장음표시 사용
71쪽
DE A. DIS IUS CIVILE Osententia. Nec uero miretur aliquis triplicem ill cilectionem Od putet, propterea maius quoddam tempus consum , non enim ita est quin illi, qui primo quasi impetu δί Barioli sententiam uolui intelligere, de leges omnes uidere , longe plus teporis ponuiua una lectione, quam uos In triplici ponetis et cum Olmnia percurrerunt,plane nihil
intelligunt. Causa haec Est quia leges omnes uolunt subito uidere; quas non facile intelligunt, qu6 referantur aut si quando intelligunt,facilli me obliuiscuntur propositi, quod non habent penitus in mentibus fixun Vos autem prima illa lectione hoc ipsum propositum tenebitis, quod alia omnia uobis estici et quam facillim Video menam dui paedagogia agere, teninus haec subtiliusque traei are, quam hoc ipsum dic odi munus, quo defungor pati uideatur.Sed maior mihi cura est iuuenes uestrae utilitatis, qua ullius meae ostentationis. Hoc autem quod modo dixi, expertus , scio est utilissimum, contigitque mihi saepe hac uia ut una hora plus me profecisse sentirem, qua alias tribus . Hoc ergo arripite, quod urali Hamis
uestris omnibus studus esse sentietis.Ueria est alia quoq; perturbatio thora scriptas, quae ualde noSine qui haec tractamus comouet: dc sane quo
meliore ingenio sunt eo magis abhorret. Est aut
72쪽
ε out finitas quaestiones temere profund it, minima saepe occasione,aliqua do etia nulla. In quo tameunio multo grauius peccant noui scriptores, ut Decius, Iason, quasi uetustiores. Quid enim attinet de .I.de Melaeta anaaestiitissi tam multa de titulis Principum coniicere j qiud tam multa de argumento a contrario sensu et futire i quod quidem ut ab ipsis tractatur, de intelligi nullo modo potest,&idipsum quod intelligitur sine ullo est usuci ut autem debet intelligi, facile,&-agno cu usu intelligitur. Sed de hoc alias id enim tantum nunc agimus,4 in hanc Legem,& in alias omnes quas nobiles &pexillustres appelsit,
eos molem quas litandam quaestionum sine ultato iudicio coniecisse . Quid de rubrica de acq. am postffi dicam quid facit ad illum titulum ouae falso ab omnibus de relatis traduntur i quid illa disputatio longissima contiariorum Latqui
Accursus moderate fecit, qui uerbum tantum unum eius rei apposuit: i, omnia quae potu exutea de re conquirere, effuderunt. Hinc nata sitiat monstra illa repetitionum, quibus nihil inordi natius, nihil fingi potuit perturbatius. Et sane' Bartolus,ac ueteres rarissime in hoc flagitnim inciderunt: propria sunt haec peccata nouortuanta Qui, quum bene rem tuam familiarem guberna ventr
73쪽
DE A DIS IUS CIVILE ει rent, cordine in suis consiliis uterentur;putarisse
praeclara posse sua scripta posteris uideri, si sine
ullo ordine,sine arte,sine uenustate tractarenturi rena perridiculam . hiodiatun dico, timeo ne quis me exaudiat,qui hoc, ametIus ac amplectatur ne ille nos derideat, putet his ineptiis nostram omnem doctrinam contineri sed non est ita quorundam sunt haec uitia nouorum ho
minum; reliqua elegantissima sunt, plenisti
mauenustatis. Verum oportebat sane eos ho
mines illud Horati praeceptum, excellentis sine dubio ingemiuiri, recordari ut quod is agendo sequebantur, in scribendo quoque usurparent. Ordinis haec uirtus erit, uenus aut ego fallor: Vt iam nunc dicat iam nunc debentia dici Plaeraq; differat: praesens metempus omittat. Debet enim quiuis non malus scriptor, non solunon conquirere quae aliena sunt, de ad rem in me faciunt; verum in iis quae sunt illius disputa tionis propria, hoc debet ordine ut, ut qua de bent dici saepe disserat, maiorem quada opportunitatem aucupetur. O praeclari hominis cru diti Issimum,ac aureum praeceptum: praestantem ordinis magistrum Horatium. Nanque quod proprie in his,quae scriptis,atque literis Otinen turdixit Horatius; possumus commodissime Vi
74쪽
ORATIO res ipses,&ad omnia quae obis efficitatur transferre . Quaeso,cluis rem ullam commode tractabit,aut ex animo finiet , qui hoc non obseruabit lut hoc nunc agat, alterum deinceps; non illud quidem, quod ei primum in animum uenit ut ageret, sed quod intelliget esse operi aptis sinis
