장음표시 사용
451쪽
Ioz. Queres φ. quot sint venti Resp. quod aliqui ponunt tantum quatuor, qui1pιrant a quatuor partibus mundi. Alij Ponunt septem , causati a septem planetis; alij ponunt duodecim, causati a duodecim signis Zodiaci; alia demum volunt
esse triginta duos. Communis sententia ponit Cardinales , scilicet Sepientri O ,
rant a quatuor mundi partibus, veluti aquatuor cardinibus. Et octo collatera leS.Colia terales Septentrionis sunt duo videlicet Aquilo a dextris , & Corus a sinistris. Collaterales Austri sunt alij duo scilicet a sinistris Euroaster, & Au ster
Africus a sinistris. Collaterales subsolu- ni sunt Uulturnus a dextris, & Eurus asinistris . Collate rates Leseri sunt Aricus a dextris, & Circius a sinistris. Quatuor venti Cardinales, scilicet Septentrio spirat a polo Artico, qui Septentrion uncupatur ab Ursa maiori , quae grecedicitur Arctos, unde & Polus Articus, &iatine Septentrio ob septem stellas circa polum versantes. Auster spirat a polo An tartico , qui Auster dicitur quas auriens aquam, cum sit pluuialis. Grsce dicitur Notus, quia generat tabem ex praua qualitate calida, & humida putrefactiva. Subsolanus spirat ab oriente quinoctiali, scilicet a ligno Librς; dicitur Subsolanus,quia sub Solis radiis emanat. Zeiurus, siue Fauonius spirat ab oeci dente aequinoctiali; diametraliter opponitur Subsolano. Dicitur graece Zessirus, quasi vivificans; & latine Fauonius , e quod foueat , vel faueat. Spirat a signo Arietis.
venti collaterales 8 Resp. quod Aquiloqui est ventus eoi lateralis Septentrionis, spirat a circulo Artico; dicitur Aquiloquasi ligans aquas,habet enim exsiccare,& ligare, stu expellere nubes. Vocatur etiam Boreas, qui fiat a montibus Hiperboreis. Corus qui est alter ventus collateralis Septentrionis spirat ab alio latere circuli Artici; & dicitur Corus quasi in se claudens circulum ventorum. Euroaster, qui est ventus collateralis Astri, habet ex una parte Eurum, & ex alia Austrum; spirat a circulo An tartico , 5 vulgo dicitur Sirocco . Alter ventus col lateralis Astri dicitur Auster Africus, &mediat Austrum , & Africum , spirat ex alio latere circuli An tartici, & vulgo dicitur Lebeccio . Eurus est collateralis subsolani, & spirat a tropico hycmali, dicitur Euruς ab eos graece, quod latine
oriens interpretatur. Alter est Uulturnus quasi circa turres volitans, fiat a tropico aestuali. Africus qui est collatera lis Zessiri, spirat ab Africa, & a tropico hyc- mali. Circius qui est alter collatera lis Zessiri spirat a tropico aestuali, & dicitur Circius quia suo circuitu circumuoluit quae illi obsistunt. Praedicti venti dicuntur causati a duodecim signis Zodiaci,
quae sunt Aries, Taurus, Gcmini, Cancer, Leo, Uirgo, Libra corpius, Sagittarius, Capricornus, Aquarius, & Pisces Io . Quaeres 6. quasnam qualitates
habent praedicti venti ξ Resp. quod communes sunt siccitas, & humiditas tertae ex qua exhalationes extrahuntur, a Sole tamen,& syderibus accipiunt extinsecam caliditatem . Tamen a locis, seu regionibus per quas transeunt, diuersas participant qualitates quibus diuersos,variosque producunt effectus. Vnde Septentrio has dicitur habere qualitates, quod stilicet est frigidus, & siccus, cstque vehementissimus, spirat in autumno , &vere: dissipat nubes, serenitatem inducit. Idem facit Aquilo. Corus subuertit temram , euellii arbores, obnubilat caelum
in oriente, in meridie vero serenat. Ios. Auster calidus, & humidus est, excitat tetras nubes, & pluuiam generat coelo fulminante, insalubr s est , corpora grauat, distillationes excitat, caput ob nubilat illud replens humiditate . Leniter perflat, roremq; sua humiditate generat. Eadem fere praestat Euroaster. Auster africus pluviam retardat, &in alijs communicat cum Austro . Uulturnus impetuose spirat, serenat, exsiccat, & conglaciat . Eurus sepe sepius pluviam aduocat. Zeffrus frigidus, & humidus te- pcrate, omnibus fauet, vivificat, fructiq
452쪽
In libros Meteororum Aristotelis. 43 1
ficat, & serenat. Asricus suauiter pernat di serenat. Si tamen frigiditate vigeat,
prius congregat nubes, quam dissoluat ;vnde fulgurat, tonat, ningit, grandinat. Greus pi uinas dissipat, calefacit aerem , flores aperit etiam in hyeme.
