장음표시 사용
441쪽
In libros Meteororum Aristotelis. 4 Is
non tantum spatium occupasset. Nam nec omnes Planetae simul qui nunc sunt , nec multo plures si darentur ad eam magnitudinem efficiendam satis essent. s o. Hypocrates , & ali' putarunt, quod Cometa esset stella errans a septem vulgatis distincta,atque diuersa, quae non nisi post longum temporis interuallum nobis colluceat , ex eo quod a Solis lumine quem sere semper comitatur abse datur, & tunc solum videatur cum a S
Ie digreditur,& recedit. Hanc sententiam etiam Pitagorici sequebantur. Sed neq; haec sententia fatisfaciebat aliis Philos phis, eamque primo impugnabant, quoniam aliquando visi sunt simul duo Cometae, ut narrat Aristoteles, & Scaliger. exercit. 7 o. in Cardan. qui aifirmat se simuI duos Cometas vidisse diuersa figura,
ct latitudine, unum matutinum, & alium vespertinum , ac proinde Cometa noto
potest esse stella errans, sed quid omninodi Hersum. Secundo, quia si Cometa enset una ex stestis quae tunc solum videtur, quando disgreditur, & separatura Sole,
non posset iterum occultari nisi redeundo adi Solem a quo discesserat, sed hoc
est saltum , quia etiam quando magna distantia abest a Sole evanescit, ut experientia compertum est. Seneca, & alis putant Cometam esse unum ex syderibus,&paulo aliter philosophantur a supradictis.
I. Vera , & communis sententia seq. cones. explicatur. Cometa non con ut ex materia calecti, sed consul ex exhalatio.
nibus , ex illi ue gignitur sicut uti a impresisiones ignitae de quibus dubio praecedenti. Sic Aristot. & omnes Peripatetici hoc loco. Ptholomsus lib. 2Ae contanc . differt C meta ab alijs impressionibus, quod cxli latio Cometarum debet eme , pinguis, erassa , & constans partibus bene augmentatis, ut diutius possit retinere flammam, de quo nu. seq. Ratio conclusionis constat ex dictis . Tum quia videmus, quod dum Cometae generantur, magni ventorum flatus eximini, non alia ratione nisi quia ex eiusdem materiae abundantia generantur venti, & Cometae. Hinc dicit
Arist. quod tempore Anaxagorae ingena
H. Gabr. Pusica. Cometa per dies 7 . exaruit, quem tanta ventorum copia sequuta est,ut lapide vaticali magnitudine a rupe auulsum in sublimeturbo tulit, & dimisit in Angelos
sumen Tractae . Tum etiam, quia ut obseruant Mathematici instrumentis Astronomicis, altitudo Lunae est valde supra altitudinem Cometarum. Demum experientia compertum est, quod Cometae facillime mutantur de magnitudine in paruitatem,& e contra,ergo signum est quod materia illorum est exhalatio, quae facile generari, & mutari potest. Uerum vi hqc
materia clarius habeatur. a. Quaeres I. quaenam sit materia
Cometarum Rc0.quod materia remota est terra, proxima est exhalatio sicca, &frigida ex natura sua , sed ab extrinseco calida , ut supra vidimus de materia impressionum mateorologicarum in communi. Haec autem materia Cometarum,
ut dicebamus , debet esse copiosa, pinguis, & crassa, partes habens bene coli rentes , quae ignem conceptum retinere
3 3 . Quaeres a. quaenam sit causa efficiens Cometarum Resp. quod potissiama causa est Sol, & etiam reliqui Plan
tae, qui attrahendo crassam exhalationum materiam , illam ad supremam usque aeris regionem deducunt, ut testatur ipsi rum motus ab Oriente ad occidentem squi ex motus illiu&Plagae, raptae a motu ignis, & Lunae, qui motus pertingit usq; ad secundam plagam . Istae exhalationes illucvsque deuectς inflammantur, tum amotu regionis illius, tum pracipuε ex propinquo igne elementari, & sic acce sae varias formant figuras, ut diximus. q. Quaeres 3. in quonam loco fiant Cometae Resp. fieri in suprema aeris regione, & nunquam in media, aut infima,
constat ex motu eorumdem Cometarum ab ortu ad occasum, quo una cum aere
volvuntur, qui motus non est in secunda, neque in prima aeris regione, sed tantum in suprema. Tum quia instrumentis ma- tematicis compertum est Cometas multum transtendere montes altissimos, quos tamen non attingit secunda regio. Tum .
442쪽
euia secunda aetis regio eum sit valdo frigida, non potest esse conseruatiua mainteriar accensae, dec. 33. QuRres 4. cur etiam Cometae n6 accenduntur in regione ignis Resp.non accendi, quia exhalationes non habent
tantam raritatem , nec tantam leuitatem
quantam habet ignis ille purissimus, ideo
eo conscendere non possunt ἱ tum quia citius materia Cometarum a voracitate
ignis dissoluitur.3 6 Quaeres s. ubi conspiciantur Cometae,& quantum perdurare solense Resp. quod raro conspiciuntur intra tropicos , idest inter circulos solstitiales, saeph tamen extra tropicos,iam ex parte Septemtrionis, quam Austri. Ut plurimum videntur autumni tempore, quia veris calor non est suffciens ad euehendam illam materiam crassam ex qua Cometa conficitur. Hyemis autem frigus , & humiditas prohibet exhalationum attractionem. Estatis autem seruor dissipat , & consumit, &c. Solent Cometae perdurare ad minus septem diebus,& ad summum 8 o. aliquando tamen ex aliqua causa durarunt per 6. menses, & etiam per annum,
vel quia coelum suo influxu attrahit ma teriam iIlam crassam , qua succelsiu8 ali-rur. Vel quia calor modicus Solis est in uisiciens ad depascendam illam viscoru,& coagmentatam materiam.
