Respvblica et statvs regni Hvngariæ. [By Martinus Schödel]

81쪽

rtim Omne, quod pyriti innatum ess , re- . ivit ar fitque aqua tota viridis, quae einde in alia vasa transfunditur, ut deuretur: depurata autem transfertur in aldarium pluirabe una, in quo stipposito igno igne bullit ad horas octo, aut i , donec per vaporationem, quamicant, densetur , ita fluente tanaen sem: eodem liquore , ut eadem caldaria: na maneant. Post infunditur in cados aeos, quibus insertae virg. e sunt, qui- accrescit. Atque hoc est, quod vitrio-im coctum seu fadtitium vocat. Ac tan-im quidem de aquae ferrum rodentis viessicacia, Nunc de lapidescente dicam , cujus ieris multae sunt in Zepusio, inter quas iam nonnullo non aliter, tiam caida', aut aliae salubres requentantur. Et: st his quoque caloris , vel potius te- iris aliquid, quod cum aliis tempori- u5, tum per hyemem manifestius sent tr. Est vero inter eos fons eximius unus pagum , cui apud Zepuit ense Gerianos a rivi murmure nomen est, qui

nitar piscinae stagnat, plurimam a luam reddit, in quana item ligna injecta, i pide ceu cortice obducuntur. Alter ad gum qui vocatur Iomnis. Nam qui uitius scatent, statini atque paululuna zonui eruari , lapides cuiat, cita isti

82쪽

aedium in Lepusio princeps est. Hici turit, vel erumpit potius aqua bullie

similis, cum magno intus murmure strepitu, qui admota aure non sine miratione auditur. Erumpit auten noa

foras tantum, d sub dium, sed etiai meatus sub teria quaerit, dc quacum livadit, lapis fit, quanquam qui subterr nei sunt ejus generis lapides, pluviis qui irrigata humo, d eo madore diutius nente di sibivuntur. Solent auteni accolhis sic di sibi uti d effossis ad opera e mentaria vice calcis uti. Qui vero suldio nascuntur, ipsi illini sunt lapides, tidicii, levitate k raritate non dissimi te pumicibus. Et quia verisimile estis aliquid glutinis inesse , qui in pripinquo aedificant, libenter his ad in

ros faciendos utuntur, eoque quida illic dictitant,se domos ex aqua factas habitare. Caeterum non minus miraculi vidius liabere quibusdam , quod in morasci contiguo, intra specum quend.

aqua per hyemem fluida, aestate ita cc gelata sit, ut rei rigerandis poculis glacita de peti sol ac POT

83쪽

H AE. 7 Porr quod ad fontes bibentibus exanimantibus letales attinet , Ortina uis est ad radices rupium Sarmaticarum, uae, ut dictum est aeputio imminent. ii duo hoc famosiores sunt in Comi Saros, quasi in cor aspectu arcis colatinis, cujus ipse praefecturam teneo. a qui est sub rupibus, aves tantum ex :ustantes necare dicitur. At alios duos tantum avibus , sed etiam aliis ani-mtibus noxios esse ferunt. Quam ob sam, ne cui pecori ad eos aditus sit, ligentissime caveri solat. Nascitur a m ad alterum eorum, qui propemo-im intra Eperiensium nostrorum sinesi, plurimum aconiti, cui herbae vene n inelle vel unicus Ovidii versus a

Lurida terrebiles miscent aconita no

verca.

litque hinc quidem videri potest sens

lii virus trahere Tales enim , ait Pli- ius, sinat aquae, qualis terra, per quamiluinat, qualesque herbarum , quas la-ant, succi Sed est re vera singularis hujus fontis natura ut qui in crescente a augeri. deficient minui, atque deo in interlunio prorsus deficere dici-

