장음표시 사용
461쪽
seeum, quod exsiccans humiditatem, ex parie, reliquam constringens ad modum coriandri reducili qui massa dicitur ma-na . Haec ob nimiam siccitatem exsiccat folia, di depasta ventrem soluit. Sapit quandoque virtutem herbae supra quam cadit.Eiusdem essentiae fuit Manna quod Deus pluit hebraeis in desertoelicet accidentaliter diuersum i tum quia Angelorum ministerio preparabatur applicando activa passivis. Tum etiam quia omnem dulcedinem , di saporem videbatur ii
I 7. Zaccarum nascitur tu quibusdam orientis plagis in Sicilia, & alibi, &generatur in quibusdam anrudinibus , quae indicae appellantur, eo quod forte ex illis partibus alici translatae sunt. Ea istis arundinibus exprimitur Zaccarum ,
est ad modum salis cadidum quando est
purgatum. Rubrum est solutivum. Al-Dum est optimum ciborum condimentum:
De Iride seu arcu rasessi ct 8. D Ro intelligentia huius mirabi-
L lis impressionis, notandum I. triplicem esse radiu,scilicet rectum, reflexum & refractu Radius rectus est ille qui
per lineam recta per medium extenditur, quod fit cum medium in raritate, aut de-utate est uniforme . Radius reflexus est ille cui occurrit medium , ratione cuius non potest ulterius procedere, & sic cogitur retrocedere . Radius refractus est qui nec habet incessum rectum, nec reflexum, sed habet medium non . eque desum, aut rarumper illudque res angitur, ut accidit cu medietas hacesi est in aqua, qui in medio fractus apparet. I 6. Notandum a. triplicem esse svisionem, scilicet rectain reflexam, & refractam. Visio recta est cum aliquid directe videmus . Reflexa qua nos vid mus in speculo. Et refracta qua videmus per speciem rcfractam, ut cum quis ponit in catino pleno aqua denarium, &
distans ab illo quantum possit superfie
aquae cernere, in illa videt denariu quod maior apparet ex refractione specierum
facta per aquam, & quod ab illo Ioco Gne aqua viciere non posset. Iso. Notandum I. quod eolores
Iridis multi sunt . Primus est niger qui fit vel per adustionem sicci terrestris, vesper priuationem luminis,vel per nimiam opactatem, secundus est albus, & causatur a vapore humido subtili in medici aeris calidi situatus , qui calor cum disi greget', & rarefaciat nubem , radsi Solis
eam penetrant,& albam apparere tacturi
Cui si admisceatuoplus de fumoso subtili quam de humido apparet color cr ceus clarus. Τertius est rubeus ad instar clarae pvapurae, & causatur a vapore humido fumoso admixto cum terrestri adusto per quem nubes addensata recipiens radios solares apparet rubra clara . Est etiam rubeus obscurus quado vapor habet multum de terrestri adusto incipiens inflammari, quo magis enim nubes deis illo participat eo magis nigrescit. Quartus est color viridis & fit ex crassori materia nubis roridae cum stillare incipit , cum a radiis repercutitur,habetque temperamentum ad colorem viridem, scili' cet humorem aqueum indigestum . Ex quo obiter collige quare color viridis conferat visioni, quia est temperamentiaquei sicuti est potentia visiua,siue organum ipsius . Isti colores non sunt veri ,
sed ficti, cum veri causentur in corporeis opaco ex diuersa temperiar primarum qualitatum. I I. Notandum .pro maiori intelligentia dicendorum, quod speculum est
corpus terminatiuum ex sui natura politum , & tersum: est terminatiuum quia
non debet esse diaphanum, sed opacum ut metalla, lapidesque pretiosi, vel dia-phanum ab oppaco terminatum', ut vitrum cui supponitur plumbum, vel Mercurius . Fit speculum per condensationem diaphani, vel per altam prosunditatem non bene illuminatu; densitas enim,& profunditas non bene illuminata pro opaco deseruiunt, ut species resectant
462쪽
In libros Meteororum Aristotelis 44
Variae sunt speculorum species , alia sunt plana, Alia concaua, & ista representant obiectum in maiori magnitudine,alia con
asa. His positit. Variae fuerunt antiquorum Philosophorum sententie de Iride. Aliqui namque dixerunt, quod singulae guttae aquae cadentis sint quaedam specula, quae Solis imaginem reprosentat, di omnes illae imagines, quasi confunduntur, & in arcum transeunt. Sicut enim via Iactea sunt plures stellae, in gyrum positae, se arcus caelestis sunt plures Solis immagines, a pluribus aquae guttis representatae, de in gyrum positae. Alij alia dixerunt a veritate aliena. Melius dixerunt illi, qui putarunt Iridem esse Thaumantis, idest admirationis filiam. Vocarunt aliqui Iri dem Iunonis arcum. Aliqui & bene diuinae intelligentiae, aut sapientiae signu. Hine Eccles 3. dicitur. Vide arcum , ct benedic eum qui fecit illum : valdespeciosus est in decere suo, M. I 33. Communis sententia est, quod causa effetens Itidis sint radii solares,&causa materialis sit nubes rorida. Et fit hoc modo. Antequam nubes in pluviam resoluatur, sequentia praecedere solent, quando pluuia post Iridem sequitur. Primo quod nubes sit nigra, densa, & concaua. Secundo quod illa nubes incipiat rorare. Tertio , requiritur quod roratio sit crassior. Quarto, quod isti rorationi sit permixtus aer , qui praedictae rorationi antepositus induit quasi rationem speculi, aut diaphani recipientis in se ,& transmittentis ad nos varios nubis colores pro ratione raritatis, densitatis,&c. ut dictum est n. Iso. Igitur Iris trahit ex Sole colores,ut cecinit Virgilius a. Aenead. Mille Irahit
varios aduerso Sole colores. Apparent namque colores in nube ex lumine a Sole ii eam transmisso, & ad nostrum aspectum repulso, varie modificato, quod duplici experientia ostendi potest. Prima cum quis diffundit aquam in aerem Soli obuersum tunc enim in eo aere varii apparent colores quales in arcu refulgent. Secunda in collo Columbae cum illud vertit eκ aduerso radiorum Solis. Facit etiam ad . H. Gabr. P0sica.