7. Quaeres 6. quot modis Cometa moueatur Resp. quod quatuor diuersis modis. Primo ab oriente ad occidentem , quia suprema aeris regio rapitur amotu Planetarum, & ignis . Secundo ab occasu ad orientem, qui potius est m
tus retardatio quam motus ; nam curria,
Cometa ab aliquo peculiari sydere depε-deat, a quo praecipuε confectus est,quandiu durat, semper dicit ordinem ad punctii in coeli illius. Quia vero aer est flexibilis, nec potest ita bene efficacitatem superioris motus recipere, non est sufficiens illum secum trahere, sed veluti concatenatus tenetur a sydere ue quo dependet,&motu illius naturalis aliqua tutum m uetur. Tertio est nunc ad Aquilonem, nunc ad Austrum , sutus causa est materia eombustibilis , quae modo in istam pallem , modo in illam inuitat. Quarto denique est motus sursum, quia deficiem te inferiori materia trahitur ad superior&3 8 Quaeres 7.quibus nominibus Cometa nominatur. Resp. sequentibus. Pri-mb qui incedit prope Solem vocatur Verti . Secundo qui est quasi ex colore Martis habens iuxta se radium ad modum sumi subcinerici; vocatur Tenaculum. Tertius dicitur Penicii : &est ille qui
non est valde lucidus , sed post se habet
grossum radium, quasi trahat partium . Quartus vocatur miles , & est de natura Veneris, magnus ad modum Lunae, crines fundens post se. Quintus dicitur Dominus asiona , qui est de complexione Mercuri j, cuius color est ceruleus,& paruulus est respectu aliorum Cometarum , caudam protendens longam , & radios mittens in altnm. Sextus dicitur Aurora,& est rubetis, longam habens caudam a s sed minorem Domino Asconae. Septimus dicitur Argentum , & radium habet ad similitudinem purissimi argenti. octauus dicitur Ros, dc est magnus, & rodun diis in quo facies hominis visitur, color medio inter aurum ,& argentum . NO nus demum vocatur Niger, & est de natura Saturni illi similis. 3 9. Qi res 8. quot colores fucati quidem,&apparentes in cometis videantur ι Resp. multi quidem nam aliquando apparet color albus, & argenteus, &tunc fit quando exhalatio ab igne rarefit,& subtiligatur, quae facile inflammatur . Aliquando apparet color rubeus , curro materia est densia, quae non inflammari , sed igniri potest . Aliquando tetrus, &obscurus,&fit cuin prae nimia densitate , & crassitie ignis proximus extinguitur a ob quam caiisam videtur ingens carbo ,& coelum videtur quasi perforatum.Aliquando etiam cruentus apparet, & fit cuexhalatio ignita plus densa est quam par est ad ignem .
6o. Quaeres 9.quare tam raro appareant cometae Θ Resp. causam esse, quia cum materia cometarum sit multitudo Siccarum exhalationum ad suprem aeris
443쪽
In libros Meteororum Aristotelis. 42 I
steris regionem evectarum, fit quod talis materia non potest tam frequenter ad iliam plagam ascendere; nam ut exhala
tiones cum magna copia extrahantur a
terra necesse est prius fieri evaporatione humoris humidi, qui ascendens ad mediam aeris plagam incrassatur, & nubes euadi nascedens deinde exhalatio ut plurimum adinvenit in media regione exte-sas nubes veluti pelles quae transitum prohibent, easque in se concludentes fulgura producunt, corruscationes, & toni trua; & sic ut exhalationes expeditum,liberumque habeant aditum requiritur nubium, vaporiimque resolutioris nimio calore, & siccitate , quod cum raro fieri
contingat, raro etiam videntur cometae.
6 I. Quaeres Io. quid 'nuncient comete ρ Resp. quod cometa in primis
pranunciat magnam te, siccitatem; ratio est euidens, nam cum tunc temporis magna extrahatur a terra exhalationum copia, oportet quod terra remaneat arida , ex quo sequitur term sterilitas ac subinde fames, seu earistia. Secundo
cometa prenunciat ventorum statum,.
