimus. quod populi est usurpamus. Vsurpare ciuitatem est Dicere se ciuem. Cicero in Verrem Cum imploraret saepius, usurparetque nomen ciuitatis. Id est, Cum ciuem se esse testaretur, ne a Verre necaretur. non enim licebat ciuem Romanu interimere praetoribus & aliis magistratibus. Deinde sequitur apud Ciceronem, Ne mora quidem mortis metione atque usurpatione ciuitatis assequi potuit. Sic apud nos Vsurpare ius initiati verticis est Clericum se dicere, ciuilis impunitatis causa. Et Vsurpatio canonici iuris . pro eodem dici potest. Cic. de lege agraria, Sint igitur decemviri neque veris comitiis, id est populi suffragiis, neque ad specie atque usurpationem vetustatis . per x x x lictores auspiciorum cati se ad libratis,costituti. videte & reliqua. Ad usurpationem vetusatis dixit: id est, ad inanem speciem & imaginariam formulam ut videantur creati iure a maioribus tradito. Paulus iurisconsultus, Vsurpatio, est usucapionis interruptio. Oratores autem Vsurpationem, Frequentem usum vocant. In hac lite non caput actionis agitur, sed exceptionis & praescriptionis co-trouersia est aut iudicii transsationis. Nunc, Non est quaestio nunc de principali sed de sine non procedendi aut non recipiendi. Homo non modo iuris prudentissimus, sed etiam formularum ac forensis usus callentissimus. Nunc Optimum practicum dicunt, qui omnes causarucardines articulos perfugia subsidia nouit, temporumque momenta. Conclusiones ratae sunt, quae Argu menta concludentia dicuntur. Tribus mensibus prouocationis causas in curia auspicari oportet. Quod &Ingredi & ordiri & Exercere dici potest. Producere diem . Liuius de Manilii iudicio loquens, est Rem differre in alium diem. Cicero Dirimere tepus, & Proserre die dixit. Diffundere die, est In crastinum rem differre, ut in Annotationibus in Pandectas admonuimus.
13쪽
supplicibus libellis curiae fidem implorare. Nunc, Requestas porrigere. Disceptatori ad rem inspiciendam . curia misso, libera data mandata, quae
praesentis disceptationis essent, ut in re praesenti cognosceret, & quae visa eo Ient, statueret. Nunc,Commissario data potestas eorum quae ad mandatoruexecutionem attinent. Is tamen religione non necessaria ductus, integram omnium disceptationem,aut quae maioris disceptationas esse videbantur, ad
Res mancipi res sunt alienabiles, & quae sunt in commercio , quibus Nec mancipi opponuntur, quae(vt Plinius inquit)in mancipatum non veniunt. Cic. pro Murena, In rebus repetendis quae mancipi sunt, is periculum iudicii praestat. qui se nexu obligauit. Fit metio in codice Iustiniani, in tractatu De In causis quae testimoniis magis , quam literarum auctoritatibus constant, interdum ita pronuntiatur, Satis de causa liquere, nec opus fuisse in testium fidem inquirere, quamlibet scripto restitatam &eleuatam. Nunc,Sine inquisitione eorum quae exprobrando obiect/ iunx' A - - , . . , Scripto testibus obtrectare Ballier reprocli es. Cicero. Et testiu fidei. Non
testibus scripto , sed testimoniis obtrectare ius est post inquisitiones prolatas. Id est , Contradicere dictis testimoniis , Obtrectare literis auctoritatibusque prolatis. Nunc, Contradictiones edere, Auctoritatum fidem labe- Obtrectationibus testium vel testimoniorum rescribere, vel instrumento litis. Nunc, Edere contradicta vocant. Cic. pro lege Manilia,Vt hoc vos intelligatis a nullo istorum qui huic obtrectant legi atque causae, L. Lucullum li-
Ad inquirendum missus, optionem sibi sumit,vel allegit, quem Adiuctum