hoe quod cernimus in aere lucernae lumen ambiente cum praehumidus es densus,
infectusque nigrore inliginis a fiammia
defluentis, M. I sq. Sed quae res I. an possint eodem
tempore simul essici plures Irides Resp.
affirmative, primo si utraque fiat directe a Sole, ut cum Sol medium caeli tenet, &nubes aptae ad receptionem Iridis ita sunt dispositae ut una sit in oriente , ct alia iiDoccidente. Secundo si una fiat diredie a Sole,& secuda ex reflexione primae,haec in men debilior erit ,& colores habebit quasi evanescentes. Notant aliqui quod secumda Iris habet colores opposito modo a prima . Nam prima habet colorem nigruin profundo, postea sequuntur aliI, at secunda habet nigrum in ultimo circulo, quia tunc reflexio fit opposito modo, sicut cum quis se respicit in aqua, habet enim
caput in profundo ,& pedes in superficie.
I S. Quaeres et .an ante diluuium suerit arcus caelestis 3 Negant aliqui, quia a Deus videtur ponere arcum celestem in signit quod non amplius immitteret aquarum diluuium. Communis tamen sententia est, quod etiam tunc fuerit arcus caele-
sis, licet non fuerit tune positus in signuquod non amplius diluuium esset. Cum enim Arcus eaelestis sit quoddam meteorum causam habens naturalem, ut nubes tali modo posita,& Sol sic suos radios
vibrans, non debet tunc negari. Notant
aliqui, quod arcus caelestis dupim diluuiusgnat, scilicet aqueum in colore caeruleo , di hoc non amplius erit ex diuina promissione. Aliud igneum in colore rubeo, de hoc erit in nouissimis diebus . I 6. Quaeres s. an etiam Luna causet Iridem ut Sol 8 Reip. assirmatiue , Iris tamen Lunae alba est,tineis sub nigris distincta. Ratio est, quia lumen apparens in noctis obscuritate videtur album,quoniam
per frigiditatem noctis nubes in qua arcus lineatur fit densior, at radij Lunae eum sint imbecilles non possunt nubem illam trania fundere, sed in illius superficie recepti de-hiliter reflectuntur; unde ex Obscuritate noctis, ex densitate nubis, S exl debilitato
radiorum, color albus in arcu conspicitur,
463쪽
qui causari non potest nisi in decim , quarte nocte post plenilunium. I T. Quaeres φ. quare Iris solum s
micircularis apparet , & nunquam cum
integro circulo Θ Aliqui respondent hoc ideo esse quia moles in qua causantur est rotunda , Sol autem non potest totam illuminare, ac proinde solum dimidia illuminari videtur. Conimbric. relinquunt huius rei rationem perspectiuis. Dicun-cunt ergo Perspectivi quod oeulus videntis centrum est Solis, & Iridis ; unde non potest Iris videri nisi Sol sit a tergo,& Iris ante centrum in eadem linea , ut si Sol est in orientearis sit in occidente, &e contra, & sic cum iris sit in opposito Solis, sequitur quod, non tota nubes illuminabitur , sed tantum medietas. Vt autem Iris videatur ad modum arcus,seukmicirculi, non est necesse quod nubes sit rotunda, nam videmus quod radii solares transeunteS per foramina quadra is oblunga, &c. paulatim producunt lucem rotundam; cum enim radij sint rotundi , paulatim uocantur ad suam rotundit
r38. Quaeres s. quaenam sint praesagia Iridis Res quod Iris Lunae magnam
Praesignat tempestatem, magnam aurae instabilitatem. At Iris Solis, nunciat aquam , quia cum fiat ex nube rotundia quae iam parata est in aquam resolui, aquam affert. Quod magi verum est qua-
do ventus sat contra Iridem , quia tuuc nubes a Sole elongatur ; quod si ventus flaret aduersis Solem, denotat serenit tem,quonia nubesad Solem accedens facile resoluitur. Pro quo nota,quod tribus
modis calor Solis potest se labere ad vapores qui sunt materia nubis . Uel illos consumendo, & resoluendo v. g. in aerem , & hoc modo ex illis nec fit nubes, nec pluvia causatur. Vel eos trahit ad secundam aeris regionem, & tunc fit nubes , & ex illa pluuia. Vel denique nec resoluit, nec in nubem conglobati sinit, Iris fit ex nube , & vaporibus secundo modo consideratis, qui nisi consumentur ob nimium accessum ad Solem , in imbrem resoluentur.
