Johan. Eisenhart Philos. ac J.U.D. huiusque in Acad. Jul. p.p. De usu principiorum moralis philosophiae in jure civili condendo et interpretando commentarius. Cui accessit ejusdem De Jurisconsultorum propria facti scientia oratio

11쪽

prehensionis, offensae, vel denique poenae ac supplicii merito, quandoque suctuat mens, actumque nec rectum nec pravum pronunciato audet, attamen quodammodo metuit neutrum ac indisserentem pronunciare: Ex tali vel judicio vel haestatione mentis proxime fluit aut voluptas, aut dolor, aut solicitudo vel trepidatio dolori magis quam voluptati vicina ; ista lonam vel tranquillam, ille malam, haec duliam vel scrupulosam arguit con scientiam : Quandoque etiam illud animi judicium verum est, hinc conscientia recta; quandoque falseum, hinc conseientia erro

M. Vallus partibus constet doctrina moralis de vittate humana Virtuti, humana diviso 2r subdivisones: Num tu ister ieciu quoque detur constitutio ferina, S baLtω sive gri

v. illa animae operatio, in qua S. B. consistit. Ex H si Tu V i Rruris debet promanare; igitur natura virtutis ex plicanda est, primo in universum declarando illius causas consti tuentes, conservant es & destruentes ue dein species ejus & sngularum opposita fiant manifesta. Nisi sorte primum summa virtutis humanae divisio tradenda. utpote cujus membra dividentia, virtus inteIectualis S moralis, suas sngulae rationes habent diversas. Sed tamen utraque videtur aut naturalis esse, aut acquinta. καλή ini τύ δοξα δεκου δυο ι Zν ίδε, λινι ς κρι-ουτυς ειὸ τύ θμῆ ἰυο ιγ' το ιἀνὸ -ι- cpυσ1κη, το δ' ἡ κυργια. VI. Νicom. c. f. Ut m facultate eo uitativa duaesunt steties virtutum sese Iia Yprudeηtia :Sic 2 dua Aut is facultate morali si e. appetitiva cum ratione,) naturasis 2; proprie dicta moralis. Utraque porro aut inchoata aut perfecta aut heroica. Ac dispotio ad virtutem tendit vel ad perfectam eam, vel ad heroicam: Innumero tamen virtutum quas persectas nominamus magnificentia & magnanimitas altiori atque ad limroicam propius accedente gradu consistunt vid. Aristot. IV.

cm. a. Ut vero illis speciebus, sic his gladibus virtutum

12쪽

respondent vitia opposita nempe quaedam sunt humara, quet dam ferina; ac dispositio ad vitia ad alterutram illarum constitutionum tendit. Admodum notabile est quod & circa imei: cum practicum serinam constitutionem agnoscit Aristor. Vis

tium alii qui natura mentu usu destitati,solo sensu viventes,se tui suo cujusmodi ne acta in terris remotissmis Bartarorum gentes: alii qui per morbos , ut maniacos raptis furores, morbo F. Sc. illi ferinam , hi morbosam habent insipientiam, quae non est habitus in intel 'lectu, sed absentia sunctionum mentis; cum omnis habitus aut benc aut male sit operativus. Ex positis autem concludi videtur, etiam in naturali &acquisita intellectus practici virtute , solertiaci prudentia, gradum quasi heroicum oportere spectarii perinde ut & versutia sive πανε α quaedam communem mortalium astu. tiam supergreditur.

VI. Lex methodica θngeniae. .

VI. Dicto modo distinctis animi humani constitutionibus Perinde videtur sive intellectualium sive moralium tum dispositionum, tum habituum doctrinam prius pertractes; dummodo homogenea heterogeneis non intermisceantur, id quod contra naturam methodi. VII. Halitus morales navi assolute nune relate confiderant .: Necessitas colendae societaris Iesinitio societatis, amiciaria,juris, oliuatisaeis. Externa iis ad vitium compulsiva

animum arguit improbum. Idem subeciam S ebectum societatis, amicitia, juris S obligationis. vII. Moralis virtus eique oppositi habitus priori loco declarantur ab Aristotele, primum ut latὸ, quatenus sunt tales habitus, qui aut consistunt in mediocritate ad agentem relata, aut a ea declina nt; deis luatous ad alteram definiti mutuae-