Ratio est, quia cometae non fiunt nisi ex multitudine exhalationum ad supremam aenis plagam euectae, quae cum debeant pertransire secundam regionem, debent ibi multae remanere ex quibus fiant venti Vel quia ab ipso nubium frigore fortiter depelluntur, & sic fiunt venti. Hinc sequuntur tempestates maris, fluminum,
inundatio impedientibus ventis eorum dem taminum ingressum in mare,ex quo regurgitant, &c. 6 a Tertio pranunciant comere te remotum.Ratio est, quia cum tunc maximo impetu exhalationes extrahantur quae in terrae visceribus occluduntur, &cum exitum quaerunt vi terram concutiunt, & mouent, & quibus explosis ma-Ximos terra hiatus aperiunt,quod etiam contingit aliquando fieri in mari, & tunc
inundationem causent. Quarto praenuciant cometae aeris intemperiem, quam venenatus, &siccus habitus inducit,maxime ubi sunt loca palustria in quibus humor ad secem exllacatus computrescit. Hine Astrologi autumant Principum mortes, hoc de causa quia cum
Principes sint tenuiores , & delicatiores, eo quod delicatius vivant, modica aeris insectio eos interimit, sed haec incerta
63. Sexto prenunciat bellorum strepitum, Regnorum translationem, legum transgressionem,&c. vel quia haec sequutur ex morte Principum; vel quia ingens caliditas accendit hominum corda, iram inflammat, coleram commouet, & ad praelia , vindictasque concitat. Sed haec incerta sunt. Astrologi descendentes ad particularia dicunt cometam undique radiatum significare aquarum inundati nes, & unico radio illustratum praesignat
nimiam siccitatem, & magnum ventorussatum. Multa alia dicunt, sed non sunt
ε . A Liqui post Empedoclem, di
Anaxagoram putant quod i nitrua fiant ex extinctione exhalationum accensarum inter nubes. Sicut enim se rum candens dum in aquam inhcituruendam edit strepitum, & sumus, qui-am eleuatur; ita du m illae exhalationes accensae velut serrum candens quasi iniecta in aquam nubium, sonum, strepitum
93. Impugnant nonnulli hanc sententian quia si tonitrum fierit extiitistione ignis in nube non apparerent corrusecationes ignitae , sed potius humidae, &obscurae, ut apparet sumus in extinctione ignis in aqua, ut cum ferrum candens suffocatur. Coeterum hanc impugnationem deludunt aduersatij dicentes, quod non semper cum fiunt tonitrua apparent corruscationes, 'vado scilicet exhalatio.
nes accensae extinguuntur intra nubem,
maxime cum est densa, quod si aliquando apparent illae corruscationes, ideo est quia illae exhalationes accensae non e toto extinguuntur. Vel dicas quod e rusca-
444쪽
ruscatio non videtur post extinctionem , ae proinde post tonitrum, sed ante. Unde videmus prius coruscationem, & postea audimus tonitrum , cum isnis coruscans extinguitur.
tiam Arist. lib. 2. cap. vli. nam si ignis extingueretur intra nubem, quasi suis eando se ipsum non valens ibi maue inclusus,vel quia vult ascendere ad suam sphaeram, dc hoc non, quia corruscatio
non videretur a nobis , cum non fieret infra, sed supra nubem,imo tonitrua aut parum audirentur a nobis, cum extinctio ignis & strepitus fieret in parte superiori nubis . Vel quia ille ignis vult descendere, & neque hoc quia descensus est igni contrarius, sibique repugnat: Tu quia non est maior ratio cur ignis magis descendat quando coelum est nubilosuac quando est serenum. Τum etiam quia ex extinctione ignis non fit tonitrum, sed potius stridor,ut patet manifeste in extinctione ignis in aqua. 67. Nostra sententia sequentibus
concl. explicatur . Prima conta Tani nitruum , cam exhalatio calida, i stscca anabe crosa intercludιtur, ct cum exire non possitu uc, illucque eam percuti ex qua per cussione Prepitum facit. Sic tenent Omnes peripatetici cum Arist. hoc loco, & constabit ex nostris rationibus. Probatur I.& explicatur conclusio . Nam cum exhalatio, & nubes sint contraria, fit quod exhalatio intra nubem inclusa, per eiusdem nubis raritates, seu partes rariores illius hue, illucque diffugiat per quam fugam, per motum, & per antiperistasim incalescit; magis magisque rarefit, ac proinde ampliorem locum quaerit . Eeontra nubes suo naturali frigore magis coarctatur, cxhalatio incitato spiritu fugam fortius quaerit ictu vehementi in nubem impingit,ut tandem eam disrumpat, ex quo ingens sonitus editur, quem λ-
num tonitruum vocamus. 68. Probatur,& expilicatur 2. eXemplo explosionis bombardae ex qua similis
tonitru fragor generatur, quia pulcis ille tormentatius accensus vehementi impetu aerem dis umpit, ac pereulit, & siemagnus ille fragor editur. Aut ut ait Aristoteles eum ligna siccas eotinente halationes,dum uruntur, vel nimium calefiunt, exhalationes magis dilatantur, &sie impetu facto disrumpunt meatus, &exeunt . Hanc similitudinem pulchre explicat Lucret. lib. 6. sui Poematis.
69. Secunda concl. Fiunt aliquando tonitrua absique eo quod exhalariones accendatur,atque adeo absque eo quod ignis, aut corruscationes ut fulgura at reant.Hanc conclusionem nota docet experientia .