De Fontibas, o Fluminibus .isy, D intelligentia dicendorum
L notandum I. quod sicut aetpartitur in tres regiones , scilicet supremam, mediam, & infimam, ita etiam te ra rem in tres regiones partiri poterit . Prima, & suprema est ista quam nos pedibus calcamus , superquam est mari , sunt fontes, & flumina discurrentia. Secunda est illa usque ad quam virtus Solis,& Astrorum pertingit, gignendo metalla, geminas,&c.Et tertia est illa ad quam vi tus Solis,& Astrorum non pertingit,& in
qua nulla fit generatio ex priuatione vi tutis solaris, & astrorum, & ad centrum, seu versus centrum vergit, illudque circumstat . I 6 o. Notandum a. quod cum natura vacuum abhorreat, & in terrae visceribus multae, grandesque cauitates pateant Oportet quod tam aer, quam aqua illuc commeant, ille descendendo, ista ascendendo virtute astrorum . Illae ergo cauitates aqua, aere,vaporibusque plenae possunt esse principia fontium, fluminumve. De aqua nulli potest esse dubiuin , ut ex dicendis constabit ; de aere etiam constat, aer namque admixus vaporibus a loci frigiditate adensatur,&per humiditatem grauescens in aquam conuertitur.Vt videmus in sublimareri, seu alambito , qui halitum 'per frigiditatem e trinsecam condensans , aquam foris distillat. Sic in terrae specubus , ac cauernis,, ubi per rimolas aer, & vapores per- reniter succedunt , in aqua perenniter conuertuntur. Unde signum latentis aquet sunt iuncus aquatilis, canna leuis, rubus
validus, falix lenta, populus virens , &arbores quae sui natura foetici proceritate
luxuriant, ex Cassio loro lis. 3. var. Si gnum etiam latentis aquae est , cum de
stendente Sole ponitur lana sicea in olla rudi clausa, quae in terra pemoctare si nitur, ubi aqua suspicattir, quod si mane inuenies Ianam humidam , prope erit Aqua
464쪽
In libros Mitteorciri, in Aristotelis. 443
aqua . Aliud etiam signum aquae est , quod ibi reperiatur,ubi mane sole adueStante columna tenuissimi fumi cernitur , tunc enim tanta terra fodienda est, qua ta fuerit altitudo columnae.. I 6 I. His positis. Prima sententia est, quod fontes , & flumina fiant ex aqua pluuiali quae descendens ad cauemas terrae eas replet, quae postea paulatim exiens causat fontes, & fiumina. Sed haec
sententia falsa est, nam constat quod non solum hyeme quando est multa pluutio, sed etiam aestate quando non pluit fontes perennant. Tum quia fontes non eodem modo aquam emitterent , sed valde diuerse, quando cauemae sunt plenae , &quando non. Tum etiam quia in aestato, di ubi parum pluit, cauernae deberent esse vacuae , & siccae. Denique quia redit communis difficultas quomodo aquaeκ cauernis ascendere possit ad locum fontium , maxime cum fontes generantur in cacumine montium ,&c.
16 a. Caelebris est sententia Aristoteles hic lib. I. cap. I 3. quod fontes, & flumina generantur ex aere, & vaporibus in aquam conuersis, qui guttatim in aliqua terrae parte collecti, postea seras prodeui:
quod etiam fieri potest in cacuminibus
montium. Ascendentes namque vapores
usque ad cacumina , ibi a frigiditate circumstante innigidantur , in aquam ver tuntur , & distillant, ut in sublimatorio, seu alambico. Montes namque sunt magna qilaedam sublimatoria. Aristotelem sequuntur Alexander, Olympiodorus, Auer. Aegid. Venetus , Parisienses , aliique permulti.
I 63. Coeterum sere communis Sanctorum Patriun sententia est, quod sentes, & flumina a mari generentur. Sic D. Basil. B. . Hexam. D. Hierony, ad cap. I. Eccles. D. Isid. G. 3. Orig. cap. 2 o. D. Dama . .ca's. Hugo de S. Vict. ad illum locum . Fons ascendeΩι ὸ terra. D. Tho. in ta diari I . q. I. ad s. & alii plu-πnquam senten*am tenuit etiam Plinius lib. a. cap. 6 . Colligunt Sancti Patres sua mitentiam ex illo reccies. I. Omnia --- intrant in mare or mare non redun-
dat: ad Deum unde exeunt gumina, reueristuntur , Ut iterum quant .r64. Nostra sententia duobus conci . explicatur. Prima conci . Sententia Artia notetis habet locum in quibusdam fontibus , o minibus ex ruibus non multum aqua procedit, ct quae aprincipio creata non fuerunt, sed postea producta. Patet concl. nam Deus a principio produxit tum sentes , tum flumina, ut constat ex lacra scriptura Gen. a . ubi dicitur quod in medio Paradisi erat fons qui irrigabat superficiem
terrae , non potuit autem tanta aqua produci ex vaporibus in aquam conuersis .