modo venti transeuntes per varias regio nes varias percipiant qualitates, noti quod sicut anni tempora potiuntur ele. mentorum plexionibus, nam estas cur
igne est calida,& sicca: Hyems cum aqua est frigida, &humida . Ver cum aere est ealidus, & humidus I & Autumnus cunia terra est frigidus ,& siccus. Sic easdem temperies habent omnes fere plagae terrae . Unde ea pars terrae, quae est supposita Cancro est calida, & sicca ob Solis propinquitatem. Pars terrae supposit Capricorno est frigida, & humida ob Solis distantiam, & elongationem. Pars terrae Arieti supposita est cal da, & humida ob Solis accessum. Pars supposita Libret est frigida, & sic ea, ob Solis recessum , &declinationem. Quocirca venti transeu-tes per illas terrae partes, illarum quali
rates, & affectiones participant. Hinc venti Boreales sunt frigidi, & sice i. Australes calidi, & humidi. orientales calidi, &sicci . Occidentales frigidi in humidi. Bene verum est, quod venti mutant quandoque qualitates ob varias astrorum influetias a quibus dominantur. Dantur praeter dictos alij venti, nam alii
sunt uniuersales qui ubique perflant, Alii sunt prouinciales, qui perflant in aliqua tantum prouincia . Alij sunt locales qui solum
De tempestatibus, scilicet Eosphia, Tubone, o risere.
nos ea dicemus,quae necessaria videbuntur . Uidentur quandoquω venti conspirare in hominum utilitatem, de quandoque in hominum perniciem 3 desaeuiunt namque nonnunquam horrcnde , de terribiliter contra hominem, d mos, & turres deiiciendo, fata sternendo, naues submergendo, tempestates commouendo , mare fortiter concutiendo 1 quod maximi prastat in mari Eurus, vel Africus. Queare ventus iste tum in terra, tum in mari, ubi tria turbulentorum sa- tuum genera solet causere, quae nautis esse solent formidabilia,de sunt illa quae in titulo dubij sunt posita, quae hoc loco
breuiter explicanda sunt. Io8. Ecnephias tune gignitur cunia multae exhalationes densae aicendunt , &in nube pergrandi, de caua includuntur, quae intus per antiperistasim , seu permotum calefactae, rarescunt, maioremq; ac ampliorem locum quaerentes fractia nube cum impetu , recto tramite desce dunt. Quod si descensus fiat in territa, eam conturbat,eseuando non solum puluerem, sed & terramin saxa, imo & ipsas plantas euellendo. Si vero descensus dictarum exhalationum fiat in mari, tunc illud tempestuose conturbat, & naues subuertit. Iste flatus in mari descendens, vocatur Ecnephias,quasi e nube prorum
xo 9. Typho, seu turbo, est ventus , qui e nubibus discussus in gyrum renexus descendit. Fit cum exhalationes Ediuersis nubibus, seu pluribus partibus eiusdem nubis, pertunditur, & non valet in lateribus se diffundere, quoniam dum se dilatat,una pars in aliam impingit partem, ab altera nube impulsamin hoc modo cogitur retrogredi. CCeterum quivi
nubes a qua haec prima pars processit aliam explodit, flatus iterum illam repeliit
453쪽
Iit, & in gyrum dueit, & sic fit turbo,e que sere modo quo turbo fit in aquis numinis , quae in aliquod obstaculum impingentes, reflectuntur ι & in verticem efformantur. Unde Typhon non descendit recto tramite ut Ecnephias , sed tortuosε . Haec tempestas valde formidolosa est nautis, quia nedum vela, sed nauigia ipsa confringit, absorbet, & aliquando in altum eleuat, secumque attollit; si pho contingat in terra, non solum homines, sed etiam arbores, saxaque in ingentia in altum elevat. Dicitur Τyphon quia ad instar tubar aquam absorbet, &attrahit. Quod si contingat quod dicta
exhalationes, vel aliqua earum pars accendatur per motum, aut agitationem,&deorsum feratur, tunc dicitur Praestetiqui Proxima quaeque nedum prosternit, sed exsiccat, comburit, & consumit. Istae tres tempestates per hoc differunt ad inuicem, quod Ecnephias est exhalatio sie-ca e nube exiens, non inflammata, cuius
descensus est directus . Typhon gyrando descendit, &Praester descendit inflammatus . Differt Praester a fulmine ratio. ne minoris accensionis , maiorisque flatus . Ecnephias ut plurimum fit in hyeme, Typhon autem,& Praester in aestate. Procreantur maxime in ortu Hyadum ,& Orionis, aliarumque constellationum, quae . in partibus determinatis suos mi tunt influxus, de quo periti nautae. Iris oceano, solent nequentius contin-sete in capite Borue spei, seu in promonto rio Bonae spei.
