장음표시 사용
101쪽
ORIENTALIS CAP. XLVI. 8shoni aut praui sint, modo ad vitia diligenter attendere, honitatem a malignitate industri ἡ disicernere possis, quae postmodum singulorum conditioni applices. Si vero Quilae aliquando dimidi j, aut grana blitaria in Adamantis, cum quo timaragdu collaturus es, pondere supersint, tum quoque rationes tuas ad ilaei medios urana conferes, sicut de Rubinis commemoratum est.
Gemmam ergo qualemcunque aestimaturus , necessarioin accuratEat et in 'tendes, si Adamas is sit, qua luce forma valeat, an aequam profunditatem ha e ma=ombeat,vel minus aut purus sit, necne, an defectiam quenquam vel ex angulis vel '--δρη elaboratione ostendat, quantum preti id damnum in perfectionis censura' deroget: ne postmodum fortata in emptionis decreto fallaris, quid nimirum valiturus sit,si Quilaetinum appenderet: sicut huc omnem supputationem referendam esse, superius diximus. In rubino considera, quam grandis sit,&quodnam Adamantis pondus habeat. Et licet in hoc conueniant, Rubinum tamen semper inferiorem statue, ut adamno emptionis securior sis Colorem illius quoque probἡdilpice, num Cassedoniam aliquam contineat, aut impurus sit, aut tenuis, aut alio quouis vitio laboret, hoc, quantum preti derogare queat in censura adamantis cui confertur, perfecti. Nam in horum uno si labaris, in caeteris quoque uniuersis fallaris necesse est, si subducturus sis, quantum valeat, Adamantem Qui laetinius aequiparan S.
Quae de Rubinis iam retuli, de S maragdis quoque Orientalibus obseruanda veniunt, rationis eadem via obseruata, nec in quoquam vel minimo
Lapidum rubeorum quoque genus aliud est,quos spinellos vocant quo Dedine . rum suae quoque discretae species reperiuntur illorum aliqui pro suo genere eousque perfectionis ascendunt, ut cum rubinis haud iniquesconferri queant. Quod de pinellis tantum intelligendum electissimis est: cu eorum aliud quoque genus, es inesiae de rauca numa id est,de rupe noua appellitentur, quorum aliqui colore Robatas referunt, alij Hyacinthos exprimunt. Nec vel dum penitus decretum est, an spinelli veri sint, necne. Gemmariiquidem peritiores eos spi-nellos esse minimὰ arbitrantur,sed meros Robatas Uyacinthos,tam probos verbo praestantes, ut pro pinellis veris haberi queant. Quod ita praetenderet, men videntur, ut eos carius vendere possint. Qua causa etia spinellorum forma
Spinelli hi quidem politi spinelli sunt, colore tamen verius Robassi &Hy- ρημα acinthi existimantur. Licet Rubini haud pauci quoque sint, qui, si plendorem laudatum assequi velint, spinellorum politura laborandi veniant. lam si spinellus esset ὀ rupe veteri promptus, quivi degenere suovi caeteris qualitatibus approbus videretur,4 in perfectim tabulam effbrmari posset,adeb,ut unius Quilae adamanti cocurreret tum merito ille o Ducatorum pretium vendicaret.
De vitio ter,superius dicta via progredi oporteret. Basia miseu ausi pondere ipsi vendi blent. Sed in agendis rationibus D 'si
non ea via tenenda est, quam in rubinis Adamantibus praestituimus,sed simpliciter ex pondere procedendum est hoc pacto Basia in omnium optimus, Quilaetinum pendens O. Ducatorum est. Colore is tamen aut aliis persectionis notis privus,pro damni gradu prius cesendus est. Perfecti vero,ut dixi
porro pro moleo pondere suo.Haec illius cen strae ratio.