appellant,qui tamen partium alteri non iniquus sit. Plautus, optionem sibi sumito Leonidem Vel sic. Ad inquirendum datus vir virum legit. vel Inquisitor adoptare iubetur subsignatorem sibi aut subscriptorem. Ingredi in causam, Cicero. pro eo quod Introire In materiam dicunt. Agnoscere se rei actae aut sactae mandatorem. Nunc, Aduouere factu . Causae dicendae semetipsum offerre & mandatorem. Agnitionem profiteri rei de latae ut iure suo mandatae. Ad diem & horam testimonii testibus denuntiati, recte euocatum oportet eum quem contra testimonium dicturi sunt. Nunc, Ad personam aut ad domicilium citari. Denuntiare autem testimonium quid sit, nos in Anno
Testis autem cui denuntiatum est testimonium, testificati cogi poteli,nisi eiurauerit. Est autem Eiurare testimonium, iureiurado instam causam excusare testimonii nodicedi. Quod Graeci id est Eiurare appellat. ut siquis neget se praesentem suisse, aut ignorare se iuret id de quo testes interrogatur:aut alia causam probabilem alleget. De quo verbo nos in ommetariis Graecis diximus. Inde Eiurare iniquum iudicem,quo Cicero inini,
14쪽
lip. x ir. usus est, Sic me iniquum eiurabant,de me querebantur. Sic Eiurare magistratum est Iureiurando affirmare se iam non posse magistratui geredo sufficere. est honore abire, &magistratu se abdicare et unde Eiuratio pro Abdicatione ponitur.& Eiurare honorem dicitur,qui honore se exuit.Val.lib. a. His ut ita dicam piaculis, Mars imperii nostri pater , ubi aliqua ex parte a tuis auspiciis degeneratum erat,numen tuum propitiabatur, assinium & cognatorum & fratrum nota, filiorumque strage, ignominiosa consulum eiuratione. Id est. Consularis dignitatis depositione, qua se abdicare cogebantur cum summa ignominia. Plinius iunior, Et quasi eiurato magistratu priuatum e sacere.
Creditor qui nonae publicae vel regiae auctoritatis habet, petere prius debitum,deinde pignerari debet, si pecunia non detur. Id est, Ab executione sacere exigendi initium iure non potest. Agenti actori praescribere quasi illi lege agere non liceat, retem, b us, Ibet is est Actionem depellere aliqua exceptione , & iudiciuilli non dandum esse contendere. Actionem subsidiariam vel petitionem reo dare, qui pro alio dependere coactus est:quae a Graecis ca*ora dicitur. Id est,Ius reserendae in alium actio
nis. Nunc, Seruare recursum vocant.
Testator reclamare,& Intercedere quominus aliquid fiat: aut Testari rem se iudicio executurum, Nunc, Protestari dicunt. Praescriptiones litis contestationem morantes aut summouentes,diiudicari prius debent, quasi iusti certaminis prolusiones. Nunc, Fines non procededi vel admittendi euacuare dicunt. Resperuerse constitutas in ordinem ac statum decorum restituere,pro eo quod Reformare dicunt. Duo aut plures in totum reciproce consponsores. Nunc, Alter pro altero,
vel Alius pro alio in solidum obligati,ut rei promittendi.
Auctori vel cohaeredi iudicium denuntiare. Nunc,Summare dicunt. Denuntiare aduentantem diem ei qui in diem rem praestare,vel opus persectum obligatus est,ut purgare moram postea non possit excusanda ignorantia, si poena commissa fuerit. Id est, Pacti comissorii admonere, ut in praedio emphiteutico, quod biennio aut triennio commissile est. Et Denuntiatio rei committendae& commissoriae praescriptionis exercendae, candide facta restitutionis ansam praecidit ei qui nec ignorationem, nec vim maiore, aut sonticum morbum excusare probabiliter potest.
Denutiare auctionis diem ei cuia res est. Id est, Ad diem decreti citare, hoc est. Rei addicendae plurimo licitanti & vltimo'.
Renuntiare procuratori mandatum, vel cognitori suo. Nunc, Reuocare
Nec legibus hoc, nec moribus sectum est,nec ex usorensi. id est, Nouo modo factum,& ideo irritum.
Procurantes lites regias. Nunc,Gentes regias vocant.