Probatur I .nam duplici ratione contigere potest , quod ignis non appareat, vel
quia exhalatio non accenditur, non enim necesse est , ut cum qualicumque calore, aut motu fiat exhalationis accensio. a. nam dato quod exhalatio: acce datur , possunt aliae nubes interponi quae impediant ne splendor a nobis videatur.3. Quia exalatio ignita sursum potiusquam deorsum truditur. q. Quoniam ut vult Seneca hoc loco, possunt fieri t nitrua absque exhalationibus, quando scilicet nuses se ipsis colliduntur, & ese fringuntur, nam si nubes eum exhalationibus colliduntur sonum edunt, etiam sonum edere possunt cum a vetis magno collisie impetu confringuntur,aut effrin
7o. Sed contra hoc obriciesmam nubeS magno ventorum impetu colli se in montes, sonum non edunt; ergo neque
quando colliduntur, & esstinguntur simul. Respondet Seneca disparitatem esse , quia montes non scindunt nubes , sed eas sibi circumfundunt. & sic sonum non edunt. Negari tamen no potest quod dum nubes fortissime in montes collidul& impingunt non faciant aliquem strepitum, ut patet ex sonitu quem productituenti fortiter spirantes. Tum quia sicut
cum colliduntur manus auerse senum non edunt, aut valde parum , bene cum
palma palmam percutit, quia hoc modo sunt magis dispositae ad edendum sonum Ita nubes non quomodocumque impul- se tonant, sed cum impelluntur, aut cololiduntur modo quodam adaptato. Sicut
445쪽
In libros Meteororum Aristotelis 418
etiam cum nubes franguntur, non fit i
nitruum , sed quidam quasi sibiIus, sicut cum tali scinditur impetu, &c. Explicatur totum hoc exemplo vessicae.quar non
sonat quomodocumque spiritum , seu
aerem emittat, sed cum tali modo percutitur, nam si ferro scindatur sine ullo aurium sensu aer egreditur , bene tamen si impulsu vehementi. frangatur, & quo impulsus est vehemens,eo maior sonus editur . Sic nubes non edunt sonum quouis modo collidantur, sed cum colliduntur .
impetu vehementi. 7 I. Tcrtia conclusio. Fiunt aliquando Ionitrua ab se nubibus . Sic Senecata,
di alij hoc loco. Probat Seneca quia talia tonitrua aliquando fuerunt 'audita cum mons Ethna ingentem arenae copia eructavis, & dies puluere inuoluerentur, ut populi valde terrerentur; haec tonitrua
non fuerunt nubium concursus,cum nu-hes non essent,maxime in tanto aeris ardore , sed causabantur illa tonitrua ex magno impetu quo e cauem is terrae spiritus, & sulphurea materia egrediebatur, ut quodammodo aer creperet, dc frange
7 a. Sed quaeres I. quomodo tonitruum definiatur Pro quo nota ex dictis quod priusquam Sol ,& Sydera extrahant exhalationem a terra , eleuant
vaporem humidiim,& calidum ab extrinseco , quem subsequitur exhalatio. Anscendens vapor ad secundam aeris regi
nem , a frigiditate locus in spissatur , &nubes frigida evadit, quae quasi pellis risinu silo exhalationem includit, quae peranti peristasim roborata fugam meditatur , & vehementi impetu in partem superiorem nubis impingita qua parte cum sit densior ratione maioris distantiara reflexione radiorum solis, ac proinde frigidior, repellitur ad partem inferiorem
rariorem, quam cum maxima vehementia rumpit, ex cuius fractione tonitruum
sequitur. Aliquando etiam fit fragor ex concussione ipsa exhalationis intra nubem in lusa absque ulla fractione, & ille sonitus est ad modsi cuiusdam mugitus . Et secundum hanc rationem sic tonitruudefinitur ab Aristotele . E s sonus in πταίεex percusione violenta exhalationis calida , ct siccae cito infiimmasilis contra nubes c trarentra.Fragor autem ille qui fit ex Dactione nubis aliquando vocatur tonitruum,aliquando non , de quo nu. sequenti. 73. Quaeres a.' quot modis contingat sonus tonitrui3 Resp. multiformiter. Primo fit aliquando ad modum tumultuationis, quod contingit cum exhalatio est debilis, nec vim habet rumpendi nubem,sed hinc inde nubis latera concutit,
unde sine corruscatione accidit. Secundo fit ad instar scissionis telae, aut pannicum magno conatu,& fit cum aliqua corruscatione, & istae sonus solet timorem incutere. Tertio fit ad instar fractionis vessicae , & tunc accidit quando tota exhalatio , aut pars aliqua maior illius simul e nube tam rotunda exit, eam fiangendo. Quarto fit ad modum ignis crepitantis in materia valde disposta, quod contingit quando exhalatio admodum sicca , de subtilis cito, & siaccessue nube fiangit, eo quasi modo quo fit castine
rum crepitus, dum non incisis corticibus decoquuntur exhalatio namque sub co tice insula per calorem prunarum discriminatur,& rarint, inde querens malo rem locum, tumescentem corticem frangit, ac crepitat . q. Igitur exhalatio intra nubem inflammata aliquando cum fragore, siquando absque illo exit. Si cum silentio edatur dicitur corruscatio , & haec praecipue tempore noctu mo solet in nutabus perlucere. Si cum aliquo sonitu emittatur , vocatur fulgur. Unde fulgur definitur , quod sit exalatio in nube accensa , est igneo colore tincta ex vehementi collisi ne ad nubem . Hinc patet prius fieri t nitruum quam fulgur, licet fulgur prius videaturieuius ratio est, quia species visibilis, seu rei visibilis in ictu oculi, seu