rio. I Ariae fuerunt de hac re antia V quorum Philosophorum sententiae, nam illi qui putarunt terram esse animatam dicebant Terri motum ex eo contingere, quod terra , vel lex toto, vel ex parte non posset amplius in eo situ manere, sed illum mutat , ex qua mutatione mouetur, ad eum modum quo, iacens in lecto prostratus, & extentus disitum mutet, que supra se habet mutari debent,& quasi concuti. Hinc Poeta finxerunt terra1rnotum fieri ex eo quod Atlas se mouet, situmque mutat,& mundum quem humeris sustinet in alianis partem vertit. Thales Milesius dicebat; terraemotum ex eo fieri, quod terra ab aliqua aquae unda huc, illucque impella. tur . Putabat namque Thales quod to ra esset in aqua, quasi magna quaedam nauis, q dum in alteram partem den ctit, aquam excipit. Hinc est, inquiebat, quod in magnis terrae motibus noui fomtes aperiantur, novaeque aquarum stat
rigines, & nonnunquam inundationes , ex eo quod terra quae prius super aquam natabat, sub aquis demergitur. Dem critus putabat terraemotum ex eo fieri, quod aqua pluvia descendit ad terraeca in uernas, que eum ibi capi non potest, a terra vi quadam repellitur, ex quo terrε- motus causatur. Anaximenes Milesius voluit quod ex eo terrεmotus fieret quia terra ab aqua , aut igne labefactata praeceps voluitur. Aut cum pars labefactata ut se conseruet', aut ne destruatur in aliquam voraginem se demittit, ex quo fit terraemotuS, aut etiam inundatio, expellendo ab ea voragine aquam, ut eam sorepleat. Caeterum ista videntur potius
poetica, & fabulosariuam philosophica, ac proinde non indigent speciali impugnatione .
Iri. Vera, & communis sententia seq. conclus expIicatur. TerraemotusArab exhalationibus in terra inferibus im
454쪽
cissis , o foras μινe contendentibas . Sic tenet Arist. ιις tu. a. cap.7.& omnes cum eo . Causa ergo terremotus sunt exhalationes crassae, calidae, & siccae extractae
a terra virtute Solis, & stellarum, quae in
eadem terra ob frigiditatem aeris , aut pluuiae obturantem poros eiusdem terrae
inclusae , & in se per antiparistasim roboratae, foras exire contendunt, & viam obtusam inueniunt, ob idque conantur effringere eius terrae latera, hinc terram concutiunt, eamque tremere faciunt. Si
enim praedicta exhalatio terrae visceribus inelusa/sset subtilis, facilὰ exiret,& ventos aliasque impressiones causaret.Quam do autem est modica per terrae meatus
facile dispergitur, putealesque aquas, specus, eripias, &c. in hyeme calefacit. Iret. Probat Aristoteles q materia terraemotus sit exhalatio, tum a tempore quo fiunt, tum a loeo quo fiunt. Atempore quidem, quoniam terremotus. maxime contingere solent in autumno, di vere, quando est magna exhalationum
copia; in qstate namque a Solis ealore facile resoluuntur; & in hyeme a frigiditate , & humiditate fieri prohibentur. A loco, quia regiones cauernosae, flaningosae, & concaus frequenter subduntur
terraemotibus, ex eo quod in illis cauemnis magna exhalationu copia recipiatur. 133. Sed quaeres I. quomodo exta lationes quae sunt adeo tenues, subtiles,& raret , subtilique corpore possint tam vastam te molem agitare, ingentia saxa mouere, turres dei jcere, palatia profernere, & civitates integras sepeliro Resp. cum Arist. miram eme vim exhalationum, sicut&ignis, & aeris, cum contra suam naturam detinentur. Venti agutati ingentia saxa ab uno in alium locum gestant, arbores, sylvasque evellunt,tu res,& edificia desiciunt, cum tamen venti, ut vidimus, nil aliud sint nisi exalationes agitatae . Nec mirum, nam etiam
spiritus in animalibus quandoque id pr stant quod a pluribus praestari nequiret, ut videre est in phrenetico frangente funes quibus detinetur, quae a saxo stangi
non possent. H. Gabr. Phet ea.. II , Quae res a. quot modis fiant te raemotus Resp. sequentibus I cum suis bito generatur tanta exhalationum coripia , aut eum iam genitae tanta additur, ut loci angustia eam nequeat detiner ἡvnde quaerens locum maiorem, terram concutit. I. Cum terra a frigore constipatur, & condensatur, ut exhalationum locus restringatur quam par est, tunc enim exhalationes quaerentes maiorem locum, terram feriunt. 3. Cum exhalatio per antiperistasim condensatur,calore introrsum collecto, postea cum rarefiequaerit maiorem locum, & sic terram co
IIS. Quaeres 3. an terraemotus fieri
possit sine exhalationibus ὸ Resp. affirmative. Fieri namque potest ab igne
subterraneo cum detinetur, ut exire nequeat, ut patet in tormentis bellicis, ob quam rationem fortissime ignis in illix inclusus, & accensus cum quaerat maiore locum expellie globos plumbeos , ferreos dec. magni ponderis. Fieri etiam potest a vento, aut aere in terrae cauernis,