' ψmpium consensu , ut mihi ne

84쪽

Fontes acidos, d quas acidulas vocant, consulto pr. aetereundos putabam

quod minime rari sim in Hangaria Ne non tamen ex his quoque aliquid delibrcelebres sunt in primis,alier in Comit Zoliensi ad arcem ejusdem nominis, oppida, quae dixi vocari montana, sujecta sunt alter ad oppidum, cui On regius nomen et , uterq; spleneticis manifesto sensu mederi dicitur. i Ad oppidum Bistriciam , Germanii Neusolam vocant, ubi fodinae sunt arris opulentissimae, quae nunc appellantur e

stae , quod in iis impendio regis opertiunt, cuniculus quidam reddit aqua virid m, ex qua ubi subsedit, chrysoco colligitur. Quia vero in Comitatum Zoliensem dum aquas persequimur,ventuna est,noi possum praeterire hiatum terrae iisdein locis famosum ob pestilentes expirationes , quibus aves supervolantes quaevis alia animantia extingui constat manifesto eorum experimento, qui ejrei periculii in facturi, gallum, gallinamve aut selem, aut canem longo itastili alligatum supra eum latum , qui septo ad ancendas inde animantes circundatus est protrudere de sterre consueverunt, quibu non aliter vita subito eripi uir, quasi strangularentini,

85쪽

Isti tem ad eum fonte, qui Otus aves, dictum est, necat , sub Sarmaticis antibus acidula, quo etsi eandem cum ipso fonte originem habere creditur, menit aerisque ita grata est, ut etiam 'groti inde potum petant. Alia est non longe ab arce Leva in 'omitatu Barsiensi, quς alii ab haurien- bus pleno vase perferatur domum, sa-' rem amittit. Itaque qui Occursantibus, fit, potum eae ea praebent, vel modice

inanito vase , quod reliquum est , es indunt, ad hauriendum denuo re runt. Addunt quidam aliud hoc pro- iosius , sed minus simile vero. Nem- si pura sit, dum hauritur , o pura

ermaneat, donec osteratur regio tis, quina mirifice appetere solent, Quod hoc ritillimum ad salutem signum sit. Sin ibida reddatur , plane pro deplorato taberi aegrotum. Itaque eos, qui pCtum

itum infirmis, non omen petunt, an 'quam hauriant aquam, turbare solere.

ted hoc superstitiosior una credulitata re-

Ab hac quoque rursus acida alia hau lugnis distat pactis , ad quam etiam rope est fons, qui tumuli in speciem a iurgit, ex subinde mutat luxum lapide cente nimi tu statini aqua, quam est at

fili, uideo sic excrescento parte, qua

86쪽

aliquandiu manarit, ut sese aliam in pacem, quae humilior est , estundere tur, quod quidem quasi circuitu quodam

si per Onanem soniis oram.

Ad arcem Fileg, quae inde in Boream;

euntibus occurrit , in Comitatu Negrad, specus est, in quo superne destilla qua continuo durescit. Ibi vero vide ceu statuas hominum consistere saxa hac destillatione concreta Albus his clor est, nec per se tantum sunt alba, se etiam coloris albicantis usum trita pictribus praebent. Sunt praeterea ad fines periensius ontes salsi tantae acrimonia S salsuginis, ut inde sal excoquatur, qui ad Omia generis condituras, in primis ad co acturam piscium caeteris utilior esse exi altili ruitur. Habetque locus nomen ab his fontibus Hungaris enim So Var, hoc est, Salis urgum dicitur. Nam 5 arx ejus unominis supra eum locu suit, meae te praefecturae subjecta , antequam dirueretur. Est autem salis vim magnam ii aliqua eorum montium parte, in quibi promontorii instar arx extat , vel holmagno est argumento , quod in adversa quoque eorum parte salsi sontes sunt,qi item sua appellatione insigniunt locum. sed quod in eo inquirendo aut erueiam

do minus elaboratum est , id non ni

87쪽

AE. 'igentia hominum , 1ed proculdubio' egum provitione evenit , ne immo ca copia salem vilescere contingo ei. Abundat enim Hungaria sale nativo, at lapidicinarum modo aeditur a Ma- marusio. Item in Translylvania, ubi iam piscitases iis e stagnant, a quibus ne pecus arceri necesse est Com- tum es enim earum immodico hau-u, qui alii igiliae incitatur, necari. Inuat tamen in his alicubi pisces , quod inus mirum videri posset, cum ipsum faoque mare piscium parens alium sit,

is hic non in aqua salsa, sed in ipso pN

ae sale vivere viderentur. Sunt autem sa- adissimi, carne duriuscula, cita impa Mentes aquae dulcis, ut in eam missi, ex