102쪽
ARCARIT, Orientales illis nobiliores sunt, quae ex India Hispanica emeruntur. Quam praerogatiuam in contractibus etiam praeferunt cum&carius veneant,&multo intentiores sint. Illi contra obscuriores tristiores sint in genere omnes. Nam licet: harum quaedam illustresvi nitidae ita reperiantur, ut ex India Lusitanica allatis candore nihil cedant, pauciores tamen illarum sunt, quam ut hanc laudem iis praeripere debeant. Ergo ut nostra ratio expeditior sit, incensuram saltem praestantissimas&nobilissimas iam vocabimus. Tum luce,tum candore nitorecue, tum notis caeteris omnibus absoluta . . , TRxit/, tu instuper artificioso polita sineque rugis exactὰ rotunda est,si ui uis modo corrupta, pro damni qualitate pretium suum violat Exterius ergo optima undiquaque dispecta, ponderi nuncupanda est,&id attendendum acu in Adamantibus Rubinis: maragdis factum est Quod si vero plures uno 1llo insertae sint,tum si priuatim singul inspectari non possint,maiorum tamen precipuarum pluriumque insipectio suscipienda est, ut pauciolum minorumque defectus, caeterarum melioritates altem nonnihil pensetur. Et hac de asimatione gemmarum&periarum Orientalium a nobis haactenus dicta sussiciant in eorum nimirum gratia dicta, qui hisce edocendis dea Iectantur,&hoc sibi q. memoriale quoddam assumturi sunt. Caeteri, qui his&sibi diffidentes, adhuc dolum fucumque metuunt, hi peritiores rerum gemmarios uberius consulant&explorent. Nam plerosque hac nostra instructione satis insormatos ex arbitrati sitimus, ne assiduὰ ab aliorum sententiis pendere,&illorum instituentium commodis fatis
103쪽
diuersiis Indiae locis, comprimis verbin Iauala. sula sint & inueniuntur.
bin,adfluuium merto de Sancit Augustis nJUulari tataga carseu Laurenthyinuentis.
ova s illic pulcherrimi sunt,Hispanicis non inse Suhis. riores, nisi quod dorso gibbum , ex mera pinguedine enatum gestent. ues procerae: praepingues sunt, quarum caudae pers Scrassitiem 22 aut 33. pollicum habent Caprae, hircique laetio adiposivisuritur incolae loci eandem ferἡ vitam cum v teris testamenti patriarchis, aut Africae Numadibus,aut Asiae Tartaris vivunt Pecudes suas de loco in locum pro teporiso pastuorum ratione agunt. Qua causa etiam sub vilibus casis habitan quae numiles supernὰ arborum ramis transitersis integuntur,& a se inuicem longius erectae absistunt. Fructus, quo vivunt, Tamarindi iunt, qui sermam fabarum nostrarunt maiuscularum virentium habent. Hi in elatis arboribus enascuntur,primo vi- iides, deinde maturitatis tempore cineret cistoris existentes, quorum cortex durus, fructus vero interna pulpa purpurea est, resiccatorum prunorum seporem exhibens,intuSque 3.vel .fabas recondens. Tamarindrheparvi renes apprimε refrigerarit Per nocte aqua macerati, quae mari potetur,leniter aluum mouent laxantque.Praeter Tamarindos alias , M . . Siquoque duorum triumue generum fabas nascentes sabent dividi cucurbitas Calabaras. Mei ex sylvarum arboribus colligunt, quae innumeris auibus culti simae sunt.Herbam quin etiam natiuam habent, ex qua Anil connciunt. Ea in desertis citra omnem plantationem siponi. prouenit.Lana tincturi, herbae huius tantam molem colligunt,quae tincturae sufficiat. Anil hi nullum ollis condiunt conduntue, quod venum efferant cum commercia sua extra tum natiuum minimis extendant. Herbam vero istam Em nuncupat, cujus foliarbrismarinum referuhi Frutex ipsi tamen humilior est,& per terrae planumThymi instar sipargitur.Sed -ρ npumG arborsi peculiaria illis genera suntiex quibus rubrum,nigrum nauum,& pur- f pureum colorem extrahunt.
104쪽
nonnullis,a0nsulas ali rapparere solitis.