eriptis, specubus,&c. genito,cum ei aditus praecluditur . Contremiscit etia aliis quando terra non solum ex ruina turriu , aliorumque magnorum aedificiorum, verum etiam si intra terrae viscera ingens aliqua moles deuoluatur, aut praecipiti ruina cadat. Sunt enim intra terrae viscera cauernae ingentes in quibus recipiuntur vis inae molex cadentes II 6. Quaeres quo e sine species terraemotuum Resp. quod secundum Arist. sunt duae species, unam vocat tremorem cum terra tremit, aliam pulsum, quo terra sursum, deorsumque iactatur. Has species vocat Possidonius inclinationem, &concussionem , nam tremor est quidam concussio, & pulsus est quaedam inclinatio. Magnus Albertus lib.3. tract.2. cap. 18.definit term motum per suas speetes dicens. Terraemotus est ruina, tremor
titubatio,paso, perforatio, scisio,subuerso depresso,d eouatio quadam.Inqua descriptione variae terraemotuum differentiae recensentur. Prima dicitur pruina, cum terraemotus demolitur turres, aedifici os
455쪽
eluitatesque . secunda vocatur Tremor, quando te Irae motus concutit, & treme- facit terram. Tertia appellatur Turba. iis, cum terram modo ad dexteram, modo ad sinistram agitat. Quarta est Pulysa ,
cum ex vehementia montes pellit. Quinta est Perforatio, eum multa foraminata, seu scissuras exiguas aperit. Sexta dici tur Scisis, cum terra blatus aperit. Septima vocarur Subuerso cum infimae partes in sublime euebuntur , & e contra . Ultima est D presio, Et asso; cum terrae superficiem nunc eleuat, nunc demittit III. Quaeres s. quos diuersos sono edat terraemotus 8 Resp. varios pro diuersitate tum exhalationum se percutietium, tum pro diuersitate Iocorum, aut cauernarum,&c. Vnde aliquando auditur mugitus, aliquando rugitus, aliquam
do sybilus. In quodam loco auditur so
nus veluti plurium campanarum, ut pro
pterea dicant rustici quod ibi sunt plures
campanet sepultat ob antiqvs terrimotu. Sed hoc esse nequit cum campanae in terra sepultae non edant sonum, maximε cum non sit a quo percutiantur. Ir8. Quaeres o. quaeram sint signia antecedentia terrςmotum Resp. esse multa a Primum est maxima aeris tra quillitas , & intempestiua, quando ven ritus flare deberet; tunc enim signum est , quod exhalationes eontinentur inclusis in terra, ex quibus fit terrςmotus. Se cundum cum in aere apparent reliquiae quidam nubium magnarum in longum tenuiter distentarum, interdiu, vel post Solis occasum, quia indicant nec minimum flatum spirare,sed omnem spiritum esse intra terram cohibitum. Insuper longitudo nubeculet denotat exhalationem extractam esse vehementer siccam, pungitivam, de velociter noctuam. Nigredo denotat esse crassam,& terrestrem, qui sunt conditiones necessatig ad terrεm tum. Tertium , cum aquae puteales fiunt turbidae, & foetidae ; item cum ascendunt ebulliunta mpullasque sermant i item eum mare quiescentibus ventis intumescit; turbatio enim aquarum,st ebullitio,
sicut etiam tumor maris, oriuntor ex in choato terra motu, signa namque sunt maximi conatus exhalationum in terr inelusarum quetrentium exitum, ex quo aqua fit turbida, ebullit, & mare intumescit. Quartum signum est, cum in me dio aestiui caloris aer riget frigiditatrita enim denotat quod extracte sint calidae balationes,& quod includuntur in te ri cauernis.13 9. Quaeres 7. quaenam sint alia signa terrςmotuum Θ Resp. esse tenebr sitas Solis causata ex magna exhalationucopia a terra exeunt circa Solem eleuata, quae etiam aliquando ipsum Solem, Lunam, aut stellas cruentant, unde sanguinolentas faciunt apparere. Aliud signum est aeris pestilentia, qu et procedit
ex exbalationibus, quae diu in terra in-esus , ac aere priuatae venenosam inci dune qualitatem; quo etiam modo aer concipit qualitatem venenosam quando diu manet inelusus in puteis, in criptis , io sepulchris, &c. 1 o. Queres 8. in quibus locis maximε e&ingunt. vel non contingunt te rς motus t Resp. quod raro audiuntur te rimotus in locis Septentrionalibus, di
orientalibus, quia ibi frigiditas impedieextractionem exhalationum, & extrinas facile dissipat, eum frigiditas extinguit caliditatemudem etiam contingit in Ae- uatore ratione inualitatis aeris loca
angosa, caua, montuosa, & in irata frequenter eoncutiuntur, quia apta sunt causare exhalationes,ut in Italia, Phrigia,&c. que langosa', & cauernosa sunt. Si tamen cavernae sint apertar,securum res dunt locum, quia exhalatio liberum ha het exitum. Secura sunt etiam loca ar nosa, & ex limo concreta, quia ibi liberum habent aditum exhalatioues. I I Quaeres f. quinam sint potissimi effectus terrς mo tus Resp. quod pQ tissimus esectus est timorem incutere hominibus per mugitu clamorem, mur murem, ululatum, stangorem , fremituque productum . Tum etiam per parietac pitum , nutationem, prupter terrae hiatos, dic. qui proximae mortis sunt prem
456쪽
In libros Meteororum Aristotelis. 43s
nunela. Item terram de Ioeo in locum a
comm uent, commutantque montes aridi
tare facilit,edificia costernunt. Prouincias integras quandoque terraemotus absorbit, nullo quandoque apparente signo.Montes etiam nonnunquam aequat solo, humat ἐsuisque profundis faucibus absorbet: terra etiam in montes subleuat, hyatos praegra des aperiti terram in partesdiuidit. Unde dicitur quod terraemotus diuisit montem,
offa a monte Olympo ; & apud Assisium diuisit montem in duas aequales partes. Maritima quoque alluvione diuisit Aselea ab Hispania; diuisit Siciliam ab Apulia . .
