장음표시 사용
261쪽
pragmaticorunt, emunctricis aduenarum,& praesertim mucidorum, qui rerum forensium tyrocinium nondum fecerunt. Tam incerti sunt euentus fori, ut interdum e re subito nata consiliu in rei summam capiendum sit. Etsi enim primae partes sint in iudiciis iuris et sormularum ,sors ta m en & teme ri tas locum Lbi in ter illa aliquando obrependo vendicant. Latissime enim patet eorum humanis in rebus potentia. Advocati periti& consulti,omnia legu canonumque capita,omnia prud tu responsa iuraque sormulam, in numerato(ut creditur habentes, messem opima in agris controuersis,sane controuersia faciunt, cum eo quoque o selicem vitae conditiones lut gratiam ineat ab iis qui se dominos esse perhibet. Aresta curiarum saepenumero non sunt quod Arrcsta vernacula dicta, unalitera addita, sonat. Lora enim sunt potius aresta,& habenae sine mora id est,
Frugi litigatores sunt scite & prudenter causis suis instantes, & quanti minimo fieri potest,& quam frugalissime in foro negotiates. Homo enim seu-gi(inquit Cicero in Tuscul. omnia recte facit. Iustitia est proprie quae ad charitatem ciuile omnia resereda putat, suism-que tribuendum unicuique. Qui igitur ad quaestum praecipue incumbunt, qui ambitiosa iurisdictione gaudent,qui incundae a potetibus gratiae aut necessitudinibus iudicatu comparadis, non tam iustitiae administri sunt, quam
iustitiae adumbratores. Curiae iudicium deprecari non licet,nisi erroris patrocinio misi errore causemur iudicibus obrepsisse. Cum curia expostulare licet supplici erroris phtrocinio. Ad disquisitionem eiusdem curiae denuo rem iudicatam reserre licet obtentu erroris qui obrepserit. Cu honoris praefatione iudiciu curiae resutare,ut erroris obreptione tactu . Erroris venia curiae iudicium refellere supplicabunde,sanctione regu permissum est. Sub titulo erroris intercedetis, post curiae arestu quaestione reserre rei iam iudicatae. vel, Ad disquisitionem reuocare litem aresto diremptam sub erroris titulo. vel, Per speciem erroris arestum curiae in consiliu rursus mittere.
Ab aresto curiae ad eandem ipsam suppliciter prouocare ius est legibus ac
moribus, errorem praetendentem, vel errorem prouocationi obtendentem cum honoris ac bonae veniae praefatione Ab arestis curiae appellare nec principem nec aliam curiam, aut consilium licet. bonam autem veniam honoremque praefantes, & supplicantium specie quaestionem referre eiusce rei ipsius,qua de re actum est, lege ac more licet, erroris & hallucinationis obtentu . Id quod si factum suerit, seu in priore
sententiam, seu in aliam itum suetit, iam ultima manus summaque contro uersiae imposita est.
Sentetiae ad libella aequae, iudicii ad perpendiculu recti in iis causis in quibus ius ambigitur, eo rariora sunt exepla hoc tempore,quo iuris interpreta tione fines sunt in dies ampliores, iccirco q: incertiores de cotrouersio flores.
Praevaricatio in causidico ignominiose,in litis inspectore atque in enarrare
262쪽
tore prope capitalis l . Prouocationes causarum laborantium 8e afflictarum remeaia praesentissima non tamen temere de immodice iis utedum,sed quasi elleboro, viro quidem prudenti & existimationis suae studioso. Plurimis litigantium Epimetheis esse contingit,sed Prometheis paucis. Vt enim sapere paucorum est, sic multorum resipiscere. Iurisdictio no obnoxia immo vero iustitiae summa, cu in manibus collocata est auctoritate regia hominis insolentis & inaudita confidentia Cyclopis, improbitate & versutia Sisyphi: quonam modo fremere de indignari Astraea illa credimus, ideam Iustitiae At aetas nostra eiusmodi homine tulit, deserdaegreque ac post multorti vota sustulit, postquam sub Minois persona,&verbis Rhadamanthi iniustitiam quoquo locorum circuntulit. Sunt potentes homines de gratia pollentes in aula, qui gloriae sibimetipsis ductit ab hominibus sicinorosis ac perditis, quos legibus eripuertat, ciuicam ut ita dica deserri aut deberi. Qui si misericordiae atque humanitati hoc tribuertit, no magnopere reprehendenda eorum culpam arbitror:sin sibi ac neces studini acceptum referri volunt,quis non improbu admissum esse dicat, leges ac iustitiam poenis fraudasse ad exemplum pertinetibus e Quis denique non capitale, maleficis seruandis, nomina beneficiorum sacere Mutuo pleruq; scabere curiales existimatur. unde causarii diplomata traselativa nata sul,quas A uocationes appellat. Aiut enim totares interse rasitare. Cum alia quaedam in iudiciis. tum hoc inique in causis ciuilibus comparatu est moribus nostris, ut iudices veluti superficiarii sint, in alieno solo fundamen idque aedificantes , siquidem status causae sit inficialis, de testibus inquisitum sit. Iudicant enim eorum fide qui testes interrogarui, homines plerisque sac sane probos esse)iuris certe ignari lucripetae, &capturaru studiosi,
quae pro numero testium chartarumque maiores aut minores sunt, cum interim causae ius sumante pondere significatisque verborum.