Pu has Initas frequentes aues quaedam conspiciuntur, quae grandiores laurinaemulantur,ab incolis Garastas dictς. RabosForcados, sunt aves at &Variegatae non secus ac picae nostrates. Hae caudas tenues longasque sorticis more diductas habent, quas volitantes diducunt contrahuntque Caetera nostratibus nisi similes sunt. Praeter has aliae ibidem quoque aues totae candentes reperiuntur, columbis domesticis similes, nisi quod caudam tenuem & gracilem longius promittant. Genus iterum aliud visitur,anatibus iunioribus simile, sed corpore tamen& plumis variatum. Omnes haraues ex salia unda cibos suos venantur. quem praecipuum captant ex Volantium piscium genere quodam,qui halecis magnitudine sunt,&pinnas promissiores, interdum binas, n6nunquam quaternas habent, quarum ope ex unda Est in aerem attollunt, quoties apiscibus, Dorados, Bonitos, Aubocores dictis, qui illis hostilissimὰ insidiantur, impetuntur. Nam,si aliquandiu pisces hi volantes in aere sese vibrarunt, tum resiccatis alis,&madore suo priuatis, in undas necessario deuoluuntur, quos illapsos tunc illico marini dicti pistes tam diupernici insectatione venatur,ut madefactis alis salutis gratia in aerem se iterum et ferre cogantur. Quam primum vero aerem dicto modo occupantia parte illico alia,nimirum a supra memoratis auibus, de nouo lanciunantur&fatigantur, adeo, ut mutuis istis insectationibus illorum plurimio cumbant,&hostium praeda vorentur. Horum piscium aliquam multi, cum trinque tum a piscibus,tum auibus aliquando infestarentur, praeteruolantem nauem nostram conspicati ad eam prouolarunt, in quam multi deciderunt, cum&ahe illorum iam dum nimis resiccatae essent,o ipsi ex longa agitatione elanguitant A nautis ergo captio gustati,saporis suauissimio iucundissimi i muenti sunt. Eodem modo: Gamyes aues se habuerunt.Nam cum supra nauem nostram quieturae consedissensimanibus nautarum prehensae sunt, adeo nullo
hominum timole tenentur,ut quos raro videant. Bonitos,hoc est,Boni pisces,gustatus haud insuauis sunt, Carpionum, strorum similes, iis tamen crassiores. Hi quam proximὰ coniuncti aut constipati tanto numero naues consectantur, ut spectantibus id admirationi sit. It que uncis nostris eiectis eorum aliquos captauimus:in quibus disiecandis, per-Gpε unius inventre Io. vel Ia. pistes volantes obseruauimus, tanta voracitate eos insectantur. Albocores,id est,pisces albi,cute candida sunt, sed squamisit Bonitos,t mencarente, quae glabra valdἡο leuis est, venter eorum adeo nitidus &candudus est,ut vel de longinquo E mari resplendeant. Hi bonitos per omnia ferE,Nferunt,nisi quod paulo illis maiores urandiores existant, cum longitudinent interdum quinorum pedum,4 viri crassitudinem habeant: ita ut nos uno eorum.co viros,qui in naui erant, saturaremus.Piscis hoc genus siccum4 duriusiculum est, nec praeter unam dori exporrectam spinam habet.
Dorado, quod est,aurei coloris a Lusitanis id nomen accepit,quod sub aquis
105쪽
quis talis appareat. Hic salmonum serὰ formam habet, ab Anglis DeIphinnuncupatur. Hunc pernicitate caeteros omnes pisces vincere, narrant. Cuius fidem facilὰ impetrant. Hoc de meo hic additum velim, piscem hoc meliorem quoque nullibi facilὰ alium reperiri posse,cum turn in dulcibus,tum salsis aquis enutritos caeteros omnes saporis suauitate praecedat longissimE A capite per omne dorsum ad caudam usque squamis multis vestitusest. Tursiones seu phocaenae,siunt pisces phoenice quos Lusitani minas,Gilli sti hau Marsouin appellant. Hi duobus generibus continentur. Eorum