13쪽

s c AP. I. ORDO PARIIUM que salutis gratia jam in societate sunt verat ;&hae ratione in speciale nomen justitiae ac injustitiae transeunt. Est enim homo

natura sic comparatus, ut nec vitam, nedum beatam vitam age re possit extra Laetetratem, quae est conjunctio personarum ad coinmunionem ossiciorum boni alicujus ad vitam aut beatam vitam pertinentis gratia. Mutua illa sociorum boni salutisque invicem procurandae assectio vocatur Amicitia ; quae cum virtute conjuncta eique cognata esse dicitur ideo, quia mutuis constat sortitudinis, temperantiae, liberalitatis, mansuetudinis, urba

nitatis, &c. ac justitiae ossiciis. Quod autem in habitu virtutis absolute spectatae vocatur em ο λίγγ , recta rasionis dictamericui qui congruunt actus rectitudinem inesse debitam habentili in habitu justitiae est Ius, scilicet ratio declarativa S directiva actuum sive victorum tu quiliu ω quorum gratia societas atque amicitiam& index illorum rectitudinis ac pravitatis. Ex jure illo emanat obligatio, quae est adstrictio voluntatis sociorum & amicorum

ad dictorum ossiciorum executionem. Quod ulterior extrisbseca vis compulsiva ad peragendum ossicium quandoque necessaria est, hoc jam arguit animum refractarium & contumacem. Adeoque quatuor illa, communio sive societas, amicitia, jus, obligatio nexu perpetuo juncta sunt, O τῶς ἀυ- πῶς ονs: circa eadem, i. e. actus sociales, S in iisdem, i. e. perso nis sociatis existentia. Postremum hoc, nempe obligationem

tribus illis conjunctam esse ipse summus Philosophiae Aristoteles

ci erga amicum, nihil aliud quari videthr 1ram, quae sit juris inter eos con situli ratio. Sed de iis quae hujus generis sunt paulo post plura. MX. quem ionem de virtute in eo ali in Ethicis agendam Noa dari felicitarem aliam theoreticam alium practicam

14쪽

IIX. Postquam ita sunt exposita quae ad morum virtutes pertinent, intellectuales habitus definiuntur ac distinguuntur σConstituunt enim operationes virtutum intellectualium alte. ram velut classem actuum, in quorum exercitio hominis bea-

ab illa separatam concipere animo non possum. Cum enim felicitas sit persectum quiddam & omnibus numeris absolutum, tali vero nihil possit addi; alias non solet summum de integrum; necesse est ut utriusque saeuitatis animae persectio felicitate contineatur. Nisi sorte cum ex singulis hominibus alios contemplando alios agendo magis pollere videmus hanc loquendisormulam ampleat licet. IX. cuidnam per virtatem Vtimam ω perfecti mam iut zo

i debeat Z Viritu aut Simplex ea, aut coniuncta sive cem-

posita; hac, is appetitu iustitia , is intenctu Sapientia. i Virtutum iuret alium divisio. IX. Cum in definitione beatitudinis mentio fit optima ae perfectis mae virtutis, per hanc videtur intelligi debere justitia uni. verbalis directiva, κη, quae optima est eo quod & aliorum salutem pi ocurati perfectis ma autem, quod ceteras virtutes complectitur, v. V. Hom. I. Sed eadem directiva est, quatenus prudentiam quoque sibi adjunctam habet, αμα si pso tres, ait Aristot. n. Nisom. c. ult. Cumque ea ratione justitia universa. lis si totum quoddam ex reliquis virtutibus tanquam parti- bus compositum , non male distinguunt nonnulli scriptores Ethici virtutem moralem in mplicem de ce cinctam; quod discrimen & in virtutibus intellectualibus deprehendimus; aliae en mvidentur simplices esse, quae vel lae Sycursus Inlectgentia sive habitus principiorum; vel cum discursu, ut Scienti a ; quae prodi

versitate objecti aut contemplativa, aut actina, aut effectiva, Arist. XL Metaph. VI.& rL p. VI.t. .: aliae autem videntur Nositae ex simplicibus, uti sapientia; cons. Adr. He erebo ord .collig. Eth. D p-