Plures etiam insulas in mare crevit; alias tinxit. Novas aquarum scaturigincs , nouos lacus , nouaque flumina , novique fontes . Aliquando terraemotus eructat ignem exhalationibus accEsis,&alia multa producit de quibus videri possum expositores hoc loco.
Iaa: π π Ueusque egimus de impres. I sionibus igneis per exhalati
nes caulatis modo agendum de impressi nibus aqueis , seu humidis ex vaporibus formatis. Et quantum ad Nubem certum est secundum PhiIosophum quod non est nisi vapor humidus , & crassius, euectus usque ad mediam aeris regionem virtuto Solis ,& ast i orum a loci frigiditate condensatus, postea in pluviam redactus .Eue uatur itaque vapor ad mediam aeris regi nem ut nubes euadat, quia si ad supremam
aut infimam regionem tantum elevaretur ab eccestiuo calore conuerteretur in aese,
vel in pruinam, si esset subtilis, & infima regio frigida ut tempore hyemis; aut i rorem si temperata . At per frigiditatem
mediae regionis vapor crassus aden satur, mutatur in nubem,& nubes est materia
pluuiae I pluuia namque nil est aliud nisi
123. Pro quo nota quod pluuia esti H.Gabr.Phusica duplicis differentiae, una dicitur imber, de
alia nimbus. Imber fit cum nubes aquo se non admodum densa a vehementi frigiditate secundae regionis densata , crebras , ac minutas guttas iugi tenore dis luit. At nimbus fit eum nubes magis densa, di fortius a frigiditate pressa guttas maiores, &cum maiori impetu fundit. Nubis auteeompressio fit hoc modo. Secunda aeris regio licet sit valde frigida habet tame circunstantem caliditatem, qua frigiditas eunditur, & repellitur; hse inuadens nubes praemit illas, & in guttas conuertit, quae prae grauedine coguntur descendere.Qua to autem fortior fuerit compressio, quae tunc fit quantoque maior est ex irrita seea caliditas , tanto velocius aqua descendit; unde in aestate guttae profluunt grandiores . Quod autem caliditas extrinseca sit necessaria, patet,quia in hyeme non generatur pluuia nisi stante vento Australi ea-lido. ia . Sed quaeres r. quaenam astri instuant pluuiam ξ Resp. quod influit S turnus cum Ioue iumstus in signis Cancri, & Scorpionis, vel etiam piscium hyemali tempore. Fit etiam saepe temporis mutatio diebus interlunij, & plenilunij, tum de bono in malum, tum de malo in bonum, . obseruatur etiam, quarta,& quinta Lune, iuxta illud. Quana, ct quinta qualis, tota
III. Quaeres a. quomodo pluuia disserat ab alijs impressionibus humidis 3 Resp. differre quod pIuuia fit toto anni tempore, non aliae impressiones, ut ros, pruina, &c. Ratio est, quia humor humidus facile eleuatur; ct hinc est, quod pluuiae aliquando diu durant,quia pretcedens pluuia est materia subsequentis. Sol enim
semper agit, & extrahit vapores; unde inueniens terram madefactam, vapore humidum eleuat, di in nubes condensat ,
qui a maiori frigiditate copressus in aqua resoluitur. Quod si nubes fuerit aliqualiter calida, ob idque rara, tunc frigiditas a circunstante calore ingrotatur, & grassiores guttas producit. Quod si nubes fumrit frigidior, Se desor minores guttae producuntur ex illa ; quae in inferiori parto Ili a ducun-
457쪽
ducuntur, ideo sunt rotundae, quia omnes illius partes conantur prius attinSere cen trum, & locum naturalem. I 26. Quaeres 3. quomodo ,& ob quaeausam aliquando descendunt cum plurivia ranae, pisces, lac, sanguis, lapides, serrum, Sic. Resp. quod quando vapores simul cum exhalationibus miscentur in aere , ut fiat talis temperies , qui sit apta producere dicta viuentia,tunc cum pluuia producuntur. Sanguis autem, & lac non sunt nisi apparentia,& tunc fiunt cum Sol,
& astra attrahunt vapores eo colore tinctos . Lapides,& serrum possint in aero generari, cum vapores, di exhalationes habent earum rerum temperiem. Aliqua-do tamen possunt istae pluuiae portentuo-ia procedere ex aliqua diuina ordinatio ne, ut ad terrendos homines, ut a peccatis abstineant.