quidam acuto 3listi. t ostro porcorum more sunt, unde nonnullibi porci marini quoque vocantur . Alteri latovi plano ore sunt, quale est caput Balienarum. Qui cum instar mo nachorum cucullati appareant, ob id monachi marini indigetantur. Longitu M.,-h m. dinem plerunque pedum, vel Shabent Cauda eorum latavi diuisa est, quam ram. cceterorum piscium longὰ forma diuersa, siculo ipsiae balaenae alias a caeterorum piscium constitutione longἡ euariat Phocaenae laevi glabra cute sunt.Si disi cantur,carnem siuillae per omnia similem habere notantur, ut lardum, carnem propriam,hepar, vistera reliqua omnia. Imo quod veritatem auget, situm seu scropharum more quoquein concipiunt' generant. Cum enim quodam tempore illorum unum caepissemus, in disiecticius uteroq. porcellos aliquot obseruauimus: quem ob id esui ineptum in mare rursus exturbauimus Pisces hi gregatim semper in mari oberrant,in quoties fremere mare occipit, tanta multitudine illi ad naves annatant,ut omnis unda viridis videatur. Suum more etiam grunniunt. Hoc tamen sipectaculum nautis certo futurae breui tempestatis indicio est quae plerunque etiam eo loco, Unde pisces venere,exurgere selet. Hsen Lusitanis Tubaros, Galliis Requiem dicti, plerunque tranquilla aut usis. strena tempestate apparent. Nam ad natandum valdesignaui tardi sunt. Hi
ipsi quoque cute glabra sunt quibus plerunque septem vel octo pistac ii Suriendicat, halecisque magnitudinem habentes connatant Florum cuticula crebris
rugis aspera est,quibus Hasten pisci sis ficant Qui si quid obui captauit,tum
se praeda: Qcios faciunt,&de illa una rodunt, Hayen os tum ingredientes tum redientes citra omnem noxam suam Nauta qui ex causia quapiam in mari natant,hunc valdὸ studiose cauent obseruantque.Nam crebro euenitivi ab illis prehensi, in fundum abripiantur. Esus horum piscium valdesingratus est, nec unquam, nisi animi oblectandi gratia a nautis captantur. Illis etenim nonnun Nauta inquam oculos elidunt: interdum de caudis eorum trabes aut ligna reuinciunt, me 'itaque ligatos in mare rursus eiiciunt: unde doloris haud parum experiuntur 'Pse Piam,ita a Lusitanis dictus,Cyprinum magnitudine exaequat,&por P. 3uiseo. corum more grunnitum edit. studines quoque marinae sunt, quae dormientes plerunque natitant Totadisti Nam piscis id genus valdessomnolentum est. Hae grandes, esui admodum suaves sint, carnis vitulinae saporem reddentes.Hoc plerunque illae modo capiuntur.Solis ardore si testa superior incaluit, tum se inuertentes dorsum demit -- tunt,&Ventrem porrigunt. Id obseruantes nautae, hamum intra utramque te 'stam impingunt,4 ita suis staphis attrahunt. Plerunque iuxta insulas de cibo
Baianavi ipsae magno grege,sicut Tonthas,mare oberrant,quam uis cursu ἀιέ.
negligentiore.Pisces vero insectaturae, suetsi cursim accelerant, quod iucundo equidem spectaculo saepius obseruaui.Cetis paulo minores sunt,nec ex capitis cauernis,ut illi,copiosam undam egurgitant.
106쪽
in Sumatra 'nstulanasientibus.
C in seu palmae Indicae quatuor generum sunt. Prima illa ut quae nuces Indicas profert quae arbor omnium utilissimi commodissima est toto orbe nasicentium sex qua Indi uniuersi omnem suum victum quaerunt. Nam&oleum promit,&vinsidat,&lac fundit,&Laccharsi ministrat, &acetum largitur. Quin etiam nucis putamina patinis faciendis apta sunt, ex quibus cibi capiantur. Lignum fabricandis nauibus idoneum est. Ex cortice omnifari funestorquentur. Folia tegendis tuguriis seruiunt. Ita ut nihil in omni arbore sit, quod usibus humanis necessariis non impendi queat. Quin imb&radices exuruntur, ad focos aurifabrorum fouendos,quorum opificio valdὰ commodos