Similiter dicitur ibidem , quod cx Paradiso exibant quatuor flumina quae totam
terram irrigabant, quae certe flumina non poterant originem trahere ex vaporibus.
Tum quia probabile non est, quod fontes, & fiumina quae a prima sui erupti
ne amplissimas exhibent aquas ex vapore , & aere in aquam conuersi possint generari . Hoc tamen dici potest de minoribus sentibus qui paruam dant aquam ν& minimos habent alueos, isti namque gigni possitiat ex vaporibus , & aere itis aquam conuersis , & guttatim distillantibus, licet postea excrescant ex additione aquae ex alijs partibus distillantibus
i 6s Secunda concl. Communiter tam fonter , quam flumina ex mari generansur. Hoc docent, & docere volunt Sancti Patres nu. I 63. citati Ratio est, quia tanta
fontium , fluminumque aqua non nisi amari extrahi potest, non a vaporibus, aut aere in aquam conuersis, neq ; ab aquis pluuialibus in cauernis receptis, ut diximus . Tum quia non potest reddi ratio
cur mare non crescat ex quotidiano accessu tot magnorum fluminum , nisi quia tanta aqua rependitur , quanta regressu detrahitur. Vnde aqua quam Tyberis defert ad mare eam per occultas terrae rimulas , & venas ex mare detrahit. Non
nego tamen quia etiam aqua pluuialis non multum faciat ad replenda fiumina ,
ut patet ex eorum redundantia cum multum pluit; sed haec non prima, & originalis cauta sontium, & stuminum est: sed potius secunda, aqua pluuialis namque Κ k k a in ter-
465쪽
In terrae sinibus inclusa , ab eiusdem teriarae siccitate expulsa ad flumina descendit,
ut reuertatur ad locum ex quo extractia ,
est medijs vaporibus. Multum etiam facit ad fluminum incrementum nivis liquefactio, ut nota docet experientia. 166. Modo soluenda est comunis dissiculea sa quo scilicet eleuetur aqua maris, ut ascendat usque ad cacumina montium vi sons ibi causetur. Seneca lib.3. Natur. . AN. II. Putat quod in terra sint quaedam venae,sicut in animali in quibus sicut sanguis in venis , aquae excurrant . Sed in terra vel non dantur istae venae, vel dato quod dentur non potest aqua per illas ascendere, hoc enim est proprium vitientium. Alij volunt quod terra sit sicut spongia quae fuga aquam , & ad partes
quascumque reddit pro rei necessitate . Alij etiam volunt, quod aqua maris in terrae cauemis inclusa sursum pellatur aterne grauitate . Magnus Albertus hoc loco putat , quod aqua maris trahatur sursum a vaporibus, sed no videtur quoin modo vapores possint tantam aquam quandoque attrahere,&c. Melior videtur sententia D. Thomae, quod aqua maris trahatur sursum virtute Solis, & astrorucommunis boni gratia , & sic tracta per poros terrae deponit salsedinem . Isto
motus licet sit contra naturam particu larem aquae, non tamen est contra naturam, & inclinationem vitiuer Hem eiusdem qua inclinat in bonum totius . 167. Sed quaeres I. ex quo proueniat quod aliquae aquae sint frigidae, &aliae calidae Resp. prouenire ex diuersitate locorum cx quibus distillant; nam aquae ex natura ura sunt frigidae, inces scunt autem vel quia transeunt per sulphur, & bitumen ; vel per ignem subterraneum , &c. Aquae sulphuratet pro sint neruis i aquae aluminatae paralysi . Aquae vitrosae, & bituminatae ad purgationem sunt. 168. Quae res et . quare aliquae aquae sunt amarae, aliqus salsie, &c. Resp.qiiod aqua natura sua nullum habet saporem , nec odorem, nam sapor, & odor sunt secundae qualitates causatae ex varia per
mixtione primarum, quae permixtio eum in Elementis non reperiatur, neque iscundae qualitates reperientur; tamen re periuntur quandoque etiam in aqua ex permixtione alterius liquoris, vel per co- tactum alterius corporis. Unde a ua transiens per loca aluminosa redditur acerba; transiens per loca nitrosa est amora; transiens per loca selsa redditur filita. Eadem' ratione varios recipiunt aquae odores,unde aliquando ita grauiter olent
ut superuolantes aues enecent.