15쪽

v. Nicomi

Felicita is humaκά egentia per quanam innotescat rDe partitin integrautilus selicitatis rimanae quouiniis Ethicu declaranda mit iaX. Essentiam felicitatis humanae, declaratis ejusdem ge-n re proximo & disserentia specifica, satis manifestam esse statuendum videtur , adeo ut quod desinitioni adjicitur, IN uirAPr RrεcTA , omitti possit judice CLI homoto apprime curato moralium principiorum interprete: Haud pigeat tamen ante demonstratorum instituta recapitulatione concisa, hunc puticherrimum pulcherrimae doctrinae, utpote rei pulcherrimae, justi tiae universalis snam ουθ' ἔπιρος έγ.ωος ουτω λυμα- . neque Hespe rus ne ue Lucifer adeo admirabitis)essentiam declaranti colopho nem imponere; in quo primum doceatur, hujus vitae felicitas magisne inclinet ad theoriam an praxin, an vero contrat an pari gradu ad utramque;& quis sit modus, quae determinata quantitas partium selicitatis, tum principalium utpote virtutis, tum instrumentalium, ut honoris, potestatis civilis, divitiarum amicorum Arist. 1. Ebet. r. n. s. diserte tradit partes humana

selicitatis: Est tamen selicitas in omnium illorum debito usu, n*n autem nuda possessione sta.

X . De variis vitae geueritus quatenus in Ethicis agendam Vitam privatam S a regilus expetitam. Vita privatae encomtum apud Senecam Publicae potestates sceleritus impiorum oppositae. XI. Porro declarandum, in quo statu ae genere vivendi ad selicitatem contendere magis sit expeditum , an seri hoc possit extra civitatem, an vero in civitate debeat fieri ρ Porro, quodnam civilis vis genus selicitati obtinendae si convenientius.

utrum privati hominis, an in potestate publica posti Vidit sano

pii qua & recens aetas maximos Reges O Imperatores, etsi non ita multo Φ, ultro cedere Imperio. privataeque fortunae medio

16쪽

Univ. c. I . p. m. 398. is horto occupatus scire potuit Uciniarem ligoni sceptro felicitatem esse. Et Aristot. x. Nicom. c. ulta λωατον A -- ἄρχοντα γῆς si αλ tu, προέειν - καλα. Fieri mero poten, ut quι retrae Marque non imperam hineste vivam. Et Seneca: Stet quicunque volet potenrita culmine latrico:

Me Alcis saturet quies, obscuro positus loco, M l Leni perfruar otio. Nassis nota Quiritilinatas, per tacitum fluat.

Sie cum transierist mei . . DR .

Nacto cum strepitu dies, , , Pteleius moriar senex. ii ui mors gravis incubat'. cui notus nimis omnitus tet Iunotus moritur fibi.

Verum enim vero perniciosum latet rebus humanis si, ut Barcin tu orat. Auerosi ait,omnis se virtus ita in solitudinem ac Paupertatem daret, ut fracta&absens, non viribus aut pudore sceleribus impiorum posset obstare. Magna est provincia, quam Deus illis destinat quos sorte nascendi, vel secretis stimulis, vel legitima vocatione jubet non suo sed bello in vitia certare. Et his animos quoque magnarum rerum capaces alaque avidos largitur. Ex tali indole fluxit plane heroica vox C saris Vespasiani: Imperatorem stantem mori oportere. Vid. Forstnen Noc Polit. continuat, ad lub. post. Ainat. Tacit. ' m. νδε seqq. Sp. ιos. Ioss. Cons. Plutarch. lib. An feri si gere-a Ressulti ἡXII. Felicitas ου virtus hominum diversa es, pro di versis vita