Altera Lusitanis in um dicitur, de qua alio loco agitur Tertia Dactylisera marest, cuius uberrima in Barbaria dc parua Gerbi Insala propago ob seruatur. Quarta,Malayc. mium, fructum fert pusillum, ceras magnitudine,colorem aurantiorum aemulantem, qui nucleum intus Corridictum continet. Ex hoc fructu pulcherrimum oleum elicitur, aurantiorum colorem referens, quod assuetis vald suave&salutare est. Hoc arboris genus superioris primi foeminam esse multis persuasum est: quod utrumque quoque in Guinea nascitur. De posteriore hac arbore Indi papyrum stam quaersit, qua ad libros compingendos utuntur.Nam etsi uniuersia haec quatuor genera folia per aequessimilia producant,quae soliis arundinis cuiusdam ex Iudaea &Palestina seu Soria,paria huc efferuntur: postrem tamen huius generis soli ad exarandas littera scaptiora' commodiora fiunt. Qua causa caeteris quoque praeferri solent. Vannanasseu Ficus Indica commeatum Indis uberrimum suppeditat cuius fructus suauissimus quidem non tamen ventriculo per omnia gratus seu ferendus Malayc Pico dicitur.Ηic non in omni solum Orientali India, sed iuunmersis quoque caeteris regionibus, intra virosque tropicos sitis, communis&frequens est. Optimus tamen in .Laurentii Insula nascitur.Hic cum crudus tum coctus esitatur. Nondum plen maturus quoque resiccatur,&alio negstiationibus distrahitur.Toto anno ab arbore sua profertur: quarti arborum tamen singulae singulos fructus edunt. Quo resiecto, urculi recentes prodeunt,ex quibus menstruo spatio fructus nouus enasicitur Arbor ipsi arundinis instar mollisi medullosa est,adeo ut uno cultri adactu tota recidi queat.Folia plerunque trium cubitorum aut viri stantis longitudinem habent, ternorum pG dum latitudinem. Ibidem' nigrum piper rotundum ex elongata arundine nastens coisspeximus quam Lusitani Bambu , Mala=i vero Mambu vocant. Ex hac Tubuxis quoque enascitur, in Persia auro appendi uolens.Piper vero ad arundines esctas non secus ac in Belgio aliisve locis lupulus crescit. Frutexetenim eius multot nerior&infirmior est, quam ut sine adiuncto stipite seu fulcro erigi possit. Hac iraque de causia iuxta arundinem hanc seritur. Surculi illius Iuniperinis similes sunt. Grana primo viridia, maturitate deinde durescunt&nigrescunt. Crescit piper potissimum in Malauar, Onor, Barsor, Por, secut, angano Cochi Coutias
107쪽
Conlan, bi Malauarica lingua 2 lom nominatur. In quoque iuxta Malaccam prouenit, Malalicd Ladu dicitur. Hoc genus omnium maximὰ in Ρcguo Septentrionales regiones deuehitur. Porro etiam crescit in Pedis, Camper, Andragiri, Lmbesares periamonia in quae loca Sum atrae subiacent nec minus in Lauia dantam,&ad occidentale lauae latus mi gnier Chuconis, Molasser3, angabya, Cherola, Charita, Cheregin, Labuau, Dama, Febongor, Pariban,oc alio quodam loco a Bantam versus Ortum . milliaribus distante in ndicto Pi- per in aui m nominatur,quod omne ferἡ in Chinam abducitur.
-- Indicus,ita Latinὰ dictus, Malalic C-het iusitanicei ranais Terra , intus ex nodo issauet,qui facilὰ rumpitur. Huius planta Lis similis est, lilio albo conspicua, valdesaquosa quam si gustes, primo quidem nullum saporem
discernes aut facultatem: paulo post tamen acrimonia os rodetur,&q. exure-rur. ln S. Laurentij Insula huius 1ructus magnam copiam colligebamus, quam
in paguin quendam,ad insita occidentem situm,deuehebamus. Alias in lauaquoque: Indiae locis aliis reperitur.
