Respvblica et statvs regni Hvngariæ. [By Martinus Schödel]

91쪽

H AT. 8 riod de natura eorum , quae de terra es- ruunt, inscripsit, desidem pliua se tradi- irum pollicetur in iis libris , quos se de illedicatis fontibus instituisse ait, ad quo-im lectionem sese referent, qui de his olent plenius erudiri. Nam mihi haec ripturo propositum non sitit, ut doce-

in quenquam, sed ut voluntati tuae, figismunde Baronum optime , quae mi-

'i semper imperii vice est , morem ge-

Quantum autem tuum quoq; semperuerit studium in his eruendis, quae in ognitione naturae rerum atque locorum et obscura sunt, vel aliquam admiratio-em habent, cum omnes, qui te norunt, i iunt, tum scriptus a te, nuper editus Moschicis rebus liber abunde osten- t. Nam quid est in tota nobis ante paulo annos minus nota regione,aut in mo- ibus gentis Moschicae, aut in ejus reli Mone , quod non scitissime explicaris' Uid quod Hungaris nostris pene igno- essent origines suae, nisi tu confirmas te Moschis confinem esse , ad impe- tum eorum pertinere Iuliram, vel, ut alii licere naalunt, Iugariam, unde, initiol rofecti sunt Husagari, cra omen traxe- unt. Ex Scythia quidem venisse eos nemini erat dubium, sed de nomine disce'

ab tuo, vin alii ab unnis, avaris

92쪽

voce composita dictos esse assererent, a aliud com in iniscereiatur. At vero propi est ab Iultra manast Hungarorum in men, cum nunc quoque Stavorum lint qua nulla per uni sana Europam labi Pater, Iubri, vel prima syllaba nonnihut sit levigataVhri vocentur. Mitto, J. te quoque confirmante credibilius visi est, montes, quos vocant Ripheos extare his locis, unde tanto veterum se piorum consensu Tanais decurrere dil

etur. Sed haec qui magis perspecta abi

Volent, ex commentariis tuis, doliis

dita chorographia petenta Mihi hic narrationem de aquis, . in Hungaria aliquo miraculo, aut, tale quapiam insignes sunt, finire libvel relinquere potius. Nam si omni 'quae aliquid admirationis habent, o sectari velim , persequendium esset hi quicquid est in ungaria amnii

quorum quidem tantum est, ut non cile dare possis aequalem regionem, pluribus domajoribus abundet, ut immerito veteres Hungari in regni insignibus quatuor ductus , totidi praecipuorum fluminum, Danubii, Dravi, Tibisci imaginem repraesenties, usurparint. Sed nihil tamen de

dicam.

Et laus amnium praecipua, esset:

93쪽

H Ap. ferendis idoneos, despiscosos. Quor latidis genere quotus quisque est extra agariam fluvius, qui illis, quos dixi, uatuor conferri queat ut ne quid coaz morem de aliis ungaricis amnibus, i iii imagnitudine illis ita inae parestat, tamen non minus sere sunt admi-andi. Nam praeter hoc, quod optirnc iram , saluberrimorum piscium copia et fluunt, seraces auri plaerique habentur,ia e pri sertim veteris Daci parte, quam lungari. e attribui, Transylvaniam ocari diximus, quorum etiam nonnul- ab auro nomen est. Cujusmodi hiat cognomines Chrysi dicat, qui Hur vocatur Aranyas , hoc est, aureus, quis ungariam ea , quae Thraciae, saniae, Lydiae, Indiae amnibus glo-a est, carere existimet. Rapiunt autem on amenta tantum auri perenni cur

u , sed etiam plarrunque nullulae, alias usi, alias nucis avellanae castaneaeve, aut sta glandis magnitudine, quoties videlicet nundalat imbribusve, aut alia quapiamiliavie, aut arte inducta corrivatione au- ii ripas Mea, per qu. e currunt loca, bruunt. Nec commentitium est iis inbcis effodi quandoque alias, alias puri uri, alias concreti saxi aliquid haben- , qua aliquot uncias usque ad se mi aram,r libram, illoc amplius appen dulid