in instanti peruenit ad visum, & instantanee oculus visionem perficit. At species soni indigent tempore ut per mediuusque ad auditum perducantur, & ideo prius auditur fulgur, quam sonus audiatura
446쪽
In libros Meteororum Aristotelis. 42 s
quaώ flammeum, & hoe eombustionis
tignum relinquit. 81. Quaeres q. quinam sint effectus fulminis Resp. esse varios , inter quos
aliqui sunt valde mirabiles, de quibus
tractant auctores hoc loco praesertim Co- nimbrie. Ego resero aliquos . Fulmen rarae exhalationis , & flammeum si vites tetigerit florigeras, flores exurit,& signii combustionis non relinquit. Ratio est , quia hoc fulme facile invadit flores moles, & ob motum veIocissimum non moratur adurando, quod non facit in arboribus duris . Item istud fulmen excaecat sine signo, aspicientes . Comburit pilos hominum intacta pelle, dum debile est. Uestes quoque,calceosque comburit sine corporis laesione; ratio est quia ob debilitatem non potest agere in partes fortes,& magis resistentes , maxime si humidae sunt. Quod si fulmen sit sorte ex forti
exhalatione , tunc agit in res magis resistentes,unde consumit in sacculis aurum, aes, argentumque consumit ensem in vagina, eon semit ferrum pilae serratae, &c. intactis Sacculo, vagina, lignoque. Aliquando ossa comminuit, intacta carne. Ratio est, quia tunc rariora corpora cito
pervadit, & transit per poros illorum, at duriora, & resistentia invadit in illis immoratur , eaque vrit, & consumit. Aliquando occidit animalia signo non relicto. Aliquando vulnus relinquit, cum
scilicet densa est exhalatio , quod si non sit densa arbores aliquando diuidit, non
comburit. 8a. Mirum reserunt auctores hoc
Ioco, quod scilicet quandoque hoc fulmen comburit dolium vino plenum, sine vini effusione. Ratio est, quia fulmen igneum dolium inuadens, & resistens obduritiem, & densitatem combutit, vinum vero ob humoris copiam non potest tam facile absorbere, sed tantum tunc extimas, & extrinsecas eius partes exsiccat ,
& obdurat, eisque sui reum immittit
humorem,& viscosum extrahit vaporem,
per quod partes superficiales ad modum pellis, seu vexicae compactae, vinum in se,continent, ne diffundatur, quod triduo D. Gabr. P0μ perdurare solet, postea illis partibus ab humiditate vini humectatis, & relaxatis vinum diffunditur. Hoc idem praestat
psylium vino permixtum , suo namque calore viscositatem extrahit, partes extimas exsiccat,& in pellem obdurat,in qua vinum continetur licui albugo oui in pel le intrinseca . 8 r. E contra contingit aliquando quod vinum absorbetiir a fulmine, intacto dolio , quod,fit cu fulmen intcnsissi-rra uiri calorem , & subtilissimum habet, qui partes dolij penetrans, vinum exsiccat . Nota quod vinum percussum fulmine venenatum est per venenosam qua litatem, vel sulphuream, vel aliam ab illo immissam. 8 . Quaeres s. cur dormiens percusisus a fulmine inuenitur cum oculis apertis, at vigilans percussus', & mortuus inuenitur cum oculis clausis Item cur animal percussum a fulmine inuenitur respiciens retrorsum, vultuque seu capiate inverso. Resp. quod dormiens prae timore fulminis expergefactus oculos aperit, & illico percussus moritur . At vigia lans prae timore apertos oculos claudit,
illicoque percussus deuiuit. Animal vero fugiens retro fulmen respiciens illico
percussum moritur. 83. Quaeres 6. cur fulmina Ioui tribuantur, non Soli, aut Marti, aut alterim metae e Resp. rationem esse,quia cum hic Planeta terreae naturae sit, habet vim attrahendi exhalationem siccam eXqua
fulmen conficitur, quod maxi me praestat dum Marti copulatur, seu coniungitur insignis septentrionalibus, Geminis, Cancroin Leone, quo tepore fulgura,& fulmina certissimo pronosticare , seu praedicere poterimus .
447쪽
De Glaxia , seu via lactea, Veragine , o Hiau, a ue. 16. NT On loquimur de Galaxia, seu via lactea quae apparet in ocinthua sphqra de qua in disp. de caelo, ubi diximus quod illa pars coeli alba apparet, vel ob multitudinem stellarum spissarum
vel propter raritatem quam habet maiorem illa pars coeli super alias, &c. Sed loquimur de alia via l.ictea quae quandoque apparet in suprema aeris, regione,de qua di eo nihil aliud esse nisi magnam ,
quantitatem exhalationum attractarumst stellis viae laeuae , quae via ab eisdem stellis es rmatur, & per aliquot tempus construatur,ad modum Cometae. Sicut enim Planetae, & aliae stellae suas faciunt attractiones, ita etiam eas facere possimi
stellae illae spissae firmamenti.