I 17. Quae res q. ex quibus signis dignosci possint futuret pluuie Resp. quod Solis rubedo ventos indicat. Si Sol purus occidat,& si purus oriatur, signum est serenitatis . Erit autem signum pluuiae si Sol maior appareat.in ortu quam soleat, quia tunc est signum quod est magna vaporum copia. Si nubes ante ortum Solis rubescant, si pallescant, aut cum rubor nigrescant, pluuia significatur. Si nubes pellatur ab ortu Solis ad oecidentem ferenitas denotatur. Si permaneant, vel ad- v nentur imber significatur. Si illum cireundant, quanto minus luminis relinqvlit tanto maior tempestas denotatur. Si Sol corona cingatur, ex illa parte ex qua dilabitur, venti erunt ἱ si rota permaneat pluviam notat, si tota consumatur serenitatem indicat.1 18. Ex luna etiam sumuntur pron
stica pluuiae. Nam Luna si in;ortu appareat pura , denotat serenitatem , si rubra ventosi si palida, vel nigra pluuiam. V
Pallida Luaa pluit, rubra Isas , assa se
In qua ita, vel quinta die si habeat cornua obtusailuuiam,si erecta, ct infesta ventosprsnu iae. Si habet coinu Septentrionale acuminatum, atque rigidum ventum
Austrum: si utrumque rectum, noctem ventosam praesagit. Si quarto die luna erit directa magnam in mari tempestatem denunciat, nisi coronam circa se habuerita& illam serenam, tunc enim serenitatem ostendit . Si in plenilunio habebit medietatem puram serenitatem denunciat, si rubram ventos, si nigram pluviam. Si Luna in ortu habeat supremum cornu nigrum significat pluviam in decremento; si inferius, pluviam ante plenilunium; si mediudabit pluviam in plenilunio. Si habeat coris nua crassiora horridam tempestatem. P
tissimi dies in quibus Luna praesagit sunt
quia in his in angulo Solis incedit. lay. Ex stellis pluuiae praesagia sumi
possiam; nam cum stellae absque nube, aue caligine obscurantur, pluviam, aut tempestatem denunciant. Si in signo Caneti dupstellae paruae quas aselloν vocant sudo caelo apparere desierint atrox hyoms sequetur. Si altera illarum scilicet Septentrionalis Obisaretur, ventus Auster flabit; si Australis, Aquilo. Si corona circa aliquam stellam fuerit, dum per pluviam ex aliqua parte aperitur pluviam; si desuper ventum; si aequaliter evanescat serenitatem denunciat . Si videantur plures stelle quasi volantes ventum denunciant. IIo. Calor crassus perseverans pluuiam significat, quia virtus eleuatiua v porum vigoratur; e contra si est tenuis . item pluviam significat humiditas lapidu,& parietum . Item stridor olei in lucerna, quorum causa est,quia tunc eleuantur multii vapores qui adherent lapidibus , pari tibus, & oleo, aut aeri, qui causant eam humiditatem in illis, & in oleo stridorem . III. Pluviam etiam prelagiunt cantus ranarum frequentatus; cantus galli insolitus; pulicum inorsus insestus, muscarupertinacia, &c. Ratio est, quia per eleuationem vaporum pr dictorum animalium viscera exsiccantur, unde illa conquςruntur, ista alimentum quetrunt, &. humiditatem . Item boues c qium olfactantes,seque lambentes contra pilos . Asini avres concutientes: Mergi,Anatesque rostro penna purgantes imbrem denotant, quia vapO-
458쪽
In libros Meteororum Aristotelis. 43
tum Muatio causat in illis pruritum, item insolita edacitas civium, & porcorum signat plimiam. 132. Dantur etiam aliqua serenit iis signa , ut cum Grues silentia peru lant in sublimet Alcyones in littore nidificantes; Noctuae garrulae: Delphini
turbato mare spargentes aquam: e comtra tranquillo mare lasciuientes praenunciant tempestatem . Apparente Iride si ventus fiet contra Iridemdignum est pluuiar, quia nubes elongantur a caliditat Solis, ut sie facilius dissoluantur. Quod si ventus flauerit ex parte Iridis signum, est serenitatis . Dant etiam signum pluuiae inerispatio manuum, eleuatio pulueris, & commotio iusolita maris. Famosum tamen pluuiar signum est quando ad ortum Solis apparet supra illum nubes nigra longa ut turris, & breui dissipatur,
quod si diu permanserit signum est serenitatis .