15쪽
Fundus pecuniariam praestationem domino pensitans,&spectariam .Hoc est qui pecunia conductus est, aut frumentaria pensione, vel vinaria. Simulac appellata est curia absistendum est, non etiam simul ut interce sum est. Est autem Intercessio quae vulgo Oppositio dicitur. Considere curia dici debet, & Iudices numero plures ad causas disceptandas aut iudicandas coacti. Cic. in Verr. Vt primum iudices consederunt. Sic Ovid. in Metamorph. de iudicio armorum loquens Consedere duces. Praeses de singulis causidicor u postulationibus aut altercationibus reserre solitus est. Nuc, Petit opinionem curiae. Cic. ad Attic. Nam ut quaeque res ad consilium primis postulationibus reserebatur, incredibilis erat seueritas. Secunda actoris & rei actio platrunque admittitur, rarissime tertia. Id est, ad replicationem usque &duplicationem disceptare licet,non ultra. Vel sic Intendendi & defendendi vices iterum, non tertium repetuntur incuria. Recuperatores Palatini, etsi perpetuam sui fori iurisdictionem habent, non tamen ordinariam &iustam habet. Apud eos enim lege agi sine actionum delectu non potest. In personam agi potest non in rem, nisi per interdicti formulam: laque tum demum, cum diplomate madata est iurisdictio. Requestarum palatii iudices appellantur. Hac auctoritate nihil consignatius esse potest, quae notariorum chirographis subscripta,& signo praefecturae obsignata est. Nunc,Nihil magis in sor
ma probante,vel authentica esse potest. Ad exequendum mandatum diplomaticum ii euocandi sint quorum interuentu re agi ac disceptari oportet, si res ita nata sit. Nunc Vocatis vocadis No legibus &iure scripto, sed moribus & iure a maioribus recepto uxores in manum virorum coueniunt:& ita in maritoru mancipio sunt, ut line eorum auctoritate agere nihil possint, quod quidem uire ratum sit. Hoc eodeiure erant non uxores tantii, sed mulieres omnes&apud Romanos, & apud Graecos,ut ex verbis Ciceronis liquet in oratione pro Cecinna, Cui filius agnatus sit eius testamen tu non esse ruptum iudica. Quod mulier sine tutore auctore promiserit deberi. Ide, Iste vester testis, qui ausus est dicere, fecisse videri eti,de quo ne cuius rei argueretur quide scire potuisset, ipse nunqua auderet iudicare deberi viro dotem,quam mulier nullo auctore dixisset. Et pro L. Flacco, Emptiones falsas praediorum, perscriptiones cu mulierculis aperta circuscriptione fecisti. Tutor his rebus Graecorii legibus ascribedus fuit, Polemocratem scripsisti mercenarium &administrum consiliorum tuorum Longius repetita percontatione reum interrogare, & vnde suspicari nihil possit.Quintil. Est pedetentim,quasique per inductionem Socraticam inuito & deprehenso consessionem criminis exprimere.Quod quaesitores callidi & iudices seciunt. Reum iudicio circunuenite & indicio,est Reum testibus subornatis & indice corrupto, qui seipsum deserat, reum delatum euertere. Auctor fuit reus,ut testibus in se i terrogatis fides habeatur,ut irresutabilibus&integris. Id est,cdsensit,& vltro poposcit. Cic pro domo sua, Auctornees,P. Fonteius vitae necisque potestate habeat de forma cocipi eda verborum b. i.