I 69. Quaeres 3. qugnam aquae sint silubriores Resp. quod illae quae leues, tenues, lucidae, nulloque odore, ac sapore conditet. Aqua ultra modum algens, est sanitati obnoxia, quia impedit deco etionem, inducit eruditatem, &est ventrionerosa . Aqua quo magis est subtilis eo magis est leuis . Aqua subtilis citius calefit, citiusque frigefit, quia facile ab agente calido invaditur, & penetratur, eoque remoto facise restituitur in pristinum. Aqua erumpens ab oriente Iaudatur si tamen per terram puram, & crasisain percurrat, quia Solis calore decoquitur . Quo magis aquae distant a principio selubriores sunt. Si aqua scateat Anguillis est signum bonitatis aquae, st-eus si scateat Testudinibus . Aquae palustres, lacustres, & niuales damnantur , quia illae per eontinuam Solis percussi Dem crasiae redduntur,eo quod Sol attrahat partes subtiliores. Isti erassς,& durae sunt, quia dum nix gignitur aqua se tilis exprimitur, & crassa in niuem condensatur. Aquae Ruentes magis bonae sunt quam puteales , quia istae non decoquuntur a Sese . Expurgantur tammis supponendo duram, grossamque arenam, aut glarcam, aut sabulum masculum; itε purgantur per pisciculos, & per continuam extractionem, & commotionem,ut
fit in cistemicdomesticis . Aquae optime sunt quae discurrunt per venas auri, d inde argenti. Quae per venas serri minobonae sunt, at pessims, quς transeunt Permineras stis . Sesent aliqui hic reser quosdam mirabiles sontes , & quaedam,
flumina portetosa sed ista ad nihil desere
466쪽
In libros Meteoroium Aristotelis. 44s
uiunt. videantur Conimbrie. hoc Ioco,& alis. Et expositores in illud . Benediacius ins Damino.
r7o. r Aris ortus , & origo a Deo 1 I est in ipso mundi exordio .
Prius mare totam terram occupabat, P
stea Dei imperio in unum locum coli ad mortalium utilitatem. Aliquivi Burgensis,et Catharinus ad I. cap. n. M. nus in comment. I. para. et ante istos Marcus Tuli. lib. a. de nat. Deor. et alii volunt, quod mare sit altius terra , ita enim requirere videtur elementorum dispositio, et te se aque natura, quae curro sit nobilior, liibtilior, et leuior terra , supra eam esse debet. Ex alia parte S. Pater Aug. inna Ips. D. Chrysost. hori ad populum. Aegid. lib. 2. Hexam. cap. 27. Lippomanus, Caiet. et alij ad cap. I. Gen. oppositum tenent.
vocat D. Thomas I e. q. 69. an. r. nam
cum Deus creauit aquam eam posuit ta- qua in globum distinctum, supra terram, et sic licet fuerit in locum unum congregata , non ob id constituit unum globum cum terra , sed remanet globus diuersus,
ac proinde cum non sit intra terram , debet esse supra terram . Hinc pro miraculo habetur, quod aqua in locum unum fuerit posita et altior terra , et non inundat terram, non declinando in decliuio, etc. Quocirca psal. Io . dicitur. Terminῶnfami quem non transiredientur, neque conuertentur operire terram. Ubi dici videtur , quod naturaliter aquae deberent Operire terram , tamen hoc non faciunt ,
Jjeci sic disponente, qui illis terminum assignauit, quem transgredi non possunt. Et Iob 38. dicitur. Quis conclusit o Tys
mare, 'uando erumpebar quasi de vulva procedens , cum ponerem nubem υessimentum
eius, ar caligine illud quasepannis infantia obuolueremeCircumdedi illud terminis messo posui vectem, et ostia, o Lxhvsae harvenies, o non procedes amplius, et hic comfringes tamentes furitas tuos . Et Ierem. I. legitur. Posui arenam terminum marcer ceptum sempiternum, quod non str eribit.
Aliqui non improbaviliter volunt, quod non adseribatur miraculo, nec speciali virtuti diuini quod mare non operiat terram, sed propensioni naturali quam habet aqua, ut se conglobet in figuram rotundam, & per hoc non Rest. Probant experientia, videmus namque aliquando aquae guttas non fluere, ne forte ami tant illam figuram sphaericam.
babilis est, & habet pro se testimonia sacrae Scripturae, na piat. 23. loquens Psalmista de Deo Creatore, dicit quod mundum fundauit super maria; sic enim dicitur. I e super maria fundauit eum. Et psal, I 3 s. dicitur. ii μm it terram super aquas. Et psal. Io 6. habetur. Qui descen
dunt mare in nasibus. Haec loca non obis
scure indicant eminentiam terrae super aquas. Quod si quaeras quomodo aqua,
quae totam terram tegebat, modo eam
nec tegit, nec altior est secundum hane sententiam. Respondent huius sententiae auctores , quod Deus ingentes cauitates, ct sinus in terra aperuit, in quibus aquae pars, quae terram operiebat clauderetur. Ambae istae sententiae probabiles sunt. Prior tamen videtur magis coici is Sacrae Scripturae. Loea Sacrae Scripturae prosecunda sententia, eam non confirmant, dato enim quod terra sit altior aqua,non ob id, etiam secundum auctores secundae sentetiae,terra est fundata super aquas cum certum sit quod infimum elementa sit terra, sed dicitur terra firmata, aut se data super aquas, quoad eam partem terrae, quae manet discooperta, haec enim dieitur fundata super aquas , aut supremaria quia in cauernis illius est aqua, supra quam videtur fundata . Dicuntur etiam homines descendere mare in nauibus , quia respectu aliquarum Partium terrae mare est demissius, non respectu totius globi.