87. UOram ,& Hiatus causatur ab exhalatione terrestri calida, & sicca, cum materia in extremitatibus subtilior, i medio densior condensatur, tunc enim lumen lunae. aut alterius astri illam iri Sans, in medio nigrum colorem causat propter densitatem , in extremitatibus veto rubrum . Coeterum quia Color niger minus mouet quam rubeus, fit quod partes centrales apparent distantes, re voraginem praemonstrant si magna est materia,si autem parua primonstrant hiatum. Partes vero extremae videntur propinquiores. Hinc pictores cum aliquod cauum , aut profundum pingunt, seu ut multum distans colore nigro utun- tui. Cum autem aliquod propinquum ostendere volunt, colore albo utuntur, &sic ex varia colorum diuersitate distantias, & propinquitates ostendunt. 88. Sed quaeres r. quinam sint colores qui quandoque apparent in aere
Resp. hos colores non esse veros qui exprimarum qualitatum varia admixtione generantur,& solum cernuntur in corporibus mixtis, ac terminatis, de quibus dicemus in tracZ.de anima. Sed lunt appa-
rentes causati ex varia luminis reflexi ne . Harum materia in qua videntur est exhalatio, vapor, aer, vel aqua: aqua debet esse in maiorem raritatem attenuata. At aer debet esse in maiorem condens tionem addensatus. Locus in quo viden tur isti colores apparentes est potissima aer. Forma est lux varie modificata. Et-ficiens causa est illa quae attrahit vapores
aut exhalationes. Horum coIorum varietas oritur ex varia materiae affectione tria
qua lux incidit. Oritur etia ex diuerso asipectu luminosi.Oritur prsterea ex diuersite,&qualitate medij,& ex varsis etia m dis quibus speetes franguntur, & refran guntur, & ad oculos seruntur. Et demum oritur ex alia, & alia intensione luminis . Quare vapores, & exhalationes aliquando presseserunt colore puniceum, aliquando purpureum , aliquando vitidem , M.
89. Quaeres a. quomodo formetur corona coloris etiam sanguinei sub Sole De hac re agit Plinius IV. a. cap. o. cum quo, & alijs dico , quod causatur cum
multus vapor, aut exhalatio in orbem
veluti spargitur sub SoIe, si sub Sole, aut
circum Solem apparet,aut sub alijs astris, cum sub illis constituta videtur, ut radius astri propter densitatem materiae progredi nequit, sed resilit, & per omnes extremitates diffunditur, tunc enim sub astro
apparet splendens circulus ad modum alucidae coronae. Nonnunquam deficiente materia no formatur integer circulus,sed
tantummodo quaedam illius pars. Fit ista corona frequentius sub Luna, quam sub Sole, quia Solis seruor non sinit densari illam materiam, sed eam dissipat. Luna autem non ita facile eam facit dissipationem ob minorem vim ratione suae frigiditatis, & humiditatis . Quando ista corona apparet magis densa, tunc aquam, seu pluviam praenunciat. 9 Q. Quaeres I. quomodo formentur
Paretia Paretia alia sunt Solis, alia Lunae. Paretia Solis sunt immagines Solis , & Palesia Lunae sunt immagines LunΕ . Formantur autem Paretia Solis & idem
dic proportionaliter de Parelisis Lunae
448쪽
In libros Meteororum Aristotelis qα
ciun sol non versus terram, nec in medioecisti, sed ad latera existens suis radijs percutit in nubem diaphanam qua parte resipicit Solem, & debet esse terminata ex parte opposita, ut Solis imaginem recein tam reddat. Eo modo quo speculum ex una parte debet esse diaphanum ut im- maginem recipiat , & ex alia debet esse terminatum, ut receptam imaginem reddat. Hinc est quod specula vitrea, ut re ceptas reddant immagines plumbo liniuntur in parte aduersia . Quod si plures nubes huiusmodi dentur, ita dispositae ut una recipiat Solis immaginem, & eam imprimat in aliain , sicuti contingit i speculis dispositis , ut unum recipiat primo Solis immaginem, postea eam vibrat in aliud, tunc tres Soles videbuntur, seu videbitur unus , & idem Sol, sed primo per speciem ab eo immediate receptam . Deinde in speculo primo recipiente ciu Ddem Solis immaginem,& demum in alio speculo recipiente Solis immaginem a primo speculo. Aliquando Videntur tantum duo Soles, aliquando etiam tres; aliquando etiam sex. Licet Plinius lib. a. p. II. dicat non extare memoriam quod plures quam tres Soles visi fuerint. Qiuinis tum ad Lunam Pontanus in suis meteor. solum duplicem videri, sic enim ait. Saepe
etiam duplicem in tenebris eis cernere Lanam , nube caua referente aliam sub immagine formam. Hoc, ut dicebamus deis Sole , non accidit nisi eadem Luna vergente vel ad orientem , vel ad occidentem , & nonnisi in plenilunio eo quod tunc sit sortior ad emittendum lume,quo medio eius imago in rubro imprimaturi.
si . v T Ariar fuerunt antiquorum sen- V tentiae, de quibus Arist. hoc
loco, Plutarc. lib. I. de placit. cap. 7. Hi nius lib. a. cap. 3. Magnus Alberi. IV. 3. tracI. I. cap. 6.9 7 Agricola lis. a. de orto ct causissubterran. Mirand. lib. I. de exam. vanis. cap. I a. de alij. Celebrior, comm
niON, opinio erat, quod venti nihil aliud H. Gabriellis Phasica.