Sesmo autem familiatas, de haec nostra consuetu do qua urbani nona uiam tir, qtiae efficit, ita rUsticis differamus qua quaeso aliare continetur,
quam hoc ordinet Ut iam nunc dicat iam uunc debentia dici Plaeraque differat Itaque Decius , ac Iason , quos scimus urbanosocelegantes homines fuisse; si subtile illud suum tuta dicium, quoin atris rebus,, sermonibus utebantur . ad suam artem,S ad sua scripta contulissent: proculdubio meliora multo, ac lunatiora illoruscript i quam nunc sunt, haberemus . De Iaso ne autem auditu, inter sive aetatis homines fuis 1llum unum iudicatum exponendis Principum mandatis aptissimum. Quod quidem ut illi summie laudi est, ita perlibenter a nobis praedicatur ut quiuis intelligat non uidere nos his hominibus sed studio ueritatis dicere, quaecunque dicimus uerum exponere commode legationem nemo potest: iuno aliqua parte praeceptionem
75쪽
DE A DISTIVS CIVILE 6 illam obseruet . Ac sane uideo propterea illum in hac re praeclare esse uersatum , quia in ea prae stans suum ingeniuo naturam sequebatur: duae, nisi corrumpitur pravis male traditae artis pra ceptionibus, solet saepe optima esse magistra uetita tis. At in sua ciuili disciplina sic agebat quia sic didicerata malis praeceptoribus si in ea arte agendum;&sic ipse putabat. Itaque quod bonum in
eo erat&eXcellens, erat ab optima illius natura de excellenti ingenios quod erat uitia erat ab arte corrupta Nullus enim error dissicilius ex ani mi hominu eripitur, quam qui ratione fieri XI-stunatu . illud enm m quo quis putat se pecca re, facile relinqkur il id dirricillime, quum putat sepLeclare sentire. Propterea fuit mihi uiue
ne magis apud uos laborandi, quod bona pars
horum quae reprehendimu S, ita inueterauerunti
ut pene artis loco habeantur et Iuris proprium eXistimatur, ut sine ordine, dc sine ulla uenustate tradatur. Ego uero n6 Iuris dico esse hoc iii titi, ed doctorum Iuris, artificumaeum quibus uolo uos' indem uersari non enim suadeo, ut AleZandri, solus, Decia scripta non legati sub d mo
neo, ut artificiose testras uia tractetis. UrCtUr
autem hac arte, ut iusque ingenio, Moeri dicio ne, magis ualebit. Quod si nullam resentiet lus
76쪽
ο ORATI Onostris admonitionibus adiuuari , cense, ut in his doctorum scriptis, Ut potest, dc ut com imodius est, uersetur . Video enim latin sermo nis Mantiquitatis , ei esse pernecessariam cognitionem,'in uuli hac nostra ratione uti quas ressi quis non ita tener, ut his nostris possit iuuari; uidete quam sum in hac re aequo animo,& laam nolo homines nihil agere,& desidia consumi:iter illud idem, ut clarius intelligatur nidico huic esse utilius,totos dies in una perturbata quaestio ne consumere, quam desperatione Lbros abiicere , cplane nihil ageres Nanque sic agendi, si non arte, at usu, aliquid aliquando officiet nihil agodo nihil unqua emciet.Sed ego,dii hiaec disputo iuuenes, cum his loquor, qiud ingenio bono,&bonis artibus mediocriter sunt instructi; quales scio esse uestrum in imam parten Cum his ergo fuit omnis mea superior oratio, ad quos haec quoq; referimus, quae restant breuiter expo nenda . Diximus de Iustiniani lege multa, pluora de doctorum scriptis de summariis, . de totato genere scriptorum ac in his, qua uia bene de utiliter uersandu eis arbitremur, explicauimus. Quae sane omnia z6 pertinent, ut in omni genere ciuilium scriptorum Omode, quodam quasi artificio quod ante sine ullo fiebat uertemur:
77쪽
DE A DIS IUS CI VILE restat, ut tantisper de disceptationibus,quete magnete sunt inter huius disciplinae proseliores, disseramus . Spero autem hanc, quam de tota hac re breuem habitur sumus orationem, nec mutilem uobis, nec iniucundam futuram . Diu enim si mus in ea arte uersati, clitae ab hoc inuicem disseia rendi do disputandi mimere nomen accepit . Ita que quicquid in hac re dicemus, non temere,& sine ratione effundemus merum acceptis huius rei praeceptis ex ea arte, quam modo nominautamus, id totum, quod de his disputationibus dictitri sumus,diligeter& accurate trademus. Ex huius artis ignoratione manarut oia, quae in hac re doctores peccarunt . Nam cum nulla alia sit disse rendi ars, quam illa una de qua loquimur diale-c' ici hanc uero nostri abhorrerent factum est, ut sine arte, in genritatum facultate disputarent. Quod cum fieret, euenit, quod erat necessarmiutiunt uaria hominum ingenia: alia ad celeriter