Nihil publice magis expetedum,quam iurisdictionis praesertim summae de
exemplaris, Argum custodem esse, no vnum,sed etiam alterum, ed ue peruigiles ac dracoteis oculis, nequid ambitioni, nequid cupiditati, nequid auaritiae nequid odio, aut studio in iustitiam liceret, virginem suopte ingenio integram,& ad perpendiculum recta. Esse de Aristarchos aiunt oportuisse actorum rerumque iudicatarum in consiliis, quae posticum non habent. Araneosa aiunt esse iudiciorum retia vinculaque, quibus praeualentes de petulantes coerceri non possunt nec irretiri. Quid no ars histrionica designate vidimus homines quaestuarios atq; assentatores apertos, qui diu Diogenis de Cratetis personas pertulerunt. Vidimus gratiae&satioris aucupes,qui Catonum aemuli videbantur. vidimus Vatinios
pro Aristidis sedentes in consiliis eiusdem artis comendatione & suffragat Si Nomophylacii nostri praesecti de potentes, tantii iurisdictioni rectae tribuendum esse sibi persuasissent,quatum naturae Lucretiani,&corporis blandimentis Epicurei(de aequalibus nostris loquor sanctius multo de religiosius iustitiae sacra peragerentur in curiis & consiliis non obnoxiis.
263쪽
r66 G VL. v v DAEI insaniae species, albo nigroque veratro vix purgabilis, si quidem
Iustitia non vivis tantum atque superstitibus, sed etiam mortuis & de medio sublatis ut Minos olim N Rhadamathus, iura reddere debet, manibusque parentare lappliciis sentium. Iustitia non in teplo Martis opes si as, sed in delubro Pacis asseruat:ara m-que suam habet praecipuarn asylumque in templo Iani clause., Pace lares obdo, ne qua discedere possit, inquit Ouidius in persena Iani. Iustitia ius dicens fine aequitate praeclarum sicinus nullum edit. Ius enim sine aequo & bono . Hercules est aut Pirithous sine Theseo . Quanquam iustitiae Theseus proprie dici potest affectus animi gaudens & dolens vicem
publicam prout res natae sunt commodae aut incommodae populo, motus animi aemulus charitatis publicae sanciendae reip. atque constituendae desiderio flagrans. A Graecis ob id gelus dictus. In causa iudicanda potentis atque inopis id facinus iniquitatis admissum est aliquando quare plebs secedere in Auetinum posset, tribunitiumque auxilium contra iniuriam flagitare iudicialem. Iustitiae summae reuerentiam militaris ordo sere grauate ferre solet,&quasi onus ceruicibus suis iniunetiam excutere conatur idetidem & fremebunde, nisi imperio seueritatis strenuae deterreatur. Quod iudiciorum ordo praeses
non satis animaduertere existimatur.
Malum olim discordiae missiim vel 'maliue potius Astraea terris exegit, ut ipsa exultantius in foris iudicialibus quasi in orchestris suis, moueretur.
Litigare,est aerumnas obire, πλεονεξ M impetratas.