16쪽
in adoptione loquens. Sic qui se coenobiis de sacris sodalitatibus deuouent,
auctores sunt ut in semetipsos heteriarchae mancipii ius habeant. Iudicata curiae Latine dici possunt, ut Curiae consulta. Capite & fortunis sibi ab aliquo cauere , aut satis accipere. Plin. lib. 3 , de cane aereo in templo Iunonis dicato eximii operis, Verum & noua satis latione nam summa nulla par videbatur capite tutelarios cauere pro eo instituti publici fuit. Sic Cauere obsidibus. Caesar, Quoniam in praesentia cauere oblidibus non possent. Sic Cauere chirographo Cauere iureiurando. Capite cauere dici postet de iis, qui corporis comprehensione cauent, quasi oppolito pignori corpore. Quanquam & aliter dici potest. Advocatio est in causis inspiciendis & aestimandis aduocatoria coetus: quae Consultatio dicitur. Cic. in Prael. Vrb. de aede Castoris loques, Quo maximarum rerum quotidie aduocationes fiunt. Advocatio etia est quod Cdsilium vocat Lingua vernacula. hoc est, Advocati, & iurisperiti, in unum coacti, ut causae agendae adsint. Liuius, Filia obsoleta veste cum ingeti aduocatione insorum deducit. de Virginio loquens. Cic. pro Sylla Sed si tuus pares aduocationem hominis improbissimi, sella ot ornametis suis& costi latus honestavit: quid est quamobrem consulares qui Catilinae affuerunt, reprehendature Et aduocare viros doctos & iurisprudentes est Ad causam sua tuenda asciscere. Plaut. in Cassina, Contriuidie, dum ego asto aduocatus cuida cognato meo, quem ego hercle adeo lite perdidisse gaudeo, ne me nequicqualibi hodie aduocauerit. Et Advocati, interdu testes rogati dicuntur. ut apud eundem in Poenulo, Factu a vobis comiter: bonam dedistis aduocati opera mihi.
Id est du mihi assuistis danti pecunia. Deinde sequitur, Cras mane, quaeso, in comitio estote obuiam. Id est, Adeste ad testimonium dicendum in iudicio. Uni Graece dicuntur. Advocat etiam sibi iudex viros doctos assessuros in iudicandis causis. Cic. pro Quintio, Non eo dico C. Aquili, quod mihi veniat in dubium tua fides & constantia: aut quo non in his . quos aduocasti, lectissimis viris ciuitatis summam spem habere P. Quintius debeat. Vincere iudicio sudu.& Auferre iudicio, est Iudicio obtinere. Ci. pro Ros. Comoedo, Itane vero e cognitor si fuisset tuus, quod vicisset iudicio. ferrest uti. suo nomine petiit: quod abstulit, sibi no tibi exegit. Sic Vincere interdictu retinedae possessionis est re auferre iudicio possessorio. Ide pro Cecinna, Ostedo si sine armis coactisve hominibus deiectus quisqua sit: eu qui fateatur se deiecisse, vincere spolione, si ostedat eu no possedisse. Sposio, genus erat iudicii de quo in Annotationibus diximus. Vinco etia significat, re probata
sententia sero, vel rem copertam ostedo,& probo. Cl. pro Cluent. Vnu denique aliquod a Cluen tio profectae pecuniae vestigiis ostede: vince deinde virubonum suisse Oppianicu hominem integru, nihil de illo unquam secus esse
existimatum: tum censorum iudiciu cum re coniunctu esse defendito. Vince(inquit id est, proba,demostra. Ide, Si doceo non ab Habito, vinco ab Oppianico. Id est continuo manifestu facio ab Oppianico hoc esse tactu . Et de Orat. Haec a se peti vinceret oportere Id est ostederent doceret. blaetare. Sic aute Lite vincere dici Latine potest,ut Graeci, His lim dicunt. Sic Plinius
17쪽
FORENSI A. lylib. io Vincere Olympia dixit. Cicero iterum Auserre verbo usus est, pro Iudicio obtinere, Quod si ad Roscium nihil perueniret, quod tu a Flauioabstulisses nisi te in suam litem dedisset cognitorem, ad te peruenire nihil debet quod Roscius pro sua parte exegit. Cognitorem autem appellat ad litem
factum procuratorem ut alibi dicemus. Occupare quae diuersam partem dicturam putat,aut oblaturam, interdum prudentis est litigatoris. Id est, priorem dicere , vel offerre. Ut occupare testem, hoc est prius ei testimonium denuntiare. Quod duodecimuir Fraciae aduodecimuiro petet,vel a priuato vel priuatus ab eo,quod iudicium cunque dictabit vel collegae, vel priuato. vel ipsi a
collega, vel priuato dictabitur, curia iudex,quasi Senatus dabitur. Hoc enim iure sunt qui x ii. primi in Francia,quasi Principum primores vocantur, &in curia sententiam antiquissimo loco dicunt. Ad restituedas actiones quibus e formula litigates cecideriit, momentu a sertit aetas,&sexus,&militia. Id est, ad restinet, minor sit, an mulier, an miles Animaduersiones pontificiae sunt quae Censurae vocantur. Dirae proscriptiones , quas Excommunicationes & Aggravationes vocat, quasi animarum supplicia, & execrabiles ignominiae, interdicta comercii &couictus. Potifices aute ipsi, dira aut ultima exepta animaduersionis suae statuere in reti dici possunt, cuad deuotaeda hominu capita descediit. Hoc est, Anathemate plectere caput, atq; anima sacrare inseris,aut Stygiis inteperiis. Arbitri duo ita lecti sunt, ut li ita res tulerit, tertium sibi cooptent. Recognita testimonia,& repetiti testes , & altrinsecus reo comissi. Nunc, Recolere & Consionia re dicunt.