Iaua Elephanti omnino cicures reperiuntur , qui omnifariis laboribus subeundis adhibentur elocantur. Si incolis fides danda est, Rhinocerotes ibi quoque inueniuntur. Nam ibidem illorum cornua ε naso reuulsa vendunt, quaecum omnibus aliis Rhinocerotis quae sunt, contra venenorum vim valdE emcacia produntur. Ceruorum in Iaua magni greges: qui tamen propter sylvarum denustatem haud facit E capiuntur, nisi Erlan scio-
petis transfigantur, quibus lauani Vtinequeunt. Vnde sit,ut hoc animal continua sui propagatione tantoperὰ multiplicetur, ut ingentibus gregibus a viatoribus passim oberrare videantur. Tauri sylvestres, bubali, apri, itidem frequentes ibi sunt i nec minus boues,&cicures bubali, quorum lac cibis adhibent. Nec oves capraeque desunt. Cercopithecis,uiuerrisque omnes passim arbores incoluntur, qui praetereuntes gesticulatiunculis: siussultibus suis variis modis oblectant. Pavonum quoque sylvestrium ibidem proba copia est. Nulla tamen dicta. tum Psittacis, infinitis aliis auibus,omnia plenilunt,nec lasciuorum passerculorum quisquam defectus est Alia: quaedam aues praegrandes sunt, rostrai curua habentes,elingues.Ηae obuia omnia, Ut poma, oui similia alia integra deuorant. Quae dein, ut ingesta sunt,sic iterum egeruntur.Harum unam vivam Amstetredamum in Hollandiam nobiscum attulimus. In flumine quodam Iavano Crocodili plurimi degunt, qui lauantes homines deripiunt.vnde id flumen plerisque terroriest Chinenses crocodilos captos mansuefaciunt ita, ut Crocodili ritu. porro neminem infestent,laedantque. Quinimo eosdem saginatos mactant,vo wrantque, quem cibum valdessuavem delicatum praedicant. Ad littora Iauar: Orientales indiae insulas testudinum magna copia, quae T. Haricaptae eduntur, saporem carnis vitulinae fundentes, si nescientibus appositaegrustentur peltae seu teste: earum Chinensibus veduntur,&in Chinam auehuntur. In laua Insula quoque frequentes Gallos ae alasi id est, cati Eibethici repe riuntur,
108쪽
ticiuet riuntur,incolis Castori dicti. Quorum tamen alendorum non eam industriam; quam in Guinea habent,norunt: quorum ibethus quoque illorum longε can-ς- φώ ρ' didio elegantior iurior est. In Madegam Chamaeleonu numerus maximus est. salamandra. In lato Autogi sinu, Salamandram quandam arbori insidentem deprehendimus, duas spithamas longam,acuto rostro, magnis oculis, dorso longo, porrecto glabroque, quatuor acutis unguibus, imo toto aspectu horridam,soedamque. Haec ad littus portata, in mare proiiciebatur, quo se proripuit&abscondit. Erin crima In S. Mariae Insula duo mercati sumus animalcula, cuniculi magnitudi
nem habentia,quorum rostrum porcinum erat,vivi vox eorum grunnitusque. Corpus eorum erinacei modo totum spinis rigebat, quatuor curtis pedibus suffultum .Ea tamen valdὰ ferocia videbantur.Hec ab incolis in salo intra S. Mariae minorem aliam Insulam perfluente captata fuerant. s.lis. ι, ... Ad Madaga carlatu australe,feles plurimae,Tamarindis victitantes reperiuntur,quq in arboribus illis degunt.biae oblongo tenui corpore sunt, rostro,cuto,pedibus breuibus, lauda promissa variaque. Gallina m In lava gallinarum duo genera sunt: quorum unum nostratibus simile est. ρί ' Altersi partim indicos seu Calecuticos, partim nostros vulgares praesentat. Haecauis mirabilis,&c:eteris valdὰ infensa est. Unde Indi,ludos exhibituri, nonnunquam duorum horum generum gallo sesectos ad pugnam immittunt, quam ita feruidὰ continuant urgentque, dum corum unus in planiciem cadat&expi-.DGrvmste ret Domini, qui huiusmodi gallos possident, multis interdum depositiscaxis certant,vter gallorum victoriam portaturus sit. Cuius, qui gallus vicit, is occisum alterum domum secum abripit cum deposito, S ex eo splendidum epulum parat.
crassa arundine Mam bus dicta nec minuae destuctibus Manos, Annanais Samaca.