. 13 3. Quantum ad nebulam, seu caliginem haee accipe. Nebula est duplex , una est quae fit quando virtute Solis eleuantur ex partibus humidis vaporeserasti, qui ob grauitatem non possunt ad mediam aeris plagam ascendere, quae si
ad Solis aduentum evanescat serenat, si vero eleuetur pluit. Alia nebula est quae est residuum nubium in aquam resolutarum, & sunt quasi nubium excrementa , sicut partes inutiles alimenti. Pro quo nota, quod in vapore aquo in humido sunt aliquae partes cratiae, aliquae subtiles, erasiae facilE conuertuntur in aquam,
non sic subtiles, sed post pluuiae eminum
a frigiditate noctis condensatae aliquantulum, vertuntur in caliginem, quae cum sit vapor tenuis 1 radsis solaribus resoluitur in aerem; quod si habeat aliquas partes crassiores eleuantur, & fiunt gu
De Nise, o Grandine . 13 . Ateria nivis eadem est ael VI materia nubium, nam tam
pluuia,quam uix ex nube generantur. Fit autem pluuia ex nube frigida, & densa . At nix fit ex nube magis rarain aliquantulum calida , ex calore namque proce dit raritas. Differunt etiam nubes nivosa, di aquosa, quia aquosa est atra, &obseura, & in se unita. At nivosa cum habeat multum de aere, est alba, & ct fior, & per aerem sparse . Haec enim,
est eausa albedinis spumae , & aquae oleo perfuis .
I 3s. Sed quaeres I.qssomodo nubes nivosa resoluatur in niuem p Resp. quod tunc cum segiditas per aerem dispers . invadit nubem raram, quam discriminando, & in particulas secrando ante quam conuertatur in aquam condensae in niuem. Unde ut fiat nix necesse est,
quod nubes sit dispersa per aerem ; itemfiigiditas debet esse dispersa, quia si tam nubes quam frigiditas essent unita no nix sed pluuia gigneretur. Unde quia in
hyeme, & in eacumine montium reperiatur dispersa frigiditas ideo & in hyeme ,& in cacumine montium nives generantur . Signa casurae niuis sunt nubes alia hieantes
I36. Qua res a. cur maior fiigidicas requiritur ad generationem pluuiis quam ad generationem nivisZResp.qubdad generationem pluuiae requiritur quod nubes sit magis densa, at ad generationem niuis requiritur quod nubes sit rara,& dispersa: densitas causatur a fiigo , & ratiras a calore . Tum quia in niura sunt aliquet exhalationes, propterea dum ningit frigus remittitur. I 37. Q et . quaenam sint nivis proprietates ξ Resp. quod sunt albedo, recitas, & mollities . In albedine conuenit nix cum pruina, & grandine. Di Dserunt quod pruina est rigida, & magis
459쪽
seea quam nix. Grando est dura, siccior etiam quam pruina. Nix est alba, quia
fit ex nube rara, mestumque participan te de aere, & propterea est etiam nubes nivosa diaphana. Diaphanum autem interminatum cum sit luminis receptaculum, sicut terminatum est receptaculucoloris; color namque est aerus diaphani terminati, ideo postquam nix ex nubra genita est,recinit albedinem quae est primus ipsius color, & magis de luce participat . Habet etiam nix, ut dicebamus aliquem calorem; unde antequam ningat experimur in aere aliquem calorem ultra solitum. Cuius ratio est, quia cum nix
fiat ex nube calida , ex frigiditate aeris distriminata, & in niuem condensata, duaeris frigiditas invadit nubem calidam, expellit caliditatem, quae successive, dc paulatim recepta in aeredemi frigoris rigorem, aeremque tepefacit.
I 38. Quaeres q. quaenam sint nivis utilitates Resp. multas, primo quidem
affert utilitatem aruis no solum quia ca lor quo generantur,& nutriuntur germina intus cohibetur ad maius radicum incrementum, tum quia nix liquesces praebet magis aptum alimenta ut per radices attrahatur. Vel dicas niuem prodego vegetabilibus, quia eum sit mollis, humida, & frigida, exhalationem calidan
repercussam intus terram comprimit, nec
exire permittit, quae frugum radices so-uet, de per humiditatem paulatim emanatam nutrir. Quare nix dicitur mater vegetum in principio,si tamen diu durat, est nouerea, quia illa exsiccat. Nix condensatur in glaciem , & glacies restringitur in chrystallum,praecipue in montibus Aquilonaribus , ubi niues perpetuo per
I3ς. Grando est pluia, vel aqua co- gelata. Differunt materia proκima, disserunt effciente proximo; disserunt loco, tempore, & cause litate . Dissert grando
materia proxima a niue , quia materia
proxima niuis est vaporiat materia proxima grandinis est pluitia, ut videre est in guttarum forma quam retinet. Differunt inciente proximo, quia causa proxima
niuis est frigus ambiens. At grandinis est frigus excellens, per antiperistasim in
tensum a calore ambiente. Diiserunt lo eo, quia niues semper generanturin media aeris regione, at grando ut in pluriamum generatur in hac prima, ut docet Aristoteles hoc loco . Quare nubes rara conuersa in aquam transiens per aerem, frigidissimum congelatur in grandin m .
Hinc est quod aqua calefacta in hyemo faciIe conglariatur quam aqua frigida , quia est magis rara, & ampliorem prebctaditum frigiditati. Hinc etiam est,quod grando aliquando descendit interceptis paleis, quas verisimile non est peruenisse
usque aci secundam aeris regionem . ..