94쪽

Sed ut ad illos principes Hungariae flvios redeam, Danubium, Dravum, viam norunt vicini Germani, ori Carni, apud quos eorum fontes sunt, prima incrementa, quae etsi praeclara sinnequaquam tamen tantum laudis adduamnibus, quantum hi, mox atque lum Hungaricum attigerint, consequutur. Hic enim continuo plenius

spaciosius fluunt, eoque navigationi mgis habiles sunt, piscibusque dc majoriboc melioribus magis abundant, ut omlam, quod diversis generis piscibus,'ibus fere prima est gloria, extra Hun viam carent. Quapropter de his,quori

origines magis notae dc celebres surplura re serie supersedebo , di camque Tibisco tantum, quem Hungaria sola tum sibi vendicat. Orittar in Maromarusio sub altissin Carpati iugis , fonte quidem exiguo, si

tantis subito incrementis, ut intra titium milliarium, pro temporis tam quod incrementa moderatur, actor

patiens sit navigiorum, quibus sales evbuntur. Est aut indere ullum unius .

95쪽

igii onus, quater mille stulta filis, vul- lapides vocant, singula viginti plus mi

pondo librarum Fertur autem intra, aromarusium cursu citatiore, ut internontes , qui plurimos in eum torrentes

eri vos effundunt, estque ibidem impi ii simus, solo glareoso, sed idem ex illis

saromarusit angustiis eluctatus, simuntque campestria attigit, incepit lentius, fluit impurius,admisit, praesertim am- ramos , qui ex Transsylvania ruens, in praebet navibus, quibus sales Trans anici exportantur , videturque tumane prorsus alius este, non ob augmentitum, aut cursus sui modum, sed quod piscium in eo ratio est diversa. an intra Maromarusium non habet alios, qua quos aquae puriores alunt. eorum quidem omnis generis copianientem. At soris quem facile dabis pi- , cui quidem in profluente vita est, em non suppidit et ibiscusis quique sapor magnitudine non pro stetui generis piscibus, qui aliis in fluviis ca

orro de copia quid dicam 3 Habet qui-Hungaria multos amnes piscosissimos, quos etiam eos numero, qui ex vici terris immittuntur. Sed neq; inter hos,

que inter alios , quorum fontes apud Hungaros sunt, ullus proventu piscium 3 suPe-

96쪽

pe quod ut haec fruges, sic Milli pisce

nunc beatus, nunc malignius prodicant, tamen nullum est tempus ibisci quo piscibus non magis, quam aetaananes abundet. Quin, qui propitis a ejus ripam in aestivis praesertim caloribi accedimi, manifesto sensu experiunt teum pisculentiam quadam, ut sic dicanredolere. Nec desunt vulgo, qui dica: duas ejus partes aquam, tertiam is cile, non eo quidem sensu, quod ita seres habeat, sed quod plane admirandanpeneque malorem fide multitudinem pascium significatam volunt. Vidimus ipsi autumano superiore, cur illustrem Comitem Nicolaum a Salm exercituum regiorum staminum in Pai noniis imperatorem ultra ibiscum squeremur, apud arcem Titokai , qui co Bod rogus, idem valde piscosus an nis, ibisco miscetur, mille nos carpiones, quos nonnulli cyprinos dicet

malunt , citra delectum tamen, sici eos capi contigit, Venire centum num Hungaricis, hoc est, Oreno, ut ccant, usitato, quem pro praesentis inroue i illis in locis ratione aurei

97쪽

iis superat si initibus numis quinqua anta. Eadem est piae runque luciorum viras sub hyemis fere initium. Vtor aut enal cii appellatione in designando pisce notissimo, quem quidam lupum dicendum lis contendunt. Sed quanto longius profluit Tibi scias,

uantoque propius accedit ad Danu ium, in quem sc se exonerat e regionernati, hoc minus est precii piscibus, pter vim eorum infinitam , praeser- cum exundat. Nam tum in planasiis , omnia late loca Mon tam aquis,