Edictum amnestiae promulgatum in curia cum iure postliminii: id quod
sit post bella composita, ut ultro citroque transitiones & commissa obliterentur atque aboleantur.
Coire, verbum est criminosum :& Cottio, pactio multorum arcana &ώ-ctiosa. Cic. ad Q. fratrem, Quod scribis in consularium candidatorum coitione me interfuisse, falsum est. Eiusmodi enim pactiones in ea coitione sectae, ut nemo bonus interesse debuerit. Et pro Cluetio, Dixi Habito statim de eo qui coisset quo quis condemnaretur illum esse liberum: teneri autem nostrum ordinem. Atque ille orare me coepit, ne se lege defenderem. Et pro Plancio, An dubitatis(inquit quin coitio secta sit cum tribus plerasque cum Plotio tulerit Lingua vernacula Ducturae verbo,& Ducere utitur. Dicunt enim in re iudicanda Ducturas, vel Menaturas interuenisse. Sunt etiam Coitiones quae Monopolia vulgo dicuntur. Absentis nomen recipere, est cum quis absens desertur, & inter reos recipitur,& per contumaciam damnatur. Cui opponitur Coram deferri, & De praesente quaestionem haberi. Cicero in Ver. usus est. Si quis(inquit absentem Sthenium rei capitalis reum sacere vellet, sese eius nomen recepturua di simul ut ad causam accederet, nomenque deserret, A gathiniti coepit hortari. Idem, Ait, si liceret absentis nomen deserre se velle.
Elogi ii testificationi addere,est Causam scietiae addere, ut vulgo dicimus. b. ii.
18쪽
Iudices autem non solent elogium sen tentiae suae ascribere. Inde Elogia intestamentis dicta , quae sunt causae vel haeredis instituti, vel exhaeredis secti. Cicero pro Cluent. Elogium recitasti de testameto Cn. AEgnatii patris, hominis honestissimi videlicet&sapientissimi: iccirco se exhaeredasse filium. quod is ad Oppianici damnationem pecuniam accepisset. Inde etiam Elogia
reorum dicta. in cap. Diuus. de Cust.& Exhib. reorum. Operam det executor aresti, vel rei iudicatae, ut maiestas regia, imperiumque iurisdictionis seuere conseruetur. Id est, Iustitiae vis valeat.
Maiestatem iustitiae,& curiae auctoritatem comiter conseruare. Nunc, Deserre honorem iustitiae. Cic. Adiunctum etia illud est, quod no est in omni
bus foederibus Maiestatem Po. Rom. comiter coseruet. Et pro Rabirio, Darent operam Consules,ut imperi u PO .Ro. maiestasq; coseruaretur. Sic accipitur in cap. No dubito:de Capt.& Postliminio reuersis. Maiestas(inquit ideCicero in Partit.)est in imperii ac nominis dignitate. Alibi, Maiestas est magnitudo quaeda Po. Ro. in omni eius potestate ac iure retinendo. Retinere autem maiestatem iustitiae summae, est cauere, ne cotumacia aduersus imperium iurisdictionis valeat:& efficere, ut omnes obtemperet scriptis legibus, ut imperata curiarum sectant. Valerius lib. a, Magistratus vero prisci quantopere suam populique Rom. maiestate retinentes,se gesserint, hinc cognosci potest. Liuius . . de bello Maced. Si in sua quisque nostrum matrefamilias Quirites, ius & maiestatem viri retinere instituisset, minus cu uniuersis eminis negotii haberemus. Soluere autem maiestatem iurisdictionis aut iustitiae, est imminuere neglectim, & eius seueritatem cotemptui haberi sinere. Idem Liuius a. bel. Punici,Horum improuisus aduentus consules imperii potentes secit, cum ambitio alterius, suam primum apud eos praua indulgentia maiestatem soluisset. Constituere autem auctoritate iudiciorum, Cicero in Praetura Vrbana dixit, pro eo quod est, Lapsam &solutam confirmare & sancire. Sic Sallust. Maiores nostri parandi iuris,& maiestatis constituendae gratia, per secessionem armati, bis Auentinum montem occupauere. Maiestatem dicit populi, quia tunc erat potestas eius regia. Ad diem constitutum &condictum non adesse. Nunc, Diem assignatum consensu partium,vel decreto iudicis. Hoc non ta iure aut moribus pronutiatu aut decretii, quam curiae placito& cosulto. Hoc est, curiae authoritate factum,iure scripto & formulis soluta.