Quia vero in salis mentionem incidi-hus, etsi de ejus, qui caeditur, ortu di- tersae sint sententiae, aliis nimirum eum in ipsa conditione rerum ab initio ex tisse, aliis postea natum esse Uirmam

bus tamen ut vero propius sit, exit re aut succo salso concretum esse, ct ahuc concrescere, ea potissimum ratio-leoli endi posse judico, quod in ipsis apidicinis salis , ubi solidissimus fuit,nventa sunt varia instrumenta ad hum Uios usus iacia. Quodam etiam in loco

, Traianilvani et gallina incubans cuna ipsis

88쪽

cum sale. In Desiiensi dini, quani est in Transylvania altior , paucis an annis excisum est de medio sale ingrobur trabi simile, tanta durities, ut serro quidem facile cederet. Sed id extra bilinam extractum sic computintra quatuor dies, ut primis digitis cocerpi, conteri posset. Idem solet cabonibus dum exciduntur durissimis, imul atque sub dium prolati fuerint, me nnire. Haec vero vulgus in illa consulto ne rerum , quae Noe tenaporibus ircataclysmo suit , ibi oppressa, aut alici quopiam casu eo abrepta ei e interpre es

tatur.

Flos salis alibi copiosior, alibi raro is reliquo sale reperitur: gemmam os cant, quod gemmarum quarundam irinorem pelluceat. Faciunt autem hod reperto judicium silicidae docti experibi entia, salam, qui 1 quetur, aut impii,

rum futurum, aut cito desiturum, ne

que temere ipsos in eo falli competium est.

Abundatri vicina Polonia hujus generis nativo sale saxeo , sed hic minus, incerusi solidus ess IIungarico Noenim fibris tantum, aut venis, sed etiar ingenti mole terrae plurimis in locis li

stingui

89쪽

uitur , ac praeterea longius abest 1 erficie terrae. At in Hungaria putei, quibus editur, minus alii stant usque licilem. Ain in Transiylvania etiam vili instar extat supra terram ad ri- Maraii fluvii, cujus item alveus sal

, non longe ab oppido corda salinis

lebri. Fitque penumero, ut arantes vomerem in salem impingant. Sed nemini caedere licet, ne citi id vecti-γus regiis decedat. Liberum est ta-en Ciculis, qui ut dictum est, nonniil- Transylvam partem tenent, suo in. lo, quantum domesticis eorum usibus

iis est, sumere Sed haec de salsis obiterixisse susiaciat. Restant inter calidas, quibus quidemili quod in Hungaria nonaen est, Taetrope a radinum, quae vocantur divia ditia i , sive quia hic divus adicatis verit, sive quia ad aedem ei sacram , oc pulci ro ipsius claram , actum ipsius, an Sigismundi Imperatoris , qui hoc

uoque condi voluit, munificentia opu- latam pertinet. His pleriq; inter omnes langaris calidas primas tribuunt, in quo en amoenitatem potius earum, quam lubritatem spectare videntur. Sunt lini calore periucundo tempera, pra terea tam purae perspicuae,

speciem rerum , ii quae injiciantur: amplio-

90쪽

videantur. Sunt tamen praeter calidas multae alis alui res frigidae in Hungaria, cujusmodixi esse in Zepuli geminas , quae apdescunt. Sed hoc tempore maxime pr dicatur, de a multis si equentatur fons

Mistam , qui locus a Casibula haud mgno distat intervallo. Hujus aqua lapicbus, qui prope fontem sunt, fervefas calefit S ita balneis idonea redditit.- Non desunt tamen, qui vim medicar quae aquae inesse creditur , ipsis potilapidibus , quam aquae tribuendam e censeant quod ipsa per se pura sit, 'bentibus gratissima, contra, quam sient alia Catares, nullam misturam si piata Verum unde medendi vis insit aqu& cur aliae aliis atque aliis morbis, nuna ratione eaedem omnibus medeanti praeterea unde ipsis tot tant. aeque in clore, sapore, odore disserentiae, deniqcur aliae concrescant,aliae ferrum rodarid speculatoribus , e venatoribus r.

turae physicis explicandum relinquo coorgius Agricola, cujus in hoc genus ibus inquirendis, excutiendis studiu atque judicium exquisiti stimum esse ibri ab eo doctissime scripti arguunt, mi

ra de his egregia prodidit eo ita oper