467쪽
44 6 Disputatio XI. Dubium XVuil
moueariit Resip. quod quatuor. Primus est quo mouetur 1 ventis. Secundus est quo mouetur ab Oriente in occidentem, quem aduertunt illi qui vadunt ad nouum orbem, nam uno v. g. mense eunt,
de quatuor mensium spatium requiritur pro redditu. Huius motus causam assi gnant cutium syderam, quae maxime in-tiuunt in mare. Tertius motus est a Septentrione ad Austrum, huius causa est altitudo terra borealis a qua diuersa numina scatent, quae in partem contrariam mouent mare. Quartus motus est quasi orbicularis, qui experitur in mari veneto defluens ad meridiem versus Flamminia, inde Apuliam versus, postea ad ortum
Solis declinat, Est alius motus,& dicitur fluxus, & refluxus, seu sstus , qui in diuersis locis diuersam habet durationem. In aliquibus locis mare senis horis intumescit, de senis detumescit. In quibusdam locis quaternis horis accedit, octenis recedit. Cambaiar in India horis triginta accedit, & binis recedit. Huius motus causam communiter luna faciunt, quatenus radijs solaribus irradiatur. Ra tio est quia experimur quod mare secundum diuersos Lunae periodos mouetur. Nam sicut cεlum in quatuor pariter,sic&mare; unde quatuor extant puncta, scilicet ortus, & occasius, vertex diei ,& noctis; unde bis Ruit, & bis refluit. Fluit
quando Luna ascendit ab ortu, usque ad meridiem . Renuit cum declinat a meridie usqtie ad occasum. Iterum Ruit ab casu usque ad mediam noctem; & refluit a media nocte usque ad ortum . Comprobatur, quoniam plenilunio maiores fiunt aestus . Finis huius motus est ne aqua maris putrescat.
est sententia Aristotelis quod procedat
ex multitudine exhalationum adustaru ,
quae a ventis delatae in illud decidunt. Tum quia aquam maris Sol suo calo concoquit, & partes subtiliores ad se traiahit, crassiones hinc inde disperguntur iα. suprema aquae superficie, quo cum adustae sint, salsedinem causant. Sapor namque non fit nisi ex permixtione humidi, di fieci, terrestris, & ad propomonem conceptionis variatur sapor. Nam si h ne materia sit digesta causatur sapor dulcis a si male spliticus, vel ponticus.Sapor agrestis fit quando siccitas terrestris minus est decocta , quantum requiritur ad rqualitatem . Acutus fit ex Arti digestione. Siccitas enim non aduritur, sed digeritur. At quando adusta erit, tunc
ibi reperietur salsedo, sapor proximus adamaritudinem, ut patet in sudore, lotio,& lixivio . Quod autem salsedo aquae marior fit modo dicto patet, quia aquae maris exsiccant, & calefaciunt, imo &vicinioribus locis caliditatem inducunt. Additur grauitas aquς , & grossities aptior ad sustentanda pondera, que gross-ties no nisi ab exhalationibus adustis per
calorem causatur. Ideo autem lacus, && fluuij minime sunt salsi, quia non qua
cumque siccitas terrea adusta causat salsedinem , sed magna copia illius, quartantum in mari reperitur.
I7s. Aliqua breuiter etiam de terra dicenda sunt, & I.quaeres quanta sit terrae magnitudo, seu ambitus ξ Resp. quod
de hac re variae fuerunt scriptorum sententiae , nam Aristoteles putauit esse mil- Iiaria sciooo. Eratosthenes milliaria 3r oo. Hyparchus 346as. t toto meus milliaria ars oci. Alphagranus a qov.
At Astrologi , & Cosinographi volunt,
quod sit rςo8o. Huius rei diuersitas orta est ex mensurarum dissimilitudine, vel forte ex aliqua deceptione.