sint quam aer agitatione commotus. Sic t nuerunt Hippocrates in lib. de flaribus , licet lib. a. de υicus ratione velit causari ab exhalationibus mixtis a nive, glacie , gelu vehementi, fluminibus, stagnis, terraque humida , & refrigerata . Anaximander quatenus dixit ventum esse aeris fluxum , Uitrurius lib. I. architect. v. 6. cum dixit ventum esse aeris undam. Stoici eandem sententiam sequuti sunt, quatenus vocabant ventum impetum aeris fluentis. Idem tradidit D. Isidorus lib. I I. dum definit ventum esse aerem commotum. Citatur D. Damasc. lib. a. Mei cap. 8. definiens ventum aeris agitationem. Idem tenent communitor Astrologi , ut testantur nimbri c. hoc Ioco, quatenus
tenent ventum esse aerem commotum, &dissipatum ab astris , quod tunc fieri dicunt , cum Iupiter, Solem , Lunam , &Mercurium stradi alacrit, aut Mercurium Mars inspicit, aut etiam quadrate inspexerit. Item cum Iupiter,ia Luna in Ariete , & Scorpione fuerint . stem cum Iupiter, & Mars cu signis aereis,idest Ger minis,& Libera copulati fuerint. Item, cum Luna sociatur Mercurio. 92. Communis, & vera Peripatetiacorum sententia seq. conclus explicatur.
Venti sunt commota exhalarioseu runc ven ii fiunt, cum multa exhalario calida,ct sicca, eaque subtilis impetuose mota, non aer etiami eruose motus. Quod ventus non sit aer etiam impetuose commotus, patet, nam cum tormenta bellica laxantur , fit magna aeris commotio, & tamen nemo dicit, quod tunc fiant venti; cum turris, aut
domus aliqua cadit, fit magna aeris commotio,& nullus dicit quod tunc fiat ventus : cum virga fortissimε mouetur . fit fortissima aeris commotio in loco motus& tamen in eo no dicitur quod sint venti. 93. Quod autem veri sint exhalatio
commota probatur . I. Quoniam vide mus ventos fieri cum magna est copia eκ-halationum, ut vere,& autumno. 2.Fiunt venti frequenter matutino tempore , &tempore vespertino cum Sol oritur , &occidit, quia Sol tam in Ortu, quam in occasu solet excitare exhalationes. 3.Fi ut
449쪽
etiam venti dum nix liquescit, quoniam
tunc exhalatio in niue reperta excitatur,& exit. q. Nam ideo color igneus in aere ventus denunciat , quia sub eo igneo calore exhalationes continentur. s. Quia ideo Cometa ventos portendit, quia illius ignis exhalationum copia nutritur. 6. Quia ventus exsiccat non aer, quia isto
humidus est , non illae, cum sint siccae, &calid P. 9 . Sed dices, nam stabellum causat
Ventum dum molietur , & tamen solus aer mouetur ; ergo ventus nil est aliud quam aer comotus, seu aliqua vi. Conseq.
constat Antecedens probatur,nam flabelisi
dum mouetur refiigerat faciem, expellendo aerem eam calefacientem, aut calefactum ab ea , & succedendo alius non tantum calidus , hoc autem non faciunt
exhalationes cum sint calidae , sed aer . Resp. quod flabellum non causit ventum , sed suo motu expellit priorem aerem , & succedit alius non ita calidus . Ille ergo aer habet se ad modum venti,
sed ventus non est. 9s. Sed quaeres I. an materia ventorum sit sola exhalatio, an etiam vapor,
non quidem solus, seu solitarie, sed simul cum exhalationibusὸ Assirmant Coia nimbri ea ratione ducti, quod aliquando per intagros menses spirant venti e mari, quod etiam si habeat mestum exhalationis ob admistionem terrenae concreti
nis, ut eius salsedo testatur, tamen etiam vapores exhalat simul cum exhalationibus, nec est verisimile quod tanta exhalatio nascatur ex mari. Tum quia etiam vapores ad mediam regionem evecti possunt repelli , non minus ac exhalationes , ac proinde etiam ex illis possunt causari venti. Tum etia quia videmus, quod venti e mari flantes sentiuntur humidi, humiditas autem vaporis naturam testatur. Demum quia videmus, quod unde vapores oriuntur,inde venti aspirat. 96. Sed haec sententia non placet, &rationes adductaenu. 93. videntur fortinsiinae, ac proinde hanc sententiam expi
dere . Tum quia vapores non mouentur
tortuose ut vento, sed rosta quadam via ascendunt nisi a ventis agitentur. Nec eae quae pro se adducunt Con imbrici illis videntur fauere, non primum, quia pose sunt d mari spirare ienti per integros memses per exhalationes subministratas ab
codem mari, quod si mare emittat tum exhalationes, tum vapores, isti recto tramite ascendunt sursum, & exhalationes
tortuose mouentur. Nec secundum, nam
vapores vel non repelluntur a secunda , aeris regione, cum ibi a natura destinentur ad nubes efformandas, ad pluuias creandas, &c. Nec possunt expelli maxime quia quando ibi accedunt ob distantiam a reflexione radiorum Solis, iam fere calorem extraneum deposuerunt, Vt
sic ingredi possint secundam illam regionem ubi expectantur. Nec tertiuS, nam aventi qui a mari fluunt afferunt humiditatem, & humectant, quia ipsi venti trahunt secum vapores qui cum humidi sint humiditatem causant , non quia ipsi vapores sint ventus, vel sint materia venti. Neque ultimum, nam ut obseruaui , ex aliquibus cauemis egrediuntur venti, &non vapores; sed detur quod etiam vapores egrediantur, non inde sequitur, quod