XII. Quod si autem seri non potest ut omnes idem specie B genus

17쪽

genus vitae sectentur ;& vero aliud vitae genus majoris selicitatis capax videtur alios uti imperans ad altiorem beatitudinis gradum eniti potest, quam subditus; necesse e si selicitatis , cujus summum gradum tauquam mensuram graduum inseriorum Et bicus definit plures esse in singulis individuis, quibus laticitas inesse dicitur & inest, varietates ac disserentias . quarum singulae de prima illa specie, aliae magis aliae mimis, participant. Et uti virtus subditorum administra est virtutis imperantium, sic de tem poralis subditorum se licitas est pedissequa imperantium felicit eis: Et alia selicitas Hectoris, alia Aristotelis: Nam & diversa ut tus, & diversum vitae genus, hoc enim tanquam Spartam singuli,. qui cum ratione vivunt, ornant. Et cuilibet. honesto vitae generi propria ac domestica respondet beatitudo , quam tametrpaucis obtinere daturi ac si quis ejus sulgor nonnullos illustrat, comitantibus tamen & quandoque furentibus calamitatum pro cellis ille obscuratur: ut vel ipse Antigonus Rex diadema regium appellaverit nolitem magis qua in felicem pannum teste valer.Max.

lib. 7. c. a. inter externa.

D XIIL quis sis Moralis doctia a epilogus 8 si revis civitarict/iηa de felicitate agat λ MIL Ex hujusmodi aut simili Moralis Philosophiae epilo. go transtus commode potest fieri ad doctrinam civilem,quae se licitatis cuilibet homini aut civitati quaerendae gradum cujus, libet capacitate sue aptitudine metitur. vidarist.IRPoiit. XI.

Or moralis doctrinae in Iure cietisi interpretando inu aeneratim disseritur.

euatuor primaria Moralis doctrime, ω moraliam Agmatum os 27 usiam parientia sua dumenta. Oaxum elluati pulti

18쪽

si G privati que potestatilus annexa Diversa regenis rum Ἀη oles niversum postulat regiminis genium. DUm autem morulis Philosophus universam praedictarum re tum seriem ex causis suis demonstrant, non potest non si mul declarare ingentem juris civilis interpretandi princj piorum multitudinem. Duae illae sa) de Providentia Numinis, sic anima que humana post corporis interitum permansione notiones. quas a eademque ratione stoliciri, neque m e relis ui altera Iullata alte. eam, statuit Plutarchus de Sera Num. Vindicta Gravissima sunt verba Auctoris: sic οῦν dis λογγ ο τύ θῶ τί αμα vlia alas ιον - της - χῆς βιβιυων - λαυρον co εσσε ', mram ei α ρῆ ντα θαπειν,) porro quae s3J de ipsa essentia humanae te i- citatis, & ) voluntati humanae ad ejus prosecutionem a Naturali Vi. Nieo jure inlecta oliuatione naturali intellectus lumine estgnita sunt, cuilibet tum privata tum publica hominum regendorum pote . . state pollenti imprimunt notitiam obligationis ad imperium salutis subjectorum gratia gerendum ; manente interim diversore giminis genio diverta rςgendorum indoli respondenti & pro portionato; Etenim ubi respectus imperii ac subjictionis uater plures existit, ra. δίλωον, Gisses του α μ' , το δ' ἄρχειν, ην πι- e αρον iustamen, S oportet ictum quidem regi Mue '

vero tegere eo regiminis genere M. quod aptus natus ei ': Hanc au, tam aptitudinem natura ac constitistio regendi significat; lao, quam potentiam passivam ac vim insitam,quam imperans elicet e .ci ad pers estionem naturae suae debitam perducet e tenetur. . II. o iam domini erga servam ex mente ari oleo. S. Augu- Philema. Homo ad Mem sufervatura In covdit ε.