i suam piscibus complet,in quaedam quasi stagna secit, quae agrestes ante, quatrillacrescit, crin alveum redies, claustris leuibusdam obsepiunt, ne refluentibu :liquis una recedarat pisces. Hic itaque laon aliter , atque in piscinas conclusi tenentur neque tamen raro contingit, ut

impetu facto, qualis est acie congredien i , fractis septis perrumpant, spemque Morem agrestium frustrentur. xio sit, ut hi pro magno negoci habeant, invitare populares vicinos, ut pistes emptum veniant sed quod proverbio dici tu , ultroneas putere merces , vix ut quam magis quam hic habet ocima. Nara epe aut nulli veni t aut si qui ve-hiunt, atri illo licentur , ut nihil penetiuersit, gratuitone clades, an vendas.

98쪽

magna eorum pars emoriatur, k comtrescat, unde tam tetri nascuntur halitu ut qui iter faciunt, ea loca non aliter, I

qu. peste insecta sunt, vitare consuevrint. Nec hoc soris tantum, sed etiam oppidis evenire solet, dum nimirum tata vis piscium iit forum curribus isquinsertur, ut qui eos importarunt, de tuti ab emptoribus sese clanculum rctis piscibus inde subducunt. Quo fit,plaerunque edicto cum poena proposito caveri soleat, ire quis illinc nisi ablatis piscibus, discedere audeat. Sed longius quam institueram, prsressias sum, illastris Baro Sigismundea

non tam admiratione harum rerum, tu lani hi jam maxima vitae meae parte illHungaria exasta admirabiles esse desiel xunt, quam studio e siciundi imperat. tua incitatus. Non inficior tamen plaeraque a me minus explicate tradita, nequnon multa praeterita esse, quae cum hae lnarratione congruebant. Verum diei

opera a me se cum est, quod bis d

99쪽

ius: uberius explicandis locum alibi

in habit tuus.

Porro quod in episto: ad me tua duo-n admirandae naturae fontium , alie ius quidem ex Arriani, alterius ve-o ex Saxonis Grammatici historia aetationem facis, equidem dubitavi alia uamdiu an non hoc consilio a te factum siet, ut quae de similibus miraculis alio iam autorum scriptis prodita sunt, ea nili cum his nostris conjunge iacti , componenda esse innueres. Et si vero huc

nclinabat animus, tamen cum viderem

nihi nihil relictum este praeter colligen-aborem, quem sibi quisque legendisi praestare potest, satis esse putavi, viter, unde haec potissimum peti possit, indicare Miratur Plinius ab Homero non esse iam calidorum fontium mentionem, neque hoc sane injuria. Quem enim milhi facile dabis autorem , qui non quam accuratillime in rerum locorumve de scriptionibus recensere soleat, siquid sore occurrit, quod usitatum naturae cursum excedit, aut aliqua novitate est insi-

100쪽

so scontentus quaarum, sontium, occi uminum mi iacula capite elegantissimo in secundo naturalis historiae suae libro com plecti, rursus iis dem aquisic aquatilibdescribendis etiam peculiarem dedit librum, qui ejusdem operis est tricesimprimus secundum Plinium multa de hinvenias prodita a Seneca in naturaliun . quaestionum libris. Nec pauciora pene . Vitruvii de architectura libro octavo qua clam etiam a Strabone, Pomponi Mela, Solino reseruntur, ut alios praetessi ream recentiores. Sed omnium instar haberi potest unus Georgius Agricola, i quaecunque ejusmodi sunt, vel in Graecis Latinisque scriptoribus a se lecta, vel dolia forisque observata, vel accurata inda .gatione comperta, non modo in illos quos supra dixi, libros retulit, sed etian causas eorum quam scitissimi est uduit explicare, quanquam quotan quaeso haec fa .ctura est ent partem , sit c aetera quoqu: quae adhuc ignota latent, proferrentui qua in re nescio prosecto, se cordiane mal gis an ingratitudo hominum accusanda. veniat, qui dum ista pro neglectis haben non satis aeterni illius architecti Dei polientiam uec magnitudinem adimirari, dejus beneficia agnoscere videntur.

Memini te mihi ali iliando de quc dam in Cariata lacu, cui a pas vicin