etiam vapores sint materia venti. 97 Qiberes a. a quo moueantur venti Seneca lib. s. cap. 6. mc . 9. cum opi
nione Stoicorum, quorum secta sequebatur tenet quod venti moueantur a se, putant enim aerem esse ventum, & a se moueri sicut Sol, Luna , &c. dicit praeterea, quod etiam Ses est causa venti, cum aerem rigentem facit,& condensat, & cum extenso rarum facit . Sed istam sententiam impugnauimus de coelo , Ostendentes , quod sola viventia mouentur a se . Tum quia si aer moueretur a se , deberet moueri aliquo motu ordinato, non instabili , & tortuose.ς8 Theophrastus putauit, quod venti moueantur ab ipsa exhalatione habente diuersas partes, nam partes magis graues mouent deorsum , & magis subtiles,& leues mouent sursum, & sic tortuose, ut diximus de fulmine, una namque pars scilicet ignea trahit sursum, & terra deorsum, & sic partim sursum,& partim deor-
450쪽
In libros Meteororum Aristotelis r 6α st
ium, ac proinde tortuoso. Sic exhalatio. Coeterum non explicatur quomodo ventus aliquando tanta vi , tantove impetu
99. Alij volunt , quod motus venis-rum causetur a secunda aeris regioni . nam cum exhalationes ascendunt, ad e demque regionem pertingunt l, ab aere illo frigido,& denso protruduntur, ut refracto, ac Hssultanti impetu resiliunt, &quia ex alia parte I euitate constant, ex una parte conantur ascendere, & ob impulsiim receptum cogentur descendere , ideo tortuose mouentur. Cceterum hoc
potest quidem contingere cum exhalationes pertingunt usque ad secundam aeris regionem, licet neque tunc appareat quomodo cum tanto impetu moveri possint, cum neque ab impulsu possint hoc habere , neque a leuitate, ut consideranti patebit. Dixi cum cxhalationes pertingunt,&c, nam non omnes venti causantur ab exhalationibus a secunda regione tepulsis, cum experientia didicerim exire somtissimos ventos ex caucmis terrae , eX critis, alijsue locis.
Ioo. Aliqui ab hac dissicultate se expediunt dicentes ventorum impetum non habere aliam causam nisi eam quam Deus mouet. Colligunt ex Ualm. I 3 q. dc Ierem. Io. ubi Deus dicitur producere ventos de thesauris suis. Silui producas υ tos de thesanris si is, idest de occultis naturae causis. Ego saluo meliori iudicio dicerem, quod non est una , eademque causa ventorum, aliam namque causam habent venti cum a frigiditate secundae regionis repelluntur, & aliam cum a cauernis terrae excitantur, tunc enim, ut di cebamus non excitantur venti a secunda aeris regione, sed ab astro extrahente exhalationem , a quo astro habent etiam, venti motum. Habent etiam venti motum , & maiorem motum , & vehementiam motus ab aere impellente per sese tem ingressum in locum exhalationum;
nam cum exhalationes mouentur, aer ingreditur ad impediendum vacuum , &per illum ingressum impellit exhalationes a tergo, iterum exhalationes mouentur ab illo loco, & aer propinquus iterum ingreditur , eoque ingressu de nouo impel-l it exhalationes, & sic paulatim augetur exhalationum motus usque ad quandam vehementiam. Pro hac re subi jcientem certam experientiam de qua ego sum testis, quemque dilipenter obseruaui; dum
essem in ore citiusdam cauernae cX qua ventus egrediebatur, obseruaui, quod in ore cauernae ventus erat satis tenuis , &delicatus , & quanto magis recedebam ab ore cauernae, tant5 magis ventus augebatur , quod augmentum non poterat esse ex additione nouarum exhalationuma cum aer a dextris, & sinistris oris cauernae esset omnino quictus , & motus esset soliim in ea parte quae directe respiciebatos cauernae,&c. Sed ex causa mox dicta. I o I Qu res 3. a quo fiat motus tortuosus ventorum R esolutio huius quaesiti iam fere constat ex dictis. Claritatis tamen gratia in particulari eam resoluemus. Astrologi fieri dicunt ex influxu sy-derum; venti namque suis causis cupiunt assimilari, quae per ipsos sunt Iupiter Septemtrionalis, Sol orientalis, Luna oc- dentalis,& Meridionalis, & sic venti m
do mouentur ad Occidentem, modo ad occasum: modo ad Septemtrionem, modo ad Austrum, & sic tortuose. Sed non est sic, ut ex dictis constat. Sed fit hoc
modo. Sol, & Astra multam attrahunt exhalationum materiam, maxime in Vcre, & Autumno, quia tunc temporis te
ne pori sunt aperti, nec dissipantur praenimio calore ut in Aestate ; nec prae nimio frigore obdurante impeditur exhalationum extractio, quae ad mediam regionem evectae, quando venti ob hanc causam generantur, a fri*iditate illius repelluntur deorsum , & a leuitate insita sursum mouentur, dc sic tortuosE. In ijs autem qui ex cauemis, criptis exeunt, &c. aut ex mari generantur , aut ex niue Iiquefacta , &c. ratio tortuositatis oritur potissime ex diuersitate materiae ; nam capars quae est magis terrestris , & grauis, mouet deorsum , ea vero quae est magis subtilis, & leuis sursum, & sic fit motus tortuosus, sed non ita vehemens. Ioa Quy-