Quadruplum in fiscum inserre sen tentia iussus est, id est. Quadrupli damnatus fisco. Descendere in causam,& ad causam, est Litis consortem se sacere. Perscribere est alicui cauere syngrapha vel pacto scripto.& Perscriptiones, sunt Syngraphae a Graecis dictae,&Conuenta inter litigates transacta. Forenses Appunctamenta vocant. Cicero in Frument. Scribam tuum dicit Verres huius perscriptorem foenerationis fuisse, id est, Cautorem & coceptorem. Et pro Flacco, Condemnatus est Polemocrates sententiis omnibus: irritae veditiones, irritae pscriptiones. Defers ad Pergamenos praeclaras perscriptiones& emptiones tuas: repudiant. Sic Terent. Nae ego perscripsi porro illis quibus
19쪽
debui. Est etia perscribere, In tabulas reserre, hoc est Regerere. Vnde Regesta dicta quae Registra vernaculo sermone vocantur. Idem Cicero ad Pla- cum . Id ex ipso Senatusconsulto poteris cognoscere. Ita enim est perscriptum ut a me de scripto dicta sententia est qua Senatus frequens secutus est. Et in Prae. Vrb. Per triumphum vexit: in tabulas publicas ad aerarium perscribenda curauit. Et in eundem verrem act.s, Primum mihi literas publicas, quas in aerario sanctiore conditas habent, proferunt, in quibus ostendunt omnia quae dixi ablata esse, perscripta. Officium suum detrectat magistratus & iudices, qui no exequuntur quod munus eorum postulat:vt qui causam instructana iudicare cuctantur. ODficio suo deced ut qui parum officiose magistratu funguntur. Quibusda autem iudicibus praeuaricationes ambitiosae &conspicue litigatibus damnosae,&saepe patrimoniis eoru exitiales, moribus tamen per conniventiam receptis magis in hominu maledicta,quam in legum animaduersiones incidui. Vir summo officio in magistratu iungendo praeditus de Strenuo & probo iudice vel alio magistratu dici potest Cic. in Verrem Homo summo officio praeditus. Id esto iciosissimus. Toss
- Officium etiam post Ciceronis aetatem,est ordo hominum, vel ministerium illoc est, ministrorum multitudo:Graece Gii . In tractatu Qui satisdare cogantur in Parad. Si satisdatum pro re mobili non sit, apud officium deponi debebit. Id est apud acta, vel actuarium: mi isti in Padectis Graecis. Modestinus de Furt. Sempronia libellos composuit ,quasi datura centurioni, ut ad officium transmitterentur: sed non dedit. Lucius eos pro tribunali recitauit quali officio traditos. Officium hic significat locum & coetum hominum in eodem munere officio fungentium. Vlpianus de Quaestionibus, Potes itaque decreti gratiam sacere, & seruum per officium distrahi iubere Tranquil . in Vespa . Sub Nerone trepidum, &quaerentem qudnam ageret, aut quo abiret,quidam ex officio admissionis abire in Orboniam iusserat. Id facinus apud nos capitali noxae habetur. Id est, capitale est. Liuius,Vt eusas esset occidi, qui magistratum sine prouocatione creasset: neve ea caedes campi tali noxae haberetur. Testes cum reo componere, . Tacitus, Accita quippe , Si cum indice composita, nullis testibus inuisum sacile consutauit. Id est, Commissa, Coram interrogata.