Auaritiam circunforaneam, id est Nationis pragmaticae, sic aurum rapere quidam dixit ut ignem naphtha rapit. Iustitia olim acribus atq; in tetis oculis, aspectu costanti & inflexo a Chry-sppo descripta est. At nuc oculis subhebetibus aut certe limis esse videtur,&multa trasmittentibus, ideoque aspectu aspernabili. Ad cuius pictoris effigies nunc exigamus iustitiam, nusquam gelium nostrarii inuenietur. Nam ubi est tandem illa o brasmi, o iano, cinx:Vbi aute itii A -A OOso. cpiceri; Certe oculis atque auribus obtorpuit huius temporis iustitia si cum illa componatur. More parum probabili id inualuisse videmus,ut qui iniuriam deprecatur.
ius poscere extra ordinem ac beneficii numero videatur. Imputantur enim, quae muneribus debentur.
Multa in speciem famamque iurisdictionis rectae & probabilis comparata
sunt moribus, quae re vera inania simulachra sunt germanae iustitiae. Multa antiquiturisdictionis summae solennia sensim obtaleuerunt. Interregnum iniri diuturnum principatus curiae aut primi, aut secundi,aut sequentiu neque ex usu est Reipublicae neque e curiae decoro:quod tame&pe vidimus. Interregnum aute voco desiderium, quod instar est interregni.
Aliud est consiliarii publici munere iungi in iudicandis rebus, aliud auxiliarii priuati.
264쪽
FORENSI A. 26 In basilica palatina nundinae sunt iudiciales:& tabernae institoriae, sun t plutei cognitorii,& stationes aduocatorum.
In loculis litigiariis summa census litigatoris inter tu condita est, omnia- qtie vitae subsidiat qui loculi si intercidat(quod frequctius est, quam halcyonem videre)culpa & incuria litis sequestris, litigatori &causa cadere,& facultatibus euerti cotingit. At ob hac pauperie secta, nulla dant iniuria dati actio prodita est, quae quidem ad recuperatores non irritam persecutione habeat. Quibusdam in rebus in iure ambiguis,& cotrouersis inter iuris auctores, v-nius classiis placitum, aliis no est praerogativum. Adeo unaquaeque classis curiat quippiam habet sui quod extra fines illius exemplum no statuit. Alioqui Primanorum decuriae, id est Cameratae & Laqueatae, caeterae decuriae fasces auctoritatis summittere libentes solent: quam ut oracularem religiose adeunt in rebus nouis aut perplexioribus, quae ab antiquo more ius sumun t. Curia nonnunquam in causis cognoscendis ab imperio ad cosilium & suasoriam disceptationem quodammodo descendit, aut quasi ad arbitriti quoddam honorarium: prius tamen hoc praestruens, ut in auctoritate curiae partes suturas se spondeant. Id fit certas ob causas, ut si inter parentem & liberos lis orta sit, aut inter arcta necessitudine coniunctos, ne contentio glisces ignominiosa tandem sit familiae. Dictatoria quondam curiae imperia,sensim transsalitia facta sunt ob seueritatis remissionem. Sic est quibusdam in foris iurisdictio constituta, praesertim pontificia, ut omne officium iudiciale& turba pragmatica, non aa lites dirimendas, minuendasque discordias, sed ad cauponandas controuersias ( ut prisco vel bo loquar)instituta fuisse videantur. Ibi autem aere prolato se tueri iusque suum, certius est& consultius ad iniuriam amoliendam , quam iuris aequitatisque praesidio. Avaritia enim &quaestus sordadi studium, quam a Moic se in Graeci vocant, ubi vis propemodum gentium locorumque grassans, sedibus suis expulit, id est. E iudiciis, germanam iustitiam, illius antiquae affinem , quae in
caelum remigrauit unde erat oriunda.In foro hodie operosissima est vita,& maxime satages, quas discordiae aluna& iupinqua,& pacis parti affinis. At Cato muricatos aditus fori esse optabat . Gratiae ubivis poli',quam in foro gratiosae esse meditetur: nisi quatenus misericordiae comites erunt.& calamitatis vltimae loco & tepore deprecatrices. Caueant autem iudices, ne legum ipsi administri suam sacere gratiam sustineant, quae no hominis est, sed aequitatis & clemetiae iuris. Alioquin gratiam inanem ineuntes ab hominibus, offensam suam sectet in iudicio Dei. In rebus enim criminibusque iudicandis iudices, non humanitus gratiam inire debent sed diuinitus, siquidem nomine suo digni sunt. v Vt quisque honorati sumo loco sedet in curia, ita postremus sententia rogari pleruque solet, in causis quidem ordine iudica dis, praeter litium enarratorem, qui primus sentetia dicit. Quod cotra fiebat in Senatusconsultis Romae saciendis. Vnde Traquillus in Claudio Caesare, Atque ex eo nunqua non in Senatu nouissimus consulatium sententiam dixit, ignominiae causa post
265쪽