arbor nuncupatur, copiosa in Iavavi locis indiae aliis crescit. Quibus vero regionibus haud nascitur,in illas fructus cius magna copia defertur,& eo maxima commercia agitantur. Palmae dactylife modo succrescit, cuius fructus dactylis quoque non absimilis est: adeo, ut haud ineptὰ hanc genus quoddam actyli sylvestris nuncupare queas. Nam&ipia folia cocos foliorum modo longa lataque Visuntur.Fructus huius primo casse seu inuolucro clauditur, dum florescens id se paulatim pandat dilatetque.Maturescente fructu fauescente, capsa illa decidit, fructus omnis expediculo crat siusculo Oblongoque suspenditur, non tamen eadem ubi- Ex Aretea, quemagnitudine existens. Alius etenim alio maior minorque est. Hunc omnes H lausitati cibo habent,& cum Bettele foliis mandunt,quibus nonnihil calcis ad- Indo mpana dunt. Huic edulio in tantum a1sueuerunt, Vt sine illius usu vitam tibi insuauem futuram arbitrentur. Tum viri tum foeminae toto die miscella hanc mandunt. Noctu quin etiam si interrupto somno vigilias agitant, ad Bettele suum rodendum illico redeunt. Huius usi gingiuas firmari, ventriculum roborari, ap
109쪽
petentiam cibi conciliari,&vomitionis causam tolli, profitentur. Huic enim postremo malo ut obvient, semper a pastu Bettele suum cum Arecci calae commixtum addunti
Buiete piperis modo, aut more nostratis lupuli crescit, palis appositis,si B.tuis. surrigens, cum id non possit surculi ipsius robore, qui tener est. Folia pistorum sunt,viridantia,ex quibus multum questus paratur.Nam nullus propὰ vicorum angulus est,quo mulieres Bettele no venum habeant cum Arecca. Extra undae σφηπιπι viam insula quaedam sita est,duobus praealtis montibus adeo conspicua,vtὰ terrae occidentali parte quoque post Bantam viderii eminentes queant insulae nomen est, o Musi. Haec tota Bettiae fertilissima est, sponte sua prouenientis. Iavani itaque ex illa integras rimas onerant quae tamen folia non nisi cum magna dissicultate avellunt cum ipsi nudi sint,& confine illud creberrimis urticis consitissimum aditi non facile possit. Illis in tantum persaepὰ uruntur, ut doloris acrimonia integro triduo non de aeuiat. Huic proxima Insiuia alia est,&ipsia monte eminentissimo celebris, V dicta: qu dulcium aquaru promatargissima praeternauigantibus est. His tertia accedit, rubra,aridaque, quae vel dedonginquo his binis notis suis internoscitur H sulphuris feracissima est. His omnibus Betuis uberrimὰ nascitur De Reguliso dominis harum , id auditu ridiculum venit,quod nec stent,sipiam nec sedeant quin post iuxta si seruulos suos habeant cistelliferos,qui arcula peculiari Betule, Arecta,calaem in pyxidusa, forcipem ad fragendum Areccas quod maturum aut vetustius aresit, viride tamen mollius est, momines manducantes quasi inebriato circumferant. De porrecta ergo hac mixtura sit quid mandant, primum succum profluum expuuntiqui rubri aut atri cruoris similitudinem habet, postea vero longiorem astucatione exuctum liquorem deglutiunt. Summa humanitatis quae amicis praestare possunt officia sunt hae ut demo Bettele sibi mutuo communicent& largiantur Ad fora profecturi, miscellam dictam in pastillos redigunt,quos soliorum loco habeant. In laua Cannae, grandes plurimae nascuntur, ex quibus plerunque do-ι' mos suas condunt in hac arundine scriptum est reperiri Tabaxir mo rei pretiosissimae loco in Ρersia habetur. Est autem Tabaxi nihil aliud, mam pinguedo quaedam ceu medulla cannae quam tamen nobis animaduertere nunquam contigit,etsi Iauanos insuper ipsos de hac re saepius percontaremur.' Mangu oppido probus fructus, promitur ab arbore, nuci nostrati simili, Marim spatiosius diffusa,paucis foliis intecta.Huius arboris fructu ,Maria dicti, ex ramulis suis dependent una ferἡ media modo incuruati, ex viridi flavescentes ita, ut limpidE rubeum praemineat, intus flaui villosique, lapidem intus contunentes, supra modum suaves sapidi, mensibus Octobri,Nouembri, Decem-hri maturescentes,&ubiuis locorum nascentes.Hi etiam cum alliod viridi Zin.