tione esti sit ad instar puncti Est hoc comune dictum,quod aliqui sic impugnant, nam terra longe, latequε diffiisa , est dis uia per quatuor sui partes,scilicet Eum
pam, Asiam,Africam, & Americam,qt in
ob vetustatem nouus mundus appellatur . Tum quia Luna non est punctum ,,
nec quasi punctum respectu sui, & aliorum callorum , & tamen est minor terra,
ut omnes tradunt, & nos diximus disp. de caelo I ergo neque terra respectu caeli erit punctum,aut quali punctum. Si illud dictum, esset veru quod terra esset punctu sesset omnino falsiam propter argumenta' alia
468쪽
In libros Meteororum Aristotelis
rillata , sed est, quod terra est instar puncti, idest quod videatur punctu,quatenus
coparata ad coel fi vastitate,& maxime firmamenti videtur habere insensibilem magnitudinem. Constat , nam unaquε- qtie stella firmamenti etiam minima, quet visu notari potest est maior quam tota terra, ut diximus loco citato ,& tradunt Astrologicum Alphragano disserentia .& tamen videtur quasi punctum , ergo a fortiori idem dicendum cst de terra in comparatione firmamenti . Confirmat hoc argumentum mphragani, Ptolomaeire aliorum obseruatio, quia ex quacum que terre parte caelum quis respiciat semper videt illius medietatem, & sex signa
Zodiaci apparentia supra Hori Zontem , quod si terra non esset respectu caeli admodum puncti no diuideret oculus ori-γontem in duas aequales medietates. 177, Quaeres 3. quaenam sit causta immobilitatis terra Terram esse immobilem de Glo docuimos, cuius oppositum ab Ecelesia reprobatum est. De causa autem immobilitatis illius, variae fuerunt antiquorum semetiae. Nam Thales Milesius dicebat,quod idcirco terra est imm bilis,& in praeceps no ruit, quia ab aquis fulcitur. Sed quid fulcit aquas ut non ruant & quomodo terra ab aquis sulciri potest e Democritus, & Anaxagoras terra immobilitatem tribuunt magnitudini figurae, eo modo quo corpora in Iatitudinem protensa in aqua supematant. Sed reijcitur, quia terra non lata, sed rotunda est. Xenophanes , & alij dicebant quod causa immobilitatis terrae est, quia ex una parte protenditur in infinitum, infinitum aute moueri non potest. Sed haec sententia falsa est, tum quia constat terram esse rotundam; tum quia si protenderetur
in infinitum, non possent circum eam m ueri eaeli; tum etiam quia constat terram non habere illam extensionem infinitam, nam neque apud antipodas eam habet. Anaximander putabat terrae immobilitatem ex eo prouenire , quod aequaliter distat ab omnibus mundi partibus, ac pr inde non est maior ratio cur ad hanc potius
partem,quam ad illa moueatur. Sed neque haec sententia placuit Aristoteli, quoniam illa perplexitas fictilia est, si enim terra secundum se esset mobilis etiam si distaret aequaliter a partibus mundi hoe nihil ossiceret. Communis sententia post Arist.
est causam immobilitatis term esse natiua eius grauitatem, qtiae cum maxima sit reis motiorem a caelo locum petit, sicut leuia pro ratione leuitatis viciniorem caelo locupetunt. Locus autem a caelo magis distans est centrum ad quod terra tentit . in eoque conquiescit . Hinc psal. io 3. dicitur Fondasti terram superflabilitatem suam non inclinabιtur in saeculum seculi. Et Iob a 6. habetur. Qui appendit terram super nihilsi. I78. Quaeres q. an terra sit nobiliores ijs elementis e Non desunt qui id affirment , nam alia clementa irrequieto motu agitantur, terra autem semper illat suo perfruens centro, in eoque quiescens, dum alia vagantur suam quaerentes quietem, suumve centrum . Perfectius autem' est
esse in statu quam ad statum pergere: perinsectius est perfrui quiete,quam illam quaerere; persectius est centrum possidere,qua ad illud possidendum conari. Ali; probant perfectionem terrae super alia elementa egeius beneficientia ; beneficientia namque est signum magnae persectionis rei benefacientis, cum sit tanta eius persectio, ut eam eructet: alijsq; communicet. Quantum autem terra sit benefica, maxime erga homines, constat; nam eos nascetes excipit.Natos alit, mortuos recipit. Aqua rigestiein grandine tumescit in fluctus t aer furie procellis: ignis terret fulminibus . At teriara homini non irascitur, quia si quando
concutitur, aliunde est, scilicet ab aereis, igne, aut exhalationibus in eius visceribus
vltro inelusis, & sic terra ex se mitis est, placida, & indulgens. Hinc est quod apud
antiquos nomen matris obtinuit, sicut caelum nomen progenitoris. Terra enim ut
pia mater semper ad nostras commoditates attendit. Pro nobis in suis visceribus procreat auri, argenti gemmarum, metallorumque opulentiam. Nostri intuitu,magna fundit largitate herbarum, arborum s fructuumque genera . Ali; etiam probant terrae praestantiam ex maxima cognatione
469쪽
quam supra alia elementa habet eum homine, tum ex eo quod ipsa maiorem habet partem in homine quam alia elementa . Tum etiam ex eo quod sicut in homino sunt venae in quibus sanguis continetur, di fluit, sic in terra sunt quςdam aquaium venae ex quibus aquae quandoque erumpunt. In homine sunt partes duriores, ut ossa,&molliores ut caro, ita in terra sunt partes duriores ut lapides, & molliores, ut arena, puluis, argilla, &c. Nihilominus communis , & vera sententia est quod terra sit infimum elementum, quod & ex crassitie, fie&ex distantia a caelis,&ex infimo loco colligi potest; ea autem quae in oppositum adducta sunt probant maiorem terrae excellentiam supra alia elementa tantum secundum quid non simpliciter.