omnes interrogatus. Id aute bene de rep. meritis honoris loco donabatui. Cic. in Verr. act.6.& vltima, ob earu reru laborem & sollicitudine fructus illos datos antiquiorem in senatu sententiae dicendae locum, toga praetextam, sellam curulem , ius imagines ad memoria posteritatemque prodenda . Vbi ius imaginu, fortasse legendum est. Cum autem extra ordinem Conscripti
rogantur senten tias, hic ordo non seruatur, ut in curiae consultis & deliberationibus:sicut & olim fiebat. Gel. lib. . Alias primus rogabatur qui princeps in Senatu lectus fuerat: alias qui designati consules erant. Quidae cosulibus studio aut necessitudine aliqua abducti, quem iis visum erat, honoris gratia
extra ordinem primum sententiam rogabant. Augustus Caesar(inquit Suetonius)ne periculia memoriae adiret aut in ediscedo tempus absumeret, instituit orationes suas in Senatu, atque etiam se tentias descripto pronuntiare. Quem more aliquando ante Airgustum fuisse ex Cicerone intelligimus,qui in oratione pro Placio ita inquit, Nihil autem me noui, nihil temporis causa dicere, nonne etiam illa testis est oratio, quae est a me prima habita in Senatu Et paulo inferius , Recitetisrque oratio, quae propter eius magnitudine dicta descripto est. Ide Suetonius Sermones quoque cum singulis, atque etiam cum Liuia sua grauiores, nonnisi in scriptis, &e libello habebat, ne plus minusve loqueretur ex epore. Hoc si maiores nostri animaduertissent, nunquam ut opinor)contra ius scriptum morem instituissem aresta curiae memoriter pronuntiandi, quae quidem ore Praesidum pronuntiantur: in aliisque rebus iactandam memoriam esse duxissent.
Sic est disquisitionis ratio in rebus iudicadis costituta ut tunc is, cuius auspicia sunt rei cuiusque iudicadae, vocem habeat ille quidem unius tantia calculi vicem praebente : caeter u in ancipiti disceptatione, & paulominus utrinque adaequanti, auctoritatis suae podere, iudicii libra inclinet. viro visum est Non ius tantum reddendum de re controuersa ambigetibus, sed absolue- da iurisdictio,& sacras ut ita dicam)Iustitiae perageda. Hoc est, Lis omnino dirimenda nectis lite resoluenda:quod saepenumero euenit. Cato forum sternendum muricibus cessierat, ut auctor est Plinius. Id ego esse puto Poenas sancire calumniosarum litiu,& aestimationes seueras ac censorias cotrouersiaru in multos annos extractarum. Contra vero, Forum velis
inumbrare quod secit Marcellus Octauiae Augusti sororis filius, est Hominibus natura & moribus cotrouersis indulgere quod iudicum plerique sectuti improbori inque litigatorum Aeeliri; m cpυMAx ac intendere. per speciem iurisdictionis eremodicia no captantis, inauditosque iudicantis magnacti religione. Id enim fere excusant quidam iudices benignitatis gratiam aucupantes apud improbos, sibique comparantes, dispedio ius seu persequentium si rimaque cum molestia. Ad hoc in uitamentum in foro basi licano negotiandi, accedit teporis conditio, & iuris prudentiae sinuosa ratio,& pene laby rinthosa in qua eo usque iam vita profecit ad inaurandii iustitiae vulgo dictae diuersoriti late patens qua prosanae, qua sacra, vel sacratae potius, ut lites fac haerean t patrimoniis atque sacerdotiis, ut lapparu echini vestibus haerere solent. Profecto Iustitia impleuit orbem inanis ac sestiui nominis sui
266쪽
plausu, ex quo Astraea in caelum emigrauit. Certe quidem hac aetate aures hominum Iustitiae laudibus circunsonant, praesertim in iudicio, unde tame audit pessime inter homines. Non una eademque causarii amicitia, hominumque esse debet in iudicio. Multae labes causarum iure germano Si aequitate supcri orti, annis melioribus ignotae suerunt, quae iurisperitorum perdita subtilitate natae, usu inualuerunt, in consiliaque receptae sunt, non taluis tamen Iustitiae ex bono & aequo ius dicentis aut ambiguis admodum auspiciis. Ignis aeternus Romae a Vestalibus summa vigilatia asseruabatur, ut pignus imperii. Iustitiae aute ius dicentis genius summaque in Francia manibus interdit no satis exploratis credutur,& vero non unqua parti liquidis auspiciis. Quod Palladium esse imperii nostri non dubium est de caelo seruantibus. Iurisdictio admodu quaestuaria, no tam Iustitiae vice fungitur ius seu unicuique tribuendo, quam cupiditatis oeconomicae messem in alienis agris faciendo. Libetius igitur de se suaque familia in persona publica, quam de populo meretur. Hic tamen sensus longe lateque in foris, in curiis, in cosiliis, quasi in mente Iustitiae insidet, in praecordiis multorum sedet & placet. Non cani cynomyia infestior atque odiosior, quam homini literaru otiique non inertis cupido, litium memoria , & velut veteris morbi admonitio identidem refrican S.