aliouid intelligendum prompta, alia lenta atque tarda alia dissoluta, uec quanquam non admodutarda tamen ab omni arte aliena talia uero sponte sua artificium amplectentia euenit inquam ut tot essent disputandi inter ipsos rationes, quot erant ingeniorum genera,ec explicandi se ac m
telligendi uia . Qui tamen uulgo hoc omnes se
78쪽
ORATIO quuntur, putantque proprium esse in Iured sputandi, ut qui argumentatur ac disserit, etiam ad ea respondeat, quae ab eo qui posuit obiaciuntur: quo nihil fingi potuit alienius e magis disii tum ab omni omnino ratione disputandi quid enim potest esse perturbatius qua mutille qui ad respondendum denuntiauit se esse paratu nitit is alterum Urgeat,ac cogat respondere. Cui postum percommode dicere quid me urges iuri hi caque a me afferuntur , ad ea debes respondere lium ad agendum uocasti, te dixisti ad responden dum paratu quid ergo nunc ista peruertis quid metuis i quod tuas partes mihi tribuis, meas tibi assumus quibus sane uocibus oporteret istum disputandi maperitum, non solum refutatum, sed illusum quoque obmutescere. Verum res stator huiusmodi est, oest ita absurdus error, ut nulla egeat Oratione grauiore. Ut enim saepe a praxe
ui cuius sane uiri, uel haec sola recordatio magno animum meum luctu perculit,& incredibili moerore mentem perturbauit: dum recordor hunc nobis uiuenes magno nostro detrimento ablatu; qui unus docted artificiose multa, omnia acutissime disserebat . Nam qu6d ad eum attinet, perfunctum illumesse uideo omnibus honorii gra-
79쪽
DE A DIS IUS CIVILE idibus, quos puto illum unquam optasse citi de assecta iam aetate, &suo quasi tempore obiisse, quod maximum est)summum omnibUS Iuris studiosis sui desiderium reliquisse Nostra
ergo totum est malum , illais nulluiam Tu uero ito faelita excellentis uiri anima, dc illo beatorum aeuo quod non dubito te diu expetiuisi. cum maiore Mariano Patruo Bartolomeo, filio Ale lxandro perfruere. Verum oportet nos iuuenes huius tam clari,&illustras ad laudem uiri saepe memoriam animo repetere, 'raecepta recordata
In his erat illud, quod, peram dicere:&lachrymis moeroreq; Oppressus absoluere nequiui, quudicebat primo suorum studiorum tempore non fuisse hanc consuetudinem esseque hoc inductua nescio quibus parum doctis,& minus acutis ut ipse dicebar hominibus ut rationem hanc uitanque disserendiu respondendi, consectarentur: quam sane totam illes urerat acutimini uir ingeni, natura artifici amantissimus ireticiebat ac abhorrebat.Quis ergo in re ista amplius haerebidquam ludet nouam rem esse, dc sine ulla ratione
inrdis hominibus inuentam; omni prieterea artifici contraria,&Mariam testimonio refutatu Equide nemin Harbitror esse, qui in Osati sanus
sit, qui re qua agit nolitessicere quasecillima:quo
80쪽
m , ORATIO si sibi ipsi difficultates obiiciente uideremus, stulisti famia omnes tamen te esse clamaremiis .Quid ergo nos soli in nostra arte hoc non uidebimus. quod si faber, si sutor in sua non uideret ridere
mus Phoc autem ipsum, quod ita facile est ad reprehendendum, suadet ille, qui ita suadet esse disputandum , ut utrinque disseratur a quod nil aliud est, quam ipsum sibi periculum creare,& se suo gladio iugulare. Nam cum ita sunt distinctis partes distributae,ut ille qui posuit respondeat,
alter argumentetur atque agati facilior multo est cuiusque ratio, cum unum tantum cuique est agendum , praeterea elici aliqvid ex hac disputatatione 3 uerum potest aliquando inueniri ilia I perturbatio, potius quam disputatio,& difficillima est,i ad omnem plane rem quae doctrina continetur ineptissima iis cui magnum hoc iudetur, qxiod Ingentes excitat clamores,&quod uulgo eo magis quaeque probantur,quci sciun tu miniis mas nisi quis numerat, niillas uideo quas possit utilitates numerare. Ergo hac rete cla, artificiosam illam,quam dixi disputandi rationem sequamur.Verum nolo ita astrictos nostros, ut dialecticos serui contortis tantum enthymematis, descertis syllogismis utatur sed licebit nobis saepe latius, explicandae nostrae sententiae, dc