. IL De solo heri erga servum ojbcio dubitari videtur,

utrum & dominus ad felicitatem servo quaerendam naturali jure obstricius sit Aristot Iess. Potit. IIX. statuit, servo virtute exigua iosus esse & tantilo ne aut per intemperantiam aut per ignaviam i

19쪽

inter dominum ac servum, in quantum is homo est, καθ ιανα amicitiam existere. Magis diserte S. Augustiuus desit, ..... ' nit ossicium herilis imperii 3 Domestica pax a iustu patribui ita olivia luistrata eE, ut secundum haec temporalia bona uis msortem ἄρ vorum conditione distinguerent: ad Deum autem colendum omnitas δε- mus suae memIris Dia dilectione consederent. Praeclare etiam, Philo: ii 2 Diam'serva lex triritur occisis per vim ac injuriam ; hos serta a V '' ' eoisitis milior distiquit a suis dominis ; de cetero natura utri sue com mavis ea eadem. At lex divina regatis juris nos fortunae sed natura accommodat. Praeclare inquam : Etenim distinguendum est in ter qualitates hominum temporales, sive conditionem quae cum vitae temporalis exitu terminatur r& finem supernaturalem, cui quicquid anim1 rationali praeditum, a Naturae auctore destina- 'rum: Et hujus respectus limites ponit potestatis herilis exeo- . citio; eique adjungit obligationem, si non temporalis, saltem. aeternae felicitatis adipiscendae occasionem, quantum in potest te domini , servo suppeditandi . III. Actuum civilium merita ex voLutatis ad eos concursu asti mutur. Ex defecte voluntatis actitas ta litus deest persecti , delictu reatuι- Disserentia actuum huma

norum.

III. Cujuslibet porrδ directioni iuris civilis subjecti a

merita inde inter asa aestimantur, si illum plene aut minus plene vel ountaηeum vel deliterarum H aud vero invisam esse constet. Ex voluntatis desectu omnem actum, si ve ex unius si ve duorum consensu fluere debitum, i. e qui plenum vigorem , nisi spontosat, non habet. imperscctum esse in Iure civili tralatilium est. Hinc testamentis, conventionibus, delictis non voluntariis, aut . . involuntariis, eo ipso quod sunt talia, desectus adbaeret; qui ta men in Iure civili diversa post se trahit consequentia: Nam te. stamentum inde ipso jure nullum est. Unde l.j. C. Si quis asiquem ι Τ tob. Imperator rescribit: Civiti Esceptatiori crimeo adjungi:

20쪽

haeres eis institutin. Conventio non, voluntaria, utpote quae me tu extorta, rescindi potest. Delida involuntaria, quae prorsus sunt casualia, ne quidem delicti nomine recte appellantui; qua- tenus autem iis culpa subest,reatus adest,qui crescit aut minuitur prout actus magis aut minus voluntarius. Quid autem sit vo

luntarium, non- voluntarium involuntarium, non- in Volunta- . .

rium . quid deliberatum, indeliberatum, qui cujusque gradus , quae cujuslibet disserentiae cognoscendae propria principia, morali doctrinae domesticum est argumentum.

In Habis is moraliam S legum civitium obem coincirint. Actus liberi aut morales sunt aut moralitatis capaces. I De miris legis, actuum literarum , moralitatis. Λασ lege determinatistini actus aut justitiae aut invustitiae. De-

mitio iustitia Siriustitiae xviversalis. Quid si ex tota

virtute constituit Actus virtutum moralium absolute const-deratarum ab actilis Dirit. universalis tantum respectu

differaut

IV. Habituam moralium, quorum causas & constitutionem Moralis Philosophia declarat, Olecta nempe actus liberi morales aut moralitatis capaces , sunt quoque olyecta regum civitum: Jus enim sive lex est oratio , aut ratio directiva actuum liberorum, habens vim cogendi: actus autem hi eri sunt, quorum principium iii. NI. in agente situm; sive qui ut vel suscipiantur vel omittantur, ut cum c. v. se aut aliter gerantur in agendi vim habentis naturali potentia est; Sed Moralitas consistit in habitudine seu respectu actionis ad dictamen rectae rationis sive jus quo circumstantiae actus de, rerminantur ς & actus aliquis moralis est eo quod una alter que ejus circumstantia lege est determinata, A moralis evadit seu moralitatem induit cum circumstantiae ejus indisserentes lege determinantur, ita ut ante determinationem eam qui suit