Iudices Iustitiae dati administri. id minime plerunque agere videtur quod maxime in iudiciis agitur. Id est, Vt unusquisque suarum rerum fructum pacatum habeat,& lites inter ciues minuatur quam fieri potest maxime,& primo quoque tempore. Vt mittam quod multi ita iuris dicendi cupidi sunt visibi non minus, quam priuatis ius dicere gaudeant. Et fuit lepus, cum ab hasta tribunalium, iudicialisque calculi nemo submoueretur, qui nosset uti soro, aut stipulatoris nundinarii operam conducere. Iuris iniuria non gentilis est, sed iuri saepe agnata esse videtur, ut nunc ius
Fuit homo litiu aliquado insoles, que cu pacatae vitae, resque similiaris mediocriter copositae poeniteret, Peripateticae ille quid edisciplinae in basilica opera dare cocupiuit libensq; ac gesties fecit ut iuri experiundo rationes vitae suae copararet. Sed magna mercede litigadi tyrociniti se fecisse seri' paulo sensit, Id est. Coturbata ia ratione, atq; ita perplexa, ut res piscedi locus no esset. Vsura falsi gaudii multos annos multi ad curia prouocati, utuntur, qui logo interuallo aduersa a resta sentetiis suis serui, prouocatoribus cotra exultatibus&saepe insultantibus. No rarissime enim euenit ut causae quae aequis iniquisque perinde probabiles videbantur etiam consultis basilicae, atrum calculti auserat, unae nemo metuendu putasset. Sed sic est alea iuris expertudi. Qui de summa fortunaria ambigui. aut de parte multo maxima, talisper,
id est perdiu inter felices ac miseros, liberos ac seruos status ambigui sui, obnoxie non modo iudices obseruates cole tesq; (quod seruitutis genus est, aut c rix iniquae libertatis & arbitrio imminutae sed etia aduocatos, cognitores,
267쪽
das litigantium aestuantes assidue hauriunt ac revomunt. Adeo est haec aetas controuersa aut lites sunt Sirenes hominum tranquillitatis intolerantium et&iudicia Sirenum sunt scopuli, patrimoniorumque naufragia. Quin & e basilica quosdam victos & exhaustos sic abire videmus, ut Aiax apud Homerue praelio discedit et , mi Pυ Dre os dimet. . Advocatis quibusdam iandiu excessit aetas e palaestra forensi,qui tamen basilicam almam suam nutricem ultimum salutare ante diem sati nequeunt. Tam blanda est capturarum consuetudo. Litium curriculum in curia pleriique ultra quatuor aut quinque spatia porrigitur:& praeclara eorum sors este putatur, qui septimo circi basilicani spatiocosecto, id est post aerumnam septennii exhaustam , ad palma peruenerunt. Graci appellant. Et huius tamen palmae fructus non statim plerunque, nec sine pulueris tactu percipi solet. uot & quantas controuernas excitauit olim inter philosophos dogma principiorum, finiumque bonorum ac malorum, tot tantasque, atque etiam longe plureis grandio reisque interpretatio iuris, eadem multorum fortu natrix pluriumque 'Huic operi cotophonem mors auctoris inuidit.