Eibere condiuntur. Ita tamen candescunt,& loco olivarum otaruntur.Non tamen ut hae, aequEamarum saporem offerunt, verum nonnihil acescunt, esui haud insuaues. Hi Mang ω'Achordicuntur. JD Annanas fructus pulcherrimus est.De hoc multi statusit, illo pulchrio rem&siuauiorem nullibi enasci Fertur a planta humili sparsaque Azeuarie , mis. semperuiuimispanici folio non absimilius primum viridis,deinde,si maturuit, aureolus,& nonnihil purpurans euadit,intus flavescens, & scissu molliculus, odorem fundens propE diuinum, justum maturis persicis finitimum praebes. Ex vino plerunque edsitur.Nam ventriculum valdE refrigerarit ob id si quidem suaves, non tamen aequE salutares sunt Succo abundantissimo turget, tam acri mordaci, ut si quis cultro illum secuerit, & hunc non abstersum una noctem reliquerit, crastino manifestὰ compareat, quam profunia succus cultrum ero-
110쪽
serit. Ananas saccharo condiri solent. Fructui huic irculus seu gemmula qua dam duobus tribusue foliis stipata connastitur, ex qua plantata nouum indiui duum succrescit, etsi prius diebus I . integris abiectum spretumque iacuerit. Iste clusa Lusitanis primum ex noua Hispania&Brasilia in Indiam allatus est, ubi iam frequentibus locis feliciter succrestit. ruma a Samaca fructu Iavanus est, mali citrei magnitudine, ex viridi rubestens, seporis acidi,interim probὸ succulentus qui intus grana nigricantia fouet. Folia ferὰ citri sunt,nisi quod rotundiora. Fructus haud adeo insipidus est, qui fac- charo plerunque conditur,4 Timarindorum instar contra omnes inflammationes, ardentesque febres adhibetur. Quinimo&in aceto muriaue astaru tur,non secus ac piper,allium,Mangas&Lingiber quomodo parati roborando ventriculo,aluique profluuio&dysenteriae mul tum commodant.
M AMAR INDOS arbor grandis, procera&latἡpania gignit cuius soli pistaciorum instar solliculos a sunt , sed tamen oblongiora.Flos eius primo sibi uber instar persicorum aut amygdalarum,prodit, qui p6st tamen albesicit. Ex hoc fila menta quaedam longiuscula prodeunt foras ex quibus dein fructus susipenditur. Hic fabarum nostratium maiuscul rum serε figuram habet, qui tam tum antἡ tum post nonnihil rotundior visitur. Quamprimum sol occumbit, solia
orbiculatim suum fructium inuoluunt, ut eum a nocturni frigoris iniuria tueantur. Idem sol si manἡ paulo supra Horizontem conscenderit,ium folia seruosus pandusito fructum nudant Tamarindi primbvirides, maturi cinerescunt, ita tame-t obscuri ruboris quid res eruent intus lignosis capstulis praegnantes sunt Pulpa autem ipsis interius phoenicea est, seporem acidum astringentem praebens. In ipso intus fructu tres quatuorque pressae fabae latitant. At bores quotannis bis pariunt,in campestribus spontὰ prouenientes, nulla cura excultae. Scipiasiarij amarindis in ardentibus febribus utuntur, nec minus in inflari malionibus&obstructionibus hepatis. Hi conditi sale ad nos in Europam arseruntur. In austrina parte, iuxta Insulam Madagascar arborum harum prouentus Gherrimus est, quae procerae pariter &foecundae fructus. Vno anno bis ferunt, qui incolis pro commeatu praecipuo seruiunt. Hos diuis ipsi, lauani vero Sumduas nuncupant. Duriacon in Iaua ex arbore nostratibus pomis altitudine simili prouenit. Fructus suavis quidem , sed primo tamen gustantibus propter odoris vehementiam,qui tosti aut putridi carpis est, aduersus. Foris, Ut castanea,asper est,c ius tamen aculei grandiores quadrangulares sunt Quilibet fructus tribus peculiaribus inuolucris intus donatus est , quorum quodlibet singulare suum granum seu nucleum continet. Fructus hic eorum omnium, quos India uniuersa profert,&optimus ω apidissimus saluberrimus a quibusvis censietur. Diu tamen non durat,sed horarius est ideoque breui esitandus. Idem in Baly quoque&Malacca uberius prouenit. Lantor lamna arbor est, cuius foliis Indi pro papyro utuntur. Est autem Loto ex genere Cocos seu nucum Indicarum. Folia eius viri longitudine aut maior