De Metallis.179. metallis haec breuiterquς- runtur, quaenam scilicet sit metallorum materia, quenam causa cri- ciens quo in loco generentur, & quaenam sint metallorum species. Quantum ad materia Alchymiste putant esse sulphur, bc
argentum vivum , ex his enim pro temperamenti, & mixtione varietate generatur, modo aurum, modo argentum, &c. Huius sententie fundamentum duplex T. quia invenis metallorum reperiuntur sulphur ,&argentum vivum. a. quia ars chymica utitur sulphure, & argento vivo ad coficiendum aurum, de argentum.Sed utrumq;falsum est, na aliquando obseruaui, quod tria, quada auri vena non erat nec sulphur,nec argentu viuu. Nec utuntur istum illis ad conficiendu aurum, &e. Magnus Albertus putat quod metalloru materia sit humor pinguis , quia cli metalli liquescunt in dictum humorem resoluuntur.Gregor. Agricola vult quod sit aqua terrae mixta.COmmunis sententia post Arist. est, quod materia metallorum sit vapor humidus in visceribus terri, de in locis saxosis copressius a siceitate, di frigiditate, tum terre , tum lapidum.
185. Causa efficiens principalis metaIlorum est Sol cum alijs astris: nam Soli tribuitur generatio auri, Lunae argenti, Me curio mercurii,Saturno plumbi,ut diximus de caelo, Venus est super ars, Mars super ferrum,Iuppiter super stanum, dc electrsi,&c. vide disp. de caelo dub. I 6. Locus praecipuus in quo metalla generatur est saxosus, S montuosus,locorumq; umbra coopertus& licet quedam flumina aurum secum ferant, non tamen in ipsis generatur, sed vel in speluncis e quibus latebris exeunt, vel in ripis continuo fluxu ab ipsis derosis .
18 a. Metallorum species communitur numerantur septem , scilicet aurum , argentum, es, ferrum , plumbum, argentu
vitium , ct stannum . Hs species quo magis abundant humiditate , eo magis sunt fustia, ut plumbum, & stannum, quanto magis participant de sicco , eo magis sunt ductilia, ut ferrum, & calybs, at aurum, &argentum, quia mediam temperiem habet humidi,& sicci,cum forti decoctione, ideo partim fusilia, partim q. diustitia sunt. Hinc omnia metalla dum liquantur minorantur prster aurum, quia propter decoctionem partes crassiores separantur a subtilioribus, at aurum quia fit ex subtilissimo vapore humido, & ex subtilissimo terrestrifcco, ideo non minoratur dum in ignoebullitur. 183. Conueniunt metalla quod excepto argento uiuo omnia sunt solida. Ideo autem argentum vivum etiam in matrico est liquidum , quia procreatur ex vapor in quo aquae humiditas nimium excedit. Omnia metalla igne liquescunt, omnia ductilia sunt, & percussa dilatantur. omnia ponderosa sunt, ob materiae spissitudinem,& compactionem; aurum autem caeteris grauius est, Iicet non desint qui dieant, quod tantae ponderositatis sit plumbum, quantum aurum, quia utrumque aeque continet causas unde grauitas generatur, de quo in lib. de generat. Et hςc de me
470쪽
AUructio a singolari suffuit, ut praesuppe-nat cognitisarem illius presensum . disp. .
Abstractio facilior quod diffl. a. m. q. Acci ni semipuest dupliciteri dis . s. num.
a 3 . Accidens nan potest dici natara. dis . . s. Acridens idem namero non potes inormare ait diuersasubiecta. disp.a. u.366. Aceldentia inde educan ur. disp. a. m38 . Aeridentia qua conueaiunt oeciei ratione gradus generici illum non reddunt cogno.
. filium. Hs'a. n. 3 3. Accidentia cur possint esse sine subiecto , non autem serma flab otiales. disp. . n.261. Accidentia licet secundum qui ut nobiliora
incidemia sunt instrumenta in redine ad productionem substantia, ct non tantum cause dispostium disp. 3. a n. 12. Urique . ad H8. Fr.Gabr. Physica . Accidentia vini consederari quo pacto habeam conuertere aquam in vinum . disput. 3.
Auidentia non emanam per actionem , qua μιρορ is substantia, M in virtute actio. nis illam generantis. disp.3. . n. 236. --que ad 2 1. Accidentia sis numero distincta cur non risessu es in eodem subiecto, bene tamen duo corpora in eorim loco. disp. . n. . Am. 6-potest tripliciter. Hθ. . n. εω Actio immanens non est necesse ut producas erminum bene tamen amo transiens et disp.a. u. 36a Actio prauia instrumenti non es necesse ut μι realiter entitatitie distincta ab actione principalis agentis,seofficis, in ι iamstum malite . diθ.3. nam. rys. Dimiserium m illam praecedat sela pruritate O stura. ibid. Actio prpura regusita ad essectas supernasurales non est o M talis sed quadam ρη portio ensis ad ens. ibid. n. I M. Actio nota instrumenti non es necesse moniactu HI sica attingat ossectum principalis agentis. ibid. n. I93. Actia ira debet egredi as una causa: is nulli
modo possis egredi a. iam is quare M.f.
Ada nem non iamr per se motus. disp. 6.
Actio non e verior iam xem , ct m tum. disp. q. n.3Φ ct seq. Actio, o missis non habena aliam emitatem ausi motus ibid. n.36.