1 o: Dissert etiam grando a nivo tempore, nam nix non fit nisi hyeme, Sesummo frigorent grando non habet certum anni tempus, sed ut plurimum incertum; in autumno in vere, fiequentius, iuxta tamen regionum conditionem .Ra
tio est quia ad generationem grandinis
requiritur calor aeris ambientis non nimium seruens ne humor omnino dissoluatur ut contingit in aestate dum maximus calor urget: nec calor adeo exiguus
esse debet ut non sit aptus ad antiperista-sm ut contingit in hyeme . Ex quo colligitur, quod grando fiequentius fiat inter diu , quam de nocte , quia calor nocturnus non est talis qualis opus est ad
antiperistasim. Hinc etia colligitur quod facilius dissetuatur grando qua nix, quia
haec fit tempore ambientis calidi . I I. Demum grando differt a niuo causalitate, & effectu ; nam nix magnam affert utilitatem fructibus, semibus , &de aruis. At grando magnum affert no cumεtum,praesertim fructibus,tum prop
ter duritiem qua sua percussione laesione
facit. Tum etiam quia grando magnam
habet Bigiditatem, quae diffula calidum
extingit nutrimentale, ut accidit in homine qui comedit cibos admodum frigidos, qui extinguentes partem caloris nutrimentalis, magnain faciunt sthomaco Iaesionem. Grando cum habet globulos rotundos, & non magnos, denotat quod fuit congenitus in media aeris regione ,
460쪽
In libros Meteororum Aristotelis. 439
sunt enim rotundi, de parui, quia per descesum a caliditate aeris, & a motu Iiquantur in circuitu . At cum habet globulos pergrandes, & asperos signum est uisse genitum in infima regione, ut globuli non potuerunt pariter liquari.Grando. in medio habet partes terrestres, di magis denses,aut minus, ratione cuius videtur aliquando representare aliquas fi
T quae congelatio fic fit. Aqua
ante congeIationem habet aliquam caliditatem, quae illius partes rarefacit, habet quoque admixtam terream coereti nem,cum non sit purum elementum,hane peruadens frigus penetrat, & constringit. Vnde nisi aqua haberet aliquam terrestritatem non congelaretur ; si namque m-gus suffceret, cum aqua in suo naturali statu sit stigida, ex se congelaretur. r43. Ros est vapor subtilis,& purus, qui veris presertim, & autumni tempore propter temperatum Solis calorem non multum a terra eleuatur, & a noctis fil-gore in aquam resoluitur. Est ros vapor subtilis, & paruus, quia facili, & celeriter ad primam Solis irradiationem, seu aspectum resoluitur. Non multum ille vapore terra eleuatur,quia cum sit tenuis Deile amittit calorem, ac deorsum cadit, quo fit ut ros, & pruina in altis montibus nota fiat. I q. Pruina in vapor humidus et ca terram congelatus, non enim multumastendit propter impediens frigus noctis. Prodest, & obest fiugibus, & aruis diuersis temporibus. Prodest hyeinali tempore quatenu& calorem intus claudit ex quo sata magis in terra radicantur,&c. obest alienis temporibus, adeo ut aliquando spem omnem fructuum unius noctis spatio praecipiat, quia suo fiigore quasi exprimit , & elicit totum humorem hoc enim est frigoris proprium expreme humorem a corporibus humidis, quo e hausto opus est quod flores exsiccentur, sicut & germina,& fiuctus praesertim ma& si frigus est vehemens etiam ramos e siccat; & aliquando etiam in ipsas rad, cum fimbrias adeo inuehitur,ut etiam vitam adimat. Dissere pruina a rore I. Quia eausaesciεs pruinae est Egus aeu-
tum , roris vero temperatum. 3. Quia
ros fit tempore calido, at pruina fit temporibus frigidis . Ros soluit ventrem,ut
cum comedimus uuas rore coopertas .
Ratio est, quia cum sit admodum subtilis penetrat intestina, & per calorem que
continet virtutem expulsivam excrementorum auget, Ros est praesagium serenitatis, quia tunc temporis ros descendie cum sudo coelo aer serenus quiescit,tempore namque mibiloso vapores subtiles non eleuantur, sed crassi; tempore autem uentoso vel non eleuantur vapores subtiles, vel si eleuantur facile diuoluuntur.
midus, & subtilis, aereusque Meuatur, de ex temperata aeris caliditate digeritur , per quam digestionem admiscetur subtile aliquod terrestre, & siccum , dc cum tali permistione prope ad mediam aeris regionem evehitur, postea a moderata frigiditate aestiuae noctis impinguatur; &a grauitate depressias super flores, & herbes descendit, que postea colligunt apes,& in alvearijs ponunt. Pars crassior est cereo, subit Ilo succus. In Sardinia mesest amarum quia ex absynthio accipitur. In melle infima pars desideratur, in oleo suprema; in vino media . Ratio horum est, quia optimum mel est illud quod noest fluidum, sed est concretum, & hoc per grauitatem descendit . Oleum illud est perfectius quod est purius, di aereum, &propter leuitatem ascendit . Vinum it Iud est persectius quod est calidius,quod
in medio reperitur,extrinseca noctua fugiens, in medio roboratur. I S. Manna consimile babet cunae, melle rem peramentum. Sol namque a gens in vaporem roridum humidum subtile, & aereum, illi miscet terrestre , &siccumν