Causa par Causa superior.& Causa inserior, vel litigator. Id est, Pari iure, vel tenuiore nixa. Cic. pro Quintio, At si in causa pari discedere inferior videretur, tamen non esset mediocriter conquerendum. Nunc in causa superiore, ne ut par quidem sit, postulat, inferiorem esse patitur. Fidem esse penes artifices renuntiantes ius statuit, duntaxat de iis quae sui
sunt iudicit. Id est, ex eorum renuntiatione ius pendet, vel Ius stat eorum existimatione & arbitratu .
Ius tras latitium, vel transcriptitium,pro Iure cesso dici potest, vel Subrogatione quaesito b. iii.
20쪽
De hoc maleficio quaestio a curia costituta est. Id est, quod inquireretur de
eo,& ut vocant Forenses, Insormatio fieret. Dicitur etiam Decretum curiae extat, ut ea de re extra ordine quaereretur. Quaesitor autem est,qui quaestioni exercendae praeest, ut apud nos Praefectus rerum capitalium , aut quicunque cxtra ordinem quaerere rem iussus est.
Demere interturbatae aut interpellatae possessionis iniuriam . Forenses, Turbationem sublatam dicunt. Scriptum a sententia discrepat. Id est, Verba non sine subauditione legenda . Cicero Supplere scriptum vocat. Infirmare testes id est Labefactare fidem testium,& refellere. Confirmare vero testes & testimonia, est quod Saluare Forenses vocant. Et itidem Confirmatio tabularum & infirmatio.&quaestionum, id est, tormentis expressa rum consessionum, a Cicerone dicitur in libris de Oratore. Facere causam, & Facere controuersiam ab eodem dicitur id, quo sublato controuersia nulla est. Venire autem id in iudicium dicitur, quod maxime iudicandum est. Interfecit(inquit Opimius Gracchum. Quid sicit causam equod Reipub. causa eum ex Senatusconsulto ad arma vocasset. Hoc tolle et causa non erit. ubi causa priore loco in recto posita. utilitatem significat vel set utem. At id ipsum(inquit Cicero negat contra leges licuisse Decius. Ueniet igitur in iudicium,licue sine ex Senatusconsulto seruadae Rei p. causa. . Causa labefactata, & Causa pene eversi , Ciceroni est causa multum infir mala: Pessundata autem de iugulata causa est causa deplorata. Iterata testimonia& repetita, Recolata vulgo dicuntur.
Causa per discessionem statim iudicara, & pene conflato iudicio. Vulgo via spiritus sancti dicitur.
Pactitia sententia, vel iudicium est pactilium, quod inter partes conuenit, quando de partium consensu, non de consilii sententia lis dirempta est. Forenses, Appunctatum est vocant. Potest&Conflatum conuento partium iudicium Latine dici. Carcellus est Parisiis quod Castellum minus dicitur. Testimonia sese refellentia, inter se collidelia, sibimet ipsa contradicetia Huius causae ius a disceptatione prudentum ad testimonia traductum est. Id est a iuridiciali constitutione in coniecturalem vertit. Cic. pro Caelio, Nullum argumentum in re , nulla suspicio in causa, nullus exitus criminis requiretur. Itaque haec causa ab argumentis a coniectura ab iis signis quibus veritas illustrari solet ad testes tota traducta est. Agnoscere quod actum est, idque praestare velle. Ad uouere vernaculo sermone dicitur. Cic. Perge vero Crasse linquit Mutius) istam enim culpam,
quam vereris, ego praestabo.Constituere iudicium vel litem, est quod hodie Regulare partes dicimus,&Forma dare liti. Et Costitutum iudiciu est, quod dicut Processum forma
suam accepisse. Cicero lib. i. de Orat. Accepera antequa de rebus diceremuS, initio conciliandos eoru esse animos qui audirent,deinde rem demonstrandam, postea cotrouersiam costi tuendam, tum id quod nos in lederemus,co-